653 Numaralı Karahisar-I Sahip Şer‘İyye Sicili

(1)

653 NUMARALI KARAHİSAR-I SAHİB ŞER‘İYYE SİCİLİ

Mehmet Özgür ERGÜN Yüksek Lisans Tezi

Danışman: Prof. Dr. Sadık SARISAMAN Haziran, 2009

(2)

T.C.

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TARİH ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ

653 NUMARALI KARAHİSAR-I SAHİP

ŞER‘İYYE SİCİLİ

Hazırlayan Mehmet Özgür ERGÜN

Danışman

Prof. Dr. Sadık SARISAMAN

(3)

(4)

(5)

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZETİ

653 NUMARALI KARAHİSAR-I SAHİP ŞER‘İYYE SİCİLİ Mehmet Özgür ERGÜN

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TARİH ANABİLİM DALI Haziran 2009

TEZ DANIŞMANI: Prof. Dr. Sadık SARISAMAN

Bu çalışmamızda, H. 9 Receb 1312 - 21 Şevval 1312 \ 14 Safer 1338 - 18 Receb 1338 (M. 1895 \ M. 1920) yıllarına ait iki ayrı defterden oluşan 653 Numaralı Karahisâr-ı Sâhib Şer‘iyye Sicili incelenmiştir.

Şer‘iyye sicillerinin, şehir tarihi araştırmalarında önemli bir konuma sahip olmasından dolayı, çalışmış olduğumuz Karahisâr-ı Sâhib Şer‘iyye Sicili’nde bulunan 278 adet belge transkripsiyona tabi tutularak günümüz Türkçesine çevrilmiş, ayrıca belli bir plan dâhilinde değerlendirilmiştir.

Defterden, Afyonkarahisar’ın idâri ve fiziki yapısı ile ilgili olarak, belirtilen yıllarla ait, merkeze bağlı kazalar, nahiye, köy, mahalle isimleri ve dağılımı ile bazı mevki adlarını tespit etmek mümkün olmuştur. Bunun yanı sıra incelediğimiz dava kayıtlarından sosyal hayatla ilgili olarak; Türk ve Ermenilere ait şahıs isimleri, bulunduğu mahalleler, evlenme, boşanma, miras ve nafaka hukuku gibi toplumsal yapıya ışık tutabilecek önemli bilgilere de bir ölçüde ulaşılmıştır.

Özellikle ikinci defter kaydının tutulduğu dönemde; Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’ndan henüz çıkmış bulunmasının etkisiyle, siyasi ve ekonomik yönden sıkıntılı bir dönem içerisindedir. Belgelerin büyük bir kısmında ekonomik sıkıntıdan kaynaklanan meseleler vardır. Bu nedenle çalışmamız, XX. yüzyılın başlarında, önemli gelişmelerin cereyan ettiği bir dönemde, Afyonkarahisar’ın sosyo-ekonomik ve etnik durumuna ışık tutması açısından son derece önemlidir.

(6)

ABSTRACT

653 NUMBER KARAHİSAR-I SAHİP COURT REGİSTRY Mehmet Özgür ERGÜN

AFYON KOCATEPE UNIVERSITY THE INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES

DEPARTMENT of HİSTORY

August 2009

Advisor: Prof. Dr. Sadık SARISAMAN

In our study, 653 number Karahisâr-ı Sâhib (today name is Afyonkarahisar Province) Court Registry that was composed two different notebook belong to H. 9 Receb 1312 – 21 Şevval 1312 / 14 Safer 1338 – 18 Receb 1338 ( M. 1895 – M. 1920 ) years was examined.

278 pieces document in Karahisâr-ı Sâhib Court Registry was applied to transcription and translated in to today Turkish and was evaluated in a determined plan because court registries have important position at city history.

In the notebook, it was not possible to determine sub-provinces, towns, villages and parish names and distribution and names of some positions/places regarding to administrative and physical structure of our Afyonkarahisâr Province, belong to stated years. Beside this, at the court registers that we examined, regarding to social life; we reached to important data that would be enlighten to social structure as people names belongs to Turks and Armenians, their parishes, marriages, divorces, heritance and alimony cases.

Especially in term that the second notebook register was kept; the Ottoman Empire was in a politically and economically difficult period due to just exiting from 1st Word War. There are cases that are sources from economically problems in so much of documents. So our study is very important because it enlightens socio-economical and ethnical situation of Afyankarahisâr Province at the beginning of XX century that is an important time period.

(7)

ÖZGEÇMİŞ

Mehmet Özgür ERGÜN Tarih Anabilim Dalı

Yüksek Lisans

Eğitim

Lisans: 2004-Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü

Lise: 1998-Erbil Koru Lisesi, Sosyal Bilgiler Bölümü Ortaokul: Erbil Koru Lisesi Ortaokul bölümü

İlkokul: 1992- Ayşe Tümer İlköğretim Okulu

İş/İstihdam

2006 Karaman, Özel Karaman Dershanesi, Tarih Öğretmeni 2007 Konya, Özel Sınav Dergisi Dershaneleri, Tarih Öğretmeni

Kişisel Bilgiler

Doğum Yeri ve Yılı: Konya-10.03.1982 Cinsiyeti: Erkek

(8)

ÖNSÖZ

Osmanlı Tarihi araştırmaları bakımından şer‘iyye sicilleri, ait oldukları mahallin o dönemdeki siyasi, idari, sosyal, kültürel ve iktisadi durumunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle şer‘iyye sicilleri bölge tarihçiliğinin birinci derecede önemli ve güvenilir kaynakları arasında yer almaktadır. Bu bakımdan Afyonkarahisar’a ait 653 Numaralı “Karahisâr-ı Sâhib Şer‘iyye Sicillerini tez konusu olarak seçtik. ( H. 1312/1338 – M. 1895/1920) Yapılan bu çalışmanın Afyon şehir tarihine önemli bilgiler kazandıracağı düşüncesindeyiz.

Çalışmamız sırasında karşılaştığımız en önemli sorun, belgelerin orijinaline ulaşamamış olmamızdır. Maalesef birkaç sefer Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü’ne başvurmamıza rağmen 653 numaralı defterin orjinal metinlerini görmek mümkün olmamıştır. Bu yüzden eksik belgelerin sicilin orijinalinde mevcut olup olmadığı da tespit edilememiştir.

653 Numaralı Karahisâr-ı Sâhib Şer‘iyye Sicili isimli çalışmamız iki ayrı defterden oluşmaktadır. İlk defter H.1312 tarihinde Mehmet Sâbit Efendi tarafından ikinci defter ise H. 1338 tarihinde Mustafa Hulusi Efendi tarafından tanzim edilmiştir.

Çalışmamız giriş kısmı hariç iki ana bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında şer‘iyye sicillerinin tarihi önemine değinerek üzerinde çalıştığımız sicil defteri hakkında çeşitli bilgiler verilmesi amaçlanmıştır. Birinci bölümde defterde geçen dava kayıtlarını, araştırmacılara kolaylık sağlaması açısından kısa kısa özetler halinde sunduk ve ardından Osmanlıca yazılmış bu metinleri günümüz Türkçesine basit transkripsiyon ile çevirdik. Transkripsiyon çalışmasında defterin planına uygun olarak sayfa ve belge numaraları çeviriye aktarılmıştır. İkinci bölümde ise belgelerdeki bilgilerden hareketle Karahisâr-ı Sâhib’in içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik yapı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Çalışmamla ilgili olarak, her zaman yakın ilgi, destek ve teşviklerini gördüğüm, tecrübelerinden önemli ölçüde istifade ettiğim hocam, Sayın Prof. Dr. Sadık SARISAMAN’a sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

(9)

İÇİNDEKİLER

Sayfa

DIŞ KAPAK………...….……….…i

İÇ KAPAK ……….ii

YEMİN METNİ……….……..……..…iii

TEZ JÜRİ VE ENSTİTÜ MÜDÜRLÜĞÜ ONAYI………..……...iv

ÖZET……….…...v ABSTRACT………...………..……...vi ÖZGEÇMİŞ……….……….vii ÖNSÖZ……….…………..…..viii İÇİNDEKİLER……….……….ix TABLOLAR………...………..……..xi KISALTMALAR……….………….…xii GİRİŞ………...………...…….1

1. YEREL TARİH ARAŞTIRMALARININ ÖNEMİ………..……….….………..……...1

1.1 TARİHTE AFYONKARAHİSAR..…….……....……….……….……...…...1

2. ŞER‘İYYE SİCİLLERİ VE TARİHİ ÖNEMİ.………..………….….…2

3. 653 NUMARALI KARAHİSAR-I SAHİP ŞER‘İYYE SİCİLİ’NİN TANITIMI…...3

BİRİNCİ BÖLÜM DEFTERDE BULUNAN BELGELERİN ÖZETLERİ VE METNİN TRANSKRİPSİYONU 1. DEFTERDE GEÇEN BELGELERİN ÖZETLERİ……….7

2. DEFTERİN TRANSKRİPSİYONU………..….…....……….63

İKİNCİ BÖLÜM 653 NUMARALI KARAHİSAR-I SAHİP ŞER‘İYYE SİCİLİ’NİN DEĞERLENDİRİLMESİ 1. KARAHİSAR-I SAHİP SANCAĞI’NIN İDARİ VE FİZİKİ YAPISI……...…451

(10)

1.2. MAHALLELER………....………...………...………....……..454

1.3. İDARECİLER…………...……….…...…….…458

1.4. MEVKİ ADLARI…….….………...…..………...462

1.5. TARİHİ ESERLER……...……....…...………....…..…………463

1.5.1. Camiler ve Mescitler………..…...………463

1.5.2. Vakıflar ve Vakıf Eserleri………464

1.6. DİĞER KURUM VE KURULUŞLAR……….…..……..…466

1.6.1. Eytam Müdürlüğü (Eytam Sandığı)…………...………..……...466

2. KARAHİSAR-I SAHİP SANCAĞI’NIN İKTİSADİ YAPISI……...……….469

2.1. MESLEK GRUPLARI………..….…………...…..……….469

2.2. TEREKELERE GÖRE İKTİSADİ YAPI………..………..………..……472

2.3. HAYVANCILIK……….………...………..………...…...477

2.4. TARIM………...……..…………...………..……...…484

2.5. ALTIN VE TAKI FİYATLARI..….……….….………..………..487

2.6. ÇEŞİTLİ EŞYALAR VE FİYATLARI………...……….488

3. KARAHİSAR-I SAHİP SANCAĞI’NIN SOSYAL YAPISI…….………...492

3.1. DEMOGRAFİK YAPI………....…..………..…...………492

3.2. AİLE……….………..493

3.2.1. Nikah (Evlilik)………...………...……….……….…..494

3.2.2. Mehir……….……….………...……….……….…495

3.2.3. Nafaka……….………..………..…….………...…497

3.2.4. Poligami (Çok Eşli Evlilik)…….…...………...……….503

3.2.5. Ailelerin Çocuk Sayısı………...………..…..………….504

3.2.6. Talak (Boşanma)………..…...……….……..………...…509

3.2.7. Veraset………...……..………...………...…..511

3.3. AFYON KARAHİSAR’DA ERMENİLER……….…….………….……….518

3.3.1. Ermeni Nüfusu ve Yerleşim Mahalleri……….………..…...…..…….519

3.3.2. Ermeni İsimleri………...……….….…...…...519

3.3.3. Ermeni Nüfusun Çocuk Sayıları………...……….….……..……....523

3.3.4. Ermeniler ve Osmanlı Mahkemesi………...………...523

SONUÇ……….…………..…….526

KAYNAKÇA……….………..………528

SÖZLÜK………...……….531

(11)

TABLOLAR

Sayfa No

Tablo 1. Defterde yer alan kazâ ve köy adlarına ait liste………...…….…….451

Tablo 2. Karahisar-ı Sahip dışındaki kaza ve köylere ait liste ………...……….…453

Tablo 3. Defterde geçen köylerin eski ve yeni adlarına ait liste………...…….…..454

Tablo 4. Defterde adı geçen Afyonkarahisar mahallelerini gösterir liste…...….455

Tablo 5. Ermenilerin yaşadığı mahalleler………...……457

Tablo 6. Afyonkarahisar dışındaki mahalleleri gösterir liste…………...……...….458

Tablo 7. Defterde adı geçen görevliler ve görevlerine ait liste………459

Tablo 8. Muhtarlar ve görev yaptıkları mahalle veya köyler………..……….461

Tablo 9. Bazı özel mevki adları……….……..…………462

Tablo 10. Câmi ve mescitlere ait liste………..…464

Tablo 11. Defterde geçen vakıflarla ait liste……….………...466

Tablo 12. Eytâm Sandığı ile ilgili davalara ait liste……….467

Tablo 13. Defterde adı geçen dava vekillerine ait liste………470

Tablo 14. Defterde adı geçen mesleklere ait liste………....470

Tablo 15. Defterde adı geçen terekelere ait liste……….……….473

Tablo 16. Hayvanlara ve hayvansal ürünlere ait liste……….…….479

Tablo 17. Tarım ürünlerine ait liste………...………..484

Tablo 18. Altın ve diğer takı fiyatlarına ait liste ………....……….487

Tablo 19. Defterde geçen çeşitli eşyalar ve fiyatlarına ait liste…………....……...488

Tablo 20. Mehirle ilgili davalar……….……….…...……..497

Tablo 21. Defterde geçen nafaka davaları ve miktarları………...500

Tablo 22. Afyonkarahisar’da çok eşliliği ( Poligami ) gösterir liste………....503

Tablo 23. Ailelerin çocuk sayılarını gösterir liste………..……...504

Tablo 24. Defterde geçen boşanma ile ilgili davalar………...…...510

Tablo 25. Verâset ile ilgili davalar………..……….512

Tablo 26. Ermenilere ait veraset davaları………...………..516

Tablo 27. Defterde yer alan Ermeni isimleri………..…………..520

(12)

KISALTMALAR

a.g.e. : Adı geçen eser a.g.l. : Adı geçen lügât a.g.m. : Adı geçen makale

a.g.t. : Adı geçen tez

A.Ş.S. : Afyon Şer‘iyye Sicilleri

Ad. : Adet

AKÜ : Afyon Kocatepe Üniversitesi

b. : Baskı B. : Receb Bkz. : Bakınız c. : Cilt C. : Cümâde’l-âhire Ca. : Cümâde’l-ûlâ Der. : Derleyen H. : Hicri Haz. : Hazırlayan

İ.A. : İslam Ansiklopedisi

L. : Şevvâl

M. : Muharrem

M.S.B. : Milli Savunma Bakanlığı

Mah. : Mahallesi N. : Ramazan R. : Rebî‘ü’l-âhir Ra. : Rebî‘ü’l-evvel S. : Safer s. : Sayfa ss. : Sayfadan sayfaya Ş. : Şa‘ban T.D.K. : Türk Dil Kurumu

T.D.V. : Türkiye Diyanet Vakfı

T.T.K. : Türk Tarih Kurumu

Üniv. : Üniversitesi

v.b. : Ve benzeri

v.d. : Ve diğerleri

VGM. : Vakıflar Genel Müdürlüğü

y.y. : Yayın yeri yok

Yay. : Yayınları

Z. : Zi’l-hicce

(13)

GİRİŞ

1. YEREL TARİH ARAŞTIRMALARININ ÖNEMİ

Tarih araştırmalarında, askeri ve siyasi tarihçilik ilk ilgi çeken alanlar olmuş, fakat tarih çalışmaları ilerledikçe, yerel tarih de üzerinde durulan alanlar içerisine girmiştir. Avrupa’da hemen hemen tarihi ortaya çıkarılmadık şehir kalmamıştır. Son zamanlarda Türkiye’de de yerel tarih araştırmaları önem kazanmıştır.

Bilindiği gibi Türk tarihi, özellikle XVIII. yüzyıldan bu yana olan Osmanlı tarihi, yeterince incelenmiş değildir. Çok eksikler vardır. Bu eksikler ancak temel kaynaklara ulaşılabildiği oranda giderilebilecektir. Bu nedenle yerel tarih araştırmalarına önemli bir yer ayırma zarûreti vardır.

Kısaca belirtmek gerekirse yerel tarih araştırmaları; Osmanlı tarihinin, daha geniş anlamda Türk tarihinin siyasi, içtimai, idari, mâli, iktisadi, ticari, askerî, demografik ve kültürel vb. pek çok bakımdan bilinmeyen veya eksik kalan yönleri aydınlatacak en temel yoldur. Ancak bu araştırmalar çoğaldığında Türk tarihi hakkında bilgiler o oranda doğruya yaklaşacak ve gelişecektir.

Şehir tarihi araştırmalarında kullanılan kaynaklar çok çeşitlidir. Anadolu’da Türk egemenliğinden önceki dönem müzelerdeki arkeolojik buluntularla, Türk hâkimiyeti dönemi ise daha ziyade vakfiyelerden, hatıratlardan, seyahatnamelerden, salnamelerden istifadeyle yazılmıştır. Ancak şehir tarihleri için faydası son yıllarda daha da anlaşılan bir kaynak daha vardır ki, bunların büyük kısmı XVII. yüzyıldan başlamaktadır ve ait oldukları şehirlerin tarihine dair eşi bulunmaz bilgiler içermektedir. Bu eşsiz kaynaklar şer‘iyye sicilleridir. 1

1.1. TARİHTE AFYONKARAHİSAR

Araştırmasını yaptığımız Afyonkarahisar şehrinin en eski adının Akronio olduğu Yunanca yazılı metinlerden anlaşılmaktadır. Latince kitâbelerde Akronium2 olarak geçen bir kaleden bahsedilmektedir. Afyonkarahisar, Selçuklu egemenliği altında iken Karahisar-ı Devle, Sahip Ata’ya izâfetle Osmanlılar döneminde de Karahisar-ı Sahip olarak anılmış, koyu renkli volkanik kayalardan oluşan bir tepe

1

Özer Küpeli, “Şeriyye Sicillerinin Şehir Tarihçiliği ve Afyonkarahisar Tarihi İçin Önemi” Taşpınar, S.3 (Kasım 2001), s. 54

(14)

üzerindeki kalesinden dolayı Karahisâr şeklinde şöhrete sahip olmuştur.3 Sahip ismi ise Anadolu Selçukluları’nın son dönemlerinde yaşayan ve Moğol istilası sırasında buraya sığınan Sahip Ata Fahreddin Ali Bey’in adından gelmektedir. Günümüzde kullanılan Afyon adı ise bu bölgede eskiden beri geniş ölçüde üretimi yapılan haşhaşa dayanır.4

Afyonkarahisar, 1341’den sonra akrabalık münasebetiyle Germiyanoğulları’nın idaresine geçti. II. Yakup Bey zamanında Yıldırım Bayezid tarafından Osmanlı idaresine katıldı. Ankara Savaşı’ndan sonra Timur’un askerlerince tahrip edilen şehir tekrar Yakup Bey’in eline geçti. Fakat O’nun ölümünden sonra vasiyeti üzerine kesin olarak Osmanlı hâkimiyetine girdi.5

2. ŞER‘İYYE SİCİLLERİ VE TARİHİ ÖNEMİ

Osmanlı Tarihi araştırmalarında son derece önemli olan şer‘iyye sicilleri, ilgili oldukları mahallerin siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel yapılarına dair bilgiler sunmaktadır. Bu siciller XV. asrın son senelerinden başlayarak XIX. asır sonlarına kadar gelen ve en aşağı dört asırlık Türk tarihini, Türk sosyal hayatını toplamış olmaları itibariyle Türk tarihinin ana kaynaklarındandır. Bundan dolayı her vilayet ve kaza merkezlerindeki mahkeme sicilleri, o bölgenin en güvenilir tarihi kaynaklarından sayılmaktadır.

Şer‘iyye Mahkemeleri, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan Tanzimat dönemine kadar uzun yüzyıllar her türlü hukukî ihtilafların çözüldüğü bir makam olmuştur. Burada bir kadı ile mahkemenin bulunduğu yerin büyüklüğüne göre sayıları değişen muhtelif yardımcılar görev yapmaktaydılar.6

Şer‘iyye sicilleri, kadılar tarafından tutuldukları için “kadı defterleri” veya “sicilleri”, mahkeme konusu davaları içerdikleri için “mahkeme defterleri” veya “şer’î mahkeme defterleri” ya da “sicil-i mahfuz” diye değişik şekillerde

3

Feridun Emecen, “Afyonkarahisar ”, İslam Ansiklopedisi, T.D.V. Yay., c.I İstanbul 1988, s 443

4

Emecen, a.g.m., s. 443

5

(15)

adlandırılmışlardır.7 Bugünkü olaylar nasıl kayda geçiriliyorsa, eskiden de kadı önüne gelen her olay kayda geçirilmiştir.8

Şer‘iyye sicillerinin içeriğine gelince; öncelikle bu defterlerde çok değişik kayıtların bulunduğunu belirtmek gerekir. Bununla beraber şer‘iyye sicillerinde kayıtlı bulunan belgeler türlerine göre iki bölümde toplanabilir:

I-) Hükümet ve devlet adamları tarafından, yani merkezden kadılığa gönderilen, belgeler: Hüküm, ferman, berat, buyruldu vs.

II-) Kadı tarafından düzenlenip sicile kaydedilen belgeler ki; bunlar halkın meseleleri ihtiyaçları ve ihtilaflarıyla ilgilidir: İlam, hüccet, vakfiye, ahitname vs. gibi.9

Şer‘î ve hükmî uygulamalarla ilgili işleri kendilerine gönderilen emirler çerçevesinde görerek Hanefi Mezhebi hükümlerine göre karar veren kadıların, nikâh, evlenme, boşanma, miras taksimi, yetim ve gâip malın korunması, vakıf hükümlerine uyulması, cürüm ve cinayet ile bütün diğer davalar ile ilgili kararlarına ve diğer hususlara ait bilgiler sicillerde yer alır.10 Bu bakımdan Osmanlı tarih araştırmacılarının mutlak surette bu ve benzeri sicilleri incelemeleri gerekmektedir. Bu defterler görülüp incelenmediği takdirde verilecek hükümlerin eksik kalacağı muhakkaktır.

3. 653 NUMARALI KARAHİSAR-I SAHİP ŞER‘İYYE SİCİLİ’NİN TANITIMI

Tez konumuz olan 653 No’lu Karahisar-ı Sahip Şer‘iyye Sicili, iki ayrı defterden oluşmuş olup, birinci defterin tarihi H. 9 Receb 1312 / 21 Şevval 1312 (M. 1895) ve ikinci defterin tarihi 14 Safer 1338 / 18 Receb 1338 (M. 1920) yıllarını kapsamaktadır.

Bu Sicil Defteri Karahisar-ı Sahip’in diğer sicilleri gibi Afyonkarahisar Müzesi’nde muhafaza edilmekte iken Ankara Milli Kütüphane’ye nakledilen defterden biridir. Defter, 90 varak 180 sayfadan ibaret olup toplam belge sayısı 278 adettir. Sayfa numaraları birbirini takip etmekle beraber belge numaraları dikkate

7

Abdülaziz Bayındır, İslam Muhakeme Hukuku ( Osmanlı Devri Uygulaması) İslami İlimler Araştırma Vakfı Yay., İstanbul 1986, s.1

8

Süleyman Gönçer, Afyon İli Tarihi, c.II, Afyon 1991, s. 42

9

(16)

alındığında 10 belgenin eksik olduğu tespit edilmiştir. Birinci defterde sicil numarası verilmemiş, belgelerin başına 1’den 45’e kadar numaralandırma yapılmıştır. İkinci defter ise 1174 sicil numarasından başlayıp 1274 sicil numarasında son bulmuş, bundan sonra 1’den 139’a kadar tekrar sicil numarası verilmiştir. Söz konusu eksik belgeler son bölümde olup 104 ve 114 arasındaki belgelerin mevcut olmadığı görülmüştür.

19x47 cm. boyutundaki defterin sırtı kahverengi meşin, satıhları bordo mukavva ciltlidir. Defterin metninde farklı yazı çeşitlerinin olması birden fazla kâtibin elinden çıktığını göstermektedir. Silinti yerler bir hayli fazla bulunmakla birlikte sayfaların genelde alt satırlarında yoğunluk kazanmaktadır. Bazı sayfalarda yanlış yazılan yerlerin üzerinin çizildiği, bazı sayfalarda ise tekrarları yapıldığı görülmüştür.

Afyon Kocatepe Üniversitesi’nin kurulmasıyla beraber, AKÜ Tarih Bölümü’nce şer‘iyye sicillerinin tamamına ait mikrofilmler temin edilmiş ve bu mikrofilmlerden 71 defterin fotokopisi elde edilmiştir.11 Çalıştığımız bu defter Afyonkarahisar Araştırmaları Merkezi’nden mikrofilm fotokopilerinden elde edilmiştir. Ancak mikrofilmlere alınırken birçok sayfanın kenar kısımlarının filme çekilmediğini tespit ettik. Bu kısımları okurken kalıplaşmış ifadelerden, cümlenin gelişinden veya daha önce kelime geçti ise bundan yararlanarak okumaya çalıştık.

Okuyamadığımız yerlere nokta nokta (…) işareti koyduk. İfadenin gelişinden tahmin ettiğimiz kalıplaşmış kelimeleri ise köşeli paranteze aldık. Böylece yapılacak muhtemel bir hatayı önlemeye çalıştık.

Defterin transkripsiyonunu yaparken satırların nerede bittiğinin anlaşılması için satır sonlarına “ / ” işareti koyduk. Terekelerin yazımında da aslına sâdık kalarak sıra ve satır düzenini aynen uyguladık. Çalışmamızdan yararlanacaklara kolaylık sağlaması açısından, şahıs ve yer isimlerini kalın seçenekle belirttik.

Defterde bulunan belgelerin çeşitleri başlıca üç grup altında toplanmaktadır. Bunlar hüccet, i‘lâm ve mürâseledir.

Hüccet, bir davayı isbat eden şahitlik, yemin veya yeminden imtina (nükûl) anlamına gelir. Şer’iyye sicillerindeki anlamıyla hüccet, hâkimin hükmünü ihtiva

(17)

etmeyen, taraflardan birinin ikrârıyla diğerinin tasdikini havi bulunan ve üzerinde bunu düzenleyen hâkimin mühür ve imzasını taşıyan senet demektir.12

Hüccet; hâkim huzurunda ikrar, takrir, akit, vâsi tayini ve bir hususa izin verilmesi gibi hüküm içermeyen hususlar hakkındaki belgeler olup13 konularına göre nikah, talâk, fesh-i nikah, mehir, nafaka, vasî tayini gibi kısımlara ayrılır.14 Hüccetler, esasen mahkemelerin noterlik çalışmalarının ürünüdür. Bunların i‘lâmlardan farkı, hâkimin hükmünün olmamasıdır. Hâlbuki i‘lâmda mutlaka hâkimin hükmü yazılı olmalıdır.15

İ‘lâm; lügatte; bir davanın, mahkemece nasıl bir hüküm ve karara bağlandığını gösteren resmî vesîka demektir.16 İ‘lâm, hâkimin bir davada şeriata göre verdiği hükmünü ve üstünde imza ve mührünü taşıyan bir vesikadır. Davacının davasını, dayandığı delilleri, davalının cevabını ve eğer müdafaada bulunmuşsa dayandığı delilleri ve sonuç bölümünde de gerekçeli olarak, hâkimin hükmünü ihtiva eder.17 Her i‘lâmda mutlaka kadının imzası ve mührü, taraflar, dava konusu ve iddia ile davalının cevabı, isbât davaları kadının kararı ve tarih bulunur. Şer‘iyye mahkemelerinde kadı, yargılamayı bitirdikten sonra verdiği kararı önce sözlü olarak anlatır, daha sonra ise kararı içeren i‘lâmı düzenlerdi. Bunun bir sureti sicil defterine kaydedilir birer sureti de davalı ve davacıya verilirdi.18

Mürâsele; Anadolu ve Rumeli kazaskerleri tarafından kadı ve nâiplere ve onlar tarafından nâhiye nâiplerine tayinleriyle, selâhiyetlerini mübeyyin olarak yazılan resmî emirler hakkında kullanılan bir tabir olup, kadılar tarafından bir husus hakkında yazılan resmi kâğıtlara da mürâsele denilirdi.19

12

Abdülaziz Bayındır, a.g.e., s.16

13

Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, M.E.B. Yay., c.I-III, İstanbul 1983, s.607

14

Ahmet Akgündüz, “ Şer‘iyye Mahkemeleri ve Şer‘iyye Sicilleri ”, Türkler, c.X, Yeni Türkiye Yay. Ankara 2002, ss.60-67

15

16

Ferit Develioğlu, Osmanlıca-Türkçe Lûgât, Aydın Kitabevi Yay., 13.b., Ankara 1996, s.426

17

18

(18)

.

BİRİNCİ BÖLÜM

DEFTERDE BULUNAN BELGELERİN ÖZETLERİ VE METNİN

TRANSKRİPSİYONU

(19)

653 NUMARALI SİCİL DEFTERİNDE GEÇEN BELGELERİN ÖZETLERİ

1. DEFTERDE GEÇEN BELGELERİN ÖZETLERİ

( Fî 9 B. Sene 1312- Fî 21 L. Sene 1312 )

BELGE NO: 1-Fî 9 B. Sene 1312

Karahisâr-ı Sâhib’in Kestemend Mahallesi’nden Hûriye bint-i Osman’ın daha önce boşandığı kocası Hacı Memiş Oğlu Mehmed bin Ali’den, kızı Dudu’nun ihtiyaçları için nafaka talebinde bulunması üzerine, Dudu için aylık yirmi beş kurûş nafaka bağlandığına dair nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Medli Mahallesi’nden vefat eden Şerîfe bint-i Hacı Hasan ibn-i İbrahim’den kalan malın üçte birinin, kardeşi Süleyman’ın oğulları Mehmed ve Hüseyin Efendi’ye ait olduğunun, şahitler huzurunda ispatlanması neticesinde merhûmenin kalan malından üçte birinin Mehmed ve Hüseyin Efendi’ye verilmesi hususunda vekîl Süleyman Efendi’ye ve diğer Süleyman Efendi’ye tenbih olunduğuna dair i‘lam suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Corca-i Sagîr Karyesi ahâlisinden iken askerde Ordu tarafında vefat eden Gülcü oğlu Mehmed Ali bin Ömer bin Ali’nin vârislerinin, eşi Kezban bint-i Hasan, annesi Safiye bint-i Halil ve babası Ömer Efendi ve küçük oğlu Mustafa olduğuna dair verâset hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Kal‘acık-ı Kebîr Karyesi’nden iken askerden döndükten sonra memleketinde vefat eden Abdurrahman bin Yusuf bin Ali’nin vârislerinin, validesi Havva bint-i Osman ile babası Yusuf olduğuna dair verâset hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’e tâbi‘ Sincanlu Nahiyesi’ne bağlı Sinan Paşa Karyesi’nden askerde iken vefat eden Hasan bin Himmet bin Ali’nin vârislerinin, babası Himmet olduğuna dair verâset hücceti suretidir.

(20)

Karahisâr-ı Sâhib’in Kırklar Makamı Mahallesi’nden Şerife bint-i Hüseyin’in, Kubelü Mahallesi’nden Molla Hasan Oğlu Hafidi Süleyman bin Mehmed’in kendisini boşamasından dolayı, mehr-i mü‘eccelinden yüz yirmi beş kurûş ve nafaka ücretinden yetmiş kuruşla beraber toplam yüz doksan beş kurûş alacak hakkından dolayı, Süleyman’ın zikri geçen meblağı ödemesi için tenbih olunduğuna dair i‘lâm suretidir.

BELGE NO: 7-Fî 5 Ş. Sene 1312

Karahisâr-ı Sâhib’in Doğancı Mahallesi’nden askerde iken vefat eden Keçeci Oğlu Ali bin İbrâhim bin Mustafa’nın vârislerinin, eşi Hanife bint-i Kadir, validesi Havva Dudu bint-i Sa‘id ile küçük oğlu Şükrü olduğuna dair verâset hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Mahmut Sultan Karyesi’nden Softa Oğlu Hasan bin Süleyman daha önce muhtelif zamanlarda borç verdiği, Pazar Mahallesi’nden Çizmeci Oğlu Ali bin Mustafa’dan toplam sekiz yüz iki kurûş alacağı hakkındaki açmış olduğu davada, Ali’nin zikri geçen borcu ödemesi için tenbih olunduğuna dair i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Hacı Mustafa Mahallesi’nden Sandıkçı Oğlu Mustafa Efendi’nin askerde iken vefatından önce borç verdiği, Medli Mahallesi’nden Ömer Ağa ibn-i Ahmed’den yüz kurûş alacağının, vefatından sonra eşi Fâtıma Nesibe Hâtûn tarafından talebi üzerine, verasetinin ispatıyla merkûm Ömer Ağa’nın borcunu ödemesi için tenbih olunduğuna dâir i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Hacı Eyyûb Mahallesi’nden Hadîce ve Zelihâ bint-i Yahyâ Hanımlar, Medîne-i Mezbûre Muhasebecisi Hakkı Efendi ibn-i Ali’yi vekîl tayin ederek, daha önce ölen vâlideleri Fâtıma bint-i Hasan bin Abdullah’ın birikmiş maaşının kendilerine verilmesi hususundaki müracaatlarının sonucunda, verâsetlerinin ispatlanmasıyla mezkûr maaşın kendilerine verilmesine dair Muhasebe Kalemi Ketebesi’nden Mehmed Hakkı Efendi ibn-i Salih’in tenbih olunduğuna dair i‘lâm suretidir.

(21)

Karahisâr-ı Sâhib’in Nakilci Mahallesi ahalisinden daha önce vefat eden Civacı Oğlu Hasan bin Abdullah’ın kızı Sultan’ın babasından kalan ve Eytâm Sandığı’nda bulunan mâlının, âkil ve bâliğ olmasından dolayı kendisine teslim edilmesi için Eytâm Müdürü İsmâ‘îl Efendi’nin tenbih olduğuna dâir i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Mecîdiye Mahallesi’nden Ermeni uyruklu Maryem bint-i Heci Murâd’ın, oğlu Kirkor’a tarafları belirtilen yerde bir hâne ve bağ satışından alacağı ile daha önceki alacaklarından toplam otuz altı bin kurûşun on iki bin kurûşunu senet karşılığı, altı bin kurûşunu kızı Maryem’a havale ve kalan on sekiz bin kurûşuda hibe ederek satışına dair hüccet suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Sinan Paşa Mahallesi’nden Hacı Bâkizâde Ahmed Bey ibn-i Fâzıl Bey, hudutları belirtilen toplam altı bin dönümlük iki parça arazinin, yirmi dört hisseden payına düşen beş hissesini iki yüz kırk adet lirâ-i Osmâni bedeli ile Zâviye Sultan Mahallesi’nden Mollazâde Saadetlü Hacı Mehmed Nûri Paşa Hazretleri ibnü’l merhûm Ali Paşa’ya, altmış lirasını nakit olarak, yüz elli lirasını senet yaparak ve kalan otuz lirasını da Işılyan Heci Îsâyi Efendi’den havâle etmek suretiyle satması sonucunda satış işlemlerinin yürütülmesi için kardeşi Hacı Âkif Efendi’yi umûmî vekil tayin ettiğine dair vekâlet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Sinan Paşa Mahallesi’nden Hacı Bâkizâde Sâbit Efendi, hudutları belirtilen toplam altı bin dönümlük iki parça arazinin, yirmi dört hissesinden payına düşen altı hissesini iki yüz doksan adet Lirâ-i Osmanî bedeli ile Ermeni Milleti’nden Işılyân Heci İsâyi Efendi veled-i Heci Ohannes Ağa’ya, yüz on üç lirasını nakit alarak, yüz elli lirasını iki kıt‘a çayır ve kalan otuz lirasını da Hüseyin Bey Çayırı’nın îcâr bedeli karşılığı olarak satması sonucunda satış işlemlerinin yürütülmesi için Heci Kazir Ağa’yı umûmî vekil tayin ettiğine dair vekâlet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Mecîdiye Mahallesi’nden ve Ermeni Milleti’nden vefât eden Papaz Oğlu Heci Oseb veled-i Arakil veled-i Atamek’in terekesinin, vârisleri

(22)

eşi Maryam bint-i Heci Murat, kızı Maryam ve oğlu Kirkor arasında taksim olduğuna dair hüccet suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Sinân Paşa Mahallesi’nden Hacı Râşit Efendi’nin eşi Lâtife Hanım ibne’te Fâzıl Bey, hudutları belirtilen toplam altı bin dönümlük iki parça arazinin yirmi dört hissesinden payına düşen iki hissesini yüz on adet Lirâ-i Osmanî bedel ile Ermeni Milleti’nden Işılyân Heci İsâyi Efendi veled-i Heci Ohannes Ağa’ya, yetmiş beş lirasını peşin, otuz beş lirasını da senet almak üzre satışı sonucunda satış işlemlerinin icrâsı için kaynı Ali Efendi’yi ve Heci Kazir Ağa’yı vekîl tayin ettiğine dâir vekâlet hücceti suretidir.

BELGE NO: 17-Fî 21 N. Sene 1312

Karahisâr-ı Sâhib’in Sincanlu Nahiyesi’ne bağlı Saracık Karyesi’nde bulunun Mescid-i Şerîf’in, Karahisâr-ı Sâhib eşrâfından Saadetlü El-hâcc Mehmed Nûrî Paşa tarafından tamir ettirilerek Câmi‘-i Şerîf’e çevrilmesiyle buraya Cum‘a ve Bayram Namazları’nda hatiplik vazîfesi için Garipçe Karyesi ahâlisinden, hitâbete ehil olduğu gerekçesiyle Karaveli Oğlu Ahmed Efendi bin Mehmed’in iki bin kurûşla tayin edildiğine dair mürâsele suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’de bulunan Şeyh Abdurrahim Mısrî ile Kasım Paşa Camî‘-i Şerîfi hatiplerinden Seyyid Mahmud Efendi ibn-i Abdullah’ın vefatı ile boş kalan vazifesine oğullarından büyük oğlu Abdullah’ın ehil olmamasından, küçük oğlu Mehmed’in de bülûğa ermemesinden ve yaşının reşid olmamasından dolayı, yerine Mehmed’in rüşd sahibi oluncaya kadar vekâleten Arapmescidi Mahallesi’nden Helvacızâde Osman Efendi ibn-i Osman’ın görevlendirildiğine dâir mürâsele suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Burmalı Mahallesi’nden Emine bint-i Mehmed’in, önceki kocası Hacı Nuh Mahallesi ahâlisinden Şekerci Yusuf bin Hacı Ahmed’den küçük yaştaki oğulları Mehmed ve Yusuf’un ihtiyaçları için nafaka talebinde bulunması sonucu, her birine aylık on beşer kuruştan toplam otuz kuruş nafaka bağlandığına dair nafaka hücceti suretidir.

(23)

Karahisâr-ı Sâhib’de Zencirli Hanı’nda Süleyman oğlu Hasan ibn-i Süleyman ve Silistre muhâcirlerinden olup Turunç Hanı’nda arabacı esnafından Yusuf bin Receb’in mahkemedeki şahitliklerinde Ramazan ayı hilâlini Kütahya’da gördüklerini beyan etmeleri üzerine Ramazan-ı Şerîf’in birinci gününün pazartesi günü olduğunu ve yirmi yedinci gecesinin de mübârek Leyle-i Kadir olduğunu bildiren i‘lâm suretidir.

BELGE NO: 21-Fî 6 L. Sene 1312

Karahisâr-ı Sâhib’in Hacı Yahya Mahallesi’nden Hacı Ali bin İbrâhim’in Eytâm Sandığı’ndan borç aldığı dört bin dört yüz yirmi üç kuruş yirmi paradan, bakiye kalan dört yüz iki kuruş on paranın, çıkarılan emirnâme gereğince Hacı Ali Efendi’den icrâ masrafıyla birlikte tahsil edilmesi hakkında i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Sandıklı Kazası’nın Kızık Karyesi’nden İmam Oğlu Ali bin İbrâhim’in bir ay önce kaybettiği merkebini Beytü’l-mâl’da Sancâğ-ı Mezkûr Muhâsebecisi Rif‘atlü Hakkı Efendi ibn-i Ali Efendi’nin yanında bulması ve kendisine iâdesinin talebi üzerine, Hakkı Efendi tarafından vekîl tâyin edilen Şükrî Efendi ibn-i Ali’nin, mübeyyin talebi doğrultusunda, adı geçen şâhitlerin ifadeleri neticesi Ali Efendi’ye âit olduğu anlaşılan merkebin kendisine iâdesi için vekîl Şükrî Efendi’nin tenbih olunduğuna dair i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Karaman Mahallesi ahâlisinden Karga Oğlu Abdurrahman bin Mehmed’in mahallede bulunan Karaman Câmi‘-i Şerifi’nin vakıf işlerine ehil olduğu gerekçesiyle kâ‘im-makâm ve mütevellî olarak tayin edildiğine dair mürâsele suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’e tâbi‘ Sülümenli Karyesi ahalisinden Hacı Yusuf bin Mustafa’nın hanesinden kazara kaybettiği beş yaşında kızıl tondaki kısrağının, hükümete teslim edilmesinden sonra Voyvoda Mahallesi ahalisinden Dellâl Süleyman bin Ali tarafından müzâyede ile Hacı Ali Oğlu Ahmed’e dört yüz bir kuruşa satılması neticesi, Hacı Yusuf’a ait olduğu anlaşılan merkebin satışından hâsıl olan mezkûr dört yüz bir kuruşun kendisine verilmesi için Dellâl Süleyman’ın tenbih olunduğuna dair i‘lâm suretidir.

(24)

Karahisâr-ı Sâhib’in Câmi-i Kebîr Mahallesi’nden ve askerde iken Beyrut Hastanesi’nde vefât eden Kaşıkçı Oğlu İsmâ‘îl bin Mehmed ibn-i Abdullah’ın vârislerinin, eşi Fâtıma bint-i Osman, annesi Râbi‘â bint-i Bekir, kızı Hâcer, kardeşleri İbrahim ve Hanîfe olduğu bu münasebetle Fâtıma’nın, kocasından Duyûn-ı Hümâyun SandDuyûn-ığDuyûn-ı’nda biriken 19 Lirâ-i Osmanî 100 kuruştan hakkDuyûn-ı olan 209 kuruşun kendisine ödenmesi için vekil Hüseyin Şükrî Efendi’nin tenbih olunduğuna dair i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Kubelü Mahallesi’nden Çolak Oğlu Hasan Efendi ibn-i Derviş Mehmed, Akmescid Mahallesi’nden altı sene önce vefat etmiş Hamamcı Hacı Mustafa ibn-i Dervişî Mehmed’in küçük oğulları Hasan ve Mehmed’e ve küçük kızı Sultan’a ait Eytâm Sandığı’nda bulunan mevrûs mâlından aldığı, toplam bin altı yüz seksen kurûş borcuna karşılık, Hacı Yahya Mahallesi’nden Suvayı-zâde Mehmed bin Ziyâ bin el-hâcc Mustafa ve Kubelü Mahallesi’nden Dervişî Salih Oğlu Mehmed bin Salih Efendilerin kefil olduğuna dair i’lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Sipsin Karyesi’nden Hâcı Ahmed Oğlu Bâli bin Hâcı Ahmed, üç sene önce vefât eden babası Hâcı Ahmed bin İbiş’ten mevrûs ve küçük kardeşleri Mustafa ve Hamîde’ye ait Eytâm Sandığı’nda bulunan mâlından aldığı toplam yiğirmi iki bin beş yüz elli iki kurûşluk borcuna karşılık, aynı mahalleden Hâcı Ali Oğlu Ahmed bin Hâcı Ali ve Hâcı Ali Oğlu Ahmed Çavuş bin Mehmed adlı kişilerin kefil olduğuna dair i’lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Marulcu Mahallesi’nden Marulcu Oğlu Hâcı Ali bin Memiş, Şa‘ban aynın yirmi dokuzunda vefât eden Bayrakdâr oğlu Hâcı Abdullah’ın, hisse-i irsîye yoluyla kızkardeşi Nâfiâ’ya kalan ve Eytâm Sândığı’nda bulunan mâlından aldığı toplam dört yüz doksan yedi kurûş yüz para borcuna karşılık, Kayadibi Mahallesi’nden Yağcı Hasan Oğlu Hüseyin Çavuş ibn-i Hasan ve Marulcu Mahallesi’nden Bayrakdâr Oğlu Şükrü bin Bekir adlı kimselerin kefîl olduğuna dair i’lâm suretidir.

(25)

Karahisâr-ı Sâhib’in Karaman Mahallesi’nden Âyîşe bint-i Mehmed Burmalı Mahallesi’nden boşandığı eşi Dom Dom Oğlu Ahmed bin Mustafâ’ya açtığı davada, kendisinde bulunan mehrini teslim etmesi için mezkûr Ahmed Efendi’nin tenbih edildiğine dair i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Marulcu Mahallesi’nden vefât eden Hâcı Abdullah bin Memiş bin Ahmed’in mirasının varisleri arasında taksimini gösteren tereke hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Hâcı Abdurrahman Mahallesi ahâlisinden Babuşçu Bekir Oğlu Mustafa bin Abdullah’ın küçük oğlu Ali, yaşının ve cüssesinin âkil-bâliğ olduğunu iddia ederek babasından kendisine kalan ve Eytâm Sandığı’na teslim edilen miras mâlı için vasîsi bulunan annesi Şerîfe Hâtûn’a açmış olduğu davada, rüşdünün ispatlanmasıyla bu mâlın kendisine verilmesine dair i’lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Zâviye Sultan Mahallesi’nden vefat eden Mola Oğlu Ali bin Yusuf’un vârislerinin, eşi Şerîfe bint-i Süleyman ve ondan doğan oğlu Ahmet’e ve kendinden önce vefât eden zevcesi Zelîha bint-i Hâcı Osmân’dan doğan küçük oğlu Yusuf’a ait olduğu ancak Ahmed’in vefâtıyla verâsetinin annesi Şerîfe’ye ve Yusuf’a ait olduğuna dair verâset hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in İscehisâr Karyesi’nden vefât eden İzmirli Oğlu Osman ibn-i Süleymân bin Osmân’ın verâsetinin, eşi Râbi‘a bint-i Hüseyin ile küçük kızı Zeyneb ve oğlu Süleyman’a ait olduğuna dair verâset hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Cansız Mahallesi’nden, Hâcı Emin-zâde Ali Efendi ibn-i Hâcı Emin Çavuşoğlu Mahallesi’nden iki ay önce vefat etmiş Ak Osmân kerîmesi Âyîşe bint-i Hasan’ın oğlu Nûri’ye ait Eytâm Sandığı’nda bulunan mevrûs mâlından aldığı, toplam bin üç yüz on yedi buçuk kurûş borcuna karşılık, Cansız Mahallesi’nden Hâcı Emin-zâde Abdurrahman Çavuş bin Hâcı Emin ve Karaman Mahallesi’nden Mihrim Oğlu Ahmed Usta ibn-i Bekir Efendilerin kefil olduğuna dair i’lâm suretidir.

(26)

BELGE NO: 35

Sayfanın hasarlı olması nedeniyle tam transkripsiyon yapılamamıştır. BELGE NO: 36

Sayfanın hasarlı olması nedeniyle tam transkripsiyon yapılamamıştır. BELGE NO: 37

Sayfanın hasarlı olması nedeniyle tam transkripsiyon yapılamamıştır. BELGE NO: 38-Fî 6 L. Sene 1312

Karahisâr-ı Sâhib’in Sipsin Karyesi’nden Havva bint-i Yusuf, Hâcı Abdurrahmân Efendi ibn-i Ali’yi vekîl tayin ederek eski kocası Kara İbiş Oğlu İsmâ‘îl bin Ahmed Efendi’den yanında bulunan kızı Âyîşe’nin ihtiyaçları için nafaka talebinde bulunması üzerine, İbiş Oğlu İsmâ‘îl bin Ahmed Efendi’den Âyîşe için aylık yirmi kurûş nafaka bağlanmasına dair nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Akcin Karyesinde bulunan El-hâcc Halil Câmi‘-i Şerîfi’nde hatiplik vazifesinde görevli Veliyyüddîn Halife ibn-i İbrahim Hâlîfe’nin vefâtıyla boş kalan vazîfesine, oğlu Hakkı’nın ehliyet ve liyakati olmaması nedeniyle, bu vazîfeye Kubelü Mahallesi’nden Cumâli Efendi ibn-i Ahmed Efendi’nin imtihan olunarak atandığına dair mürâsele suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Temür Yalayan Mahallesi’nden Nazîke bint-i Osmân bir sene önce vefât eden eşinden bin beş yüz kurûş bedeliyle satın aldığı ve tarafları belirtilen kendisine ait mülkte haksız yere ikâmet eden Dudu bint-i Osmân’a açmış olduğu davada, mezkûr Dudu gerekçe olarak kardeşi Ali Osmân’ın Nazîke Hanım’ın babası Osmân’ın Menâfî‘ Sandûğu’na olan borcuna kefîl olduğunu ve borcunu ödememesine karşılık hânesinde oturduğunu belirtmesi üzerine mahkeme tarafından bu gerekçesi geçersiz sayılmış ve mezkûr hânenin Nâzîke Hâtûn’a iâde edilmesi için Dudu bint-i Osmân ve kardeşi Ali Osmân’ın tenbih olunduğuna dair i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Akcin Mahallesi’nden Fâtıma bint-i Ömer nâm Hâtûn’un vekîl tayin ettiği İhtisâb-zâde Hâcı Süleymân Efendi ibn-i Osmân, Marulcu Mahallesi’nden Fâtımâ’nın boşandığı eşi Kantârcı Oğlu Ali bin Hâcı Mehmed’den müvekkili Fâtıma Hanım ve küçük oğlu Ahmed’in ihtiyaçları için nafaka talebinde

(27)

bulunmasına binâen kendisine bir ev tedârik edinceye kadar aylık altmış kurûş nafaka bağlandığına dair nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Hâcı Evtâl Mahallesi’nden vefât eden Leblebici Hâcı Ahmed bin Abdullah ibn-i Abdurrahman’ın verâsetinin, eşi Kezbân bint-i Ahmed, kızı Sultân ve kendisinden önce vefât eden oğlu Mehmed’in küçük oğlu Hasan ve küçük kızları Âyişe ve Şerîfe’ye ait olduğu ancak mirasının taksiminden önce Sultan’ın vefât ettiği, hissesinin Kezbân Hâtûn ile anne bir kardeş Fâtıma’ya ve kardeşinin oğlu Hasan’a ait olduğu, merhûmun mirasının doksan altı hisseden mevcut olup, bunun yirmi sekiz hissesinin eşi Kezbân Hâtûna, dokuzar hisseden on sekiz hisse Âyişe ve Şerîfe Hâtûnlara sekiz hissesinin Fâtıma Hâtûn’a ve kırk iki hissesinin de Hasan’a düşmesi sonucu, mezkûr Hasan, Kezbân Hâtûn’a açmış olduğu davada Fâtımâ’nın belirtilen hanede payına düşen sekiz hissesini daha önce satın aldığını bu nedenle kendisinin elli pay hisseye sahip olduğunu ve hânenin kendisine teslîm edilmesi talebine karşılık Kezbân Hâtûn bunu doğrulamış ancak Fâtıma’nın satın aldıkları sekiz pay hissesini pederi Mustafa ile kendisine üç sene önce bin kurûşa satmış olduğunu alacak verecekleri kalmadığını senetle ve şahitlerle ispatlamasıyla mahkemenin Kezbân Hâtûn’u haklı bulduğuna dair i’lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Çavuşoğlu Mahallesi sakinlerinden iken vefat eden Ak Osman-zâde Hasan kerîmesi Âyişe bint-i Hasan bin Osman’ın mirasının, varisleri eşi El-hâcc Bekir bin El-hâcc Abdullah’a vâlidesi Hadîce bint-i El-hâcc Emin ile küçük oğlu Nûri arasında taksimine dair tereke hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sahib’in Sinan Paşa Mahallesi ahalisinden Hâcı Bâki Ağa Vakfı mütevellisi Ali Bey bin Osmân Ağa vekîli Muciddîn Efendi, Evkaf Müdürü Rahmi Efendi ibn-i Hâcı Mehmed Emin Efendi’ye açmış olduğu davada, vakıf mütevelliliğinin Osman Bey’in büyük oğlu Ali Bey’e ait olduğu ve vakıf hesabından kalan miktarın kendisine teslim edilmesi iddiasına karşı, mahkeme tarafından mübeyyin taleb edilmiş ve adı geçen şahitlerin şahitlikleri doğrultusunda Ali Bey’in Osman Ağa’nın büyük oğlu olduğunun anlaşılması üzerine adı geçen vakfın mütevelliliğine Ali Bey’in atanması, muhasebe defterinde geçen dokuz yüz otuz

(28)

sekiz kurûşun kendisine teslimi ve daha fazla haktan men‘ edilmesi hususunda Evkâf Müdürü Rahmi Efendi’nin tenbih edildiğine dair hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’te bulunan Keçe Pazarı Mescidi ve mütevellisi Şişmân-zâde Vakfı’nın mütevellî ve ka‘îmakâmı Hoca-Şişmân-zâde Rızâ Efendi ibn-i Osmân Efendi, Cansız Mahallesi’nden Zelihâ bint-i Mehmed vekîli ve oğlu Mustafa Efendi ibn-i Ahmed’e açmış olduğu davada, Mustafa Efendi’nin Keçe Pazarı Vakfı gelirinden on üç bin ve Şişmân-zâde Vakfı gelirinden de on yedi bin ki toplam otuz bin kurûş geliri haksız olarak aldığını ve vakfın mütevellisi olarak kendisine teslim edilmesi talebine karşılık, Mustafa Efendi yalnızca bir vakıf olduğu, kendisinin bu vakıf işlerine baktığı ve başka mütevellî tayin edilmediği iddiasına karşılık, mukarrin kayıtlarından Rızâ Efendi’nin Keçe Pazarı Mescidi nâm diğer Öksüzce Câmi‘-i Şerîfi vakfına ait kâ‘imakâmlığı ve mütevellîliğinin anlaşılması üzerine Zelîhâ bint-i Osmân vekîli Mustafa Efendi’nin vakfın gelirlerine müdahaleden men edildiği ve tenbih olunduğuna dâir i‘lâm suretidir.

II. DEFTERDE GEÇEN BELGELERİN ÖZETLERİ

(Fî 14 S. Sene 1338 - Fî 18 B. Sene 1338)

BELGE NO: 46-Fî 14 S. Sene 1338

Karahisâr-ı Sâhib’in Hâcı Murâd Mahallesi’nden ve Ermeni Milleti’nden daha önce vefât eden Manuk Oğlu Avdis veled-i Agop veled-i Manuk’un verâsetinin, eşi Pirabyon veled-i Kigork, büyük oğlu Kigork, büyük kızları Halila ve Nazlı, küçük oğlu Maksud ve küçük kızı Luseper’e ait olduğu ve yine küçük kızı Luseper ve küçük oğlu Maksud’un rüşdüne kadar anneleri Pirabyon’un vasi tayin edildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.

BELGE NO: 47-Fî 5 M. Sene 1338

Karahisâr-ı Sâhib’in Çobanlar Karyesi ahâlîsinden Pepe Oğlu Hasan bin Hâcı İsmâ‘îl eşi Âyişe Hanım’ın kendisine açmış olduğu nafaka ve eşya davasında, dava vekillerinden Halil Hilmi Efendi’ye her türlü konuda umûmî vekâlet verdiğine dair vekâlet hücceti suretidir.

(29)

Karahisâr-ı Sâhib’in Canbaba Mahallesi’nden ve Ermeni Milleti’nden daha önce vefât eden Kablan Oğlu Heci Kirkor veled-i Estebân’ın verâsetinin, eşi Serpuhi bint-i Agop, büyük oğlu Agop, küçük oğlu Kirkor ve büyük kızları Luseper ve Hurobsima’ya ait olduğu, kalan mirasın kırk sekiz hisse’den ibâret olup, altı hissesi eşi Serpuhi’ye, on dörder hisseden yirmi sekiz hisse oğulları Kirkor ve Agop’a, yedişer hisseden on dört hisse de kızları Luseper ve Hurobsima’ya taksiminden sonra, vâlideleri mezbûre Serpuhi’nin talebiyle mirastan hudutları belirtilen hane ve dükkân’ın geliri Eytâm Sandığı’na konulmak üzere satışına izin verildiğine dair hüccet suretidir.

Karahisâr-ı Sahib’in Kâhil Mahallesi‘nden Dervîş Ömer Oğlu Osmân bin Ali’nin zevcesi Âtîke, vefât eden eşinin verâsetinin, kendisine, küçük kızı Hüsniyye’ye ve kardeşleri Âdil ve Hanîfe’ye ait olduğunu, küçük kızı Hüsniyye için vasî tayin edilmesi talebine karşılık kendisinin vasî tayin edildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Yukarı Pazar Mahallesi‘nden vefât eden Kandîl-zâde Ömer Âğa ibn-i Hâcı Ahmed Âğa‘nın verasetinin, eşi Fâtıma bintü’l-mezbûr Hâcı Nûri Efendi, küçük kızları Hadîce, küçük oğlu Süleymân’a ait olduğu, Fâtımâ’nın vefât eden eşinden ve eşinin babasından kalan mevrûs mallarına karşılık küçük çocukları için vasî tayin olduktan sonra bütün mal, mülk ve Eytâm Sandığı’nda bulunan nakit ile ilgili olarak kendisine ve vasîsi olduğu küçük çocukları adına leh ve aleyhinde açılacak her türlü dava için babası Hâcı Nûri Efendi’ye umûmî vekâlet verdiğine dair vekâlet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Karaman Mahallesi’nden Nazîke bint-i Abdurrahmân, babası Abdurrahmân’dan kalan hisse-i irsiyyesi için leh ve aleyhine açılacak her türlü dava ve işlerle ilgili dava vekîllerinden Sâlim Efendi’ye umûmî vekâlet verdiğine dair vekâlet hücceti suretidir.

(30)

Karahisâr-ı Sâhib’in Hâcı Mustafa Mahallesi’nden Zehrâ bint-i Hüseyîn vefât eden eşi Sandıkçı Oğlu Mehmed’in terekesinden kalan, kendisine ve vasîsi olduğu Hadîce ve İbrâhim’e ait hisse-i irsiyyeleri için leh ve aleyhinde açılacak her türlü davalar ve Eytâm Sandığı mu‘âmelâtı için İsmâ‘îl Hakkı Efendi’yi vekîl tayin ettiğine dair vekâlet hücceti suretidir.

BELGE NO: 53-Fî 6 Ca. Sene 1338

Karahisâr-ı Sâhib’in Karaca Ahmed Sultân Karyesi’nden, Sâtı bint-i Hâcı Murâd, kızı Fâtıma’nın terekesinden, kendi hisse-i irsiyyesine el konulması hususunda açılacak olan her türlü dava ve işler için eşi Hâcı Hasan Âğa’yı vekîl tayin ettiğine dair vekâlet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Hâcı Murâd Mahallesi’nden ve Ermeni Milleti’nden vefât etmiş Nalbant Oğlu Avdis veled-i Agop veled-i Manuk’un verâsetinin, eşi Pirabyon’a küçük oğlu Kigork’a, büyük kızları Halile ve Nazlı’ya ve küçük oğlu Maksud ve küçük kızı Luseper’e ait olduğu, eşi Pirabyon’un talebiyle küçük yaşta olan Luseper ve Maksud’un vasîleri bulunmadığından kendisinin çocukların rüşdüne kadar vasî tayin edildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.

Zâviye Sultân Mahallesi’nden, Mollâ-zâde Azmi Beğ bin Şevket Beğ’in vesâyetinde bulunan merhum Turunç-zâde Kasım Bey’in oğlu Ârif Karahisâr Mekteb-i İdâdîsi’ni birincilik ile bitirmiş ve yüksek okulda tahsîl göreceğinden Azmi Bey’in tahsil masrafları için Kâsım Bey’den kalan bir kısım arazî ve emlâkın lüzumu miktarınca satışına ait izin talebine mukâbil kendisine izin verildiğine dair satış izni hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Hâcı Murâd Mahallesi‘nden ve Ermeni Milleti’nden daha önce vefât etmiş Manuk Oğlu Avdis veled-i Agob’un eşi Pirabyon, hudutları belirtilen yerde iki kepenk dükkânın hissesinden vasîleri bulunduğu Luseper ve Maksud’un hisselerinin Eytâm Sandığı’na konulması için satışı hususundaki izin talebine mukâbil kendisine izin verildiğini gösteren hüccet suretidir.

(31)

Karahisâr-ı Sâhib’in Akcin Karyesi’nden Tobçuoğulları’ndan İsmâ‘îl ve Mehmed ibn-i Ahmed, vefât etmiş kardeşleri Mustafa Çavuş’un eşi Nazîke bint-i Hâcı Hasan’ın aleyhinde açmış olduğu miras davasıyla, leh ve aleyhlerinde vuku bulmuş veya bulacak her türlü davada dava vekîllerinden Halil Hilmi Efendi’yi vekîl tayin ettiklerine dair vekâlet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Sahabeler Mahallesi’inden olup daha önce vefat eden Dervîş Ömer Oğlu Büyük Dervîş Ali’nin eşi Şerîfe bint-i Velî Âğa’nın verâsetinin, anası Hadîce ve büyük kızı Havva Dudu ve büyük oğulları Kadir ve Osmân’a ait olduğu, varislerden bazılarının ölümüyle onların yakınlarına kalan mirasın taksiminden sonra, Osmân’ın eşi Atîke, Osmân’dan miras ve hududları belirtilen yerdeki hâne ve dükkânda vasîsi bulunduğu Hüsnîyye’nin hissesinin Eytâm Sandığı’na konulması için satışı hususundaki izin talebine mukâbil kendisine izin verildiğine dair hüccet suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Şuhûd Nâhiyesi’nin Kayış Mahallesi’nden Fâtıma Hanım ibnete Hüseyîn’in vekîli Helvâcı-zâde İsmâ‘îl Efendi ibn-i Murâd, müvekkilesinin eşi Düğüncü Oğlu Süleymân bin Hâcı Ali’ye açmış olduğu davada, çeşitli eşyâları talebi üzerine, mahkemenin Süleymân’ın zikri geçen eşyâ ve zînetleri İsmâ‘îl Efendi’ye teslîmine, Fâtımâ ve Münîre’ye yeni bir hâne tedârik edinceye kadar aylık beş yüz kurûş nafaka bağladığına dair verdiği i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Kâhil Mahallesi’nden vefât etmiş Bekir Beğ Oğlu Ali bin Hâcı Yûsuf’’un kızı Emsîle’nin vasîsi olmadığı ve babasından mevrûs mâllarının rüşdüne kadar muhafazası için annesi Atîke bint-i Mustafa’nın vasî tayin edildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Akcin Mahallesi’nden Zübeyde Hanım bint-i Abdullah Ağa, eşi Kâhil Mahallesi’nden Latif Oğlu Bekir Efendi ibn-i Râşid Efendi’nin aleyhine açmış olduğu eşyâ davasında dava vekîllerinden Keskîn-zâde Mehmed Zekî Efendi ibn-i Feyzî Efendi’yi dava ile ilgili umûmî vekîl tayin ettiğine dair vekâlet hücceti suretidir.

(32)

Karahisâr-ı Sâhib’in Akmescid Mahallesi’nden Yağcı Mahmûd Oğlu Ahmed Âğa’nın kızı Havva bintü’l mezbûr Ahmed Âğa, Egeste Mahallesi’nden eşi Nalband Fevât Ahmed aleyhine açmış olduğu nafaka ve mesken davası için dava vekillerinden Fazlı-zâde Ahmed Efendi ibn-i Süleymân Efendi’yi hususî vekîl tayin eylediğine dair vekâlet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Marulcu Mahallesi’nden Binnaz Hanım bint-i Ali Efendi’nin vekîli Helvacı-zâde İsmâ‘îl Efendi ibn-i Murâd Ağa, mahkemede müvekkilesi Binnaz Hanım’ın eşi Akşehir Kazâsı’ndan Karahisâr-ı Sahib Postahâne Gişe Memûru Hasan Efendi’nin kendisini nafakasız bıraktığı gerekçesiyle açmış olduğu davada, mahkemenin aylık altı yüz kurûş nafaka bağladığına ve mahkeme masrafları olan seksen bir kurûş yirmi paranın kendisinden tahsil edilmesine dair verdiği nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Karaman Mahallesi’nden Koca Hüseyîn Oğlu kerîmesi Emsîle bint-i Mehmed’in vekîli Nâ’ib-zâde Vâsıf Efendi ibn-i Ahmed Rüşdî Efendi, mahkemede müvekkilesi Emsîle Hanım’ın, eşi Karaman Mahallesi’nden Koca Osmân Oğlu Temürcü Hasan’ın Emsîle Hanım’ı yedi aydır nafakasız bıraktığı gerekçesiyle açmış olduğu davada, aylık yedi yüz doksan beş kurûş nafaka bağlandığına ve mahkeme masrafı olan seksen bir kurûş yirmi paranın kendisinden tahsiline dair verilen nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Sincanlu Akvirân Karyesi ahâlisinden askerde iken vefât eden Fevzî Oğlu Ali bin Osmân bin Abdullah’ın mirsının, varisleri eşi Âyişe bint-i Mustafa ile büyük kızları Kezîban, Fâtıma ve Şerîfe, oğulları Abdullah ve Musa, vefat eden oğulları Velî’nin eşi Emîne ve çocuklarından Ali, Ahmed, Ârif ve Mehmed, yine vefât eden oğlu Osmân’ın eşi Ümmühânî ve oğlu Ramazân arasında taksim edildiğine dair tereke hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Yukarı Pazar Mahallesi’nden vefât eden Kandîl-zâde Ömer Âğa ibn-i Hâcı Ahmed’in verâsetinin eşi Fâtıma’ya, çocukları Münîre, Hadîce,

(33)

Halil ve Süleymân’a, babası Hâcı Ahmed’in vefâtıyla eşi Hadîce’ye ve onun çocukları Hâcer ve Rahîme’ye ait olduğu anlaşıldıktan sonra Hâcer ve Süleymân’ın vasîleri Fâtıma’nın vekîli Çalık-zâde Hâcı Nûri Efendi ibn-i Hâcı Murad Efendi, çocukların hâne ihtiyaçları gerekçesiyle Eytâm Sandığı’nda bulunan nakit paranın verilmesi talebine, şâhitlerin ifadeleri neticesi mezkûr miktarın verilmesi için Eytâm Müdürü Hasan Efendi’nin tenbih olunduğuna dair i’lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Fakîh Paşa Mahallesi’nden Zâ‘im Oğlu kerîmesi Habîbe’nin; eşi Bolvadin Kazâsı’nın Kaymâz Mahallesi’nden Arab Oğlu Halil Âğa’nın kendisini boşamasından dolayı mehr-i mü‘eccelini vermesi ve aylık altı yüz kurûş nafaka ödemesi ile ilgili nafaka hücceti suretidir.

BELGE NO: 68-Fî 3 Ra. Sene 1338

Karahisâr-ı Sâhib’in Kâhil Mahallesi’nden Nalband Oğlu Mustafa bin Mehmed’in zevcesinin daha önce vefat eden kız kardeşi Rasime bint-i Ahmet’in kızı Nâdide ve oğlu Mehmed’e vasî tayin edilen İhtisâb-zâde Mahmûd vefât etmesiyle, kendisinin vasî tayîn edilmesi, çocukların Eytam Sandığı’nda bulunan yirmi beş bin iki yüz yiğirmi beş kurûşluk mâllarına mukabil, çocukların ihtiyaçları için Eytam Sandığı’ndan verilen aylık dört yüz elli kurûş nafakanın eskiden olduğu gibi devamına ve Mustafa Efendi’ye bu hususta izin verildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Fakîh Paşa Mahallesi’nden bundan akdem vefat eden Bedriye Hanım ibnete Râşid Efendi bin Murad Efendi’nin mirasının, oğulları Mahmûd, İhsân ve Nûri’ye, Mahmûd’un vefâtıyla Nûri, İhsân ile amcasının oğulları İsmâ‘îl ve Fâ’ik Beğlere ait olduğu, Nûri ve İhsân’ın yaşlarının küçük olmasından dolayı rüşdleri erinceye kadar dayıları Hüseyîn Beğ ibnü’l-mezbûr Râşid Efendi’nin vasî tayin edildiği ve mirasın taksimini gösteren tereke hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’e tâbi‘ Akvirân Karyesi’nden vefât eden Fevzî Oğlu Velî bin Ali’nin küçük oğulları Ahmed, Mehmed ve Ali’nin babalarından miras kalan mâllarının korunması için anneleri Emîne bint-i Bâlî’nin vasî tayin edildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.

(34)

Karahisâr-ı Sâhib’e tâbi‘ Akvirân Karyesi’nden vefât etmiş Fevzî oğlu Ali bin Osmân’ın silah altında bulunan oğlu Âdîl’in eşi Edâve bint-i Abdullah’ın nafaka ihtiyacı nedeniyle eşi Âdil’in Eytâm Sandığı’nda bulunan, babasından miras mâlına mukâbil aylık yüz elli kurûş nafaka bağlandığına dair nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Akviran Karyesi’nden daha önce vefat etmiş Feyzî Oğlu Osmân bin Ali’nin, küçük oğlu Ramazân’a miras kalan ve Eytâm Sandığı’nda bulunan mâlına mukâbil, annesi Ümmühânî bin-i Abdullah tarafından Ramazân’ın ihtiyaçları için açılan nafaka davasında aylık seksen kurûş nafaka bağlandığına dair nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Akvirân Karyesi’nden vefât etmiş Fevzî Oğlu Osmân’dan küçük oğlu Ramazân’a, kalan miras mâlının rüşdüne erene kadar annesi Ümmühânî bint-i Hasan’ın vasî ta‘yîn edildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Akvirân Karyesi’nden vefât etmiş Fevzî Oğlu Velî bin Ali’nin, küçük oğulları Ahmet, Mehmet ve Ârif’’e miras kalan ve Eytâm Sandığı’nda bulunan hisse ve dört bin dokuz yüz on beş kurûş mâl ve nemasına mukâbil, çocukların ihtiyaçları için anneleri Emîne bint-i Bâli tarafından açılan nafaka davasında, aylık kırkar kurûştan toplam yüz yirmi kurûş nafaka bağlandığına dair nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Medli Mahallesi’nden Kahvecioğlu kızı Fâtımâ bint-i İbrâhim, Çavuşoğlu Mahallesi’nden Beğ Oğlu Osmân Çavuş bin Ahmed’e açtığı davada, eşi Osmân’ın kendisini terk ederek nafakasız bıraktığını, yeni bir mesken tedârik edinceye kadar kendisine nafaka bağlaması talebi üzerine, Osmân Efendi bu evliliği inkâr etmiş ancak bahsi geçen bir mektuptan evliliğin açıkça anlaşılması üzerine Fâtıma’ya Osmân’dan aylık kırk kurûş nafaka bağlandığına dair nafaka hücceti suretidir.

(35)

Karahisâr-ı Sahib’in Akcin Karyesi’nden Yağcı Oğlu Süleymân’ın eşi Cennet bint-i Mehmed’in, eşi Yağcı Oğlu Süleymân bin Hacı Halil’e gıyâbında açtığı davada, eşi Süleymân’ın bir sene önce kendisini ayırması, yeni bir hâne bulununcaya kadar kendisinin ve üç çocuğu Ali, Bekir ve Mustafa’nın ihtiyâçları için nafaka talebinde bulunması sonucu, mahkeme’nin yedi yaşını doldurduğu gerekçesiyle Ali hariç, kendisi Bekir ve Mustafa için yeni bir mesken bulunana kadar Süleymân’dan aylık altı yüz kurûş nafaka bağladığına dair verilen nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Hacı Arab Mahallesi’nden Ermeni Milletinden olan vefât etmiş Heci Kirkor veled-i Ohannes’in verâsetinin, eşi Haca Ansiya’ya, küçük kızı Luseper ve küçük oğlu Mazredan’a ait olduğu, eşi Haca Ansiya’nın talebiyle küçük yaştaki Luseper ve Mazredan’a çocukların rüşdüne kadar vasî tayîn edildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Marulcu Mahallesi’nden Atîke bint-i Yusuf, daha önce vefât eden eşi Hâcı Bahrî Oğlu Bekir Ağa ibn-i Hâcı Bahrî’den miras kalan ve Eytâm Sandığı’nda bulunan vasîleri bulunduğu çocukları Ömer, Halil ve Ümmmühânî ait otuz üç bin dört yüz altmış kurûş parayı, yeni bir hâne satın almak suretiyle talebi sonucunda kendisine izin verildiğine dair hüccet suretidir.

Ulukışla’nın Ali Husûsiye Karyesi’nden Ferîde bint-i Selâhaddîn, Karahisâr-ı Sâhib’in Câmi‘-i Kebîr Mahallesi’nden Toktok Oğlu Abdullah bin Hâcı İsmâ‘îl’e açmış olduğu nafaka davasında, Abdullah Efendi’nin Ferîde’yi tanımadığını ve aralarında böyle bir evlilik bulunmadığını belirtmesiyle mahkemenin yemin talebi üzerine Abdullah Efendi’nin Ferîde’yi nikâhlamadığına dair yemîni sonucunda davanın men‘ine dair karar verilen i‘lâm suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Hâcı Nuh Mahallesi’nden Hâcı Necâti Efendi ibn-i Ali bin Ahmed, askerde iken vefât eden oğlunun eşi Efecik Mahallesi’nden Hoca Şükrî Efendi kerîmesi Hûriyye Hanım’a açmış olduğu davada, daha önce Hûriyye Hanım’ın çocukları Bekir ve Zâkire için kendisine gıyâben açmış olduğu nafaka davasında takdir edilen günlük kırk kuruşa itirâz etmiş, yevimiye on beşer kurûştan

(36)

aylık dokuz yüz kurûş nafaka vermeyi taahhüt etmesiyle Hurîyye Hanım ve vekîli Zekî Efendi’nin sulha razı olmaları sonucunda mahkemenin Hâcı Necâti Efendi’nin aylık dokuz yüz kurûş nafaka vermesine dair karar verilen nafaka hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Sinan Paşa Karyesi’nden vefât eden Hâcı Osmân Oğlu Mehmed bin Hâcı Osmân’ın verâsetinin, eşi Fâtıma bint-i Ali Osmân ve Âyişe bint-i Hasan’a vâlideleri Hadîce bint-i Abdullah’a, küçük oğulları İsmâ‘îl, Osmân ve Mahmûd’a ait olduktan sonra, Âyîşe’nin vefâtıyla Şerîfe bint-i Süleymân ile kardeşi Osmân ve Kezbân’a ait olduğu, Hadîce’nin de vefâtıyla kızları Emîne ve Ümmü ile kendinden önce vefât eden oğlu Mehmed’in oğulları Osmân, İsmâ‘îl ve Mahmûd’a ait olduğunun anlaşılmasından sonra mezkûr mirasın tamamı sekiz yüz altmış dört hisseden olup, elli dört hissesi Fâtıma’ya, iki yüz yirmişer hisseden altı yüz altmış hissesi İsmâ’îl ve Osmân ve Mahmûd’a, kırk sekiz hisseden doksan altı hissesi Ümmü ve Emîne’ye, dokuz hissesi Şerîfe’ye, otuz hissesi Osmân’a, on beş hissesi Kezbân’a isâbet etmesiyle ve İsmâ‘îl, Osmân ve Mahmûd’un yaşlarının küçük olması hasebiyle hisselerinin Eytâm Sandığı’na konulmasına dair verâset taksimini gösteren hüccet suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Kayadibi Mahallesi’nden daha önce vefât etmiş Boyacı-zâde Yûsuf Efendi ibn-i Hâcı Abdullah’ın verâsetinin, eşi Âyişe Hanım bint-i Mustafa Efendi ile küçük oğlu Abdullah ve küçük kızı Zehrâ’ya ait olduğu, Abdullah ve Zehrâ’nın yaşlarının küçük olması nedeniyle rüşdlerine erene kadar mevrûs mâlların korunması için anneleri Âyişe Hanım bint-i Mustafa Efendi ‘nin vasî tayin edildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.

Karahisâr-ı Sâhib’in Meymenet Karyesi’nden vefât eden Cülleli Oğlu Hüseyîn bin Hüseyîn’in verâsetinin, eşi Şerîfe bint-i Ahmed ile küçük oğulları Hüseyîn ve Kâzım’a, diğer eşi Habîbe bint-i Ümîd’in çocukları Âyişe ve Nazîke’ye ait olduğu, Hüseyîn ve Kâzım’ın yaşları küşük olması sebebiyle babalarından mevrûs mâlların korunması için anneleri Şerîfe Hanım’ın vasî tayin edildiğine dair vesâyet hücceti suretidir.