Kitap Tan~t~nctlar :
Jürgen Seeher (editör), Ergebnisse der Grabungen an den Ostteichen und am
mittleren Büyükkale-Nordwesthang in denJahren 1996-2002, Bo~azköy-Berichte 8,
Mainz, 2006, Verlag Philipp von Zabern, 1-163 sayfa, ISBN 3-8053-3649-7
Bo~azköy Raporlar~, Hitit ba~kenti Hattu~a'n~n tarihiyle ilgili yay~nlar aras~nda özel bir yer al~r. Di~er monograflar ve özel çal~~malardan farkl~~ olarak, bu raporlar, kitap format~nda yerle~medeki en son çal~~malar üzerine yaz~lan makaleleri içerir; 19. yüzy~l~n sonlar~ndan itibaren Hattu~a'daki arkeolojik ara~t~rmalar~~ yönetmi~~ bilim adamlar~~ aras~nda en sayg~n isimlerden biri olan Kurt Bittel'in de 1938, Berichte Nr. 2'de belirtti~i gibi "tamamlanm~~~ ara~t~rmalar~~ tek, çok karma~~k olmayan say~larla zaman~nda aktarmak" için yaymlanm~~lar-d~r [bkz. K. Bittel - R. Naumann, Neu Untersuchungen hethitischer Architektur, Abhandlun-gen der PreuBischen Akademie der Wissenschaften. Jahrgang 1938. Phil. -hist. Klasse Nr. 1 (Berlin 1938)].
Bununla birlikte, Kurt Bittel'in, 1979'a kadar kaz~lardan ele geçen buluntular'~ndan son-ra [bkz. K. Bittel (ed.) Funde aus den Gson-rabungen bis 1979. Bo~azköy-Berichte 6 (Berlin 1984)] A. Von den Driesch ve N. Pöllat'~n 2004'teki Hattu~a'da Büyükkaya'daki prehistorik evcil hayvanlar ve avlanma üzerinde çal~~mas~yla ba~layan [bkz. A. Von den Driesch-N. Pöllath, Vor-und Frühgeschichtliche Nutztierhaltung und Jagd auf Büyükkaya in Bo~azköy-Hattusa, Zentralanatolien (Mainz 2004)] Bu serilerin yeniden yay~nlanmas~n~~ sa~layan Jürgen Seeher'i aç~kça takdir etmek gerekir. 1935'den 1984'e kadar yay~nlanan önceki say~lar~n havas~na sa-hip, yeni, raporlar yine Büyükkale'nin Demir Ça~~~ yerle~mesinin mimarisinden glytik çal~~-malar~na uzanan çok geni~~ say~da ba~l~klar~~ içerir. Ancak bu kitab~n ana maddeleri, Jürgen Seeher'in kendi yazd~~~~ makalelerinde Hitit ba~kentindeki toplum ekonomisinin önemli bir parças~~ olan iki Bronz ça~~~ an~t~d~r. S. 1-41'de, Oberstadt'daki yapay, Do~u Gölleri'nin (Ost-teiche) oldu~u tabakada 1996 ve 1998 aras~nda kaz~larda aç~~a ç~kart~lan arkeolojik özellikler anlat~l~r. S. 43-84 ayn~~ derecede ilginç olan Hitit ekonomik tarihine adanm~~t~r (Büyükkale'nin kuzeybat~s~ndaki eski ~ehir duvar~n~n yak~n~ndaki Eski Hitit tah~l depo kompleksi). Geriye kalan makaleler bu iki ana özellikle ba~lant~l~~ olan buluntular ve özellikleri tart~~~r.
Merkezi `Oberstand' tap~nak bölgesinin güneybat~s~ndaki 'Güney Rezervuarlarf ve ayn~~ tap~nak yerindeki iki su havuzuna (hepsi birlikte daha küçük bir kapasiteye sahip) eklenen yeni bir göl kompleksinin yay~n~, ~üphesiz çok de~erli bir çabad~r, ayr~ca toplum ekonomisiyle ilgili böyle yap~lar Ku~akh-Sa'rissa gibi ta~ra merkezlerinden de bilinir [bkz. A. Hüser, Hethi-tische Anlagen zur Wasserversorg~~ng und Entsorgung. Ku~ald~-Sarissa Bd. 3 (Rahden/Westph. 2007)]. 90'larm ba~~nda Peter Neve'yle ba~lat~lan ilk test sondajlar~na konu olmu~, Sar~kale'nin do~usundaki bu kompleks, günümüzde jeofizik survey ve kaz~larla iyice incelenmi~tir. Son aktivite raporu, bu su rezervuarlarm~n çe~itli yap~~ kadar~yla (özellikle s. 15-19) ilgili tam bir aç~klama, mühendislik detaylar~~ üzerine dü~ünceler (s. 19-21) ve Do~u Göllerin tamam~yla ilgili
222
K~TAP TANITMA
tecrübesel bir s~ummu (s. 21-23) olu~turur. Jürgen Seeher'in, baraj ta~mas~~ riskini azaltmak için
bir önlem oldu~unu dü~ündü~ü iki bölüme ayr~lm~~~ yap~s~yla bu an~t~n kullanun amac~~
gün-delik ya~am içindir. Bununla birlikte, göllerin kuzey kenar~ndaki minyatür vazolarm ke~fi baz~~
ritüel aktiviteleri gösteriyor olmal~d~r (s. 22).
Bu say~n~n ikinci ana çal~~mas~~ antik bir yang~n felaketinde k~smen y~k~lan ve hafir
tara-fmdan ya~ma ve kötü hasat mevsimleri gibi beklenmeyen acil durumlara kar~~~ uzun dönemli
bir depo olarak kullan~ld~~~~ dü~ünülen 32 adet tek tek depo odalar~~ olan Eski Hitit yer alt~~
tah~l depo yap~lar~n~n aç~k bir sunumudur (s. 81-83). Ara~t~rma tarihi, stratigrafi ve
kronolo-jisi özellikler beklendi~i gibidir, fakat özellilde ~eklinin rekonstrüksiyonu ve depo kapasitesi
üzerine bölümler, imparatorluk dönemi öncesi Hattu~a'run toplum ekonomisi üzerine
tart~~-malar için özellikle büyük öneme sahiptir.
Hermann Genz'in yazd~~~~ üçüncü en uzun yay~n (s. 98-158), Hitit tah~l deposu üzerine
yay~lan Büyükkale'nin kuzeybat~~ yamacmdaki iki tabakah Demir Ça~~~ yerle~mesiyle ilgilidir.
Stratigrafi ve mimari foto~rafiarla, seramikler ve küçük buluntular çizimlerle gösterilmi~tir;
baz~~ önemli seramik ve madeni buluntular~n ayr~ca foto~raflar~~ da vard~r). Geç Demir Ça~~~
tabakalar~n~n artifakt örnekleri aras~nda en ilgi çekici buluntu, kaynakta birle~tirilmi~~ iki ayr~~
parçadan olu~an, ense ve yanak k~sm~~ korunmu~~ demir bir mi~ferdir (s. 126; s. 131 ~ek. 26,2).
Bu mi~fer, (Orta) Anadolu Demir ça~~n~n iyi korunmu~~ z~rhlar~~ aras~nda çok bilinmeyen bir
örnektir. Bu buluntu ba~ka yerlerde yay~nlanm~~t~r [bkz. J. Seeher/A. Baykal-Seeher, Dal~n
barg er das Haupt in des Helmes ehernen Schirm". Ein eisenzeitlicher Helm aus Bo~azköy.
In: T. Korkut (ed.) Anadolu'da Do~du. 60 ya~~nda Fahri I~~k'a Arma~an (~stanbul 2004)], bu
yüzden bu say~da bununla ilgili yorumlar Demir ça~~~ buluntular katalo~unda k~sa bir giri~le
sm~rhd~r (s. 126).
Ay~e Baykal-Seeher'in yay~n~~ (1998 ve 2000 aras~nda bulunan Demir Ça~~~ öncesi küçük
buluntular (s. 85-94), Hermann Genz'in yay~nlad~~~~ Demir ça~~~ malzemesine dokunmadan
ayn~~ yerden gelen buluntular~~ anlat~r. Ta~, kil ve madeni buluntular~n büyük bir k~sm~, Geç
Bronz Ça~~na tarihlenebilir, geriye kalan az say~da artifaktlar üzerine güvenli bir kronolojik
te~his konulamaz.
Mühürler (Büyükkale'nin kuzeybat~~ yamacm~n ortas~ndaki kaz~larda ele geçen Hitit
dam-gas~~ mühürleri ve bullalar) filolojist Suzanne Herbordt taraf~ndan yay~nlanm~~t~r. Tarihi bir
öneme sahip, hala Antik orientalistler aras~nda bir tart~~ma konusu olan ba~lant~s~~ ya erken
Tudhaliya 1 ya da geç (TUR) Tudhaliya ile ilgili olan Duthaliya, büyük kral, Kantuzili'nin
o~lu isminin üzerinde yaz~l~~ oldu~u bir bir mühür bask~s~d~r (s. 95).
Raporlar ayn~~ bölgedeki Demir ça~~~ sonras~~ mezarlar üzerine k~sa bir makaleyle son
bu-lur (J. Seeher, S. 159-161).
"Do~u Göller!" kazdanyla ba~lant~l~~ di~er ara~t~rmalar ayn~~ derecede kapsaml~~ bir
~e-kilde sunulmu~tur: Do~u Göllerrnin kaz~lm~~~ bölgelerinden ele geçen Hitit gliptigi (S.
Her-bordt, s. 24-25), su rezervuarlan üzerindeki Demir ça~~~ yerle~mesi (H. Genz, s. 26-38) ve ayn~~
bölgeden baz~~ Demir ça~~~ sonras~~ özellikler (J. Seeher, s. 39-42) üzerine yaz~lm~~~ makaleler,
KITAP TANITMA 223 mümkün oldu~u kadar çok bilgi vermeye çal~~~r. Özellikle ilginç olan konular, Demir ça~~~ sakinlerinin Cimmerian sald~r~lar~ndan dolay~~ tamamen Südburg srlar~n~n gerisine çekilmi~~ oldu~u dü~üncesinin aksine bir delil olan, "Südburg"un ça~da~~ surlar~n~n d~~~na geni~leyen Geç Demir Ça~~~ yerel yap~lar~d~r (s. 31-32).
Foto~raflar ve çizimlerin kalitesi çok iyidir ve ekli planlar kendi ölçülerinde ~ehir duvar~~ yak~n~ndaki Bronz Ça~~~ ve Bronz Ça~~~ sonras~~ aktiviteleri daha iyi anlamam~za yard~mc~~ olur.
Sonuç olarak, ele~tirilen kitap, 100 y~ll~k ara~t~rma tarihine ra~men hala aç~~a ç~kart~lma-m~~~ s~rlar~~ içinde bar~nd~ran Hattu~a'n~n de~i~en Bronz ve Demir ça~~~ tarihini aç~~a ç~kart-may~~ amaçlayan mükemmel yay~nlar aras~nda di~er bir ölçüt olarak de~erlendirilebilir. Bu kitap delillerden bir di~erini ortaya koymu~tur.
- › t>
