SÜLÂLELER NASIL KURULURDU?
ÇİN TARİHİNİN BİR PROBLEMİ. W. EBERHARD
Sinoloji Profesörü
I.
Çin, uzun tarihi boyunca 20 den fazla "resmi,,, yani tarihçiler tarafından meşru sayılan sülâle, ve daha fazla da "gayrı resmî,, sülâle görmüştür. Bunların arasında "3 Devlet,,, "16 Devlet,,, "5 sülâle,, ve "10 Devlet,, devirleri geçmiştir. Bu sülâleler arasında yabancı fâtihler tarafından kurulanlar az değildir. Yine başka sülâleler de Çinli gene raller tarafından kurulmuştur. Yeni araştırmalar, yabancıların, umumi yetle sayıca az, hattâ askerî yahut teknik bakımdan, Çinlilerden hiçbir suretle çok üstün olmadıklarını göstermiştir. O halde nasıl olmuş da yabancı azlık böyle muazzam bir devlete hâkim olabilmiştir? Nasıl oluyor da herhangi bir Çinli, hâkim olan sülâleyi bertaraf edip imparator olacak kadar kendini kuvvetli buluyor? Avrupa dillerinde yazılan belli başlı birkaç tarih kitabı bu problemi birkaç satırla geçer. Bunlar da, umumiyetle, hâkim sülâlenin yıkıldığı ve "haris insanların taht kav-galariyle... sülâlesinin,, 1 kurulduğu söylenir.
Ben, etraflı bir araştırmamda2 böyle bir olayı inceledim: Türk lerden müteşekkil bir hükümdar tabakaları bulunan Toba'ların, kuzey Çin'de, neden büyük bir devlet kurabildiklerini araştırdım. Fakat bu problemi başka misallerle de incelemek lüzumlu göründü. Ben, tarih çiler tarafından en çok ihmal edilen ve "5 Sülâle,, (906-960) adını alan zamanı seçtim. Aşağıdaki satırlarda 5 Sülâleden ilk ikisinin yani Çinli olan "Sonraki Liang-sülâlesi,, (907-923) ve Türk olan "Sonraki T'ang-sülâlesi,, (923-936) nin teşekkül tarzları gösterilmeğe çalışılacaktır. Her iki sülâlenin kuruluşu da bilhassa ilgi uyandırıcıdır. Çünkü birincisinin kurucusu halk arasından bir adamdır, ikincisinin kurucusu ise bir yabancıdır.
2.
Halk arasından yetişen adamlar tarafından yalnız 3 sülâle kurul muştur: Han-sülâlesi (M. ö. 206-M. s. 220), burada zikredilen "Sonraki Liang-sülâlesi,, ve "Ming-sülâlesi„ (1368-1644). Diğer sülâleler yabancı lar yahut yüksek Çin ailelerine mensup olanlar tarafından kurulmuştur. Her üç hal de kendi aralarında büyük benzerlikler göstermektedir; bil hassa "Sonraki Liang,, ve "Ming,, sülâlelerinin kuruluşları hemen tema-1 E. Hauer : Chinas Werden im Spiegel der Geschiehte (Leipzig 1928, s. 114) . 2 W. E b e r h a r d : Das Reich der Toba in Nordchina, »Internationales Archiv f.
Ethnographie» (Leiden) tarafından basılmak için kabul edilmiştir, fakat durum dola yısiyle henüz basılmamıştır.
362 W. EBERHARD
men aynı olmuştur. Hepsi de "halk isyanı,, ile başlamaktadır.
"Halk isyanları,, nedir ? 9 uncu yüzyılda Çin nüfusunun % 90 ı köylüden müteşekkildi. Bunlar müstakil köylüler, ortakçılar ve yarım ortakçılardan ibaretti. Müstakil köylülerin umumiyetle pek az tarlaları vardı. Bunlar devlete vergi vermek ve angarya hizmetlerini ödemek zorunda idiler. Devlet, meblâğın temini kabil olup olmıyacağını nazarı itibare almadan mahalli memurlardan para istediğinden, memurlar her hangi bir açığa karşı ihtiyatlı davranmak için kanunen tesbit edildi ğinden fazla vergi topluyorlardı. Böylece onlar noksanları topluyor ve aynı zamanda kendi maaşları hiçbir zaman yetişmediği için de ken dileri için para temin etmiş oluyorlardı. Siyasî ; ayaklanmalar olduğu zaman mahalli memurlar vergileri arttırıyorlardı, çünkü bu vergilerle kendilerini ve bulundukları bölgeyi koruyacak olan garnizonların iaşe sini temin ediyorlardı.
Ortakçılar ve yarım ortakçılar umumiyetle kazançlarının yarısını, şehirde yaşıyan büyük arazi sahiplerine vermek zorunda idiler. Memur lar daha ziyade büyük arazi sahipleri arasından seçildiğinden, icabında kirayı zorla elde etmek için büyük vasıtaları bulunuyordu. Diğer taraf tan memurların kanunen tesbit edilen miktardan fazla arazileri olmıya-caktı; fakat bu kanuna ehemmiyet vermiyerek, memurluk vasıf ve kuvvetinden istifade ederek, büyük arazi temin ediyorlardı. Böylece köylüler hemen hemen bizim gentry dediğimiz büyük mülk sahipleri memur tabakasının elinde bulunuyordu.
Normal zamanlarda köylü bu duruma razıdır. Fakat siyasî karga şalıklar çıktığı, yani gentry arasında muhtelif iktidar kavgaları olduğu, yahut dışardan düşmanlar nüfuz etmeğe başlayıp köylüler üzerinde ekonomik tazyik çok fazla arttığı zaman köylüler topraklarını yahut kiraladıkları yerleri bırakarak "çete,, teşkili için etraftaki dağlara çeki lirler. " Çeteler „ le gentry arasında mücadele başlar. Çeteler gece leyin köylere inerler ve büyük arazi sahiplerinin çiftliklerini yağma ederler. Bunlar için iki imkân vardır: a) Çetelere her ay muayyen bir miktar para vermeğe razı olur ve bu suretle kendilerini taarruzlardan korurlar; her çete bununla aynı zamanda komşu bölgelerden başka bir çetenin gelip kendi bölgesini yağma etmemesini de temin eder. Para mukabi linde emniyeti temin etme sistemi umumiyetle en rahatı olarak tercih edilir. Oldukça rahat bir hayat sürebilen çeteye bir çok köylüler iltihak ederler. Bu yüzden de, istenilen paranın miktarı arttırılır.Nihayet büyük mülk sa hipleri artık bu paraları ödemek istemezler, başka bir imkâna başvurur lar : b) Çeteye karşı savaş. Selâhiyetli mahallî memur, mahallî - garnizonu çetecilere karşı gönderir. Bu askerî kıta, umumiyetle ya çok kuvvet sizdir, yahut savaşmağa arzulu değildir. Mahallî gentry garnizon için lâzım olan paranın bir kısmını başka yerlere sarf ettiği, yahut ücret lerini gayrı muntazam ödediği zamanlar hal böyle olurdu. Bundan başka çete reisleri garnizonlara uyuşma teklif eder yahut rüşvet
ve-SÜLÂLELER NASIL KURULURDU 363
rirler. Böylece çetelerin en yakın bulunan idare merkezlerine gittikleri pek nadir değildir. Devlet kasalariyle zenginleri soymak onlara yeniden para ve kuvvet temin eder. Şimdi mühim olan nokta, etraflarında bu lunan ve kendilerine karşı harekete geçen diğer merkezlerin yenilip yenilemiyeceği meselesidir. Aynı zamanda bu gurup ikinci bir mesele ile de karşılaşmaktadır: Yalnız etraftaki kazalarda bulunan devlet kuvvetlerine karşı savaşlar kazanılmakla iş bitmez; aynı zamanda başka bir çetenin nüfuzu altında bulunan bölgelere de girmek zoru vardır. Bu suretle iki çete arasında bir iktidar kavgası başlamaktadır.
Gentry umumiyetle iki çeteyi birbirleriyle savaştırmakta ve nihayet iki
sini de yok etmeğe uğraşmaktadır. Bu suretle gentry ekseriya ihtilâli bastırmağa muvaffak oluyor. Çin yıllıkları hemen her sene Çin'in bir yerinde bir kıyamdan bahsederler3. Bunların çoğu çok genişlemeden bastırılmıştır.
Demek böyle bir çetenin tarihinin 3 üncü safhası kati bir netice vermektedir. Reis, komşu çetelerle birleşip hepsini bir komuta altına toplıyabilirse yahut vaitler veya rüşvetlerle diğer çete reisinin adam larını kandırmağa ve reisi öldürmeğe muvaffak olursa ihtilâlin yayılması için imkânlar hazırlanmış oluyor. Burada bir çok âmillerin büyük rolleri vardır: Ayrı ayrı çetelerin büyüklük nisbetleri çete üyelerinin akrabalık veyahut başkalariyle olan münasebetlerine bağlıdır. Bu olaylar için klâsik misal Ming-sülâlesi4 kurucusu Chu Yüan-chang'ın gençlik za manıdır.
Üçüncü safha muvaffakiyetle başarıldıktan sonra çok fazla büyümüş olan çetenin, gelecekte hükümet kıtalarına karşı vereceği savaşların zafer veya muvaffakiyetle bitmesi ümidi vardır. Çete şimdi daha büyük bir bölgeyi kontrolü altında tutmaktadır. Şimdi dördüncü safha başla maktadır. Eğer çete yine eski taktiğine devam ederse: zengin gentry-siyle şehirlere karşı savaşacak, şehirleri yağma edecek ve kendi vata nından da uzaklaşacaktır. Yakındaki şehirler soyulmuş olduğundan daha uzaktaki şehirlerin zaptedilmesi ve soyulması lâzımdır. O zaman da bilinmiyen ve dayanağı olmıyan bir arazide yine büyük bir hükü met ordusiyle karşılaşmak tehlikesi vardır. Bundan başka çete azaları yine memleketlerine ve eski topraklarına bağlıdırlar. Şehirli gentry' de yeni bir problemle karşılaşmaktadır : Bir anda kuşatılan şehri zaptetmek için büyük çetenin elindeki fırsatlarda büyüktür. Mukavemet kati ölüm demektir. Teslim olmak muayyen fırsatlar verebilir. Bunun için böyle bir şehirde bulunan gentry dördüncü safhada teslim olmayı tercih eder. Bu safha için klâsik misal, kısa bir zamanda bütün Çin'e kuzeyden
3 Meselâ devletin en parlak zamanı olan Toba-devrinde 450 ve 500 yılları arasında şu yıllarda ihtilâller çıkmıştır: 452, 453, 460, 463, 467, 468, 471, 472, 473, 475, 476, 477, 480, 481, 489, 493, 496, 499, 500 («Das Reich der Toba» ya bk ).
4 Bk. Ming-shih, bahis 1 ; daha fazla bilgi için Türkçe yayınlanacak olan « Çin Tarihi » adlı kitabıma bakınız.
364 W. EBERHARD
güneye kadar yayılan Huang Ch'ao'nun5 ihtilâlinin ilk zamanlarıdır. Katî dönüm noktası şimdi bu safhada gelmektedir. Yakalanan
gentry üyeleri çete reisine şöyle bir teklifte bulunurlar: Yağmacılığa ve
soygunculuğa son ver! Bir idare kur; şimdiye kadar kontrol edilen yerlerden vergi topla! Bu suretle yağmacılıkla elde edilen kadar yine temin edeceksin, hem sonu gelmiyen gezgincilikten, devamlı savaşlardan kurtulacaksın! — Eğer çetede buna uygun bir temayül varsa çete reisi bunu kabul eder. Kendini "büyük general,, yahut "imparator,, ilân eder. Şef, muavinlerine uygun unvan, rütbe, beylik ve hediyeler verir; bu suretle sülâle kurulmuş olur. Fakat aynı zamanda köylülerden mü teşekkil olan çete reisleri de yeni gentry üyeleri olmuşlardır. Bunlar eski
gentry ile beraber çalışırlar, artık köylülerin değil gentry'nin menfaatlarını
korurlar. Örnek olarak yine Ming-sülâlesinin kuruluşu gösterilebilir 6. Yeni kurulan sülâleye başka çetelerle beraber başka gentry üyeleri iştirak ederler. Yeni sülâlede çeteler için iyi fırsatlar vardır; eski sülâle onları cezalandıracaktı. Derhal iltihak eden gentry üyelerinin de idarede iyi vazifeler almak için fırsatları vardır.
Şimdi eski sülâle müşkül durumdadır. İhtilâller yüzünden memle ketin büyük kısımlarından vergi toplanamaz, zaten ihtilâl ile beraber buhran da başladığından devletin hazinesi tehlikeli bir durumdadır. Onun için ancak iki şık vardır: a) kendini, temamiyle ihtilâlden uzak kalmış, iç memleketin yahut dış memleketin askerlerinin ellerine bırak mak ve bunları yeni sülâleye karşı kışkırtmak. Tabii bu askerlerin de aklında eski sülâlenin yerine geçmek fikri vardır; fakat bu "ihtilalci ler,, e mukabil "meşru halef,, in itibarını kazanmak isterler. b) Eski sülâle, yeni sülâlenin bir eski şef muavinine müracaat ederek şef bertaraf edildiği takdirde devletin bütün iktidarını onun eline verece ğini vaadedebilir. Şimdi yeni "imparator,, un eski arkadaşiyle olan münasebeti daima tehlikelidir. Arkadaşlar hiç bir zaman eskiden kendi lerinin de müstakil şefler olduklarını ve kendilerinin de şimdi kendisine "imparator,, diyen bu adam gibi imkânları elde tuttuklarını ve eskiden onunla bir olduklarını ve kendileri onun emri altına girdiklerini unut mazlar. Yeni imparator onlara karşı itimatsızlık gösterir ve bunun için gentry'ye dayanır. Fakat bu, daha çok kargaşalıklar meydana getirir. Bunun için eski sülâlenin, yeni sülalenin bir veya birkaç şef muavinini daha, elde mevcut bütün kuvvetlerle, destekleyip sonra bunları kendi şeflerine karşı göndermeğe çalışması imkânsız bir şey değildir. Her iki imkânı daha yakından inceliyeceğimiz bir devirde tatbik edilmiştir.
3.
874 e de bugünkü Hopei eyaletinin cenubunda, köylüler üzerindeki
5 Aşağıda bölüm 3'e bakınız. 6 Bk. Ming-shih, bahis 1.
SÜLÂLELER NASIL KURULURDU 365
ekonomik baskının, tahammül edilemiyecek derecede artmasından dolayı yukarda anlatılan isyan başladı7. Şef, rütbesi indirilen bir gentry üyesi iken muvaffak olamamış ve fakirleşmiş Huang Ch'ao adında biriyle beraber çalışan Wang Hsien-chih adında bir köylü idi. Her ikisi de çete teşkilinin ilk üç safhasını muvaffakiyetle başardılar. Hükümet orduları onlara karşı başarı kazanamadığından bir kaç yıl zarfında hemen hemen bütün, doğu Çin'i, memleketin başlıca buğday istihsal bölgesini zaptettiler. Ancak 878 de hükümet kısmî bir başarı kazandı. Wang Hsien-chih'e, Huang Ch'ao'yu terk ettiği takdirde hükümette kendisine yüksek bir memuriyet verileceğini vadederek iki şefi birbir lerinden ayırmağa muvaffak oldular. İki şef arasında bu suretle itimat sızlık başlayınca yegâne güvenilir unsurları Türk Sha-t'o'larından müteşekkil bir müfreze olan hükümet kıtaları Wang'ı yakalıyarak öldürmeğe muvaffak oldular. Fakat Huang'ın kuvveti kırılmamıştı. Ordusiyle bütün Çin'i geçerek başkenti zapt ve imparatoru kaçmağa zorladıktan sonra dördüncü safhanın kat'i adımını attı: ancak bununla hareketi sonuncu safhaya girmiş oldu. Eski sülâle son imkânlara müracaat etmek zorunda kaldı. Önce bütün iktidarı Li K'o-yung'un eline bırakmağa karar verdi.
Li K'o-yung, Sha-t'o kabilelerinden Chu-yeh8 klanına mensup bir Türktü. 876 da Yün-chou (kuzey-Shansi) da açlık baş gösterdi. Oraya gönderilen resmi komiser Tuan Wen-ch'u9 yiyecek dağıtımı işini tanzime muvaffak olamadı. Muavini K'ang Chün-li10 bu
hoşnutsuz-7 8 inci yüzyılın o'rtasındanberi memleket, bir çok eyaletlere ayrılmış olan bir
bölgeye hâkim askerî valilerin elinde idi. Onlar hem kendi iktidarlarını arttırmak için kullandıkları vergileri toplamak, hem de « âsi » telâkki edilmemek için, merkeze vermek gereken vergileri toplamak zorunda idiler.
8 Bu klan zaten çoktanberi Çin ile temas halinde idi. Li K'o-yung 856 da doğ
muştur* Doğumu hakkında aşağıdaki tipik Türk efsanesi anlatılır: Doğum çok güç ve annesi tehlikede olduğundan bir «yaşlı kadın» kabilenin erkeklerinin tam teçhizatla at üzerinde üç kere evin etrafında dolaşmalarını söyledi. Bundan sonra derhal doğum oldu. Li iyi bir atıcı ve biniciydi. O, budist tanrılarına ibadet e d e r d i ; bunlardan biri ona şahsen görünmüştür. Geçirmiş olduğu bir kaza neticesinde bir gözü kör olmuştur. (Chiu Wu-tai-shih, bahis 2 5 : 4230 ab-cb) . Ölürken oğluna 3 ok vermiştir. Bunlar bertaraf edilmesi icap eden üç düşmanı (Li ile Chu Wen'in iktidar bölgeleri arasında bulunan bölgede general olan Liu Jen-kung, Chu Wen ve Kitanlar) temsil ediyordu. Bu da tipik bir Türk motifidir (Chiu Wu-tai-shih, 26 : 4233 bb'in şerhine b k z ) . Başka bir yerde ( 3 8 : 4250 cb) hükümdar tarafından bir ok bir valiye gönderilir. Bu da bir Türk âdetir. Shâ-t'o'lar 924 ve 927 senelerinde «gök ilâhına» kurban verdiler (32: 4241 ab ve 3 8 : 4250 c b ) . Bir defa bu ilâh doğrudan doğruya "T'u-chüeh ilâhı,, (Türk ilâhı) denilir (927 senesinde, y a z ı n ; bk. 3 8 : 4250 a b ) .
9 Tuan, Kansu'lu bir aileye m e n s u p t u r ; büyük babası, Araplara karşı Çin için
muvaffakiyetli olmıyan bir savaşa iştirak etmiş, ve onun için Türkistan'da yüksek memuriyetlerde bulunmuştur (Hsin-T'ang-shu 153=4008 db) .
1 0 Hsiung-t'ang'h (batı-Hopei) idi, fakat ailesi çoktanberi kuzey-Shansi hudut
bölgelerinde oturuyordu ve oradaki mahallî gentry'ye mensuptu. K'ang oradaki resmî garnizonun şef muavini idi. Tuan'ın katli plânını Li K'o-yung ile görüşmeden önce birçok Sha-t'o'larla hazırlamıştı (Chiu-Wu-tai-shih 55 : 4270 da) .
366 W. E B E R H A R D
luktan istifade ederek duruma hâkim olmağa çalıştı. Bunun için de Sha-t'o'ları yardımcı kıtalar olarak çağırdı ve Tuan'ı bertaraf etti. Tuan'ın arkasında bulunan gurup saraya bağlılıklarından K'ang'a ve Sha-t'o'lara bir heyetin gönderilmesini temin etti. Fakat tam bu sırada Wang Hsien-chih'in isyanı başlamıştı. Sha-t'o'lara karşı gönderilen heyeti geri çağırdılar, Li K'o-yung'a Ta-t'ung'un (kuzey Shansi) askeri valisi unvanını verdiler ve ona Wang Hsien-chih'e karşı verilecek savaşı yüklediler. Kısmî bir başarıdan sonra Li geri döndü, çünkü bu müddet zarfında T'u-hun11 kabilesi kendi kabilesine hücum etmişti. T'u-hun'ları mağlûp ettikten sonra, Çinliler ona Çin'e girmeyi yasak ettiler ve ona verilen ünvanlarla vazifeleri geri aldılar. Bu tarzda ondan yine kurtulmayı düşünüyorlardı. Başkentin düşmesinde biraz sonra Li K'o-yung, Çin generali Li Cho1 2 tarafından mağlûp edilip Tatarlara (Ta-tan) kaçmak zorunda kaldı. En büyük sıkıntı anında eski hükümet için, Li K'o-yung'u geri çağırmaktan, her şeyi tamamen onun eline bırakmaktan ve ona Huang Ch'ao'yu kovdurmaktan başka imkân kalmıyordu. Li, Sha-t'o'lardan, Tatarlardan ve pek çok Çinlilerden müteşekkil büyük bir ordu ile geldi; kuzey - batı Çin gençlerinin büyük bir kısmı ona iltihak etmişlerdir. Bu iltihak kısmen cebri (yu karda safha 4 e bakınız); kısmen de ihtiyarî olmuştu. Batı başkentle civarının gentry'si zaten çoktanberi doğu gentry'sine karşı duruyordu. Buna bir çok ekonomik âmiller tesir ediyordu. Doğu gentry'si doğudan gelen Huang Ch'aonun hükümdarlığı altında bulunduğu sıralarda, batı
gentry'si, tercihan, iktidarının merkezi kuzey-batıda bulunan ve böylece
bu bölgenin menfaatlarını daha iyi koruyabilecek mevkide olan ve bir Türk bulunan Li K'o-yung'un tarafına geçiyordu. Li K'o-yung ise sülâlenin teklifi üzerine savaşmış olduğundan kuzey batı Çin'in büyük bölgelerini hâkimiyeti altına almak fırsatını buluyordu. Li, ordusiyle birlikte başkenti geri aldı. Huang Ch'ao doğu başkente (Lo-yang) çekildi, fakat hemen hemen yine eskisi kadar kuvvetli kaldı.
Bundan başka eski sülâle kendisi için bu devirde açık olan ikinci imkâna sarıldı ve bu sayede doğu Çin gentry'sini de tekrar geri
1 1 890'a kadar geçen yıllarda Sha-t'o-ların T'u-hun'lara karşı verdikleri bir çok
savaşlardan bahsedilmektedir (Chiu Wu-tai-shih 2 5 : 4230 ab, ba ve "4231 bb) . 911 ve 918 de Sha-t'o'ların müttefiki olarak adları geçer ( 2 7 : 4234 ca ve 2 8 : 4236 bb). Başka muasır kaynaklar da onlardan bahsederler (Chiu-kuo-ehih 8, 2a-b): Tung-Han adındaki küçük devletinde T'u-hun kıtalarından müteşekkil ufak bir ordu vardı. 913 de Kitan'lar bir T'u-hun önderini mağlûp ettiler (Liao-shih 1 : 5738 da) . 924 ve 930 sene lerinde bir çok T'u-hunlar Sha-t'oların hakimiyete altına giderler (32 : 4241 cb ve 4 1 : 4254 b b ) . Müstakil T'u-hunlar 926 ve 929 senelerinde haraç getiriyorlar ( 3 4 : 4244 a b ) ve 4 0 : 4253 aa) . Bu kabilenin mensubiyeti henüz belli değildir. Belki T'u-yü-hun ka bilesiyle ilgisi vardır.
1 2 Chiu-T'ang-shu 25 : 4230 bb ve Hsin -T'ang-shu 154: 4012 cb, zikreder. Ailesi
Kansu'lu olan meşhur Li Sheng'in ahvadındandır. Ailesi Li Sheng'in sayesinde gent-ry'ye girmiştir (8 inci yüzyılın ortasında).
SÜLÂLELER NASIL K U R U L U R D U 367
kazanmayı umdu. Rüşvetle C h u W e n ' i kendi tarafına çekti.
Bir doğu Çinli13 olan Chu Wen, babasının ölümünden sonra annesi ve iki erkek kardeşiyle beraber Liu Ch'ung adlı birinin14 yanında çalışıyordu. Menşei pek belli değildi. Ailesi ya bir fakir köylü ailesi idi, yahut bir nevi ev-kölesi ailesi idi; bütün duruma nazaran bun lardan daha yüksek bir tabakadan gelmiş olamaz. O işten kaçan tembel ve kaba bir-adamdı. Tembelliği yüzünden efendisinden dayak yiyince kaçtı ve Huang Ch'ao'nun çetesinin bir koluna iltihak etti. Birçok küçük baskınlarda kendini gösterdi ve nihayet çetenin reis muavinlerinden biri oldu. Aynı zamanda çoğu yakın memleketlisinden müteşekkil, kendisine sadık ve kendi başlarına yeni bir çete teşkilini arzu eden bir gurup topladı. Bunlarla birlikte Shensi'de (880) bir çok baskınlar yaptı. İmparatorun askerî valisi Wang Chung-jung1 5 882 de Chu Wen'e galebe çalınca Wang, ona teslim olmaya ve şefi Huang Ch'ao'ya karşı savaşmaya söz verdiği takdirde ona yüksek bir askerî rütbe vermeyi vâdetti. Bununla Chu Wen'in çetesi 4 üncü safhasına girmiş oldu. Chu Wen hiç bir suretle eski sülâleye sadakatle hizmet niyetinde değildi. Sülâlede ona kat'iyen itimat etmiyordu. Şimdi sülâlenin Huang Ch'ao'ya karşı savaşan iki adamı vardı ve taraftarlarından bazıları bir tarafa, bazıları öbür tarafa geçtiklerinden Huang Ch'ao nihayet imha edildi.
Çok geçmeden eski sülâlenin ümit ettiği oldu: iki yardımcısı Li K'o-yung ve Chu Wen birbirlerine karşı iktidar savaşlarına başladılar. Her ikisi daha Huang Ch'ao'yu takip ederlerken Chu Wen, tam zafe rini kutlayan Li K'o-yung'a hücum etti, Li zorlukla kurtulabildi ve önce iktidar merkezi olan kuzey batıya çekilmeyi doğru buldu.
Fakat bu savaşlar genel sonucun geldiğini gösteriyordu: Yeniden Huang Ch'ao'nun şef muavinleri, Chu Wen yahut Li K'o-yung'a teslim olmadıkları takdirde kendi çeteleriyle birlikte muhtariyetlerini ilân ettiler; fakat askerî vali olarak memleketin muhtelif bölgelerinde bulunan ayrı ayrı geritry üyeleri de muhtar oluyorlardı: herkes kendi kuvvetini emniyet altına almağa ve genişletmeğe çalışıyordu. İmpara tora yalnız, yine kendi aralarında guruplara ayrılan, başkentin memur ları sadık kalmıştı. Bu guruplar muhtelif çete reisleriyle müzakere edi yorlar ve onlara münavebe ile unvan ve şerefler tevcih ediyorlardı. Böylece kâh bir şef kâh bir başkası başkenti zapt ve daha önce
kaç-1 3 Sung-chou'ludur. . 825 te doğmuştur (Chiu Wu-tai- shih . 1 : 4199 ab).
1 4 Chiu-Wu-tai-shih I: 4199 bâ'da zikredilmiştir. Chu Wen eski efendisine
Shang-chou sansörlüğünü tevcih etmiştir. (Chiu-Wu-tai-shih 1 1 : 4212bb'in şerhi). Ailesi Hsiao gentry'sine mensuptu. Babası nahiye memuru idi (Chiu-Wu-tai-shih 108 : 4337 da).
1 5 Ailesi askerî gentry'ye mensuptu. T'ai-yiian (Shansi) havalesindedir. Babası
Uygurlara karşı çıkılan büyük sefere iştirak etmiştir. Vazifesine babasının sayesinde girmiştir. 887 de Ch'ang Hsin-ju tarafından katledilmiştir (Hsin-T'ang-shu 187: 4067 bb .ve Chiu-Wu-tai-shih I: 4199 ba, 14 : 4217 aa). Oğulları ile manevî çocukları onun mirası için kavga etmişlerdir.
368 W. E B E R H A R D
madiği takdirde imparatoru elde etmeğe muvaffak oluyordu1 6. En kuvvetlileri, yine Türkler sayesinde askeri bakımdan kudretli Li K'o-yung ve iktidar merkezinin nüfusu fazla olan ve doğu Çin'in buğday
bölgesi elinde bulunduğundan ekonomi bakımından daha huvvetli olan Chu Wen idi.
885 ile 906 yılları arasındaki zaman her ikisinin bölgeleri arasın daki şeridi teşkil eden güney-Shansi, doğu-Shensi, kuzey-Honari ve güney-Hopei'e hâkim olmak için verilen savaşlarla dolmuştur. Bu böl gede yaşıyan pek çok çete reisi ve askerî vali, kendi muhtariyetlerini muhafaza edemedikleri için daima başkalarını birbirleriyle savaştırarak tekrar fırsat kazanmak gayesiyle kâh biriyle kâh ötekiyle müzakere ediyorlardı. Nihayet Chu Wen başkentin etrafında bulunan bölgelerde bazı muvakkat başarılar kazanınca beşinci safhaya girme vaktinin gel
diği kanaatine vardı: saraydaki guruplardan birinin yardımı ile ele geçirdiği imparatoru katlettirdi, tahta bir kukla imparator oturttu ve 906 da kendi lehine tahttan feragat edildiğini bildirtti. Böylece, isyanda eski sülâlenin son imparatoru istifa ettiği için "meşru,, bir sü lâle sayılabilecek olan "Sonraki Liang-sülâlesi,, kurulmuş oldu. Fakat bununla genel kuvvet nisbeti hiç bir suretle değişmemiş oluyordu. Li K'o-yung hâlâ Chu Wen kadar kuvvetliydi.
Şimdi Chu Wen'in lehine neticelenen bazı hâdiseler baş gösteriyor. 908 de Li K'o-yung ölüyor, haleflik kavgaları başlıyor, ve aile ara sında guruplar mücadele ediyor. Nihayet Li K'o-yung'ın Çin taraftarı olan en büyük oğlu Li Tsun-hsü ", Li K'o-yung'un sarayında bulunan Çin gentry'sinin yardımiyle halef oluyor. Tsun-hsü'nün tahta çıkması Çin nüfuzunun zaferini gösteriyor; bundan sonra, hüküm süregelen Sha-t'o gurupunun Çinlileşmesi ve nüfuzunun azalması başlıyor.
O zaman yeni bir âmil ortaya çıktı: Sha-t'olar gibi Chu Wen de Pekin'in kuzeyinde oturmakta olan Kitan'ları (Ch'i-tan) kendi taraflarına kazanmağa ve iktidar savaşlarında şerik olarak kullanmaya uğraşmış lardı. Bu zaman zarfında bir çok başka Moğol kabilelerini tâbiiyetleri altına alan Kitan'lar, her ikisiyle de anlaşmalar yaptılar, fakat Sha-t'o larla Chu Wen arasındaki bölgede yaşıyan ve her iki tarafın da kavga mevzuu olan ufak nüfuz sahipleriyle daha sıkı müzakerelerde bulundur lar. Kitan'lar, kuzeyde bulunan Sha-t'o'lar için, güneydeki "sonraki Liang'lar,, dan daha tehlikeli olduklarından Sha-t'o'lar, önce plânlarını Chu Wen'i yok etmek gayesiyle hazırlıyacaklar ve Kitan'lara karşı sa vaşırken gerilerini emniyette tutacaklardı. Bu savaşlar 922 yılllarına kadar olan zamanı dolduruyorlar.
1 6 Bu iktidar savaşlarının teferruatı burada verilemez, zaten siyasetin büyük
hatları için de mühim değildirler.
1 7 885 de doğmuştur. Çince tahsil etmiştir. Klâsikleri tanır; Bundan başka dans
SÜLÂLELER NASIL KURULURDU 369
Bu müddet zarfında Chu Wen ölüyor, yani oğlu tarafından öldü rülüyor. Ailesi arasında, kavgalar oluyor; 913 de bir başka haleften sonra Chu Wen'in başka bir oğlu 3-4 aileden müteşekkil bir gurupun yardımiyle iktidarı eline alıyor, fakat-aynı zamanda-bu gurupun çok şiddetli hareketinden dolayı diğer gurupların yardımlarından da mah rum kalıyor. Generaller, valiler sıra ile kendilerini o guruptan kurtarmak için Sha-t'o'lara geçiyorlar, böylece nihayet Sha-t'o'lar Kitan tehlikesinden kurtulunca Li Tsun-hsü'nün idaresi altında başkenti hemen savaşsız zapt edebiliyorlar. Böylece Sha-t'o'ların "Sonraki T'ang-sülâlesi,, adını verdikleri yeni sülâleleri kurulmuş oluyor.
4.
Demek ki her iki sülâlenin kökleri Huang Ch'ao'nun isyanında bulunuyor. Chu Wen'in sülâlesi doğrudan doğruya ihtilâlden doğmuş tur: Chu, Huang Ch'ao'nun çetesi içinde ayrı bir çete kuruyor. Onun çetesi sülâlenin kuruluşuna kadar, tamamen yukarda kurulan şemaya uygun olarak gelişmektedir. Chu köylülerden mürekkep bir ordunun çete reisliğinden, gentry'nin yeni üyeliğine geçmiştir, demek ki devletin sosyal bünyesi tıpkı daha önceki devletinki gibidir: hâkim tabaka, yani gentry'ler, Chu'nun kendi ailesiyle şef muavinlerinden bazılarının iştirakiyle genişlemiş, hasım tarafa geçen gentry aileler yüzünden de küçülmüştür. Bunun için sülâlenin mukadderatı, kendi aralarında gurup lar kuran (ki bunlardan imparator ailesine mensup olanlar yalnız gayrı faal kalıyorlardı) gentry ailelerinin harekâtına bağlı idi. Chu Wen'in devleti, düşmanla birleşen bir gurupa mağlup olmasiyle nihayet bul muştur.
Li K'o-yung ve oğlunun devleti Huang Ch'ao'nun isyanına karşı yapılan mukavemet neticesinde meydana gelmiştir: saray gurupunun bazı unsurları ve kuzey batıdan Çin gentry 'si, iktidarı elde etmek için giriştikleri savaşta ondan istifade etmek için, onunla ittifak ettiler. Li K'o-yung 907 de Chu Wen gibi ve aynı hakla kendisini imparator ilân edebilirdi. Kendisinin Ve sonrada oğlunun, hasımlarının yok edil mesine kadar beklemeleri başka âmillerden ziyade eski ananelere bağ lı kalmalariyle ilgilidir. Li'nin devleti yabancı bir asilzadenin kurduğu devlettir. Fakat onun ne yabancı ne de asilzade olması siyaset bakı mından mühim olmamıştır. Devleti, gentry tarafından idare edilen bir devletti: Bu devlet, kuzey batının eski Çin gentry'si mensuplariyle bunlara eklenen birkaç Türk asilzade ve asker ailesinden meydana gelmiştir. Demek ki onun sosyal bünyesi de tıpkı bundan önceki dev letinki gibidir. Eğer bu hakikatlar anlaşılırsa yabancılardan müteşekkil18
1 8 «5 sülâle» devri hakkındaki genel araştırmalar henüz bitmediğinden malzeme
nin istatistik kıymeti henüz ele alınmamıştır. Ancak buna dayanarak daha kat'i malû mat verilebilecektir. Muvakkat takdirlere göre Sha-t'o'ların 5 kabilesi ve yardımcı
370 W. E B E R H A R D
oldukça küçük bir grupun bütün Çin'e nasıl hâkim olabildiği anlaşıla bilir. Bu azlığın hâkimiyeti elinde tutup tutamıyacağı ve ne kadar za man tutacağı meselesi kendisine bağlı değil, fakat devletinin hâkim tabakası olan gentry'nin takındığı tavra bağlıdır; gentry'nin hükümdar ailesine ne kadar zaman için yardım edeceğine bağlıdır.
Çinde kurulan yabancı sülâlelerin19 hepsi Sha-t'o'ların "Sonraki Tang-sülalesi,, tarzında başlamamışlardır; bilhassa Toba devletinin ku ruluşu tamamen farklı olmuştur. Fakat hepsi aynı tarzda ve aynı sebep lerden nihayet bulmuştur.
Yabancılar yahut âsiler tarafından kurulmıyan sülâleler, gentry'nin ayrı ayrı guruplarının iktidarı ele geçirmek için yaptıkları savaşlar sonunda meydana gelmiştir. Bunlar kuruluşlarının ilk safhalarında bu rada incelenenlerden tamamiyle farklı, sonraki safhalarında ise aynı şekilde hüküm sürmüşlerdir. Bu konuya başka bir yerde daha yakın dan temas edeceğiz.
Türkçeye çeviren: İkbâl BERK
kabileleri de hesaba katılırsa, yabancıların sayısı 100,000 e bile pek çıkmaz, çünkü Li K'o-yung'un ordusunun bel kemiği olan süvari alayı yalnız 7000 atlıdan mürekkepti ( 4 4 : 4257 c a ) .
1 9 Bunun için «China unter der Herrschaft von Fremden» adlı makaleme bk.
WİE WURDEN DYNASTİEN GEGRÜNDET?
EİN PROBLEM DER CHİNESİSCHEN GESCHİCHTE
' . . : . von
W. Eberhard . (Zusammenfassung)
In einer grossen Untersuchungl habe ich untersucht, wie die Toba, ein Volk mit türkischer Herrscherschicht, ein grosses Reich in Nord-china gründen konnten, und wie die soziale Struktur des Reiches war. Es erschien aber notvvendig, dies Problem noch an weiteren Beispielen zu untersuchen. leh begahn daher nach den gleichen Grundsâtzen
eine Durcharbeitung der Zeit der "5 Dynastien,,; die vorliegende. Studie ist ein Teilergebnis dieser neuen Arbeit2. Es wurde hier die Art der Entstehung der ersten beiden der 5 Dynastien untersucht. Die spâtere Liang-Dynastie ist die Gründung eines Chinesen der Bauern-sehicht; die spâtere T'ang-Dynastie ist die Gründung eines Auslânders3. Beide Faile sind theoretisch sehr interessant.
Nur 3 chinesiche Dynastien sind von Mânnern aus dem Volk gegründet worden, die Han-Dynastie (206 v. Chr. bis 220n. Chr.), die hier behandelte "spâtere Liang-Dynastie,, und die Ming-Dynastie (1368-1644). Aile arideren von Auslândern öder von Angehörigen hochge-stellter chinesiseher Familien. Aile 3 Fâlle zeigen unter sich
betrâcht-1 W. Eberhard : Das Reich der Toba in Nordchina (soll veröffentlicht vverden
im «Internationalen Archiv f. Ethnologie' (Leiden). Vorlâufig vgl. nur ıToba'lar etnik bakımından hangi zümreye girer» ( A n k a r a , Dil - Tarih Fakültesi Dergisi, Bd.'-l No. 2 1943, mit deutschem Resume).
2 man konnte gegen die oben genannte Arbeit einvvenden, dass das als Que)le
benutzte Wei-shu eins der verdâchtigsten Annalenvverke ist und daher nicht zuverlassig genug. Die Quellengeschichte des Wei-shu ist bekannt. Das Werk ist mehrfach, noch •in spâter Zeit überarbeitet und ervveitert worden ,• jedoch ist das hinzugefügte
Mate-rial keine Erfindung, sondern entstammt anderen Quellen, die ihrem MateMate-rial nach auf dieselben Quellen zurückgehen, wie die, die dem alten Wei - shu zugrundelagen. Die Tatsache allein, dass sich aus diesem Annalenvverk ein in sich geschlossenes und logisehes Bild der sozialen Struktur des T o b a - R e i c h s gewinnen Hess, müsste genügen um zu beweisen, dass das Werk trotz allem als Quelle zu benutzen ist (zumal wir ja keine andere, âhnlich ausführliche Quelle für diese Periode besitzen ; das Pei - shih enthalt zu vvenig Material). Um aber solehe Einvvânde zu vviderlegen, und um ferner zu zeigen, dass die angevvandte Methodik richtig ist, unternahm ich dieselbe A r t Untersuchung noehmals an einem Geschichtsvverk, dessen Textgeschichte nicht anzu-zvveifeln ist. Es sei sehon hier gesagt, dass die Ergebnisse die der erstgenannten Untersuchung ganz bestâtigen.
3 In dem hier vorliegenden verkürzten Auszug aus dem türkisehen Text ist der
ganze Teil, der die historisehen Tatsaschen bringt, fortgelaşsen; nur die theoretischen Ergebnisse sind gebraeht.
372 W. EBERHARD
liche Âhnlichkeiten; besonders ist die Art der Begründung der sp. Liang-und der Ming-Dynastie fast gleichartig verlaufen. Sie gehen aile aus von "Volkserhebungen,,.
Was sind "Volkserhebungen,, ? im 9. Jahrhundert bestand mindes-tens 90% der Bevölkerung Chinas aus Bauern. Diese zerfielen in selbstândige Bauern, Pâchter und Halbpâchter. Die selbstândigen Bauern besassen meist nur wenig Felder. Sie waren dem Staat zur Zahlung von Steuern und zur Ableistung von Frondiensten verpfjichtet. Da der Staat von den lokalen Bemten eine festgelegte Steuersumme verlangte, ohne Rücksicht, ob sich diese Summe eintreiben liess öder nicht, si-cherten sich aile Beamten gegen Schaden dadurch, dass sie von den Bauern mehr Steuern einzogen, als gesetzlich festgelegt war. So kohnten sie Ausfâlle ausgleichen, zugleich konnten sie sich . Geld für sich selbst beschaffen, da ihre Gehâlter nie ausreichten. In Zeiten po-litischer Unrühe erhöhten die Lokalbeamten die Steuern immer mehr, da sie aus den Steuergeldern zugleich die lokalen Militârgarnisonen unterhielten, die sie und ihren Bezirk schützen sollten.
Die Pâchter und Halbpâchter hatten normalerweise die Hâlfte ihres Ertrages an den Pachtherrn, den in der Stadt lebenden Grossgrund-besitzer abzuliefern. Da die Beamten sich gıösstenteils aus den Reihen der Grossgrundbesitzer rekrutierten, hatten diese aile Miltel in der Hand, die Einbringung der Pachtgelder notfalls mit Gewalt sicherzustellen. Umgekehrt sollten zvvar Beamte eine gesetzlich vorgeschriebene Menge von Grundbesitz nicht überschreiten, umgingen aber dieses Gesetz immer und verschafften sich durch ihre Eigenschaft und Macht als Beamte Grossgrundbesitz. So waren die Bauern fest in der Hand der Beamten'Grossgrundbesitzer, der Schicht, die wir mit dem Ausdruck "Gentry,, bezeichnen.
In normalen Zeiten findet sich der Bauer mit dieser Lage ab. Wird aber in politisch unruhigen Zeiten, d. h. in Zeiten, wo verschiedene Cliquen innerhalb der Gentry gegeneinander Machtkâmpfe auskâmpfen, öder wo âussere Feinde eindringen, der ökonomische Druck auf die Bauern überstark, so verlassen die Bauern ihr Land öder ihr Pacht-land und gehen als "Banditen,, in die umliegenden Berge. Dört bildet sich nun ein Wechselspiel zwischen den "Banditen,, und der Gentry heraus. Die Banditen steigen nachts in die Dörfer und plündern die Landgüter der Grossgrundbesitzer aus. Diesen stehen dagegen zwei Möglichkeiten offen: a) sie willigen ein, den Banditen monatlich be-stimmte Geldsummen zu zahlen, und kaufen sich dadurch von Ueber-failen frei. Die Bande übernimmt damit zugleich auch die Garantie, dass keine andere Bande aus einem benachbartem Gebiet die eigne Zone plündert. Dies Loskaufssystem wird gewöhnlich als das be-quemste vorgezogen. Die Bande, die dadurch ein einigermassen angeneh-mes Leben führen kann, beginnt, starken Zulauf von anderen Bauern
WİE W U R D E N DYNASTLEN G E G R Ü N D E T 373
zu bekommen. Die Geldforderungen steigen daher. Schliesslich sind die Grossgrundbesitzer nicht mehr gevvillt, die Gelder zu zahlen. Sie grei-fen zur Möglichkeit b): Krieg gegen die Bande. Der zustândige Lokal-beamte schickt die Lokal-Garnison gegen die Banditen. Sehr hâufig ist diese schvvach öder nicht gevvillt, zu kâmpfen. Dies dann, vvenn die Lokalgentry nur wenig Söldaten gehalten hat, um die dafür benötig-ten Geldef andervveitig zu benutzen, öder wenn sie zu vvenig öder unregelmâssig Sold gezahlt hat. Ausserdem machen die Bandenführer der Garnişon Vergleichsvorschlâge öder zahlen Bestechungsgelder. So gelingt es der Bande nicht selten, einen Sieg über die nâchstliegende Vervvaltungszentrale zu gevvinnen. Plünderung der Kassen des Staatş und der Reichen verhilft ihr zu neuen Geld und damit zu steigender Macht. Es kommt nun darauf an, ob auch die jetzt gegen sie in Ak-tio'n tretenden umliegenden Zentren besiegt vverden können öder nicht. In diesem Moment erhebt sich aber zugleich für die Gruppe ein zwei-tes Problem: nicht nur der Kampf gegen die staatliche Macht der umliegenden Bezirke muss gewonnen vverden. Man kommt jetzt meist zugleich in die Einflusszone einer anderen Bande und damit bricht ein Machtkampf zwischen den beiden Banden aus. Die Gentry versucht nun meist, die eine Bande gegen die andere auszuspielen und so schli esslich beide zu vernichten. Auf diese Weise gelingt es der Gentry oft, den Aufstand niederzuvverfen. Die chinesischen Annalen berich-ten fast in jedem Jahr von einer Volkserhebung in irgendeinem Teile Chinas; die meisten wurden niedergeschlagen, ehe sie grosse Ausmasse annahmen.
Die dritte Phase der Geschichte einer solchen Bande ist also entscheidend: gelingt es dem Führer, sich mit der öder den benach-barten Banden zu einigen, so dass die Banden unter gemeinsamem Kommando arbeiten, öder gelingt es ihm, durch Versprechungen öder Bestechungen die Anhânger des anderen Bandenführers zu sich her-überzuziehen und den anderen Führer zu ermorden, dann sind die Aussichten für eine Ausbreitung des Aufstandes gegeben. Hierbei spielen die verschiedensten Faktoren mit: die Grössenverhâltnisse der einzelnen Banden, Bestehen Vervvandschaftlicher öder anderer Bezie-hungen zwischen» Mitgliedern der einzelnen Banden öder anderes4. Das klassische Beispiel für diese Vorgânge ist die Geschichte der Jugendjahre von Chu Yüan-chang, dem Gründer der Ming-Dynastie5. 4 Ideologisch sind diese Banden als «anarchistisch» anzusprechen: sie haben
ausser dem negativen Ziel der Beseitigûng der G e n t r y kein positives Ziel. Daher kommt es in China nie zu einer Revolution, sqndern die Bandenführer gehen regel-mâssig zur Gentry über und nehmen deren Ideologie an. Ansatze zu einer Revolution zeigten sich höchstens bei den T'ai-p'ing.
5 vgl. Ming-shih, K a p . 1 .• ausführlicher behandelt in einer demnachşt in
374 W. EBERHÂRD
ist die dritte Phase erfolgreich bestanden, so sind die Aussichten der nunmehr stark angevvachsenen Bande gut, die nâchsten Kâmpfe mit den Regierungstruppen siegreich öder erfolgreich zu bestehen. Die Bande kontrolliert nun ein grösseres Landgebiet. Es beginnt jetzt die vierte Phase. Wenn die Bande ihre alte Taktik weiter beibehâlt: Kampf gegen die Stâdte mit ihrer reichen Gentry, Plünderung der Stâdte, -dann muss sie sich immer weiter von ihrer Heimat entfernen. Die nâheren Stâdte sind ausgeraubt, man muss fernere Stâdte erobern und ausrauben. Dabei besteht die Gefahr, dass man doch einmal mit einem grossen Regierungsheer zusammentrifft auf einem Boden, den man nicht genau kennt und auf dem man keinen Rückhalt hat. Ausser-dem hângen die Bandenmitglieder schliesslich doch an ihrer Heimat und ihrem alten Land. Auf Seite der stâdtischen Gentry erheben sich nun ebenfalls neue Probleme: die Chancen der jetzt grossen Bande, die im Moment belagerte Stadt einzunehmen, sind gross. Widerstand bedeutet sicheren Tod. Ergeben eröffnet gevvisse Chan cen. Die Gentry einer solchen Stadt zieht es daher in der vierten Phase hâufig vor, sich zu ergeben. Das klassische Beispiel für diese Phase ist dfe erste Zeit des Aufstandes von Huang Ch'ao, der in kurzer Zeit ganz China durchzog, vom Norden bis zum âussersten Süden.
Der entscheidende Wendepunkt t'ritt nun in dieser Phase ein. Die gefangenen Gentry-Mitglieder schlagen dem Bandenführer vor: gib das Plündern und Rauben auf! Richte eine Verwaltung ein, zieh aus dem bisher kontrollierten Gebiet Steuern ein! Dadurch hast du genau sp viel Einnahmen, wie die Raubzûge einbringen, ersparst aber das dauernde Herumziehen, das dauernde Kâmpfen! ist in der Bande eine entsprechende TendenZ vorhanden, so nimmt der Bandenführer diesen Vorschlag auf. Er erklârt sich zum "Grossgeneral,, öder gleich zum "Kaiser,, ,. gibt den Unterführern entsprechende Titel, Rânge, Lehen und Geschenke. Damit ist die Dynastie gegründet. Damit aber sind zugleich die Bandenführer aus Bauern zu neuen Mitgliedern der Gentry geworden. Sie arbeiten mit der alten Gentry zusammen, sie verfolgen nicht mehr die Interessen der Bauern, sondern die der Gentry. Das Musterbeispiel hierfür ist wiederum die Gründung der Ming-Dynastie. Der neugegründeten Dynastie schliessen sich sowohl weitere Ban-den als auch weitere Gentry-Mitglieder an. Für die BanBan-den ergeben sich gute Chancen bei der neuen Dynastie, die alte hingegen würde sie bestraft haben. Auch die Gentry-Mitglieder, die sich schnell anschlies-sen, haben gute Chancen, an hohe Stellen der Verwaltung zu kommen.
Die alte Dynastie ist nun in schwerer Lage. Die Aufstânde führen dahin, dasş aus grösseren Landesteilen keine Steuergelder mehr ein-laufen; da schon bei der Entstehung der Aufstânde eine Krise be standen hatte, ist dies um so gefâhrlicher für die Staatskasse. Es
bes-WİE WURDEN DYNASTİEN GEGRÜNDET 375 tehen nur noch zwei Möglichkeiten für sie; 'a) sie kann sich ganz in m
die Hande eines vom Aufstandherd entfernten inlândischen öder lândischen Militârs geben und diesen gegen die neue Dynastie aus-spielen. Natürlich hat auch jener Militâr den Hintergedanken, selbst an die Stelle der alten Dynastie zu treten, aber im Gegensatz zu den "Aufstândischen,, mit dem Prestige des "rechtmâssigen Nachfolgers,,. —b) kann die alte Dynastie sich an einen der alten Unterführer des neuen Dynastiegründers wenden, ihm versprechen, dass man ihm im Faile eines Abfalls von seinem Herrn die ganze Macht des Staates in die Hande geben werde. Nun ist an sich das Verhâltnis des neuen "Kaisers,, zu seinen alten Kumpanen immer ein kritisches. Die Genos-sen vergesGenos-sen nie, dass sie einst auch selbstândige Bandenf ührer gewesen sind, dass ihnen dieselben Chancen offen gestandeh haben wie dem Mann, der sich jetzt "Kaiser,, nennt, und dem sie sich seiner-zeit, als er noch ihresgleichen war, untergeordnet hatten. Der neue Kaiser hegt daher auch seinerseits Misstrauen gegen die alten Kum-pane und stützt sich viel mehr ,auf die Gentry - was noch mehr Kon-fliktstoff anhâuft. Daher sind die Versuche der alten Dynastie, einen öder mehrere Unterführer des neuen Dynastiegründers mit ailen noch vorhandenen Krâften zu unterstützen und diese dann gegen ihren Herrn auszuspielen, durchaus aussichtsreich. Beide Möglichkeiten wurden im frühen 10. Jahrhundert angewandt.
Die beiden ersten Dynastiegründungen des 10. Jahrhunderts haben ihre Wurzel in dem Volksaufstand des Huang Ch'ao. Die Dynastie-gründung des Chu Wen wâchst direkt aus dem Aufstand heraus: Chu gründet eine eigne Bande innerhalb der Bande des Huang Gh'ao. Seine Bande entwickelt sich ganz nach dem oben aufgezeichnetem Schema fort bis zur Dynastiegründung. Chu wechselt über vom Bandenführer eines Bauernheeres zum neuen Mitglied der Gentry; die soziale Struk-tur seines Staates ist also genau wie die des vorhergehenden Staates: eine führende Schicht, die Gentry, erweitert durch das Neu-Eintreten von Chu's eigner Familie und den wenigen seiner Unterführer, ver-kleinert durch das Ausscheiden alter Gentry-Familien, die sich zur Ge-genseite geschlagen haben. Darunter die breite Unterschicht der Bau-ren — wie früher. Das Schicksal seiner Dynastie wird daher durch das Verhalten der Gentryfamilien bestimmt, die untereinander Cliquen bilden (zu denen die des Kaiserhauses nur passiv gehören!). Chu Wen's Reich fâllt durch den Sieg der einen Clique, die sich mit dem Landesfeinde verbündete.
Li K'o-yung und seines Sohnes Reich entsteht aus der Opposition gegen den Volksaufstand des Huang Ch'ao: Teile der Hofclique und der nordwestchinesischen Gentry verbünden sich mit ihm, weil sie hof-fen, ihn für ihren Machtkampf ausnutzen zu können. Auch Li K'o-yung hâtte sich 907 zum Kaiser erklâren können, mit demselben Recht wie
376 W . E B E R H Â R D
Chu Wen. Dass er. und nach ihm sein Sohn gevvartet haben, bis der Gegner vernichtet war, hangi eher mit dem Festhalten an überkom-menen Traditionen als mit anderen Faktoren zusammen. Li's Reieh ist die Gründung eines adligen Auslânders. Aber weder die Tatsache, dass er Auslânder war, noch die, dass er adlig war, ist politisch wichtig gevvorden. Auch sein Staat war ein von einer Gentry geführter Staat: Angehörigen der alten chinesichen Gentry des Nordvvestens, ervveitert durch einige türkische Adels - und Militârfamilien. Die soziale Struktur seines Staates vvar also ebenfalls genau wie die des vorhe-rigen Staates. Hat man diese Tatsachen erkannt, so ist verstândlich, wieso es einer zahlenmâssig sehr kleinen Gruppe von Fremden6
gelin-gen konnte, über China die Herrschaft zu erringelin-gen. Die Frage, ob und wie lange diese Minderheit die Herrschaft halten kann, hângt nicht von ihr selbst ab, sondern von dem Verhalten der führenden Schicht des Staates, der Gentry; sie hângt davon ab, wielange die Gentry geneigt ist, dem Herrscherhaüs ihre Unterstützung zu gewâhren.
Nicht aile von Auslândern in China gegründeten Dynastien7 haben
in der gleichen Weise begonnen wie die "spâtere T'ang-Dynastie,, der Sha-t'o; besonders die Gründung des Toba-Reiches verlief ganz anders. Aber aile haben auf die gleiche Weise und aus den gleichen Gründen geendet.
Dynastien, die nicht von Auslânderen öder von Führern von Volks-aufstânden gegründet vvurden, entstanden als Ergebnis des Macht-kampfes zvvischen einzelnen Cliquen der Gentry 8. Sie verlauferi in den
ersten Phasen ihrer Gründung anders als die hier untersuchten, in den spâteren genau so. Auf dieses Thema wird an anderer Stelle einge-gangen vverden.
6 Da meine Untersuchungen über die Zeit der 5 Dynastien noch nicht
abgesch-lossen sind, kann ich noch keine statistische A u s w e r t u n g des Annalenvverks vorlegen. Die U n t e r s u c h u n g wird übrigens nur an H a n d des Chiu-Wu^tai-shih v o r g e n o m m e n ; das viel kürzere und nach den Moralvorstellungen von O u - y a n g Hsiu v e r â n d e r t e Hsin Wu-tai-shih wird nur gelegentlich Zur Klârung von Einzelfragen h e r a n g e z o g e n .
7 Vgl. hierzu meinen Aufsatz : «China unter der Herrschaft von F r e m d e n (For-schungen und F o r t s c h r i t t e , Bd. 20, Nr. 16, S. 122-124).
