Çocuk Beslenmesi II
Perihan Arslan* / Güneş Soysal** Giriş
D ergim izin b u n d a n önceki sayısında, beb ek ve çocukluk çağ ın d ak i bes lenm e düzeyinin ö nem in d en bahsetm iş ve b u yaş g ru b u ço cuk ların ın g ü nlük besin gereksinm elerini açıklam ıştık. Bu yazım ızd a ise, beslenm e so ru n ların ın en yüklü ve a y d ın la tılm a y a gerek d u y u la n b ir d önem o lan 0-1 yaş g ru b u ço cu k ların ın beslenm e özellikleri a n la tıla ca k tır.
Süt Çocuğunda Sindirim
Karbonhidratların Sindirimi: S ü t ço cu k ların d a, k a rb o n h id ra t sin diri m ine yard ım cı o lan tü k rü k am ilazı ve p a n k re a tik am ilazın yetişkinler d e n d a h a az o ld uğu söylenm ektedir. Bu d u ru m , 1 y aşına k a d a r n o rm a l düzeye u la şır.1 Bu nedenle, y aşam ın ilk h a fta la rın d a bebeğe u n lu besinler verilm ez. F a k a t k a rb o n h id ra tla r iyi b ir enerji k aynağı ve ketozise engel o ld u k la rın d a n , b ird e k araciğ erde glikojen d ep o ların ı düzen led ik lerin d en bebek beslenm esinde kullanılm ası z o ru n lu d u r. A m ilaza karşın, ince barsağın m altoz ve izom altoz aktivitesi iyi gelişm iştir. Bu nedenle fizyolo jik sın ırlar içinde verilen k a rb o n h id ra tla rın sindirim inde b ir bozukluk
görülm ez.
Protein Sindirimi: Y eni d o ğ a n d a , p ro te in sindirim i için gereken pepsin tripsin, erepsin gibi enzim lerin salgılanm ası ve aktiviteleri n o rm ald ir. B un a karşın m ide sindirim i enzim ve asidite y ö n ü n d e n yetişkinlerden farklıdır.
Y etişkenlerde, HC1 asid bileşik ve serbest h ald e b u lu n m a sın a karşın, süt ço cu k ların d a sindirim esnasında serbest şekli çok az m ik ta rla rd a b u lu n u r. S ü tü n içilm esini tak ib en yavaş yavaş yükselen serbest H C I, besinin m ideyi terketm esi ile azalır.
* Ç ocuk H astanesi D iyet Bölüm Şefi. ** Ç ocuk H astanesi T edavici Diyetisyen.
84 BESLENM E V E D İY ET D ERG İSİ
Yetişkinlerde p ro tein sindirim i m id ed e başlar. M id e d e n sa lg ıla n a n pepsin -)- HC1 karışım ı, p ro tein lerin 2 ve 3 d erecedeki y a p ıla rın ı b o z a r ve b ir kısım p e p tit b a ğ la rın d a p a rç a la n m a y a yol a ç a ra k , p ro te in le rin p e p to n lara k a d a r küçülm esini sağlar. P e p to n la r ince b a rs a k la rd a , p a n kreas tarafın dan salgılanan tripsin enzim i ile d ip e p tid ve a m in o asitlere hidrolize olur, in ce b arsak tan salgılanan erepsin d ip e p tid le ri a m in o asitlere parçalar. Süt çocuklarında ise, süt m id ed e ilk kez L a b e n z im ile karşılaşarak koagülasyona u ğrar. L ab enzim in etkisi alk ali v ey a n ö tra l o rtam da süreklidir. S ü tü n kazeini; L ab enzim ile p ro teo z ve p a ra k a z e in e ayrışır. Güç eriyen bu parak azein , çeşitli sü tlerde değişik k o a g ü lü m o lu ştu rur. K oagülüm den sonra sü tten ay rılan sıvı kısm a L a k to se ru m d e n ir. Laktoserum , erimiş kristaloid elem entler, tu zla r, lakto z, p ro te a z , la k ta l- bum in ve laktaglobülünden oluşur. M id ed e k a la n k o a g ü lü m d e k i k azein pepsinin etkisiyle asit o rta m d a (p H 1.8-2.0) önce p e p to n la ş ır so n ra parçalanır. S üt çocuklarında, serbest HC1 asidin b u lu n m a y ışı p H n ın yüksek olması pepsinin etkisini azaltır.
K oagülüm ün ince olması pepsinin etkisini kolay laştırır. Ö r n e ğ in ; asitli sütler, babörler, y oğurt d a h a ç a b u k p e p to n la ra ay rışır. L a k to z m idede değişikliğe u ğ ram a d an lakto serum la b irlik te d o ğ ru d a n d o ğ ru y a barsaklara geçer.
Yağ Sindirimi: Y ağların em ilebilm esi için, y a ğ asitleri ve m o n o g liserid haline geçmesi gereklidir. Bu n edenle safra tu z la rın a ve p a n k re a tik lipaza gereksinme v a rd ır.1 A ncak yeni d o ğ a n d a b u n la rın azlığı söz konusu olduğundan, aynı u zu nlu k taki doym uş y a ğ a sitle rin in em ilim i doym am ışlara kıyasla d a h a azdır. Y a ğ la rın em ilim in d ek i değişiklik, kimyasal özellikleri ile ilişkilidir. A nne s ü tü n ü n yağı, g erek y eni d o ğ a n d a gerekse p rem atü reler tarafın d an tam a m e n em ilir.
S ü t Çocuğunun Beslenmesi
Anne Sütünün Yararları: Bir çok n edenlerle, son y a rım yü zy ıl için d e, gelişmekte olan endüstriyel to p lu m lard a a n n e sütü ile beslenm e a lışk a n lıkları kaybolm aktadır. H e r ne k a d a r anne sütü ne eş d eğ erd ek i m a m a la r ın yapım ı artm ışsa da anne sü tü n ü n p ratik ve fizyolojik y a ra rla rı b ü y ü k tü r. Eğer anne besleme şekli y ö nü n d en b ir seçim y a p m a k istiyorsa m u tla k a bebeğini, hiç değilse ilk aylar kendi sütüyle beslem elidir.
A nne sütü her zam an bebeğin k ab u l edebileceği ısıd a d ır ve a n n e le r için b ir hazırlam a sorunu y a ra tm a m ak ta d ır. A yrıca d a im a ta z e d ir ve bakterilerle bulaşm a olanağı a z d ır.2
Sosyo-ekonomik düzeyi düşük olan aileler a ra sın d a y a p ıla n çalış m alard a, anne sütü ile beslenen bebeklerde, a n n e sü tü a la m a y a n la ra
ÇO C U K BESLENMESİ II 85
kıyasla b ü y ü m e ve gelişm enin n o rm a l o ld u ğ u ve bebek ölü m lerin in de düşü k b u lu n d u ğ u sap tan m ıştır. A nne sü tü ile beslenen bebeklerde, k a rın ağrısı veya allerjik reaksiyonlar çok d a h a en d er g ö rülm ekted ir.
İn e k sütü allerjileri veya in to leran sı a n n e sü tü ile beslenen beb ekler de b ir sorun o larak o rta y a ç ık m am ak tad ır. İn ek sü tü n d e n y a p ıla n m a m a la rın bebeklerd e ato p ik egzam a y a p m a olasılığı fazla b u lu n m u ş tu r.3
Bazı ra p o rla ra göre h ay v an sü tleri ile beslenen b ebeklerde y aşam ın 2 ve 6. ay ın a k a d a r solunu m sistemi enfeksiyon h a sta lık ları sıklığının yüksek olduğu b elirtilm iştir.2
Bebekler, a n n e sü tü n d e b u lu n a n v iral ve b a k te ria l a n tik o rla rın etkisi ile enfeksiyonlara karşı d iren ç k a z a n m a k ta d ırla r. Ö rn e ğ in an n e sütüyle geçen antipoliom yelitis seru m u b u hastalığ a karşı bebek lerde bağışıklık y a ra tm a k ta d ır.2
A nn e sütü ile beslenen beb ek lerin g a ita p H la n inek sütü ile besle n enlere göre d a h a d ü şü k tü r. D iğer besinlerle beslenen b eb ek lerin b a k te ria l flo ra la rın d a Coliform g ru p la rı, a n n e sü tü ile beslenen bebeklerde ise Laktobasillus g ru b u d a h a baskındır.
A nne sütü yeterli düzeyde o ld u ğ u zam an , y aşam ın 2 ve 3. ay ları için dem ir, v ita m in D ve flo r h a riç diğer besin öğelerini yeterince k a p sam a k ta ve bebeğin enerji gereksinm esini k arşılay abilm ek tedir. D em ir d ep o ları ilk 3-4 aya k a d a r yeterli o lm ak ta d a h a so n raları ilâve o lara k verilm ekte dir.
A n n enin beb eğin i kendi sü tü ile beslem esinin fizyolojik y a ra rla rı y a n ın d a psikolojik etkileri de v a rd ır. Bebek a n n e k u c a ğ ın d a k en d in i d a h a güvencede d u y m ak ta ve ken d ini istenen b ir bebek o lara k görm ektedir. A yrıca em zirm e anneye de y a ra r sağ lam ak tad ır. E m zirm en in m em e kanseri görülm e sıklığını azalttığı görüşü v a rd ır.
Anne Sütü İle Beslenmenin Süresi: A n n e sütü, y aşam ın ilk g ü n lerin d en itib a re n beb ek için en u y gun besin dir ve üç aylık o lu n ca y a k a d a r bebeğin yeterli ve dengeli beslenm esini sağlar. Ü ç ay lık tan sonra, ek besinlerle birlikte p ro tein kalori gereksinm elerini k arşılar. Bebek 6 aylık olu n cay a k a d a r a n n e sütü ek besinlerle birlikte verilm elidir. Ü lkem izde, özellikle köylerde çok u zu n süre an n e sütü verilm esi genel b ir u y g u lam a d ır. Bir y aşın d an so n rad a m em e verm eye dev am ed en a n n elerin o ra n ı oldu kça yüksektir. M em e verm e süresini o rta y a koym ak am acı ile y a p ıla n b ir a ra ştırm a d a , 4 aylık tan önce m em ed en kesilenler. % 9, 7-9 ay arası m em ed en kesilenler % 28, 10-12 ay arası m em ed en kesilenler % 37, b ir y aşın d an sonra m em e em m eye d ev am edenler % 26 o lara k b u lu n m u ştu r A n k a ra y a k ın la rın d a k i 4 köyde y a p ıla n b ir a ra ştırm a d a hiç m em e alm
ı-86 BESLENM E V E D İY E T D E R G İS İ
y a n la rın o ran ı % 4, 3 ay em en lerin % 5, 6 ay e m e n le rin % 5 d ir. B ü y ü k çoğ un luğ un ise (% 25-62). b ir y a şın d a n d a h a u z u n sü re a n n e s ü tü ile beslendikleri b u lu n m u ştu r.5
Anne sütü ile hayvan sütü arasındaki ayrıcalıklar: A n n e s ü tü ile h a y v a n sütleri arasın d a bileşim y ö n ü n d e n d e a y rıc a lık la r v a rd ır.
K olostrum : A nne m em esinden 2-4 g ü n e k a d a r g elen sa lg ıy a kolostrum denm ektedir. K o lo stru m koyu lim on-sarısı re n g in d e v e a lk a li reaksiyondadır. K olo stru m n o rm a l a n n e s ü tü n d e n d a h a ço k p r o te in ve m in eral verm esine karşın y ağ ve k a rb o n h id ra tı d a h a a z d ır. S ü t v e rm e n in 2-3 üncü g ü n ü n d e n so n ra kolostrum y e rin i o lg u n in sa n s ü tü n e b ır a k ır .2-3 S u: A nne ve inek sü tü n dek i su m ik ta rı h e m e n h e m e n a y n ıd ır. İn e k sü tü n ü n o rta la m a % 87,5, a n n e sü tü n ü n ise % 87 d ir.
Ö zgül ağırlıkları: A n n e s ü tü n ü n 1030, in ek s ü tü n ü n 1032 d ir. P ro tein : İn ek ve an n e sü tü p ro te in le ri a ra s ın d a m ik ta r v e k a lite y ön ünden bazı ayrılık lar v a rd ır. A n n e sü tü % 1-1,5 o r a n ın d a in e k sü tü ise % 3,3-3,5 k a d a r p ro te in içerm ekted ir. İn e k s ü tü n ü n p r o te in in in fazla olması içindeki kazein m ik tarın ın y ü k se k liğ in d e n d ir. K a z e in in ek sütünde % 82 o ra n ın d a b u lu n u r. D iğ er suya ç a b u k g eçen p r o te in le r ki bu n lar laktalbum in ve lak to g lo b ü lin d ü r, % 18 o r a n ın d a d ır . A n n e s ü tü n de ise kazein % 40, diğer p ro te in le r % 60 o la ra k b u lu n u r.
K a rb o n h id ra t: H e r iki sü tü n k a rb o n h id ra tı la k to z d u r. Y a ln ız m iktarları değişiktir. A nne sü tü n d e L aktoz % 6,5-7 in ek s ü tü n d e ise % 4,5 arasındadır.
Y ağ: H er iki s ü tü n d e içerdiği yağ % 3,5 o ra n ın d a d ır. Y a ln ız a n n e sü tü n ün yağ içeriği an n en in diyetine göre değişiklik ler g ö ste re b ilir. A nne sü tü n ün yağı inek sütü ne göre d a h a kolay e m ilm e k te d ir. B eb ek lerin gereksinm eleri linoleik aside o ld u ğ u n d a n y a ğ d a n fak ir m a m a la r la beslenen bebeklerde büy ü m en in azaldığı g ö rü lm ü ştü r. Az m ik ta r la r d a k i linoleig asidin büyüm e ve gelişme ü zerin d e e tk ile rin in o lu m lu o ld u ğ u görülm üştür. A nne sütündeki elzem y a ğ asitlerin d en , lin o leik ve lin o len ik asitler anne sü tünde inek sütüne göre d a h a ço k tu r. N o rm a l b e b e k le r in ek sü tü n ü n yağını kolaylıkla tolere edebildikleri h a ld e , p r e m a tü r e b e b e k lerde, inek sütü a lın d ık ta n sonra steato reler g ö rü le b ile r. B ir çok b e b ek m a m a la rın d a ise süt yağı a lın d ık tan so n ra, bitkisel y a ğ la rın eklenm esi k ab u l edilm iştir.6
M in eraller: A nne s ü tü n ü n to ta l m in e ra l m ik ta rı in e k s ü tü n e n a z a ra n d a h a azdır. S ü tü n d em ir m ik tarı a n n e d e n g eçen d e m ir d e p o la rı boşalana y ani 4. aya k a d a r gereksinm eyi k arşılar, d a h a so n ra m u tla k a ek
Ç O C U K BESLENMESİ II 87
d e m ir verilm esi gereklidir. İn ek ve a n n e s ü tü n ü n kalsiyum ve fosforu b eb eğ in gereksinm esini b ü y ü m e çağının so n u n a k a d a r k a rşıla m ak ta d ır.
V ita m in le r: H e r iki sütte A v ita m in i yeterli D v ita m in i y e te r sizdir. E ğer a n n e C v ita m in in d en yeterli besinler alırsa sütteki v ita m in m ik ta rı yükselm ektedir. în e k sütü, th ia m in ve rib o fla v in d en ze n g in d ir, fak a t h e r iki sü tü n n iacini h em en h em en b irb irin e y ak ın d ır. G en el o la ra k a n n e ve inek sü tleri A ve B kom plex v ita m in lerin d en y eterli fa k a t C ve D v ita m in lerin d en yetersizdir. B u n u n için y aşam ın ilk b irin ci a y ın d a n itib a re n b u v ita m in leri d ışa rıd a n v erm ek gerekir.
în s a n ve h a y v a n sü tlerin in elzem am in o asit ö rü n tü le rin d e d e ay rıc a lık v a rd ır (T a b lo I). Bu n eden le a n n e sü tü p ro te in i çocuk için ö rnek p ro te in d ir.2
T A B L O I
İ n s a n v e İ n e k S ü t l e r in i n E lz e m A m in o A s id D e ğ e r l e r i ( m g / l t )
A m ino A sit İn san în e k
H istidine 230 800 Isoleucine 860 2120 L eucine 1610 3560 Lysine 790 2570 K ü k ü rtlü a. a. 230 870 P hen y lalan in e 640 1730 T h re o n in e 620 1520 T ry p to p h a n 220 500 V alin e 900 2280
0-1 Y a ş Çocuğunun Ek Besinleri, Ek Besinlere Başlam a Zam an ları ve H azırlanm ası
A n n e, çeşitli n ed enlerle ço cuğu n a süt verem iyorsa veya a n n e sü tü y e te r sizse, a n n e ç o cu ğ u n u ne ile, nasıl beslem elidir. Bu d u ru m d a bebek için en iyi b esin h a y v a n sütleridir. A n n e sü tü ile h a y v a n sü tü n ü kıyasla d ığ ım ız d a bebeğe h a y v a n sü tü n ü çeşitli şekillerde s u la n d ıra ra k çocuğa u y g u n d u ru m a getirebiliriz.
Hayvan Sütünün Sulandırılması: S u la n d ırm a çocuğun ay ın a göre y ap ılır.
1. H a y v a n sütü bebek üç haftalık olu ncay a k a d a r yarı yarıy a sulan d ırılıp % 5 şekerlendirilir.
2. Ü ç ü n c ü h a fta d a n sonra süt 2 /3 o ra n ın d a y ani 2 süt 1 su şeklinde s u la n d ırılıp yine % 5 şekerlendirilerek verilir. Bu şekilde sulandırılm ış süte bebek 1,5-2 aylık olu n cay a değin dev am edilir.
88 BESLENM E V E D İY E T D ERG İSİ
3. 1,5-2 ayd an sonra ise artık h a y v a n sü tü , s u la n d ırılm a z ta m süt olarak verilir. Bu devrede bebeğin alacağ ı g ü n lü k sü t m ik ta rı 500 gr-750 gr arasında değişir. A ncak bu m ik ta rla rın hepsi sü t şe k lin d e o lm ay ıp ikinci aym başından sonra tah ıl u n la rı ile m u h a lle b i y a p ıla ra k veya y o ğ u rt şeklinde verilebilir.
T a rif edilen usulde su lan d ırılan süt b ib e ro n la ra b ire r ö ğ ü n lü k 80-125cc doldurulur, ağızlan k a p a tıld ık ta n so n ra su b u lu n a n b ir ten cerey e konarak, 30 dakika kaynatılır. S o n ra için de sü t b u lu n a n b ib e r o n la r b u z d olabınd a veya serin b ir yerde saklanır. Bebeğe v erileceğ i z a m a n b ib ero n sıcak su içinde ılıklaştırılır.
S üt öğünlük hazırlan m ak istenirse, ö n c e d en k a y n a tılır ve b u z d o la b ın d a saklanır. Bebeğe verilecek m ik ta r b ib e ro n a k o n u r ü z e rin e ö n c e d en kaynatılm ış su ve şeker eklenir ve çocuk beslenir. Ö rn e ğ in 1 ay lık b ir bebek için kaynam ış sütten b ib ero n a 70 cc k a d a r sü t ü z e rin d e 100 cc ye gelene kad ar su ve b ir tatlı kaşığı şeker k o n a ra k b e b eğ e 3-4 s a a t a r a ile verilir veya 1 sefer süt, 1 sefer m em e verilir.
Muhallebi: Bebek birinci ayım ta m a m la d ık ta n s o n ra ta h ıl u n u n u alabilir. Pirinç u n u kullan ılarak sütle m u h a lle b i y a p ılıp g ü n d e 1-2 kez verilebilir. M uhallebi h a z ırla m ad a şu h u su sla ra d ik k a t e d ilm e lid ir.
1. Bebek, sütünü sulandırılm ış alıyorsa m u h a lle b i d e a y n ı sü tte n hazırlanm alı,
2. Bebeğin alabileceği kıv am da olm alı,
3. M uhallebinin şekeri, ateşten in d irilm esin e y a k ın e k le n m e lid ir. Yoğurt: Y oğurt, bebek ve ço cukların h e r yaş d ö n e m in d e r a h a tç a alabilecekleri b ir yiyecektir. Y azın çok sıcak a y la rın d a sü tü s a k la m a o lan a ğ ı olm ayan aileler, süt yerine y o ğ u rd u v ereb ilirler.
Meyva Suyu ve Ezmeleri: S ü tten so n ra b e b e k le rin ilk ek besin leri m eyva suyudur. Y aşam ın 15. g ü n ü n d e n so n ra 1-2 ta tlı kaşığı ile b a şla n ı larak m iktarlar gittikçe artırılır. Böylece beb ek h e m y e n i b ir yiyeceğin değişik lezzetine alışır, hem de özellikle v ita m in G a lm a y a b a şla m ış o lu r. E n basit yöntem le m eyva suyu elde etm ek için m eyve sıkılır v e y a y ık an ıp kabukları soyulan m eyvalar ren d elen ir ve suyu sü z ü lü r. B ebek ikinci ayın sonunda m eyvaların yalnız su y u n u n değil e z m e le rin i d e a z a r a z a r alm ağa başlar.
Yumurta ve E t: Bebek üçü n cü ayını d o ld u rd u ğ u n d a a rtık a n n e sin d e n aldığı dem ir depoları azalm ay a başlar. M u tla k a d ışa rıd a n d e m ir içeren yiyecekler alm alıdır. B unun için su d a pişirilm iş y u m u r ta sa rısın ın 1 /8 i verilir, sonra 3-4 gün a ra ile 1 /4 ü, 1 /2 si, 3 /4 ü ve b a ş la n g ıç ta n 10-15 g ü n sonra d a tam y u m u rta sarısına geçilir. Bebek 7-8 aylık o lu n c a d a y u m u rta
ÇO C U K BESLENMESİ II 89
ta m o lara k verilir. E tin dem iri diğer besin lerd en d a h a kolay em ilir. Bu n edenle etler özellikle k araciğ er gibi o rg an etleri d e m ird en çok zen gin d ir. A n cak ülkem iz k o şu lların d a 2-3 aylık çocuğa, eti, k ıy m an ın dışında, ezm e h a lin d e verebilm e o lan ağ ın ın pek olm am ası ve b u devrede bebeğ in k ıym a gibi sert, p ü tü rlü gıdayı alam ıy acağ ı düşüncesi ile et beşinci a y d a v erilebilinecek yiyecekler listesindedir. E tin en kolay veriliş yolu d ö rd ü n cü a y d a n son ra sebze ç o rb a ların ın içine 1 çay kaşığı k a d a r kıym a ekleye rek pişirip ezerek yedirm ed ir.
Sebze Ezmeleri ve Çorbaları: Sebze ezm elerine ve ç o rb a la rın a çocuk 3 aylık olu n ca b aşlanır. Sebzeler önce iyi y ıkanır, so n ra soyulur veya ayıklanır, az suda ağzı kap alı o lara k pişirilir. K a y n a tm a suyu atılm az. H a şla n a n sebzeler çatal veya ta h ta kaşıkla iyice ezilir ve k a y n a tm a suyu ile karıştırılır. P irinç veya b u lg u r eklenebilir. T a r h a n a çorbası, y o ğ u rtlu yay la çorbası ve diğer u n lu ç o rb a la rd a acısız olm ak kaydıyle ü çü n cü a y d a n sonra çocuğa verilebilir.
Kuru Baklagiller: E t ve y u m u rta o lm adığı za m a n , b u n la rın yerine ku llan ılab ilen iyi ve ucuz besin k ay n ak larıd ır. M ercim ek u n u , bezelye u n u , kırm ızı m ercim ek-pirinç karışım ı ç o rb a lar çocuk 4-5 aylık olu n ca v erilebilir. K u ru fasulye ve k u ru n o h u tta h aşlan ıp, k a b u k la n soyulup ezildikten son ra tah ıl u n u , p irin ç ve b u lg u rla veya sebzelerle k a rıştırılara k çocuğa verilebilir.
Karaciğer-Beyin: Beyin çocuğun m u tlak a alm ası elzem b ir yiyecek değildir. İstenildiğ in de h aşlanıp ezilerek bebeğe 6 ay d a n sonra verilir. K a ra ciğ e rd e h a fta d a b ir defa (bulunabiliyorsa) et yerine p ü re h a lin de verilebilir. Ç ocuk 8-9 aylık olu n ca yiyecekleri iyice ezm e şeklinden çıkarm alı yem ek şeklinde pişirilip verilm eli ve aile sofrasına o tu rm a lıd ır.
Ç ocuğa iyi b ir beslenm e alışkanlığı k a z an d ıra b ilm e k için: 1. Z a m a n ın d a ek besinlere başlam alıdır.
2. V erilen besin m ik tarların ı çocuğun gereksinm esini karşılayacak şekilde düzenlem elidir.
3. Değişik yiyeceklere çocuğun lezzet farkını a y ırt edebilm esi için tek tek alıştırılm aladır.
4. M u n ta z a m a ralık larla beslem ek gereklidir.
5. Ç ocuğa gereğinden çok şekerli ve tatlı besinler verilm em elidir. İn e k sütü k u llam lm ay ıp ta piyasadaki m a m a la r kullanılıyorsa b u n la rın Sağlık ve Sosyal Y ard ım B akanlığının g ıda m addeleri tü zü ğ ü n e u y g u n lu ğ u n a d ik k at edilm eledir.7
90 BESLENME V E D İY E T D E R G İS İ
Bu T ü züğ e G öre:
1. M a m a n ın satışa çıkarılan 100 g r.’ı için d e fa y d a la n lıa b ile c e k k a lo ri m ik tarı en az 350 kalori olacak tır.
2. M a m a n ın 100 kalorisini sağlıyan m ik ta rı için d e en az 2 g r fa y dalanılabilecek p ro tein (R eferans p ro te in d e ğ e rin d e) b u lu n a c a k tır . M a m a içindeki n et fay dalan ılab ilecek p ro te in d e n elde e d ile n k a lo ri % 8 den az o lm ayacaktır (N D P cal % si en az % 8 o la c a k tır).
3. M a m a n ın 100 kalori sağ lay an m ik ta rı için d e 200-400 I Ü A v it, 50-100 I Ü D vit, en az 70 m g C a, 1 m g Fe, 0,06 m g B, v it, .0 ,0 9 m g B2 vit., 0,1 m g N iasin 0,05 m g B6 vit., ve en az 4 m g C v ita m in i b u lu n a caktır.
Bu koşullara uygun ticari m a m a la r tarife le rin d e g ö ste rild iğ i şekild e h a zırlan arak çocuklar beslenir.
K A Y N A K L A R
1. Nelson, W . E., V an g h an , V . G ., M ckay, R . J . : T h e T e x t Book o f P e d ia tric s. WB. Saunders Com p. P h iladelphia, L ondon. 1969.
2. Fomon, S. J . : In fa n t N utritio n . W .B. S aunders C om p. P h ila d e lp h ia a n d L o n d o n 1969.
3. H olt, E. L., Snyderm ar. S., VVilliams, H . H ., W oodruff. W . C ., S c h u lm a n , I .: Infant N utrition. Jo u r. o f the Am er. M ed. Asso. 175: 100, 1961.
4 . Koksal, O. Etim esgut ve Çevre K öylerinde Y ap ılan Besin T ü k e tim A ra ştırm a sı. Hıfssız. O kulu Y ayınlarından, 1961.
5. O ral, S. N . : A nkara C ivarında D ö rt K öyde O k u lö n c e s i Ç o c u k la rın d a Y a p ı lan Beslenme ve Sağlık D u ru m u A raştırm ası. H a c e tte p e T ıp vc S ağ. Bilim . Çocuk K lin. Çalışması 1966.
6. T üm ay, B .: N orm al ve Yetersiz Besleniş ve B unların G elişim Ü z e rin e E tk ileri. İstanbul Çocuk K liniği 1: 1-7, 1971.
7. Sağlık ve Sosyal Y ardım Bakanlığı G ıd a M a d d ele ri T ü z ü ğ ü “ Ç ocuk m a m a la r ı” Nisan, 1968.
