Akkuyu nükleer güç santralı çevresinde işletme öncesi mevcut tabii fon radyoaktivite miktarlarının ölçülmesi ve değerlendirilmesi : 1. altı aylık rapor

AKKUYU NÜKLEER GÜÇ SANTRALI ÇEVRESİNDE

İŞLETME ÖNCESİ MEVCUT TABİİ FON RADYOAKTİVİTE

MİKTARLARININ ÖLÇÜLMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

I . Altı Aylık Rapor

A N A E M

Ekim , 1983

AKKUYU NÜKLEER GÜÇ SANTRALI ÇEVRESİNDE

İŞLETME ÖNCESİ MEVCUT TABİİ FON RADYOAKTİVİTE

MİKTARLARININ ÖLÇÜLMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

I . Altı Aylık Rapor

A N A E M

İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ

1

2. ÖN ÇALIŞMALAR

2

3. ÖRNEK ALMA YERLERİ

2

3.1. Toprak

2

3.2. Bitki

2

3.3. Hava

4

3.4. Su

4

3.5. Direkt Radyasyon

ölçümleri

4

4. ÖRNEK ALMA PERİYODU

4

4.1. Toprak

4

4.2. Bitki

4

4.3. Hava

5

4.4. Su

5

4.5. Direkt Radyasyon

ölçümleri

5

5. ÖRNEK ALMA YÖNTEMLERİ

5

5.1. Toprak

5

5.2. Bitki

5

5.3. Hava

5

5.4. Su

5

5.5. Direkt Radyasyon

ölçümleri

6

6. ÖRNEKLERİN ANALİZE HAZIRLANMASI

6

6.1. Toprak

6

6.2. Bitki

6

6.3. Hava

6

6.4. Su

8

a n a l i z y ö n t e m l e r i

8

7.1. Toprak

8

7.2. Bitki

9

7.3. Hava

9

7.4. Su

14

7.5. Direkt Radyasyon ölçümleri

15

SONUÇLAR

17

8.1. Toprak

17

8.2. Bitki

17

8.3. Hava ve Su

17

8.4. Direkt Radyasyon ölçümleri

28

1. GİRÎS

Bu gün hemen bütün dünya ülkelerinde hızla artan enerji ihtiyacını karşılamak için konvansiyonel enerji kaynakları yanında nükleer enerji­ den de yararlanma yönünde büyük çaba gösterilmekte ve böylece nükleer enerjinin toplam elektrik üretimindeki payıda hızla artmaktadır. Bu ne­ denle gelişmiş ülkelerde mevcut nükleer s a n t rallarm sayıları arttırı­ lırken gelişmekte olan birçok ülkelerde yeni nükleer santrallar kurul­ maktadır.

Ülkemizde bu yöndeki çalışmaların oldukça eski bir geçmişi bulun­ makla beraber özellikle son yıllarda nükleer santrallarm kurulmalarıyla

ilgili çalışmalara büyük bir hız verilmiş ve ilk nükleer güç santralının Akkuyu (Silifke)'da kurulması kesinlik kazanmıştır.

Bu rapor, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) ila Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) arasında 21.12.1982 tarihinde imzalanarak yürürlüğe giren protokol gereğince Akkuyu nükleer güç santralı çevresinde işletme önce­ si mevcut tabii fon (background) radyoaktivite miktarlarının tesbiti ve değerlendirilmesiyle ilgili olarak Ankara Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi (ANAEM) tarafından yapılan 1. altı aylık çalışmaları kapsamak­ tadır.

ANAEM Müdürü Prof.Dr.Nurinnisa Özbek'in sorumluluğunda yürütülen bu çalışmalara katılan bölümlerle bölüm elemanları şunlardır:

Nükleer Tarım Bölümü : Prof.Dr.N. Özbek, Dr«S. Antep, Dr.A. Korkmaz

Kimya Bölümü : T. Gölge, R. Acar, S. Tülümen

2

2. ÖN ÇALIŞMALAR

TAEK ile TEK arasında ilgili protokolün imzalanarak yürürlüğe girmesinden hemen sonra ilk olarak başka ülkelerde işletme öncesi uygu­ lanan programları içeren belli başlı literatürler (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19) incelenerek Akkuyu çalış­ malarında izlenecek yollar (örnek alma yerinin seçimi, örnek sayısı, örneklerin analize hazırlanmaları ve analizlerde uygulanacak yöntemlerin saptanması v.b.) hakkında gerekli bilgiler edinilmiştir, öte yandan söz­ leşmenin 9. maddesince öngörülen ve TEK'ca yapılacak olan mali desteğin uygulanmasına başlanır başlanmaz programda yer alan Bölümler Akkuyu'ya giderek 5-8 Nisan 1983 tarihlerinde yerinde incelemelerde bulunmuşlar­ dır. Bu incelemeler sırasında sözleşmenin Ek 2 'sinde belirlenen örnek alma İstasyonları içerisinde örneklerin alınacakları yerler, sayıları, mevcut vejetasyon çeşidi ve ekim alanlarıyla hasat zamanları saptanmış­ tır. Bu arada bölümlerce programlanan çalışmalar için gerekli olan bir kısım malzeme hemen piyasadan alınmış diğer bir kısmı ve örneğin toprak burgusu, toprak kesicisi ve alüminyum toprak muhafaza kapları sipariş­ leri yapılarak kısa zamanda sağlamıştır.

3. ÖRNEK ALMA YERLERİ

Bütün örnekler Protokol'da ön görülen İstasyonlardan alınmış ve örneklerin alındıkları yerler Sekil l ’de gösterilmiştir. Buna göre sıra­ sıyla toprak, bitki, hava, su örnekleriyle direkt radyasyon ölçümlerinin yapıldıkları yerler şöyledir:

3.1. Toprak Örnekleri

İstasyon Kodu İstasyon Yerinin Tanımı

11.6

2.11

Çoğunlukla toprak örneklerinin toplandıkları yerlerden

Şek il 1 . A k k u y u Bö lg e s i ö r n e k a l m a y e r l e r i

3.3. Hava Partikiilleri

İstasyon Yerinin Tanımı Ovacık Köyü Civarı Meteoroloji İstasyonu İstasyon Kodu 1.3 2. 0 3.4. Su Örnekleri İstasyon Kodu

2.0

İstasyon Yerinin Tanımı Meteoroloji İstasyonu

Babadıl Nehri Köprüsü Civarı Koçaşlı Köyü

3.5. Direkt Radyasyon ölçümleri İstasyon Kodu

3.0 3.3 1.3

İstasyon Yerinin Tanımı

Reaktör İnşaat sahası ve civarı Hayat Motel Bahçesi

Büyükkeçeli Karakol Bahçesi

4. ÖRNEK ALMA PERİYODU

4.1. Toprak öpnekleri : 3 ay/yıl

4.2. Bitki Örnekleri : Bitkilerin hasat zamanlarına göre İlkbahar

ve Sonbahar olmak üzere yılda 2 kez olup bu dönemlerde örnek alınacak bitkiler sırasıyla şunlardır:

İlkbahar dönemi bitkileri

• Sebze (domates, salatalık, fasulye, soğan» patlıcan, bakla, patates» kabak» biber, bamya)

- Meyve (kayısı, şeftali, yenidünya, dut, badem)

- Tahıllar ve baklagiller (buğday, arpa, mısır, nohut, burçak, mercimek)

Sonbahar dönemi bitkileri - Yer fıstığı

- Turunçgil (limon, portakal) - Zeytin, nar, incir

5

*♦. 3. Hava Partikülleri : 3 ay/yıl **.4. Su örnekleri : 3 ay/yıl

4.5. Direkt Radyasyon ölçümleri : Aylık, altı aylık ve yıllık

periyotlar halindedir.

5. ÖRNEK ALMA YÖNTEMİ

5.1. Toprak örnekleri

Örnekler 0-5 ve 0-20 cm derinlikten olmak üzere 2 ayrı derinlikten alınmıştır. 0-5 cm derinlikten örnek alınanda yüzey toprak kesicisi, profilden örnek almada ise toprak burgusu (Auger) kullanılmıştır (2). Aynı üniteden alınacak örnek sayısının saptanmasında toprak rengi, top­ rak tekstürü, toprak derinliği, toprağın geçirgenliği, arazinin yüzey şekli ile rüzgarın yönü dikkate alıhmıştır (20). Öte yandan aynı yer ve derinlikten en az 3 örnek alınmış ve bunlar birbirleriyle karşılaştırı­ larak ortalama bir örnek elde edilmiştir.

5.2. Bitki örnekleri

Çoğunlukla toprak örneklerinin alındıkları yerlerden alınmış olup ortalama örnek en az 3 örneği kapsamaktadır.

5.3. Hava Partikülleri

HURRICANE hava toplama pompaları yardımıyla 9 cm çapında, Hhatman 41 filtre kağıtları üzerine yaklaşık 500 m hava partikülü örneği top­ lanmıştır. Hava toplama pompaları değişik çaplardaki, dolayısıyla hava akış hızı değişik olan orifisler kullanılarak kalibre edilmişlerdir.

5.4. Su örnekleri

Yüzey suyu, yeraltı suyu ve içme suyu örnekleri 5 lt'lik polietilen bidonlara alınmıştır. Adsorpsiyonu önlemek amacıyla derişik HN03 ilave­ siyle pH ” 2 'ye ayarlanmıştır. Yağmur suyu TEK'in kurduğu Meteoroloji istasyonundan, 10 It'lik polietilen bidona üstü polietilen kaplanmış büyük bir huni yardımıyla alınmıştır. Aynı şekilde derişik HN03 ile pH * 2'ye ayarlanmıştır.

6

5.5. Direkt Radyasyon Ölçümleri

Her ölçü istasyonunda TLD'ler yaklaşık olarak insanların üreme organının yerden yüksekliği olarak kabul edilen İ m . mesafede olacak şekilde. 35 cm. yarıçaplı ve 1.25 m* yüksekliğindeki bir alüminyum çemberin üzerindeki deliklerden iplere asılmıştır (Şekil 2).

Direkt radyasyon ölçümü için CaFg ) Dy termolüminesans dozimetreler kullanılmış olup boyutları 6 x 6 x 1 m m 3 olan tabletler halindedir. TLD* ler içinde 3 mm kalınlığında bakır filtreler olan bir plastik içerisine konmuş olup bu plastik kaplar T L D ’lerin toz ve nemden korunması ve emni­ yetli bir şekilde muhafazasını. Cu filtreler de TLD'lerin enerjiye ba­ ğımlılığını azaltmak amacıyla konmuştur (Şekil 3).

Ayrıca plastik kap ile Cu filtre arasında iki ısı göstergesi yer­ leştirilmiş olup bunlardan 1. si 50°C da, 2. si de 70°C da ısıya maruz kalmaları halinde renk değiştiren göstergelerdir. TLD'lerin bu ısıları aşması halinde fırınlama ve değerlendirme işlemlerinin değiştirilmesi hususunda bir delil olarak kullanılmaktadır*

6. ÖRMEKLERİN ANALİZE HAZIRLANMASI

6.1. Toprak örnekleri

Toprak örnekleri havada kurutulduktan sonra içlerindeki iri taş ve çakıllar ayıklanmış ve 1 mm'lik Standard elekten geçirilerek naylon torbalara konulmuştur (20).

6.2. Bitki örnekleri

Sabit ağırlığa gelinceye kadar 6 5 ° C ’de etüvde kurutulup blenderden geçirilmiş ve her bitkiden 2 g kül elde edilecek şekilde 500 ± 50°C de fırında yakılmıştır. 2 gram bitki külü 25 ton/cm2 basınçlı hidrolik pres ile 31 nmı çaplı tabletler haline getirilmiş ve polietilen torbalara ko­ nulmuştur (21).

6.3. Hava Partikülleri

Hava toplama pompalarına tartımları belli filtre kağıtları takıla­

rak 500 m 3 hava emilerek toplanmıştır. Filtre kağıtları çıkarılarak

tekrar tartılmış ve toplanan partikül miktarı bulunmuştur. Filtre kağıt­ ları 10 t o n ’luk pres yardımıyla tablet

haline g etirilm iş,

a

6.**. Su örnekleri

Toplam 0 ve y -izotopik analizler için 3 İt su örneği beherlere alınarak IR lamba altında kuruluğa kadar buharlaştırılmıştır. Kalıntı kazınarak» sabit tartıma getirilmiş Alüminyum planşetlere alınarak 85°C' da sabit tartıma getirilerek tartılmışlardır. Kalıntılar polietilen tor­ balara alınarak torbaların ağzı kapatılmıştır.

Sularda 90Sr tayinleri için» 2 İt su örneği alınarak» 2 mİ Sr taşı*' yıcı ilavesiyle IR lamba altında buharlaştırılarak analize hazırlanmış­ tır.

6,5. Direkt Radyasyon Ölçümleri

Normal de sahadan getirilen TLD'ler değerlendirme öncesi 100°C'da 15 dakika değerlendirme sonrası da tekrar kullanılmadan önce 400°C de 15 dakika fırınlanmıştır. Isı göstergesi ile 50°C'nin üstünde ısıya maruz kaldıkları anlaşılanlar 130°C da 15 dakika fırınlanmaktadır. 70°C'ın üzerinde bir ısıya maruz kaldıkları saptananlar ise değerlen­ dirme dışı bırakılmaktadır.

7. ANALİZ YÖNTEMLERİ

7,1. Toprak Örnekleri

Sözleşmede E k '3'de belirtildiği gibi toprak örneklerinde toplam 0 analizleri yapılmıştır. Öç paralelli olarak yapılan bu analizlerde pen­ cere kalınlığı 1.8 - 2.2 mg/cm2 olan Tracerlab G-M sayacı kullanılmıştır. Sayım için 1 gram toprak örneği tartılarak planşetlere homojen olarak yayılmış ve 20 dakika süreyle sayım yapılmıştır. Sayacın veriminin sap­ tanmasında elde mevcut 36C1 kaynağı kullanılmış olup 137Cs kaynağı temin edildikten sonra sayacın verimi yeniden kontrol edilecektir.

Sayım sonuçları pCi/g olarak aşağıdaki formüle göre hesaplanmış­ tır (*2^) :

net cpm

pcV . ... ...

-2.22 x W x E

W =* alınan toprak miktarı (g) E ■= Sayaç verimi

9

7.2. Bitki örnekleri

Tablet halindeki bitki örneklerinin bir kısmında Y”izotopik analiz­ leri Kimya Bölümündeki Canberra Model 8180 *4096 kanallı anali2ör ve buna bağlı Ge(Li) dedektör yardımıyla yapılmıştır. Analizörün. 0-2 MeV enerji aralığında enerji kalibrasyonu standart kalibrasyon kaynakları kullanıla­ rak yapılmış ve örnekler dedektÖre yapışık bir konumda sabit geometride uzun süreli sayılmışlardır. 0-2 MeV enerji aralığında dedektörün ayırma gücü 1332 KeV (Co-60) da 2.05 KeV olarak bulunmuştur.

Dedektörün verim eğrisi y kalibrasyon kaynakları (Y-88, Hg-203 ve Co-57) kullanılarak çizilmiştir (Şekil 4). örneklerde tesbit edilen rad­ yoizotopların mutlak aktiviteleri bu eğri yardımıyla hesaplanmıştır.

Diğer bir kısım bitki örneklerinde ise bu analizlerde Fizik Bölümün­ deki Canberra 8100 Model, 1024 kanallı analizör ve buna bağlı *4.8 KeV çözme güçlü Ortec 51 cc hacimli Ge(Li) dedektör kullanılmış ve önce 100000 saniye sayılarak lahoratuvar tabii fonu saptanmıştır. Daha sonra 3.1 cm çaplı örnekler tam dedektör üzerinde sabit geometride 100000 saniye sayı­ larak spektrumları alınmıştır. Laboratuvar tabii fonundan ve örneklerden elde edilen spektrumlardan ilgili elementin Y“enerji piklerinin alanları bulunmuş ve örneklerden bulunan alan değerinden, tabii fondan bulunan değerler çıkarılarak net alanlar hesaplanmıştır. Daha sonra dedektörün verim eğrisi (Şekil 5) çizilerek, bu eğriden faydalanma yoluyla örnekle­ rin aktiviteleri hesaplanmıştır.

7.3. Hava Partikülleri

Hava partiküllerinin toplam $ aktivitesi, NE. Scaler 7000 sayacından elde edilen sayımların değerlendirilmesi sonucu saptanmıştır. Sayım sis­ teminin kalibrasyonu KC1 ile yapılmıştır. KCL'ün belli spesifik kalınlık­ larına karşı sayımlar grafiğe alınarak bir doğru elde edilmiştir. Doğru sıfır ağırlığa ekstropole edilerek, sıfır ağırlığa göre aletin verimi tayin edilmiştir.

•• (cpm/mgK) x 100

E _ ... .hzû_________

o

1.68

: Sıfır ağırlığa göre aletin verimi 1.68 dpm/mgK : Tabii potasyumun aktivitesi

c Lü CD O LO O O O o o L O Şe kil 5 . 5 1 c c h ac im l i G e ( L ı ) d e d e k t ö r ü n ü n n ok ta k a y n a k l a h e s a p l a n a n v e r i m eğri si (Kaynak -d e d e k t ö r u z a k l ı ğ ı » 1 0 c m )

12

Buna benzer olarak değişik ağırlıklara göre sayacın E^ verimleri tayin edilmiştir.

(cpm/mgK) x 100 E p - ---

2---1.68

Logaritmik skala kullanılarak ağırlıklara karşı E değerleri grafiğe geçirilerek Şekil 6'da verilen kalibrasyon eğrisi bulunmuştur (22).

Sayım Sonuçları :

Net Sayım

3 aktivitesi (pCi/m3) a ... — ■ ■■■

2.22 x 0.283 V x E formülüne göre değerlendirilmiştir.

V _ f t 9 cinainden örneğin hacmi E ■* Sayaç verimi

Hava Partikülleri örneklerinde Sr-90 Tayinleri

Üzerine hava partikülü toplanmış filtre kağıtları» kesilerek platin bir kapsüle alınmış ve üzerine 2 mİ Sr taşıyıcı ilavesiyle (Sr taşıyıcı 9.582 mgSr/ml) IR lamba altında buharlaştırılarak» İ m İ HF t 1 m L HNOjt 1 mİ HCIO^ ilavesiyle çözülmüştür. Çözeltideki Sr, SrCO^ halinde çöktü­ rülmüş ve çeşitli ayırma ve saflaştırma işlemleri uygulanarak elde edilen çözeltiye 1 mİ Y taşıyıcı ilave edilmiştir. (Y taşıyıcı 10.<+ mgY/ml) y-90 Sr-90 dengesi için 21 gün bekletildikten sonra Y oksalat halinde çöktürülerek ayrılmış, çökelek sabit tartıma getirilerek sayılmıştır. Sonuçlar aşağıdaki bağıntı yardımıyla bulunmuştur (23).

Fy.f^.Net Sayım

Sr-90 aktivitesi ■* Dengedeki Y-90 aktivitesKpCi/m3)— .... ■ 1 ...

%Sr.%Y.V. 2.22

Fy : Sayacın verim faktörü

f : Y'un çöktürme anından sayımın yarısına kadar geçen zaman için

zaman düzeltme faktörü % Sr : S r ’un kimyasal verimi % Y : Y ’un kimyasal verimi V : Örnek h a c m i :

Sayaç verimi Fy : 1 Ağustos 1972'de aktivitesi 3 x 10** pCi/ml olan Sr-90 standardından saptanmıştır.

0 . 4 H _ O m Şekil 6 . K C l * e g ö r e ç iz il m iş k a l i b r a s y o n eğ risi

14

Fy

Standard*ip parçalanma sayısı Elde edilen sayım

Bağıntı yardımıyla Fy „ 13.81 olarak saptanmıştır.

Hava partiküllerinin Y~ izotopik analizi

Hava partiküllerinde y-izotopik analizleri 7.2*de belirtildiği şe­ kilde yapılmıştır.

7.4. Su örneklerinin Toplam & Aktivitesi

örnekler 6.4'de anlatıldığı gibi analize hazırlanmış ve 7.3'de açıklandığı gibi sayılarak sonuçlar hesaplanmıştır.

Su Örneklerinin Sr-90 Aktivitesi

Yağmur Suyu : 2 İt yağmur suyu 2 mİ Sr taşıyıcı ilavesiyle IR lamba altında 20 mİ kalıncaya kadar buharlaştırılmıştır. Amonyum karbonat ve amonyak ilavesiyle Sr, karbonat halinde çöktürülmüş çeşitli ayırma ve saf­ laştırma işlemlerinden sonra 1 mİ Y taşıyıcı ilavesiyle Sr-90 Y-90 dengesi için 21 gün bekletilmiştir. Y oksalat halinde çöktürülerek ayrılmış, çö­ kelek sabit tartıma getirilerek, $ sayacında sayılmıştır. Hava partikül- lerine uygulanan yöntem ve formüller yardımıyla sonuçlar hesaplanmıştır (23).

Yeraltı suyu, Yüzey suyu, içme suyu örneklerinde Sr-90 Aktivitesi

2 İt su örneği 2 mİ Sr taşıyıcı ilavesiyle IR lamba altında kurulu­ ğa kadar buharlaştırılıp, kalıntı HCl'de çözülmüştür. Çözeltiye oksalik asit ve amonyum asetat çözeltisi ilave edilerek çöktürülmüş ve pH — 4*de çözülerek nötralleştirilmiştir. Çeşitli ayırma ve saflaştırma işlemleri uygulanarak, çözeltiye Y taşıyıcı ilave edilmiş ve Sr-90 Y-90 dengesi için 21 gün bekletilmiştir (24, 25). Sonuçların hesaplanmasında hava partiküllerine ve yağmur sularına uygulanan yöntemden yararlanılmıştır.

Sularda Y-izotopik Analiz

Su örnekleri 6.4*de anlatıldığı gibi analize hazırlanmış ve hava partiküllerine uygulanan yöntemle y-izotopik analizleri yapılmıştır.

15

7.5. Direkt Radyasyon ölçümleri

TLD'lerin maruz kaldıkları doz miktarı T0LED0-65H TLD okuyucusu ve Standart Ra-226 kalibrasyon kaynağı ile çizilen kalibrasyon eğrisinden

(Şekil 7) tayin edilmektedir. T0LED0-654 okuyucusunun sensitivite ayarı Ölçü alma zamanı ve sıcaklığın artış hızı CaFj-Dy'lere göre ayarlanmış­ tır.

17

8. SONUÇLAR

8.1. Toprak örnekleri

Akkuyu Güç Santrali çevresinden üçer aylık aralıkla alınan 42 top­ rak örneğinin toplam $ aktiviteleri sırasıyla Tablo 1 ve 2 'de verilmiş­ tir.

Tablolardaki değerlere göre bütün örneklerin toplam 6 aktiviteleri background (15. 12 cpm) düzeyinin üzerinde bulunmaktadır.

8.2. Bitki örnekleri

1983 yılı ilkbahar döneminde belirli yerlerden toplam 90 bitki örneği alınmış ancak aynı tarladan alınan örnekler arasında kontrol sonucunda fark bulunamadığından bunlar kombine edilerek toplam örnek sayısı 4 9 'a indirilmiştir.

Tablo 3'de örneklerin ait oldukları bitki guruplarıyla örnek alma yerinin tanımı, Tablo 4 'de ise örneklerin bir kısmında yapılan y-izotopik analiz sonuçları verilmiştir.

Y-izotopik analiz sonuçlarının değerlendirilmesi aşağıdaki denkleme göre yapılmıştır.

A-JÜ-e burada,

A : Gerçek aktivite, Ag: Gözlenen aktivite

e : İlgili y-enerjisine ait verim.

Şekil 8'de background'a ait bir gamma spektrumu, Şekil 9 'da ise 16 numaralı örneğe ait gamma spektrumu verilmiştir.

8.3. Hava ve Su Örnekleri

Hava ve su örneklerinin toplam 0 ve Sr-90 aktiviteleri sırasıyla Tablo 5 ve 6 'da verilmiştir.

8-9/6/1983 tarihinde a l m a n su örneklerinin Sr-90 aktiviteleri, örnekler dengede olduğu için henüz hesaplanamamıştır.

Tablo 7 'de hava ve su örneklerinin y-izotopik analiz sonuçları ve­ rilmiştir. 8-9/6/1983 tarihinde a l m a n su örneklerinin analizleri elimiz­ de tek bir sayım sisteminin bulunması nedeniyle henüz tamamlanamamıştır.

18

TABLO 1. Akkuyu Nükleer Güç Santralı çevresinden Nisan ayında alınan toprak örneklerinin toplam 3 aktiviteleri

İstasyon Örnek alma

--- f

Toplam $

Kodu yerinin Derinlik Tekstür aktiviteleri

No tanımı (cm) sınıfı pCi/g

Zeytincik 0 - 5 Kil 101.66 ± 7.85

kayası 0 -20 fi 86.56 ± 4.40

O V A C I K Orman dairesi 0 - 5 Kil 96.08 ± 1 1 . 5 3

(1.3) karşısı 0 -20 «« 77.05 ± 4.28

Ören 0 - 5 Kumlu-tın 55.53 ± 5.83

0 -20 ♦ » 67.18 ± 6.54

İlkokulun arka 0 - 5 Kuın l u - k i l l i - t m 87.40 ± 8.32

bahçesi 0 -20 11 _{87.75 ± 7.25} Y A N I Ş L I 0 - 5 Kumlu-tın 68.37 ± 7.85 (11.6) Büyük alan 0 -20 11 _{57.07 ± 4.40} 0 - 5 IKumlu-killi 48.16 ± 6.06 Gökseki 0 -20 Killi-tın 85.14 ± 4.40 I. köprü 0 - 5 Kuınlu-killi-tın 74.67 ± 5.47

HACIİSHAKLI şose kuzeyi 0 -20

M _{73.84 ± 8.20}

(2.11) II. köprüden

sonra karayolları 0 - 5 Kumlu-tın 66.35 ± 7.97

19

TABLO 2„ Akkuyu Nükleer Güç Santralı çevresinden Temmuz ayında a l m a n toprak örneklerinin toplam 8 aktiviteleri * ! --- t*---İstasyon kodu No örnek alma yerinin tanımı Derinlik (cm) Tekstür sınıfı Toplam (S aktiviteleri pCi/g Zeytincik 0 - 5 Killi-tın 59.46 ± 3.57 Kayası 0 -20 tt 67.78 ± 8.80 ören 0 - 5 Kumlu-tın 57.08 t 6.66 OVACIK 0 -20 If 53.511 7.61 (1.3)

Orman dairesi 0 - 5 Kumlu-killi-tın 59.46 1 9.75

karşısı 0 -20 •1 64.21 1 7.61 Ören 0 - 5 0 -20 Kumlu-tın t» 61.84 1 8.80 77.29 1 7.85 Büyük 0 - 5 K u m l u - t m 41.62 ± 9.04 alan 0 -20 II 60.65 ± 5.23 Küçük 0 - 5 K u m l u - t m 83.24 ± 8.68 YANISLI alan 0 -20 II 80.86 1 5.70 (11.6) Gükseki 0 - 5 0 -20 Kumlu-killi-tm ft 80.86 ± 3.32 93.94 ± 6.78 İlkokulun arka bahçesi 0 - 5 0 -20 K u m l u - t m Kumlu-killi-tm 76.70 ± 8.73 47.56 1 7.73 Gökseki 0 - 5 0 -20 Killi-tın K u m l u - t m 63.02 ± 9.16 63.02 ± 4.28 I. köprü 0 - 5 Tın 64.21 ± 3.92 şose kuzeyi 0 -20 K u m l u - t m 76.69 ± 7.32

II. köprüden son­ ra karayolları şantiyesi yanı 0 - 5 0 -20 K u m l u - t m Killi-tın 77.29 1 5.47 65.40 1 6.90 HACIÎSHAKLİ (2.11) Kesik 0 - 5 0 -20 K u m l u t m -Kumlu-killi-tm. 63.02 1 7.61 70.15 1 9.51 Akdut 0 - 5 0 -20 Kumlu-killi-t m Kil 46.37 1 12.00 59.45 ± 6.06 * Vejetasyona bağlı olarak bu dönemde toprak örneklerinin

20

TABEO 3. Akkuyu Nükleer Güç Santralı çevresinden 1983 yılı ilkbahar döneminde alınan bitki örneklerinin ait oldukları guruplar ve örnek alma yerinin tanımı

örnek

No B i t k i

İstasyon kodu No

Örnek alma yerinin tanımı

8

I) Sebze gurubu

Domates(Lycopersicon esculentum) 1.3 Zeytincik kayası

16 VI 11.6 Kumluca<büyük alan)

27 tt 2.11 Portakal

27a

M _{2.11 Depe arası}

2 Salatalık(Cucumis sativus) 1.3 Ören

3 tl 1.3 Zeytincik kayası

20 99 11.6 Kumluca(büyük alan)

37 H 2.11 Depe arası

44 99 1.3 ören

»4 Fasulye (Phaseolus vulgaris) 1.3 Zeytincik kayası

17 If 11.6 Büyük alan

30 99 2.11 Portakal

43 99 1.3 Zeytincik kayası

40 Bakla (Vicia faba) 2.11 I. köprü yanı

41 »9 11.6 Gökseki

45 99 11.6 I»

42 19 11.6 «9

26 Kabak (Cucurbita pepo) 11.6 Kumluca(büyük alan)

10 Soğan (Allium cepa) 1.3 Kayrak

29 99 2.11 Portakal

39 Bamya(Hibiscus esculentes) 2.11 Merkez

22 Biber (Capsicum frutescens) 11.6 Göztepe

14 Patates (Solanum tuberosum) 1.3 Kayrak

31 9Î 2.11 I.köprü şose kuzeyi

1

II) Meyve gurubu

Kayısı (Prunus armeniaca) 1.3 Kayrak

19 99 11.6 Kumluca

36 99 2.11 Portakal

5 Şeftali (Prunus persica) 1.3 Kayrak

18 91 11.6 Kumluca

21 TABLO 3 'ün devamı örnek No B i t k i İstasyon kodu No

örnek alma yerinin tanımı

9 Badem (Amygdalus Communis) 1.3 Kayrak

46 »1 1.3 Zeytincik kayası

13 Limon (Citrus limoni) 1.3 Kayrak

35 İt 2.11 Kesik

III)Tahıllar ve baklagiller

7 Buğday (Triticum qestivum) 1.3 ören

12 " (Triticum durum) 1.3 Ören

24 f» tf tf 11.6 Göztepe

33 II T» II 2.11 Kesik

11 Arpa (Hordeum vulgare) 1.3 ören

23 T» 11.6 Göztepe

32 f! 2.11 Kesik

32 a

II _2.11 İt

25 Burçak (Lathyrus) 11.6 Kumluca

38 Mercimek (Lens culitaris) 2.11 Merkez

IV)

21 Cam (pinoidea) 11.6 Göztepe

28 II 2.11 HırmanlıCyol ağzı)

6 II 1.3 Jandarma karakolu

arkası

48 II 2.11 I. köprü yanı

22

TABLO 4. Akkuyu * dan alınan bitki örneklerinden bir kısminin y-izotopik analiz sonuçları

örnek No A k t i v i t e (pCi/g) K-UO Cs-137 10 19.60 ± 2.M3 . ı.ıı ±:o.53 16 M2.10 ± 2.M9 26.06 ± 0.66 25 26.01 ± 2.M5 2.26 ± 0.5M 32 13.32 ± 2.Mİ 22.92 ± 0.65 35 20.37 ± 2.M3 10.6M + 0.59 37 36.07 t 2.M7 8.90 ± 0.58 M0 21.7 t 3.M M6.8 ± 6.1 m i 31.55 ± 2.M6 3.90 ± 0.55 M2 26.5 ± 5.6 0.26 ± 0.05 M3 23.1 ± M. 5 Bkg. seviyesi UM 2M.5 ± 5.0 İt II M5 5.1 ± 1.2 0.85 ± 0.16 M6 29.1 + 3.7 Bkg. seviyesi U7 6.7 ± 2.0 9.1 ± 2.M M8 28.1 ± 3.5 39.M ± 5.1

Ş e k i l 8 , Ga m ma b a c k g r o u n d spe kt ru mu

Ş ek il 9 . 1 6 n u m a r a l ı ö r n e ğ e ait ga m m a s p e k t r u m

T A B L O 5 « H a v a v e S u i n e k l e r i n i n t o p l a n S v e S r -9 0 a k t i v i t e s i s o n u ç l a r ı ( 5 / U / 1 9 8 3 - 8 / U / 1 9 8 3 ) , 2 5

T A B L O 6 . H a v a v e S u Ö r n e k l e r i n i n T o p l a m B v e S r -9 0 A k t i v i t e s i S o n u ç l a r ı ( 8 / 6 / 1 9 8 3 -1 2 / 6 / 1 9 8 3 ) 26 S u ö r n e k l e r i n i n S r -Î O A k t i v i t e l e r i f ö r n e k l e r d e n g e d e o l d u ğ u i ç i n v e r i l e m e m i ş t i r *

27

TABLO 7. Hava ve Su örneklerinin y-İzotopik Analiz Sonuçları (5/4/1983 - 8/4/1983)

örnek No K-40 Aktivitesi(pCi/lt) Cs-137 Aktivitesi (pCi/lt)

1 30.9 ± 8.1 Bkg. seviyesi 2 14.7 t 4.1 t» it 3 Bkg. seviyesi t» it 4 İt II fl »t 5 31.3 ± 2.8 7.6 ± 1.6 6 30.0 ± 3.6 Bkg. seviyesi 7 6.2 ± 0.8 18.4 ± 2.5 8 21.5 ± 0.7 13.9 ± 2.1 9 32.0 ± 7.2 Bkg. seviyesi Hava örneği 5-8/4/1983 Bkg. seviyesi Bkg. seviyesi Hava örneği 8-9/6/1983 0.17 ± O.OlpCİ/m'3 0.20 ± 0 . 0 3 pCi/m

28

8 8.44 Direkt Radyasyon ölçümleri

Toledo - 654'den okunan değerler Tablo 8*de, kalibrasyon eğrisi ile elde edilen dozlar Tablo 9 'da verilmiştir.

Değerlendirme sonuçları sadece alanda bırakılan TLD'lerin verdiği TL şiddetinin, kalibrasyon eğrisinden çıkarılan doz değerleri olup TLD'lerin depolanmadaki ışınlamaları ile transiti esnasında maruz kala* bileceği dozlar çıkarılmamış aynıca TLD'lerin normalize edilme çarpan* ları da değerlendirmeye katılmamıştır. Bu husus ikinci 6 aylık çalışmada göz önüne alınarak değerlendirme yapılacaktır.

T A B L O 8 . A y l ı k T L Ş i d d e t i

29

M CM 00 o> O ) o> O» CM

►H rH H X M CQ M CO CM H CM cO O co M H rH rH «H rH rH CO • • < M O) o rH ıfr H co M rH *H «H rH rH co r-l -t rH •H o rH ın ►H H H rH «H rH rH d-O • • 00 < M a> O rH O rH O *•

i

d-J

30

9, Tayin edilen Aylık Doz

İstasyon Kodu 3.0 3.3 1.3

AYLAR

» ,

I mrem II mrem III mrem

Nisan 6.375 ± 0.881+ 7 ± 1.768 7.375 ± 530 Mayıs 7.625 ± 1.945 7 ± 1.06 11.5 ± 0.71 Haziran 7.00 ± 0.0 7.0 t û. 6.0 ± 0.35 Temmuz 6.63 ± 0.53 8.38 + 0.88 5.75 + 0.0 Ağustos 6.63 ± 0.53 9.0 ± 2.83 6.0 ± 0.35 Eylül 6.63 ± 0.53 7.63tl.94 6.0 ± 0.35 6 Aylık 31.13 ± 1.94 27.63±1.94 30.5 + 2.83

31

REFERANSLAR

1. Environmental Radioactivity Surveillance Guide, U.S. Environmental

Protection Agency. ORP-FID 72-2 June 1972.

2. Objectives and Design of Environmental Honitoring Programmes for Radioactive Contaminants,IAEA, Safety Series 41, 1975.

3. Quality Assurance for Safety in Nuclear Power Plants. IAEA Safety

Standards Safety Series No. 50-C-QA, 1978.

4. P.R. KAMATH. The Environmental Radiation Surveillance Laboratory. HHO. 1970

5. Colin G. Sonderson. Determination of Ra-226 and Th-228 In Food. Soil and Biological Ash By Multidimensional Coincident Gamma-Ray

Spectrometry. Health Physics Vol 16. No.6 pp. 747-753. 1969

6. Ronald. G. Menzel. Factors influencing the biological availability of radionuclides for plants. Federation Proceedings. Vol. 22. Part Nov-Dec. pp. 1398-1401. 1963

7. J.E. Dobbs and K.M. Matthevs. Survey of naturally occurring radionuclide concentrations in New Zealand soils. New Zealand Journal of Science, Vol.19. 243-247. 1976

8. H.O. Jamieson, C.G.H. Tripp, F.L. Sanderson Environmental Ionising

radiation in Dunedin, New Zealand. N.Z. Journal of Science Vol.9. pp. 674-83. 1966

9. M.C. Mıshra ve S. Sadasivan. Natural Radioactivity Levels in Indian

Soils. Journal of Scientific and Industrial Research Vol. 30, N.2, pp. 59-62. 1971

10. G. Loos . Untersuchungen an Geologıschen Materialıen Durch Messung

Der Natürlichen Gamma-Aktivitat Journal of Radioanalytical Chemistry Vol. 28. pp. 221-230. 1975

11» Gibbs, H.S. Mc Callum, G.J. Natural Radioactivity of Soils. Journal of Science of Technology Vol, B-37 pp. 354-68 1955

32

12. Environmental Surveillance Around Nuclear Installations Vol. 1-2 Proceedings of a Symposium. Warsaw 5-9. Nov. 1973. IAEA. Vienna,1974.

13. Rapid Methods for Measuring Radioactivity In The Environment. Proceedings of an International Symposium held in Neuherberg 5-9 July 1971. IAEA.

14. N.E. Nhithead» R.R Brooks, G.E. Coote. Gamma Radiation of Some

Plants and Soils from a Uraniferous Area in New Zealand, N.Z. Journal of Science Vol. 14. pp. 65-76. 1971

15. American National Standard. Performance, testing, and procedure specification for thermoluminescence dosimetry. ANSI N.545- 1975

16. James E. Mc Laughlin Environmental Surveillance Systems. U.S.A. Energy Research and Administration N.Y. 10014

17. James E. Mc Laughlin. Environmental Radiation Measurements. U.S.A, Energy Research and Development Adminestration N.Y. 10014

18. Gail de Plangwe Burke. Second International Intercomparison of Environmental Dosimetrs under Field and Laboratory Condition U.S.A. ERDA N.Y. 10014

19. Measurements of Radionuclides in the Environment Sampling and Analysis of Plutonium in Soil. U.S. AE.C . Regulatory Guide. 4.5. May 1974

20. Northeast Utilities, Environmental Programs Branch, Procedure Manual. Radiochemistry Analyses Methods of Interex Corp. RCF 6/13/78

21.. Gopal, A.R. and K.B. Mistry, On the radioactivity of plants from high radiation areas of the Kerela coast and adjoining regions. Proceedings

of a Symposium, Bombay. IAEA, IAEA.Stı/Pub/55 Vienna.

22. Overman and Clark, Radioisotope Techniques, Mc Graw Hill, 1960

23. United Kingdom Atomic Energy Autority Resarch Group Report AERE- R-2855

24. Methods of Raiochemical Analysis, WH0, Geneva 1966, p.69

25. Radiostrontium Fallout in Biological Materials in Britain. AERE HP/R 2056.