Geleneksel ile Dijital İllüstrasyonun Olanaklarına Yönelik Öğrenci Ve Uzman Görüşleri

GELENEKSEL ĠLE DĠJĠTAL ĠLLÜSTRASYONUN OLANAKLARINA YÖNELĠK ÖĞRENCĠ VE UZMAN GÖRÜġLERĠ

YAġAR ULAġ KOÇAK

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

UYGULAMALI SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

ii

GELENEKSEL ĠLE DĠJĠTAL ĠLLÜSTRASYONUN OLANAKLARINA YÖNELĠK ÖĞRENCĠ VE UZMAN GÖRÜġLERĠ

YAġAR ULAġ KOÇAK

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

UYGULAMALI SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

iii

TELĠF HAKKI ve TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU

Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koĢuluyla tezin teslim tarihinden itibaren …..(…..) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.

YAZARIN

Adı : YaĢar UlaĢ Soyadı : KOÇAK

Bölümü : Grafik Eğitimi Bilim Dalı Ġmza :

Teslim Tarihi :

TEZĠN

Türkçe Adı : Geleneksel Ġle Dijital Ġllüstrasyonun Olanaklarına Yönelik Öğrenci ve Uzman GörüĢleri

Ġngilizce Adı :

Expert Opinion For Students And Traditional Illustration

With Digital Opportunities

iv

ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dıĢındaki tüm ifadelerin Ģahsıma ait olduğunu beyan ederim.

YaĢar UlaĢ KOÇAK

v

Jüri Onay Sayfası

YaĢar UlaĢ KOÇAK tarafından hazırlanan “Geleneksel Ġle Dijital Ġllüstrasyonun Olanaklarına Yönelik Öğrenci Ve Uzman GörüĢleri” adlı tez çalıĢması aĢağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Grafik Eğitimi Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiĢtir.

DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Tutku Dilem ALPASLAN

Sanat ve Tasarım Fakültesi, Gazi Üniversitesi ……….

BaĢkan: ………. Üye: ………. Üye: ………. Üye: ………. Tez savunma tarihi: …./…./……….

Bu tezin Eğitim Bilimleri Enstitüsü Grafik Eğitimi Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için Ģartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Unvan Ad Soyad

Eğitim Bilimleri Enstitü Müdürü

vi

TEġEKKÜR

Böyle bir çalıĢmanın Türk Ġllüstrasyon sanatı adına ufakta olsa bir katkı sağlamasını umarak, araĢtırmamın genel çizgisini ortaya çıkarmamda ve çalıĢmalarım esnasında yönlendirmelerinden ötürü danıĢmanım Yrd. Doç. Dr. Tutku Dilem KALAFAT ALPASLAN’a, uygun analiz yönteminin belirlenmesinde yardımcı olan Prof. Dr. Saim KAPTAN’a, anket sorularımın analizinde tecrübelerinden yararlandığım Orta Doğu Teknik Üniversitesi Ġstatistik Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Sevtap AyĢe KESTEL’e teĢekkürlerimi sunarım.

vii

GELENEKSEL ĠLE DĠJĠTAL ĠLLÜSTRASYONUN

OLANAKLARINA YÖNELĠK ÖĞRENCĠ VE UZMAN GÖRÜġLERĠ

(Yüksek Lisans Tezi)

YaĢar UlaĢ KOÇAK

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Temmuz 2015

ÖZ

GerçekleĢtirilen araĢtırmanın amacı; geleneksel ile dijital illüstrasyonun olanaklarına yönelik öğrenci ve uzman görüĢlerinin bulgulanmasıdır. Bu genel amaç ve alt amaçlar doğrultusunda hazırlanan 5’li Likert tipi anket, araĢtırmanın örneklem grubunu oluĢturan Gazi Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Atılım Üniversitesi, BaĢkent Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi illüstrasyon dersi alan Grafik ve Grafik Tasarım bölümü öğrencilerinden 234 kiĢiye ve bu bölümlerden mezun sektörde çalıĢan 100 grafik tasarım alanı uzmanına uygulanmıĢtır. Güvenilirlik analizinde, iç tutarlılık Cronbach’s Alpha katsayısı 𝛼 = 0.94 olarak bulunmuĢtur. AraĢtırma sonuçlarından bazıları; Dijital tekniklerle yapılan illüstrasyonlar geleneksel yöntemlere göre teknik sınırlılıkları daha az olduğu fikrine; uzmanların katılım düzeyi 4,49; öğrencilerin katılım düzeyi 3,94’dür. Geleneksel illüstrasyon tekniklerinin daha sınırlı olduğu gözlenmektedir. Geleneksel illüstrasyon tekniklerinde her bir yöntemin farklı sınırlılıkları olabilir. Örneğin; dijital ortamda bulunan airbrush, klasik airbrush ile karĢılaĢtırıldığı zaman gözle görülür bir kullanım kolaylığına kavuĢulduğu açıkça görülmektedir. Burada, gürültü yapan bir kompresör, maske uygulanan alanın dıĢına taĢmıĢ boyalar ve tıkanmıĢ kalemler görmek mümkün değildir. Dijital illüstrasyon tekniğinde yaĢanan geliĢmelerin teknolojiyle doğru orantılı olarak geliĢtiği ve takip edilmesinin daha zor olduğu görüĢüne; öğrencilerin katılım düzeyi 4,01; uzmanların

viii

katılım düzeyi 4,22’dir. Bu bulgulara göre dijital illüstrasyon tekniğinde yaĢanan geliĢmelerin teknolojiyle doğru orantılı olarak geliĢtiği ve takip edilmesinin daha zor olduğu anlaĢılmaktadır. Bulunduğumuz çağın gereği, teknolojinin anlık geliĢimi ve değiĢiminden büyük oranda etkilenen dijital illüstrasyonlardır. Bunun nedeni ise yapım aĢamalarında kullanılan görüntü iĢleme yazılımları, hem kullanılan bilgisayar ve yardımcı donanımlar hem de baskı teknolojindeki hızlı geliĢim ve değiĢimlerdir.

Bilim Kodu :

Anahtar Kelimeler : Ġllüstrasyon, Dijital Ġllüstrasyon, Bilgisayar Ortamında Ġllüstrasyon, Ġllüstrasyon Türleri, Ġllüstrasyon Teknikleri.

Sayfa Adedi : 84

ix

STUDENT AND SPECIALIST’S OPINION FOR OPPORTUNITIES

OF TRADITIONAL AND DIGITAL ILLUSTRATION

(Master Thesis)

YaĢar UlaĢ KOÇAK

GAZI UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

July 2015

ABSTRACT

The aim of the research carried out is to determine traditional and digital illustration’s possibilities oriented towards students and specialists’ options. The Five-Point Lykert-Type Survey prepared, in accordance with this main purpose and sub-purpose has been implemented to the 234 students taking illustration lesson from the Faculty of Graphic and Graphic Design Department of Gazi University, Hacettepe University, Atılım University, BaĢkent University, Bilkent University which constituted this survey sample group and 100 graphic design specialists graduating from this department and studying in this sector. In the reliability analysis, internal consistency Cronbah’s Alpha co-efficiency was calculated as α = 0, 94. Some results of this survey were determined as follows; on the idea that illustrations made with digital technique are minor technical limitations with regard to the conventional techniques, the level of participation of specialists is 4,49; the level of participation of students is 3,94. The traditional illustration technique is observed as more restricted. There may be different limitations of each method in traditional illustration techniques. To illustrate, when airbrush which is available in digital environment is compared with conventional air-brush, it is obviously seen that there is noticeable convenience applications. In here, it is impossible to see the compressor making a noise, the flooded paints beyond the field applied mask and the clogged pens. On the opinion that

x

the developments going on in the technology of digital illustrations has been improving directly with the technology and it is more difficult to be followed; the level of participation of students is 4,01; the level of participation of expert is 4,22. According to the verity, it is understood that the developments taking place in digital illustration techniques has been improving in direct proportion to the technology and it has been more difficult to be followed. Within the requirements of this present age, the digital illustrations are largely affected from the instantaneous exchange and development of technology. This is because of the image processing software used in the construction phases as well as used computers and instrumental equipment and also the rapid growth and change in the printing technology.

Science Code :

Key Words : Illustration, Digital Illustration, Computer Illustration, Types of Illustration, Illustration Techniques.

Page Number : 84

xi

ĠÇĠNDEKĠLER

ÖZ ... vii

ABSTRACT ... iv

ĠÇĠNDEKĠLER ... xi

TABLOLAR LĠSTESĠ ... xiv

ġEKĠLLER LĠSTESĠ ... xv

KISALTMALAR LĠSTESĠ ... xii

1. GĠRĠġ ...

2. BÖLÜM II ...

2.1.1. Ġllüstrasyonun Tanımı ve Tarihi GeliĢimi ... 6

2.1.1.1. Türkiye’de Ġllüstrasyon ... 9

2.2. Ġllüstrasyon Türleri ... 14

2.2.1. Reklam Ġllüstrasyonları ... 14

2.2.2. Basın-Yayın Ġllüstrasyonları ... 15

xii

2.2.4. Bilimsel Ġllüstrasyonlar ... 17

2.2.5. Moda Ġllüstrasyonları ... 18

2.2.6. Fantastik Ġllüstrasyonlar ... 19

2.3. Geleneksel Ġllüstrasyon Teknikleri ... 20

2.3.1. Karakalem Tekniği ... 20

2.3.1.1. Grafit Kalem (KurĢun kalem) Tekniği ... 21

2.3.1.2. Kömür Kalem (Füzen) Tekniği ... 21

2.3.1.3. Stabilo Kalem Tekniği ... 22

2.3.2. Kurukalem Tekniği ... 22

2.3.3. Lavi Tekniği ... 23

2.3.4. Çini Mürekkeple Tarama Tekniği ... 24

2.3.5. Pastel Boya Tekniği ... 25

2.3.6. Sulu ve Anilin Boya Teknikleri ... 26

2.3.7. Guaj Boya (Tempera) Tekniği ... 27

2.3.8. Kolaj Tekniği ... 28

2.3.9. Püskürtme (Air-Brush) Tekniği ... 29

2.3.10. KarıĢık Teknik ... 30

2.4. Dijital Ġllüstrasyon Tekniği ... 31

2.4.1. Dijital Ġllüstrasyonun Kullanım Alanları ... 32

2.4.2. Sayısal Görüntü Teknolojisinin Temel Kuralları ... 32

2.4.2.1. Görüntü Formatları ... 33

2.4.2.2. Renk Modelleri ... 36

2.4.3. Yazılımlar ... 38

2.4.3.1. Vektör Düzeni Kullanan Yazılımlar ... 38

2.4.3.1.1. Bezier Eğrileri Sistemi ... 38

2.4.3.2. Piksel Düzeni Kullanan Yazılımlar ... 39

2.4.3.3. 3 Boyut Düzeni Kullanan Yazılımlar ... 39

3. BÖLÜM III ...

3.1. AraĢtırmanın Modeli ... 40

3.2. Evren ve Örneklem ... 40

xiii 3.4. Verilerin Çözümlenmesi ... 42

4. BÖLÜM IV ...

5. SONUÇ ve ÖNERĠLER ...

KAYNAKÇA ...

EKLER ...

xiv

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 1. Evren Büyüklüğüne KarĢılık Gelen Örneklem Büyüklüğü ... 41

Tablo 2. Örneklemi OluĢturan Öğrenci, Uzman Sayıları ve Yüzdeleri ... 41

Tablo 3. Örneklemi OluĢturan Öğrencilerin Üniversitelere Göre Dağılımı ... 42

Tablo 4. Ġllüstrasyonun Üretim Sürecinin Değerlendirilmesine ĠliĢkin GörüĢler ... 43

Tablo 5. Ġllüstrasyonun Çoğaltılabilmesinin Değerlendirilmesine ĠliĢkin GörüĢler... 45

Tablo 6. Ġllüstrasyonun ArĢivlenebilmesinin Değerlendirilmesine ĠliĢkin GörüĢler ... 46

Tablo 7. Ġllüstrasyonun Bozulmadan Uzun Süre Saklanabilmesinin Değerlendirilmesine ĠliĢkin GörüĢler ... 47

Tablo 8. Dijital Ġllüstrasyonun Yaygın Kullanımını Gerektiren Etmenlerin Değerlendirilmesine ĠliĢkin GörüĢler ... 48

xv

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

ġekil 1. Hint-i Garbi ve Cihannüma Örnekleri ... 10

ġekil 2. Ġhap Hulusi: Saygısızlıkla Savaş Derneği ... 10

ġekil 3. Mengü Ertel: Keşanlı Ali ... 11

ġekil 4. Yurdaer AltıntaĢ: Ben Anadolu ... 12

ġekil 5. Sadık Karamustafa ... 12

ġekil 6. Bülent Erkmen ... 12

ġekil 7. Can Göknil: Çatlak Hasan ... 13

ġekil 8. Gürbüz Doğan EkĢioğlu ... 13

ġekil 9. Reklam Ġllüstrasyonu Örnekleri ... 14

ġekil 10. Basın-Yayın Ġllüstrasyonu Örnekleri ... 15

ġekil 11. Özel Alan Ġllüstrasyonu Örnekleri ... 16

ġekil 12. Bilimsel ve Teknik Ġllüstrasyon Örnekleri ... 17

ġekil 13. Moda Ġllüstrasyonu Örnekleri ... 18

ġekil 14. Fantastik Ġllüstrasyon Örnekleri ... 19

ġekil 15. Kara Kalem Tekniği Örneği ... 19

ġekil 16. Füzen Tekniği Örneği ... 21

ġekil 17. Stabilo Kalem Tekniği Örneği ... 21

xvi

ġekil 19. Lavi Tekniği Örneği ... 23

ġekil 20. Çini Mürekkeple Tarama Tekniği Örneği ... 24

ġekil 21. Pastel Boya Tekniği Örnekleri ... 25

ġekil 22. Sulu Boya Tekniği Örnekleri ... 26

ġekil 23. Guaj Boya Tekniği Örnekleri ... 27

ġekil 24. Kolaj Tekniği Örnegi ... 28

ġekil 25. Air-Brush Tekniği Örneği ... 28

ġekil 26. KarıĢık Teknik Örnekleri ... 29

xvii

SĠMGELER VE KISALTMALAR LĠSTESĠ

http Hyper Text Transfer Protocol HSL Hue Saturate Lightness

CMYK Cyan, Magenta, Yellow, Key (Black) RGB Red, Green, Blue

TIFF Tanggled Image File Format JPEG Joint Photographic Experts Group EPS Encapsulated PostScript

www World Wide Web t.y. Tarih Yok

1

GĠRĠġ

Bu bölümde araĢtırmanın içeriğine yönelik olarak problem durumu açıklanmıĢ, araĢtırmanın amacı, önemi belirtilmiĢtir. Ayrıca araĢtırmada kullanılan terimler tanımlanmakta, araĢtırmanın varsayımları ve sınırlılıkları verilmektedir.

1.1. Problem Durumu

Günümüz bilgi ve teknoloji çağında, mevcut bilgiyi hızlı ve etkili olarak iĢleme ihtiyacı, gün geçtikçe artmaktadır. Bu yoğun veri aktarma sürecinde “görselleĢtirme” sosyal yaĢantımızda daha fazla kullanılır hale gelmektedir. Çünkü insanlar arasında ki iletiĢim görsel materyallerle yapıldığında, sözsel iletiĢime oranla geniĢ kitlelere ulaĢtırılmasının daha kolay ve etkili olduğu düĢünülmektedir. Ayrıca, görsel materyallerin sözsel iletiĢim materyallerine göre daha evrensel olduğu söylenmektedir.

“Winarski, ise “Bir resim binlerce kelimeye eĢdeğerdir.” derken bir iletiĢim aracı olarak resimlerin ifadeci gücünden bahsetmektedir.” (ĠĢler, 2008, s. 1).

Görsel sanatların bir dalı olan illüstrasyon, farklı dil ve kültürden toplumların iletiĢim araçlarına gereksinim duymadan birbirleri arasında anlaĢılır olmayı hedefler. Ġllüstrasyonlar dergi, kitap, gazete, afiĢ, broĢür gibi masaüstü yayıncılık ürünlerinin yanı sıra, internet siteleri, mobil uygulamalar gibi interaktif ortamlarda sıklıkla karĢılaĢtığımız öğeler haline gelmiĢtir. Ayrıca trafik iĢaretleri, uyarı ve tehlike arz eden semboller olan piktogramlar, vazgeçilmez olarak kullandığımız illüstrasyonlardır. Bazı bilim dallarında, teknik alanlarda, eğitimde ya da günümüz görüntüleme araçlarının yetersiz kaldığı durumlarda illüstrasyonlar kullanılmaktadır. Bu illüstrasyonlar ihtiyaç duyulan birçok alanda kullanım sıklığı ve verilen ürün fazlalığı o alanlara özel illüstrasyonlar yapılmasına neden olmuĢtur. Bu da illüstrasyon türlerinin Ģekillenmesini sağlayacaktır. Teknik illüstrasyonlar, bilimsel illüstrasyonlar veya fantastik illüstrasyonlar bu türlerden bir kaçıdır.

2

Ġllüstrasyon sanatçısı bu türlerde ürün verirken birçok farklı tekniklerden yararlanmıĢtır. Sulu boya, karakalem, lavi, tarama tekniği gibi neredeyse iletiĢim tarihi kadar eski olan bu teknikler geleneksel illüstrasyon teknikleri olarak adlandırılabilir. Bilim ve teknolojideki geliĢmeler sayısal görüntü teknolojilerini grafik tasarımın her alanında ağırlıklı olarak yer etmesine neden olan etmenler sayısal görüntü teknolojisinin illüstratörler tarafından da kullanılır hale gelmesine de sebep olmuĢtur.

Dijital illüstrasyon sanatçının hızlı üretimine olanak sağlar, kısa zamanda faklı varyasyonlar elde edebilir, depolanabilir veya mesafenin fazla olduğu yerlerde ürünün kısa zamanda ulaĢtırılmasına olanak sağlayabilir. Benzer ihtiyaçlar dijital illüstrasyonun son zamanlarda yaygın olarak kullanılması zeminini oluĢturmuĢtur.

Günümüzde bilgisayar, görsel sanatların her alanına girdiği gibi, illüstrasyon alanında da tercih edilmektedir. Dijital illüstrasyonun sanatçıya getirileri sadece hızlı üretimi sağlamak değildir. Dijital illüstrasyon, tüm illüstrasyon tekniklerini bir arada kullanabilme, istenildiği kadar çoğaltma ve bozulmadan saklanabilirlik gibi olanakları da sunmaktadır. Dijital illüstrasyon (sayısal illüstrasyon), geleneksel illüstrasyon teknikleri ile yapılan illüstrasyonların, taranarak dijital ortama aktarılmasıyla veya bilgisayar yazılımlarının sağladığı olanaklarla sayısal zeminde oluĢturulan illüstrasyonlardır.

Türkiye'de illüstrasyon konusunda sınırlı sayıda araĢtırma bulunmaktadır. Dijital illüstrasyona yönelik araĢtırmalara bakıldığında da benzer durum görülmektedir.

Konuyla ilgili yapılan araĢtırmalara bakıldığında; Özkoyuncu (1999) “Bilgisayar Ortamında Ġllüstrasyon” baĢlıklı çalıĢmasında; bilgisayar illüstrasyonunun grafik tasarımda kullanıldığı alanlar belirtilmiĢ, bilgisayar görüntüsü teknolojisinin temel kuralları, illüstrasyon uygulaması için gerekli monitör, bellek ve kullanıcı arayüzlerinin donanım özellikleri, kullanılan vektörel, bitmap ve yardımcı yazılım türlerinin yapıları ve olanakları incelenmiĢtir. Ayrıca temel uygulama yöntemleri açıklanmıĢ, seçilmiĢ örnekler ve uygulama varyasyonlarıyla, bilgisayarla çalıĢmanın sunduğu olanaklar belirtilmiĢtir. Sonuç olarak da Türkiye Hayvanları Koruma Derneği için bilgisayar ortamında afiĢ ve takvim çalıĢmaları yapılmıĢtır.

Hidayetoğlu (2008) “Güzel Sanatlar Fakülteleri Lisans Programlarında Yer Alan Ġllüstrasyon Derslerinin EleĢtirel Bir Ġncelemesi” konulu araĢtırmasında, Türkiye’deki 9 üniversitede bulunan güzel sanatlar fakültelerindeki lisans programlarında yer alan illüstrasyon dersi konuları ve iĢleniĢi incelenerek buradaki 12 öğretim elemanı ve 107

3

öğrencinin illüstrasyon dersleriyle ilgili görüĢlerine baĢvurulmuĢtur.

Topbasan (2013) “Dijital Ġllüstrasyon Ve Bilgisayar Oyunlarında Karakter Tasarım” konulu araĢtırmasında, illüstrasyon konusunu temel alarak illüstrasyon çeĢitlerini, dijital illüstrasyonun gerekliliğini, konsept tasarım sürecindeki yerini ve karakter tasarımına katkısını incelemiĢtir.

Tanrıöver (2013) “Ġllüstrasyon Dersindeki ZenginleĢtirilmiĢ Öğrenim Ortamının Öğrenci DavranıĢlarına, Ürünlerine Ve GörüĢlerine Yansıması” konulu araĢtırmasında meslek liseleri grafik ve fotoğraf bölümü grafik dalı 11. sınıf illüstrasyon dersi öykü resimleme modülünde uygulanacak olan öğrenci merkezli öğretim yöntem ve teknikleri ile öğretim ortamının yaratıcılığa ve öğrenci davranıĢlarına etkisini incelemiĢtir.

Bu çalıĢma, illüstrasyon tekniklerindeki farklılıklar arasındaki iliĢkinin önemine dikkat çekerek; bu iliĢkinin illüstrasyon kullanım alanlarındaki tercihlerinin neler olabileceği sorusuna cevaplar bulmaya çalıĢmıĢ, geleneksel ve dijital illüstrasyonun olanaklarına yönelik öğrenci ve uzman görüĢleri ortaya koyulmuĢ ve değerlendirmesi yapılmıĢtır.

1.2. AraĢtırmanın Amacı

Bu çalıĢmanın amacı, Grafik ve Grafik Tasarım lisans eğitiminde yer alan geleneksel ve dijital illüstrasyonun olanaklarına yönelik uzman ve öğrenci görüĢleri ile değerlendirilmesidir. Bu genel amaç doğrultusunda aĢağıdaki sorulara yanıt aranmıĢtır.

1.2.1. Alt Amaçlar

1- Ġllüstrasyonun üretim süreci açısından uzman ve öğrenci görüĢleri nelerdir? 2- Ġllüstrasyonun çoğaltılabilmesi açısından uzman ve öğrenci görüĢleri nelerdir? 3- Ġllüstrasyonun arĢivlenebilmesi açısından uzman ve öğrenci görüĢleri nelerdir? 4- Ġllüstrasyonun bozulmadan uzun süre saklanabilmesi açısından uzman ve öğrenci görüĢleri nelerdir?

5- Dijital illüstrasyonun yaygın kullanımını gerektiren etmenler açısından uzman ve öğrenci görüĢleri nelerdir?

4

1.3. AraĢtırmanın Önemi

1- Bu araĢtırmada geleneksel ve dijital illüstrasyonun olanaklarına dikkatin çekilmesi, 2- Ġllüstrasyon ihtiyacı duyan sektörlerde gereksinimlerin giderilmesi aĢamasında karĢılaĢılan sorunların ortaya konması,

3- AraĢtırma doğrultusunda elde edilen sonuçlara dayanarak daha kapsamlı ve amaca uygun müfredat programları hazırlanmasına kaynak olması,

4- Grafik Tasarım eğitimi ve bu eğitimin içerisinde önemli bir yere sahip olan geleneksel ve dijital illüstrasyon tekniklerinin önemine yönelik yeni araĢtırmalara kaynak oluĢturması açılarından önemlidir.

1.4. AraĢtırmanın Sınırlılıkları

AraĢtırma verileri anket ile elde edilecek bilgilerle sınırlıdır.

AraĢtırma Ankara’da bulunan Gazi Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Atılım Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi ve BaĢkent Üniversitesi illüstrasyon dersi alan öğrenciler ile sınırlıdır.

AraĢtırma 234 öğrenci ve 100 uzman görüĢleri ile sınırlıdır.

1.5. Varsayımlar

1- Anketin kapsam geçerliliği için baĢvurulan uzman görüĢlerinin yeterli olduğu varsayılmaktadır.

2- GörüĢlerine baĢvurulan öğrenci ve uzmanların görüĢlerini doğru ve samimi olarak yansıtacakları varsayılmaktadır.

1.6. Tanımlar

Dijital Ġllüstrasyon: Dijital illüstrasyon, bilgisayar ortamında yapılırken görüntü iĢleme yazılımları ve grafik tablet, mouse gibi çevresel donanımların yardımı ile sayısal ortamda hazırlanmıĢ illüstrasyonlardır. Bu illüstrasyonlara, klasik yöntemlerle yapıldıktan sonra, dijital ortama aktarılan illüstrasyonlar da dahildir.

Ġllüstrasyon: "BaĢlık, slogan ya da metin gibi sözel unsurları görsel olarak betimleyen ya da yorumlayan bütün unsurlara genel olarak "Ġllüstrasyon" adı verilmektedir.

5

Ġllüstrasyonların hazırlanmasında geleneksel çizim ve boyama malzemelerinin yanı sıra, fotoğraf, kolaj ve bilgisayar tekniklerinden de yararlanılmaktadır." (Becer, 2009, s.210).

Piksel: “Picture Cell, görüntüyü oluĢturan bölünmez en küçük karesel birimdir. Bu küçük

karelerin yan yana gelmesi ile ana görüntü oluĢmaktadır. Sayıları arttıkça daha zengin görüntü elde edilmektedir. Bilgisayar ekranında veya görüntüsünde programlanabilen en temel birimdir (Alabay, 2003, s. 89).”

Bitmap: “Belli sayıdaki piksellerin bir araya gelmesiyle oluĢan imgedir. Noktalar ne kadar

sık ve ne kadar küçük olursa imge o kadar ayrıntılı olmaktadır.” (Ambrose, 2013, s. 166).

Psd: “Adobe Photoshop yazılımına özel bir formattır. PSD çok sayıda alfa kanalının,

path’i ve katmanı desteklemektedir. PSD dosyaları ikili dosya, indekslenmiĢ renk, gerçek renk RGB, CMYL, Lab biçimlerini desteklemektedir. ( Alabay, 2003, s. 12). ”

Giff: “Graphics Interchange Formatı genellikle indekslenmiĢ renk modeline sahip

grafikleri, internet ve diğer online servisler üzerinden HTML dökümanlarındaki görüntüleri görüntüleme amaçlı olarak kullanılır. Telefon hatları üzerinden dosya transfer süresini minimuma indirmek amacıyla tasarlanmıĢ bir sıkıĢtırılmıĢ formattır.” (Kınık, 2006, s. 17).

Jpeg: JPEG görüntüler, maksimum 256 renk ile sınırlı olan GIF dosyalarına göre tam renk

kullanan görüntülerdir. JPEG " ayrık kosinüs değiĢimi" denen özel matematiksel tekniği kullanarak grafikleri sıkıĢtırmaktadır. bu da JPEG formatındaki bir görüntünün hangi dereceye kadar sıkıĢtırılacagının seçilmesine olanak sağlar ancak bu durum dsa dosya boyutuna kadar sıkıĢtırılabilmektedir. (Alabay, 20003, s.17).

6

BÖLÜM II

2.1. Ġllüstrasyon

2.1.1. Ġllüstrasyonun Tanımı Ve Tarihi GeliĢimi

Bilginin tanımlanması, açıklanması, etkili ve hızlı biçimde görselleĢtirilmesi gereksinimi gün geçtikçe daha da artmaktadır. Çünkü görseller yazıya oranla, insanların bilgiyi anlamasında süreci kısaltmakta, etkiyi güçlendirmektedir. Benzer bir durum da, farklı dillerdeki insanlara ulaĢmakta illüstrasyonun evrenselliğini bir iletiĢim materyali olarak da öne çıkarmaktadır. Öyle ki illüstrasyon; her dilden, her ırktan ve her kültürden insanların, baĢka herhangi bir öğeye ihtiyaç duymadan bir anlam çıkartmasıdır.

Kitle iletiĢiminde illüstrasyonlar afiĢ, broĢür, kitap, prospektüs, kullanım kılavuzu, banner, pop-up, tv reklamı, ambalaj, hava alanı, metro, organizasyonlardaki piktogramlar gibi ürünlerde ve birçok alanda karĢımıza betimleyici, eğitici, bilgilendirici ve tanıtıcı olarak çıkmaktadır. “Ayrıca teknik ya da mekanik çizimler, mühendislik ve mimarlık dallarında tasarımları açıklamada kullanılan ve sanat değeri taĢımayan çizimler de illüstrasyon kapsamına girmektedir.” (EczacıbaĢı, 1993, s. 841).

“Ġllüstrasyon Latince “lustrare” kökünden gelir, anlamı “anlaĢılır yapmak”tır. Ġllüstrasyon, bir “metin” veya konunun içinde yer alan “görsel varlıklara” verilen isimdir. Asıl amacı bir fikri daha etkili ve verimli açıklamak, aydınlatmaktır. Açık Ģekilde bir Ģeyi gizlemeden, bir harita ya da diagram gibi, illüstrasyonlar bilgilendirmeyi gidermektedir. Daha girift olarak illüstrasyon, eĢlik ettiği materyal hakkında yorumlama ya da açıklamalar yapmaktadır. Ġllüstrasyon bir ürünü sattırmak, bir hikayeyi canlandırmak ya da bir mesajın vurgusunu arttırmak için kullanılmaktadır. Bir illüstrasyonun baĢarısı ve baĢarısızlığı, onun bildiriyi iletmesine bağlıdır.” (Gikow, 1991, s. 10).

7

Ġnsanlar yazmadan önce çizmeye ve boyamaya baĢlamıĢ, ilk sanat yapıtlarını Buzul Çağı’nda mağaralarda yaratmıĢlardır. Mağara duvarlarında ve kaya üzerinde bulunan resimler, insanların yıllar önce fikirlerini nasıl ifade ettiklerinin göstergesidir. En erken örnekleri, Fransa’da Lascaux ve Ġspanya’da Altamira Mağarası’nda bulunan resimlerdir. Grafik sanatlar tarihine baktığımızda, mağarada bulunan resimler ve heykeller, insan duygularını, düĢüncelerini o çağda olanları somut biçimde anlatan ilk görsel iletiĢim aracı ve illüstrasyonlar olarak kabul edilmektedir (Tansuğ, 1973, s.25).

Ancak günümüz illüstrasyonun ilk örnekleri milattan önce 20. yüzyılın baĢlarından günümüze kalan “Ramessum Papyrus” ve “The Egyptian Boks of The Dead” illüstrasyon rulolarıdır. Bu ortaçağ el yazmaları ile baĢlayan serüven, baskı kitaplarla geliĢip günümüz illüstrasyonlarına zemin hazırlamıĢlardır (Dalley, 1990, s.10).

"Kitabın bugünkü Ģeklini alması bilgiyi destekleyici süsleme ve resimleme yapılması Hristiyanlıkla beraber baĢlamıĢtır. Bu dönemde kitap sanatı ile uğraĢan sanatçılar din kitaplarını dindarların beğeni ve hayranlık duyacakları eserler haline getirmiĢlerdir. Metni destekleyen resimler dinsel hikayeleri kolay anlaĢılır hale getirmiĢlerdir. Bu resimler çağın sanat anlayıĢıyla yapılmıĢ olsa da, kitap Ģekli ve resimlemesiyle Bizans’ın izleri görülmektedir. Ortaçağ Avrupası’nın farklı ülkelerinde, aynı konuda, fakat süslerde ve figürlerin ifadelerinde farklılaĢan değiĢik kitap resmi karakterleri görülmektedir. Kitap resimlerinin renkli olduğu ve en çok kırmızı rengin kullanıldığı bilinmektedir. Boyalar çok değiĢik ve ustaca tekniklerle kullanılmıĢtır. Bu çalıĢmalarda çok fazla el emeği ve ince ayrıntılı çalıĢmalar dikkati çekmektedir. Kitap resimlerindeki fazla emek, zaman ve çeĢitli boyalar, kitapların ekonomik olarak maliyetini arttırmıĢ ve bunun sonucunda halkın kitap alımı azalmıĢtır. Bundan dolayı 13. yy’da kitap resimlerine bir değiĢiklik, bir yenilik getirilmesi zorunluluk halini almıĢtır. Bu zorunluluk sonucunda resimler tek renk olarak ve uçla çizildikten sonra içleri sade bir Ģekilde boyanmaktaydı. Bu, maliyeti azaltan teknikle beraber dini kitapların yanında öğretici ve eğlendirici kitapların da yayıldığı görülmektedir." (Aslıer, 1986, s.25).

Kitaplarda illüstrasyonun yaygın kullanımı, 15. yüzyılda ağaç baskının geliĢimi ve kitapların bu yöntemle basımından kaynaklanmaktadır. Bu yöntemle basılmıĢ ilk illüstrasyon milattan önce 868’de Çinliler’e ait “Chines Diamod Sutra of AD 868”dır. Erken görülen örneklerine karĢın, illüstrasyon ve metnin birlikte daha seri olarak üretilmesi 15. yüzyılın sonlarında baskının icadı (matbaanın) ile mümkün olmuĢtur. 16. ve 17. yüzyıllarda yeni yöntemler olarak gravür ve metal baskı teknikleri ile kitaplar üretilmiĢtir. Aynı dönemde Japon “Ukiyo-e okulu” renkli ağaç baskı tekniğini geliĢtirmiĢtir (Dalley, 1990, s.10).

8

Bakır oyma, süs eĢyası ve metal eĢya üzerine oymalar yapan kuyumcular tarafından yayılmıĢtır. Gravürle resimlenmiĢ ilk baskı kitap 1477’de Venedik’te görülmüĢtür. Sonraları bakır gravürden çinko ve çelik gibi diğer metallerin üzerine elle ya da asitle oyma teknikleri doğmuĢtur. Bu tekniklerle beraber taĢbaskının icadı ile kitap resminde yeni bir anlatım ve çalıĢma yöntemi baĢlamıĢtır. TaĢ üzerine resmetmenin ağaç ve metali oymaktan daha kolay olduğu ve bu kolaylık sonucunda da sanatçıların daha kiĢisel ve daha zengin bir anlatım diline kavuĢtukları bilinmektedir (BektaĢ, 1992, s. 177).

19. yy’dan itibaren bilim ve teknolojinin geliĢmesi, kitlesel üretimin baĢlamasıyla gazete ve dergiler, üretim ve ihracat yapan iĢ dünyası, etkili görüntülere ihtiyaç duymuĢ; illüstrasyon tekniği daha fazla ilgi görmeye baĢlamıĢtır (Tepecik, 2002, s. 79).

1880’li yıllarda baskı tekniklerinin geliĢmesi ile resim, seri ve ucuz biçimde çoğaltılmaya baĢlamıĢtır. Ağaç baskı ve gravürden sonra geliĢen taĢbaskı ve matbaa teknolojisi ile kitap ve dergi tasarımlarında illüstrasyonlara yer verilmeye baĢlanmıĢtır. Genç okurlar baĢta olmak üzere, büyük bir kitleden resimli dergi ve kitap talebi artmaya baĢlamıĢtır. Dönemin illüstratörleri, sadece metni açıklama olan düz bir anlayıĢı benimsemenin çok ötesine geçerek, bordürleriyle, özel tasarım fontlarıyla son derece üstün ve kaliteli iĢlere imza atmıĢlardır. 19. yy sonlarıyla baĢlayıp hemen hemen II. dünya savaĢına kadar uzanan bu dönem “Ġllüstrasyonun Altın Çağı” olarak da adlandırılmaktadır. (Dağ, 2010, s. 1).

20. yüzyılda teknoloji ve sanayideki yaĢanan geliĢmeler illüstrasyonu da doğrudan etkilemiĢtir. Ġlk olarak baskı teknolojilerindeki geliĢmeler illüstratörlerin çalıĢmalarını çok az kayıpla basım olanağı vermiĢ ve yaygınlaĢtırmıĢtır. Ancak, 20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, fotoğraf malzemeleri ve iĢlemlerindeki ilerlemelerle illüstratörleri farklı arayıĢlara yönlendirmiĢtir.

BektaĢ (1992, s. 39) tarafından da ifade edildiği gibi;

“Bu yaklaĢımda sayfaya illüstrasyonu bir dikdörtgen içinde yerleĢtirmek yerine, sayfa tasarımının tamamının yapılması ve metin ile resmin bir bütün olarak düzenlenmesi aranmaktaydı. 20. yy’ın ikinci yarısında oluĢan bilgi toplumu ortamında grafik sanatçıları da, yeni biçimler ve görüntüler oluĢturmak için 20. yy’ın sanat hareketlerinden esin almıĢlardır. Bu sanat hareketlerinden Kübizmin mekan anlayıĢı, Sürrealizmin farklı elamanları aynı ortamda, yeni bir bağlamda bir araya getirme ve soyut kavramları görselleĢtirme yöntemleri, Expresyonizm ve Fovizmin saf renk kullanımları ve Pop Art’ın kitle iletiĢim nesneleri esin kaynağı olup yeni biçimlerin yaratılmasında etkin olmuĢlardır.” denilmektedir.

Günümüz grafik sanatçısı ve illüstratörler, geçmiĢe göre daha fazla olanağa sahip olmuĢlardır. Kendilerine özgü tarzlar, teknikler yaratmıĢ, illüstrasyonu grafik tasarım için

9

vazgeçilmez hale getirmiĢlerdir. Dünyada bu geliĢmeler olurken, Türkiye’de matbaanın 300 sene kadar sonra kullanılmaya baĢlanması kitap illüstrasyonları, basım ve çoğaltım konusunda gecikmelere neden olmuĢtur.

2.1.1.1. Türkiye’de İllüstrasyon

Minyatürler, Türkiye’de illüstrasyonun bilinen ilk örneklerinidir. Ortaçağda Avrupa’da el yazması kitaplarda süsleme amacıyla yapılan ilk harflerin boyanmasıyla ortaya çıkmıĢtır. Bunun için kullanılan kırmızı renk veren ve Latince “minium” adı verilen kurĢun oksit kullanılmaktaydı. Minyatür sözcüğünün de buradan türediği düĢünülmektedir.

Ġlk örnekler milattan sonra 8. ve 9. yüzyıllarda görülen Uygur Minyatürleri’dir. Çin resimleriyle benzerlik göstermesi, Sasani resimlerinin Uygur ve Çinli ressamlar tarafından yapılmasından kaynaklanmaktadır. Kendine has biçim geliĢtiren Uygur minyatürlerinin, Selçuklu minyatürlerini de etkiledikleri bilinmektedir. Ancak Selçuklu minyatürlerine az rastlanmaktadır. Daha sonra Osmanlı döneminde yapılan çalıĢmalar sayesinde illüstrasyon önemli bir yere ulaĢmıĢtır. Bu dönemde kitap resimleme çalıĢmaları önemli bir aĢamaya ulaĢmıĢ ve sarayda bir okul bile kurulmuĢtur. PadiĢahın günlük yaĢayıĢından önemli kesitleri ele alan minyatürler, dini konular, savaĢ sahneleri ve çeĢitli mitolojik olaylar, illüstrasyon olarak çalıĢılmıĢtır. Osmanlı minyatürlerinin büyük ölçüde geliĢmesi, yazmaların birbirinden güzel minyatürlerle süslenmesi, Fatih Sultan Mehmet dönemine rastlamaktadır. Fatih Sultan Mehmet’in resim sanatına ilgi göstermesi Doğu ve Batı geleneğini yaklaĢtıran çalıĢmaların oluĢmasına sebep olmuĢtur. Ġtalyan ressam Belini’yi Ġstanbul’a getirtmesi ve kendi portresini yaptırmasıyla Türk minyatür sanatında portre geleneği baĢlamıĢtır. Fatih’ten sonra Batı sanatı ile olan iliĢki bırakılmıĢ ve yeniden Doğu geleneklerine dönülmüĢtür (Tansuğ, 1973, s. 185).

Türkçe kitap basan ilk yayınevi ise Ġbrahim Müteferrika tarafından 1729 yılında açılmıĢtır. Bu olay kitap resimlemesinde yeni bir dönem baĢlatmıĢtır. Türk illüstrasyon tarihi açısından büyük önem taĢıyan ilk resimli kitap Ġbrahim Müteferrika’nın kalıp olarak tahtaya oyduğu resimleri kullandığı Hint-i Garbi’dir. Ġlk harita ve çizimli kitap ise Cihannüma’dır (ġekil 1) (Özerdim, 1974, s.11).

10

ġekil 1: Hint-i Garbi ve Cihannüma Örnekleri

“Resimleme, Türk grafik tasarımında da etkili bir anlatım aracı olmuĢtur. Modern Türkiye’nin ilk reklam sanatçısı olan Ġhap Hulusi, resimlemeyi tasarımlarında temel bir anlatım aracı olarak kullanmıĢtır. ÇalıĢma yönteminde fotoğrafı temel almıĢ, ara tonların etkisini azaltıp koyu lekelerin vurgusunu artırarak görüntüyü yalınlaĢtırmıĢ, bu indirgenmiĢ figürlerle resimlemenin kendine özgü bir yorumunu geliĢtirmiĢtir. Ġhap Hulusi, tasarladığı afiĢlerde, istediği etkiye uygun çekilmiĢ fotoğrafı kullanmıĢ, ıĢık-gölge gözlemi ile ara tonları azaltarak lekeleri düzenli bir resimleme dili geliĢtirmiĢtir. Etiket ilan gibi diğer tasarımlarda da aynı yaklaĢımla, görüntüyü temel lekelere indirgeyerek yalın bir anlatım aracı haline getirmiĢtir. GeçmiĢte fotoğrafı temel alarak bir anlatım aracı olan resimleme, bugün ise gerçek bir kurgudan çok tasarımcının düĢ dünyasında yaratılan yorumlamalara dayanmaktadır. Bu yorumlar, daha çok tasarımcının düĢ gücü, sezgi gücü ve duyarlılıklarına bağlı olarak değiĢkenlik gösterebilmektedir. Resimlemeci, konuyu ya da metni yansıtan düĢ ürünü bir dünya kurar, yarattığı figürlerle asıl olarak düĢünceyi görünür kılıp kendi biçemiyle görselleĢtirir.” (Turgut, 2013, s. 54).

11

1950’li yıllara dek en çok afiĢ yapan sanatçı Ġhap Hulusi olmuĢtur (ġekil 2). 1960’lardan sonra sanayideki geliĢmeler ve önem kazanan tanıtım/reklam etkinlikleri afiĢ sanatına canlılık kazandırmıĢtır. Resimlemede dönemin boĢluğunu, uzun yıllar sonra Mengü Ertel kiĢisel çabalarıyla kapatabilmiĢtir. Özellikle tiyatro afiĢlerinde, belli bir çizginin ve illüstrasyonun, tek düzeliği aĢma çabasıyla çevresine ıĢık tutmuĢ bir sanatçıdır Mengü Ertel. Ġllüstrasyonu grafiğe, grafiğin afiĢe dönüĢen yönlerini Ġhap Hulusi’den sonra en somut biçimiyle eserlerine aktarmayı baĢarmıĢ bir sanatçıdır Mengü Ertel (ġekil 3). (Özsezgin, 1982, s. 4).

ġekil 3: Mengü Ertel: Keşanlı Ali Tiyatro AfiĢi, 1974.

Daha sonraki yıllarda, Yurdaer AltıntaĢ, büyük lekelerden oluĢan ve içeriğe önem verdiği çalıĢmalar yapmıĢtır (ġekil 4). Yurdaer AltıntaĢ, birçok afiĢinde anlatım biçimi olarak illüstrasyonu öne çıkarmakta, kendi tarzı ile yorumladığı figürlerle içeriğe göndermeler yapmaktadır.

“Ben Anadolu” tiyatro afiĢinde, resimleme tamamen oyunun içeriğini yansıtan bir anlatım aracıdır. Anadolu uygarlıklarında yaĢamıĢ önemli kraliçe ve kadınları kesitler halinde alan oyunda, bereket tanrıçası Kibele’ye gönderme yapılarak özgün bir görsel yorum getirilmiĢtir. AfiĢte doğurganlığı ve bereketi, kendine özgü resimleme diliyle yorumlayarak oyunun içeriğine gönderme yapmıĢtır. Grafik tasarımda resimlemenin bir anlatım aracı olduğu durumlarda, konunun betimlenmesi ve yaratılan atmosfer için kullanılan resimsel dil önem taĢımaktadır.” (Turgut, 2013, s. 55).

12

ġekil 4:Yurdaer AltıntaĢ: Ben Anadolu Tiyatro AfiĢi, 1984.

AfiĢ tasarımında illüstrasyona daha fazla önem verildiği bu dönemde Türk sanatçılar uluslar arası düzeyde baĢarılara imza atmıĢlardır. Bu dönemin baĢarılı sanatçıları arasında Sadık Karamustafa, Turgay Betil, Erkal Yavi ve Bülent Erkmen’de bulunmaktadır (ġekil 5-6).

ġekil 5:Sadık Karamustafa’nın ġekil 6: Bülent Erkmen’in AfiĢ ÇalıĢması. AfiĢ ÇalıĢması.

Grafik tasarımda illüstrasyon, tanıtım haricinde hemen her alanda dergi, broĢür, kitap, afiĢ, gazete vb. yayınlarda da karĢımıza çıkmaktadır. Bunlar arasında, hikaye kitapları illüstrasyonun yoğun olarak kullanıldığı bir alandır. Hikaye kitabı resimlemede illüstrasyon baĢlıca anlatım aracı olmaktadır. “Ġllüstratör Can Göknil’in çocuk kitabı resimlemesinde figürler, gerçek bir dünyadan çok kendine özgü masalsı bir dünyada dans etmekte,

13

renklerle birlikte o atmosferin duygu psikolojisini izleyiciye duyumsatmaktadır (ġekil 7). Ayrıca figürlere gerçekçi olmayan oran, anatomi, yazının içeriğe uygun serbest nitelikleri ve renklerdeki uyum çocuğa bu resimsel dünya içinde düĢ kurma olanağı vermektedir.” (Turgut, 2013, s. 56).

ġekil 7:Can Göknil: Çatlak Hasan Çocuk Kitap Kapağı.

Herhangi bir konu veya ileti için hazırlanan illüstrasyon, bunların dıĢında bağımsız olarak bir düĢünce içinde tasarlanabilmektedir. Bu düĢünce ya da kavramlar tamamen tasarımcının yaratıcılığı ve düĢ gücüne göre Ģekillenmektedir. Tasarımcı Gürbüz Doğan EkĢioğlu, ele aldığı bağımsız kavramları, kendi duygu ve düĢünceleri ile birleĢtirerek dile getirmektedir. Ġllüstrasyonlarında; yaĢadığı ve gördüğü olayları yorumlayarak, bir nevi yaĢadığı olayı izleyiciye kendi düĢ dünyasından anlatmaya çalıĢmaktadır (ġekil 8).

14

2.2. Ġllüstrasyon Türleri

“Ġllüstrasyon, günümüz meslek gruplarına göre çeĢitlenmektedir. Çünkü fotoğraf ve ileri görüntüleme teknikleri, illüstrasyon tekniğiyle hazırlanmıĢ olan görüntülerin bilgi ve kalitesine hala ulaĢamamıĢtır. Örneğin; tıp alanında insanın iç organlarını gösteren illüstrasyonların kalitesi fotoğraflarla elde edilememektedir.” (Tepecik, 2002, s. 79).

2.2.1. Reklam Ġllüstrasyonları

Reklam illüstrasyonu, ürün ya da hizmeti tanıtmak, farkındalığını sağlamak ya da arttırmak için yapılan illüstrasyonlardır. Bu tür illüstrasyonlarda ayrıntı ön plandadır. AfiĢ, bilboard, banner, pop-up, dergi, gazete gibi basın ilanı, ambalaj, etiket gibi ürünler reklam illüstrasyonlarının uygulama alanlarındandır.

Ġllüstrasyon, görsel iletiĢim araçlarında bazen doğrudan olarak iliĢkili bazen de reklam filmleri, sinema ve dizilerde kullanılan story-board veya mimari modellemelerde olduğu gibi yardımcı öğe olarak kullanılmaktadır (Gikow, 1991, s. 90).

ġekil 9: Reklam Ġllüstrasyonu Örneği (Coca-Cola, t.y.)

Reklam illüstrasyonu daha çok, düĢünen ve takdir eden müĢterinin gözleriyle buluĢan zorlu ve fırsatlarla dolu bir alandır. Reklamda illüstrasyon kullanımı çok yaygındır. Reklam bağlamı içindeki illüstrasyonlar bir uzmanlık alanıdır ve bir dizi çok özel iĢlevi yerine getirmek zorundadır. Her Ģeyin ötesinde reklam illüstrasyonu, üretici ile müĢteri arasındaki tek yönlü iletiĢimin yaĢamsal bir parçasıdır. Reklam illüstrasyonunun, ürünün varlığına dikkat çekme ve ürünün arzu edilen özelliklerini vurgulama amacına hizmet eden bir imajı

15

olmalıdır. Fotoğraflama ya da bilgisayar üretimi ile elde edilen betimlemelerle karĢılaĢtırıldığında daha ucuz ve daha az karmaĢık olan illüstrasyon süreci, illüstrasyonu reklam için daha ideal bir araç haline getirmektedir.

2.2.2. Basın-Yayın Ġllüstrasyonları

Basın-yayın illüstrasyonları gazete, dergi, çizgi roman, manga, bilimsel yayınlar ya da bilimsel yayınların sanal (internet) ortamdaki metinlere eĢlik eden açıklayıcı ya da süsleyici görsellerdir (ġekil 10). Ġllüstratörden beklenen yazıdaki mesajı ve duyguyu görsel bir dille okuyucuya aktarması ya da iletmeye yardımcı resimler yapmasıdır. Bunu yaparken metnin içeriği hakkında gerçek bilgi ve doğru düĢünceye sahip olmalıdır. En güzel örneklerini çizgi roman, manga, çocuk kitapları gibi ürünlerde gösteren illüstrasyon türüdür.

“Basın yayın illüstrasyonlarının içerdiği konulara bakacak olursak; magazinin kapağı için hazırlanan illüstrasyonlar, derginin o sayısında geçen önemli bir olayı ya da gündemdeki olayı izleyicisine çarpıcı bir Ģekilde vermek için yapılmaktadır. Daha çok dünyaca ünlü dergilerde görmekteyiz; Time dergisi gibi. Ülkemizde ise dergilerde genellikle fotoğraf kullanılmaktadır. Ġkinci türü ise insanların sosyal değiĢimlerini anlatan gazete makaleleri illüstrasyonlarıdır. Üçüncü tür illüstrasyonlar, ailelerin beslenme, sağlık ve ev gereçlerinin tanıtımı için çıkan magazin dergilerinde kullanılırlar.” (Gikow, 1991, s. 92).

Basın-yayın illüstrasyonlarının, reklam illüstrasyonlarına göre daha az maliyetli olduğu da unutulmamalıdır.

16

2.2.3. Özel Alan Ġllüstrasyonları

Özel alan illüstrasyonları, daha fazla temel çizim yeteneği ve teknik alan bilgisi gerektiren illüstrasyonlardır. Fotoğrafı çekilemeyecek Ģeyleri görüntülemek için yapılmaktadırlar. Özel alan illüstrasyonunda gereksiz detaylar atılmakta önemli kısımlar nitelendirilmekte ve abartı yapılarak izleyicinin dikkati çekilmekte ya da odaklanması sağlanmaktadır (ġekil 11).

Özel alan illüstrasyonu içinde bazı illüstrasyon çeĢitleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; 1. Teknik illüstrasyonlar

2. Bilgilendirmek için yapılan illüstrasyonlar 3. Mimari illüstrasyonlar

4. Harita illüstrasyonları (Gikow, 1991, s. 90). olarak sıralanabilir.

ġekil 11: Özel Alan Ġllüstrasyonu Örnekleri (Aircraft, t.y.)

Özel alan illüstrasyonu grubuna giren ayrıntılı çizimler, jeoloji ve mekanik gibi uzmanlık gerektiren alanlar için tanımlayıcı ve öğretici amaçlarla üretilmektedir. Bu alanda çalıĢan illüstratör, fotoğraf makinesinden daha fazlasını elde etmeyi amaçlamaktadır. Ġllüstratör, çalıĢtığı konu üzerinde daha önemli olanı vurgulamak amacı ile gerektiği zaman sadeleĢtirme, ayıklama veya gerçeklik duygusunu yok etmeyecek biçimde abartma yöntemlerinden de yararlanmaktadır.

Ġllüstrasyon ya yazılı olanı geliĢtirmek için ya da özel alan illüstrasyonunda olduğu gibi kendi baĢına bir dil olarak, basitçe iletiĢim kurma amacı ile kullanılmaktadır. Özel alan

17

illüstrasyonu, günümüzde endüstri ve toplu üretimin geliĢmesi ile birlikte insanların kendi çevrelerinde bulunan nesnelerin nasıl çalıĢtığı hakkında daha çok Ģey öğrenme gereksinimleri ile birlikte geliĢmiĢtir.

2.2.4. Bilimsel Ġllüstrasyonlar

Bilimsel illüstrasyon daha çok biyoloji, tıp, botanik, zooloji, jeoloji ve mekanik gibi uzmanlık alanları için akademik araĢtırma ve bilimsel keĢiflerde eğitici, öğretici, tanımlayıcı, açıklayıcı gereksinimleri karĢılamak için yapılan ayrıntılı illüstrasyonlar bütünüdür (ġekil 12).

Bilimsel illüstrasyonlar alanında ürünler verecek tasarımcının (illüstratör) yetenekli, resmetme kabiliyeti yüksek ve deneyimli olması gerekmektedir. Resimlenecek konu veya obje hakkında ayrıntılı bilgilere sahip, alanında uzman bireylerle edinilen bilgiler ıĢığında çalıĢılması gerekmektedir. Ġllüstratör çalıĢmıĢ olduğu konuyu gerçeklikten uzaklaĢmadan resimleme de, bazen vurgulanmak istenen yere dikkati toplamak bazen görsel karmaĢadan kurtarmak için, bazen ise görüntüleme teknolojilerinin yetersiz kaldığı durumlarda yalınlaĢtırma, sadeleĢtirmeye gidilebilmekte ya da tersine bir anlayıĢla abartmada kullanılabilmektedir.

Biyoloji ve tıp illüstrasyonları bilimsel illüstrasyonlar baĢlığı altında ele alınmaktadır. Ancak bu iki türde çok fazla ürünler verildiğinden birçok kaynakta kendi baĢlarına illüstrasyon türleriymiĢ gibi değerlendirilmiĢtir.

“Mimari ve iç dekorasyona yönelik üç boyutlu duygusu veren görüntüler, bilgisayar yardımıyla gerçekleĢtirilmektedir.” (Becer, 2006, s. 211).

18

2.2.5. Moda Ġllüstrasyonları

Moda illüstrasyonları fotoğraf teknolojisinin yaygınlaĢmadığı dönemlerde tekstil sektörü tarafından üretilen ürünlerin tanıtımı amacıyla kullanılmaktayken günümüzde fotoğrafın moda sektöründe illüstrasyonun bu iĢlevini büyük oranda karĢıladığı görülmektedir (ġekil 13). Bugünün moda illüstrasyonları ise, tanıtım amaçlı iĢlevinden sıyrılarak henüz üretilmemiĢ, fikir aĢamasındaki moda ürünlerinin nasıl görüneceği hakkında fikir sahibi olmak amacıyla üretilmektedir. Daha çok tanıtım amacıyla değil açıklama amacıyla kullanılmaktadır.

“Giysinin çizgi, biçim, oran, renk, fon, doku, hareket gibi öğelerle sanatsal yorumlanmasıdır. Moda illüstrasyonun da tasarlanan görünüme ulaĢabilmek için çizgi, renk gibi illüstre efektlerden yararlanarak bir bütün olarak düĢünülüp (saç, makyaj, aksesuar, çanta vb.) anlatılmak istenen vurguların tasarımda ön planda gösterimidir.” (BaĢ, 2004, s.16).

Moda illüstrasyonlarında genellikle, baĢarılı tasarımlar yaratabilmek için abartı kullanılmaktadır. Ġllüstratörün, abartacağı ya da atacağı biçem detaylarını, uygun vücut ölçülerini, saç stillerini, vücuda uygun ve doğru kumaĢın nasıl duracağını bilmesi gerekmektedir. Ġyi bir moda illüstratörü figüre ettiği elbiseyi, tüketicinin zihninde canlandırarak beğenisine sunmaktadır. Bu tasarlama aĢamasıdır ve düĢten geçen Ģeyler yalnızca illüstrasyonu yapılarak görselleĢtirilmektedir. Ġllüstratör, tasarladığı elbiseyi, çocuk, erkek ya da bayan figürleri üzerinde görselleĢtirerek izleyici kitlesinin beğenisine sunmaktadır.

“Moda illüstrasyon çalıĢmalarının özellikleri ise Ģunlardır: - Model, hareketli bir siluet üzerinde düĢünülmeli, - Çizim son derece artistik tasarlanmalı,

- Siluet ile modelin cinsi birbiriyle uyumlu olmalı,

- Giysinin en çarpıcı özellikleri vurgulanmalı, özellikle istenilen imaj abartılarak çizime aktarılmalı,

- Kalıpların üretim özelliklerinin tüm detayları ile gösterilmesi gerekmeyebilir, - Ġnsan vücutlarının ölçekli ya da gerekli özelliklerde olması beklenmez,

- Siluet üzerinde istenilen deformasyon yapılabilmektedir. Örneğin spor bir giysi modeli tasarımında spor ayakkabılar ya da kaslı atletik vücutlar çok fazla abartılarak çizilebilir. Bu çizim tarzı modelin dinamizmini vurgular. BaĢka bir örnekse omuzlardaki vatkaları vurgulamak için vatkaları olması gerekenden daha geniĢ çizerek abartabilir ve model üzerinde dikkat vatkalara çekilmiĢ olur.” (BaĢ, 2004:18)

19

ġekil 13: Moda Ġllüstrasyonu Örnekleri (Beatrice Brandini, t.y.)

2.2.6. Fantastik Ġllüstrasyonlar

Fantastik illüstrasyonlar ağırlıklı olarak gerçeküstü, yaratıcı bir hayal gücünün ürünü olan dini, tarihi hikayeler, destanlar, efsaneler, çeĢitli folklörler gibi konulardan beslenen illüstrasyon türüdür. Konu fantastik illüstrasyon olunca görseller; ejderhalara, tanrılara, melek ve Ģeytanlara, ruhlara, hayaletlere, ölümsüz kahramanlara ya da dokuz kuyruklu tilkiler gibi mistik varlıkların anlatıldığı gerçeküstü bir dünyaya götürür (ġekil 14).

Birçok uygarlık bilhassa Uzakdoğu halkları, kültür tarihi ve mirasını sonraki nesile aktarırken, fantastik illüstrasyonları kullanmaktadır. Özellikle Japon’ların mangaları ya da batının çizgi romanlarında hayat buldukları halleri fantastik illüstrasyonun en güzel örnekleridir.

“Sürrealizmle yakın iliĢkisi olmasına rağmen fantastik illüstrasyonlar kullanıldığı alanlara bakıldığında, farklılıklar göstermektedir. Sürrealizm bir sanat akımıdır. Fantastik illüstrasyon ise daha fonksiyonel olup, çocuk hikaye kitaplarında yayınlanabileceği gibi illüstrasyon olarak dergi ve makalelerde de yayınlanabilir.” (Tales, 1992, s.3).

20

ġekil 14: Fantastik Ġllüstrasyon Örneği (Deviant Art, t.y.)

2.3. Geleneksel Ġllüstrasyon Teknikleri

2.3.1. Karakalem Tekniği

Karakalem tekniğinde önemli olan tasarımın anlatım gücü ve kompozisyonun kurgusudur. Birçok karakalem tekniği vardır. Karakalem tekniklerinden en çok kullanılanlar; grafit kalem, kömür kalem ve stabilo kalem teknikleridir (ġekil 15) (Tepecik, 2002, s. 81).

21

2.3.1.1. Grafit Kalem (Kurşunkalem) Tekniği

En çok kullanılan çizim aracı çoğunlukla kil ve grafitten üretilen, kurĢun kalem olarak adlandırılan grafit kalemlerdir. Grafit madeni ilk kez 1960 yılında bulunmuĢtur. Daha önceleri bir tür kurĢun olduğu düĢünülen grafitin farklı bir mineral olduğu keĢfedilmiĢtir. Çürüyen bitkilerin yeraltında uygun basınç ve sıcaklığa uzun bir süre maruz kalmasıyla oluĢmuĢtur. Kıta Avrupa’sında kullanılmaya baĢlandığı tarih ise 1500’lü yıllardır. Bundan çok önceleri ham grafitin “kara taĢ” adıyla Sibirya Türkleri tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Günümüzde yüksek kalitede kurĢun kalemler, AhĢap, plastik türevleri gibi birçok malzemeden yapılan tutaklardan oluĢan, sanatçılar için “B” serisi yumuĢak yazan kalemlerden, teknik çizim yapanlar için hazırlanmıĢ “H” serisi sert kalemlere kadar değiĢirler. “HB” kalemleri ise orta sertlikte olan kalemlerdir.

Görsel sanatlar ve tasarım eğitimi veren birçok alanda öncelikle kurĢun kalem çalıĢmalarıyla baĢlanmaktadır. Yaratıcı düĢünceyi görselleĢtirmek adına birçok tasarımcı, illüstratör ya da ressam ön çizimlerinde kurĢun kalemlerinden faydalanmaktadır. KurĢunkalemli çizimlerde tarama, silme ve dağıtma gibi birçok tekniklerle gölgelendirme, tonlamalar elde edilerek karalamalardan, ayrıntılı ve gerçekçi görünen resimlemelere kadar her türlü görseller yapılmaktadır (Becer, 2006, s. 213).

2.3.1.2. Kömür Kalem (Füzen) Tekniği

Turani (2006, s. 75)’nin tanımına göre kömür kalem (füzen), resim yapmakta kullanılan, söğüt ağacının ince dallarından yapılmıĢ bir çeĢit kömürdür (ġekil 16).

Kömür kalemlerin alıĢılmıĢ grafit kalemlere göre daha yumuĢak olmaları kullanımlarını zorlaĢtırmaktadır. Ancak bu özellik gölge ağırlıklı çizimlerde tasarımcıya avantaj sağlamaktadır. Tasarımcı kömür kalemle yaptığı illüstrasyonlar da belli belirsiz hafiflikte çizgilerle baĢlayıp koyu tonlamalara gitmektedir. Sonradan tonları açmak grafit kalemlere göre daha zor olmaktadır.

22

ġekil 16: Füzen Tekniği Örneği (Drawing Served, t.y.)

2.3.1.3. Stabilo Kalem Tekniği

En iyi sonuçlarını dokusuz ve yumuĢak yüzeyli kartonlarda gördüğümüz kalemlerdir. Kömür kalem ve grafit kalemlerden farkı, daha koyu çizgiler elde edilmesi ve farklı bir his oluĢturmasıdır. Tonlamalar yapılmaz, genelde açık-koyu değerler için tarama yaparken çizgiler arası kalan boĢluklardan yararlanılmaktadır (ġekil 17).

ġekil 17: Stabilo Kalem Tekniği Örneği (DeğiĢikbir, t.y.)

2.3.2. Kuru Kalem Tekniği

Kuru kalem tekniğinde, kurĢunkalem çalıĢmalarında uygulanan benzer tekniklerden yararlanılmaktadır. Renk yelpazesi oldukça geniĢtir, onikilik, yirmidörtlük, otuzaltılık,

23

kırklık, yetmiĢikilik vb. takımlar olarak satılmaktadır. Kuru boya ile çalıĢırken mutlaka açık tonlarla boyamaya baĢlanmalıdır. Kuru boya yaparken, istenilen rengin tonu elde edilinceye kadar aynı yüzey üzerine üst üste uygulanabilmektedir. Kuru boyaların günümüzde farklı olarak suya dayanıklı ve suda eriyebilen tipleri de mevcuttur. Bu sayede diğer malzemelerle birlikte kullanılabilirler (ġekil 18).

“Kuru boya çalıĢmalarında yüzey ve gölgelerde zengin bir renk dizisi kullanıldığında, etkileyici sonuçlar elde edilmektedir. Kuru boya; taslaktan çok, illüstrasyon çalıĢmaları için idealdir. Silinme, yayılma ve bulaĢmayı önlemek için, biten çalıĢma üzerine sabitleĢtirici vernik (fixative) püskürtülebilir.” (Becer, 2006, s. 213).

Kuru kalem tekniği, “Ġllüstrasyon çalıĢmalarında iyi sonuç veren bir tasarım tekniğidir. Özellikle çocuk hikayelerinde bu teknik çok kullanılır. Tasarımcı çocukların renk dünyasını keĢfetmelerine yardımcı olur, hayal güçlerini geniĢletir.” (Tepecik, 2002, s. 81).

ġekil 18: Kuru Kalem Tekniği Örnekleri (This is Clossal, t.y.)

2.3.3. Lavi Tekniği

Turani (2006, s. 81)’ye göre; lavi tekniği tek renk suluboya ve fırça ile yapılan leke etkili bir resim tekniğidir. Lavi daha çok ağaç uçla yapılmıĢ desenlerde, leke ile kontrast olanakları ve derinlik etkisi sağlanması için kullanılmaktadır.

Bu teknikte, boya suyla az veya çok karıĢtırılarak değiĢik tonlar elde edilmektedir. Çini mürekkebinin sulandırılmasıyla mürekkebin koyu, açık ve gri değerleriyle elde edilen bir çalıĢmadır. Tek renk tonlaması ile elde edildiği için ilginç sonuçlara ulaĢılmaktadır (ġekil 19).

24

ġekil 19: Lavi Tekniği Örneği (Tepecik, 2002, s. 81)

2.3.4. Çini Mürekkeple Tarama Tekniği

Çini mürekkeple tarama tekniği, illüstrasyon çalıĢmalarında çok kullanılan bir tekniktir. DeğiĢik ton değerleri elde etmek için farklı tekniklerden (yatay çizgi, dik çizgi, eğik çizgi, nokta) yararlanılmaktadır (Tepecik, 2002, s. 82).

“Rapidolar; 0,1 mm. ile 2.00 mm. kadar değiĢik iğne kalınlıklarında üretilen ve değiĢik renklerdeki özel mürekkeplerle kullanılan çizim kalemleridir. Çizim yüzeyine dik tutulması gereken rapido; iĢlek çalıĢmaya elveriĢli olmadığından taslak çalıĢmalarda tercih edilmez. Buna karĢın; rapido ile noktalanarak yapılan illüstrasyonlarda iyi sonuçlar elde edilebilmektedir.” (Becer,2005, s. 215).

Biçime ve ıĢık kaynaklarının durumuna göre formu takip ederek oluĢturulan çizgiler illüstrasyona güzellik kazandırmaktadır. En basit haliyle tarama çizgileri, yuvarlak biçimleri eğri çizgilerle, düz yüzeyleri doğru çizgilerle çalıĢılmaktadır. IĢık olan yerlerde kağıdın beyazlığından faydalanılmaktadır. Gölgeleri verebilmek için taramadaki çizgilerin sıklık ve seyreklikleri kullanılmaktadır (ġekil 20).

25

ġekil 20: Çini Mürekkeple Tarama Tekniği Örneği (Tepecik, 2002, s. 82)

2.3.5. Pastel Boya Tekniği

Turani’ye göre (2007, s.112); Boya pigmentlerini yağlı ya da yağsız bir eriyin içine katarak elde edilen, tebeĢire benzer çubuk Ģeklindeki boya kalemidir (ġekil 21).

Pigmentlerin birbirine tutunmasını ve dağılmamasını bağlayıcı maddeler sağlar. Ġyice ezilen karıĢım, içinde hava kalmayacak Ģekilde preslenir ve belli boyutlarda yuvarlak ya da köĢeli biçimlerde kesilerek kurutulur. Böylece pastel boya çubukları meydana gelir. Ana renkler sadece pigment ve bağlayıcı içerirken, ara tonlar için ilaveten tebeĢir tozu katılır. Hazırlanan pastel çubukları, kutulanarak kullanıma hazır hale gelmektedir. Yağlıboya, suluboya ve pastel boyada kullanılan pigmentler aynıdır. Farkları, karıĢım maddelerinin farklı olmasındandır. Pastel boya, renk açıĢından çok daha parlak ve canlı bir görünüme sahiptir. Bunun nedeni pigmentin en yoğun olarak yüzeye geçtiği boya malzemesi olduğundandır. Pigment, bağlayıcının içine hapsolmadığı için ıĢığı yansıtmaz ve gerçek renk direkt izleyiciye görünür (Roddon, 1988, s.7).

Yağlı ve kuru çeĢitleri bulunan pastel boyalar birçok farklı yüzeyde uygulanabilmektedir (kağıt, karton, bez, duvar, ahĢap). Pastel boyalar doğrudan kağıt üzerine uygulanabildikleri gibi kağıt üzerine sürüldükten sonra, tümünün üzeri siyah pastel ile kapatılarak kazıma yöntemiyle de yapılabilmektedir.

Ġçinde yağ ve vernik bulunmayan, katıĢıksız karıĢımından dolayı pastel güçlü bir boya türü değildir. Pigment denilen toz halindeki boya maddesi su ve zamkla bağlanarak pastel boya oluĢturulmuĢtur. Bu yüzden pastel çabuk zarar görebilecek özelliktedir. Bu nedenle, pastel boyalar ton düzeltmeleri dıĢında karıĢtırılmazlar ve doğrudan kağıda uygulanırlar. Bu da çok çeĢitli renkte boya ile çalıĢmayı gerektirmektedir (Parramon, 1999, s. 50).

26

ġekil 21: Pastel Boya Tekniği Örnekleri (Artist Daily, t.y.)

2.3.6. Sulu ve Anilin Boya Teknikleri

Sulu boyalar, su ile karıĢtırıp çalıĢıldığı için bu ad verilmiĢtir. ġeffaf renkli bir resim boyası olup su ile karıĢtırılarak fırça ile kağıt üzerine çalıĢılmaktadır (ġekil 22). Sulu boya yapımında Arap zamkı, gliserin, kitre, nöbet Ģekeri ile suda eriyen boyalar kullanılmaktadır (Turani, 2006, s. 130).

Suluboyaların tablet Ģeklinde katı, tablet Ģeklinde yumuĢak, tüpte krem Ģeklinde ve ĢiĢede sıvı olarak çeĢitleri bulunmaktadır (Parramon ve Fresouet, 2004, s. 22).

"Becer’e göre (2005, s. 217) Suluboya ve anilin boya ile yapılan illüstrasyonlarda; maskeleme sıvıları (latex, kauçuk çözeltisi vb) ve maskeleme filmlerinden de yararlanılır. Maskeleme sıvıları; kâğıt üzerine fırça ile uygulanır ve çalıĢmanın sonunda kağıt yüzeyinden kolayca temizlenir. Bu teknikle yapılan illüstrasyonlarda iki tür boyama yöntemi kullanılır:

1) Kuru Boyama Yöntemi: Kuru boyama yönteminde renk tonları açıktan koyuya doğra sürülür ve her defasında bir önceki boya katmanının kuruması beklenir. Ayrıntılı çalıĢmalarda bu yöntem tercih edilmelidir.

2) Sulu Boyama Yöntemi: Daha deneysel ve ustalık isteyen sulu boyama yöntemi renk katmanları; kurumaları beklenmeksizin üst üste uygulanabilir. Renkler birbirleriyle karıĢarak daha soyut ve organik biçimler oluĢturur."

Renkler, dokulu kağıt ıslak kullanılıp boyaların birbirlerine karıĢmalarına izin verildiği zaman suluboya tekniği baĢarılı sonuçlanır. Boya akıĢı kontrol etmek istenildiği zaman yüzey yatay hale getirilir. Boyanın doğal karıĢımını sağlamak için yüzeyi ıslak tutmak gerekir. Böylelikle boya, kağıdın üzerinde homojen bir Ģekilde dağılır. Suluboyada renkler

27

ıslak oldukları zaman daha koyu görünürler. Bu yüzden resim boyanırken renkler biraz daha koyu kullanılmalıdır ki, resim kuruduğunda istenilen renk elde edilsin (Borgman, 1979, s. 36).

ġekil 22: Sulu Boya Tekniği Örnekleri (Deviant Art, t.y.)

Suluboya tekniğinin en belirgin özelliği, saydam olması ve yan yana sürülen farklı renklerin suyun yardımıyla birbirine karıĢmasıdır. ÇalıĢırken renklerin açıktan koyuya olan değeri, boyanın istenilen derecede sulandırılmasıyla sağlanmaktadır. Sulu boyada beyaz renk yerine kağıdın beyazlığından yararlanılmaktadır. Sulu boya tekniğinde yanlıĢ sürülen renkler düzeltilmek istendiğinde, önce o kısım temiz su ile ıslatılmalı, sonra sünger ya da kuru bir fırçayla ile silinmelidir.

2.3.7. Guaj Boya (Tempera) Tekniği

Guaj, suyla inceltilen ama saydam olmayan bir tür resim boyası ve bu boyayla resim

yapma tekniğidir. Suluboyada çok küçük pigment parçaları kağıdın dokusuna iyice iĢleyerek saydam bir etki bırakır. Oysa guajda pigmentin zamkla karıĢtırılması nedeniyle boya kağıdın dokusuna iĢlemeden yüzeyinde bir kat oluĢturur ve ıĢığın geçmesini engeller (ġekil 23). Guaj tekniğinde serbest fırça vuruĢlarının doğallığı da izlenebilir. Sert kıllı fırçayla sürülürse hafif ama etkileyici impasto, yumuĢak kıllı fırçayla sürülürse düzgün ve kusursuz bir renk yüzeyi elde edilmektedir (Wikipedia, t.y.).

28

Guaj boya ile hem mat hem de parlak renklere ulaĢılabilir; bunun için fotomekanik1

üretime elveriĢlidir. Genelde guaj boya afiĢ için kullanıldığından birçok dile afiĢ boyası olarak geçmiĢtir (Comamala, 1993, s. 6).

ġekil 23: Guaj Boya Tekniği Örnekleri (Deviant Art, t.y.)

2.3.8. Kolaj Tekniği

Kullanılacak yüzey üzerine çeĢitli renk, doku ve biçimdeki malzemelerin basit bir yapıĢtırma yöntemiyle dekoratif bir amaç için bir araya getirilmesi olarak kullanılan kolaj; uzun yıllardır kullanılıyor olmasına rağmen sanatsal ifade aracı olarak anlamını 20. yüzyılda bulmuĢtur. Genelde plastik, resimsel ya da heykelsi eklerin resme katılmasını ifade etmektedir. Elde mevcut olan her türlü basılı, çizili ya da fotografik malzeme ile bir yüzey üzerine yeni bir kompozisyon oluĢturacak düzende yapıĢtırılarak elde edilmektedir (ġekil 24). Böylelikle kendileri sanatsal nitelikte olmayan çeĢitli malzemeler, yalnızca bir kompozisyon oluĢturmak için kullanılmaları sayesinde, bir sanat eseri meydana getirirler (Sözen-Tanyeli, 2005:134).

YapıĢtırılmıĢ, bazen üstleri ve etrafları boyanmıĢ fotoğraflar, gazete, dergi, duvar kağıdı parçaları, boncuklar, kum, taĢ, kumaĢ, tel, pamuk, ĢiĢe, kapaklar, düğmeler, köpükler, eski kitaplar, çakıl taĢları, kurdeleler, çeĢitli tohumlar, kuru çiçek, bitkiler, tahta parçaları, yapıĢtırıcılar ve akla gelebilecek birçok malzeme kullanılabilir (Cumming, 2008:488). Bu malzemelerin yanında kolaj kendi içerisinde diğer tekniklerin de kullanılabilirliğini sağlamaktadır.

29

ġekil 24: Kolaj Tekniği Örnekleri (Wordpress, t.y.)

2.3.9. Püskürtme (Air-Brush) Tekniği

Sıvı ya da sonradan inceltilmiĢ boyaların basınçlı hava yardımıyla, boyanın küçük damla partikülleri halinde yüzey üzerine püskürtülmesinde kullanılan tabanca biçimindeki araca pistole (air-brush) denilmektedir (Radu, 1988, s.12).

Biyoloji, tıp, botanik vb. bilimsel illüstrasyonlarda ve makina, elektronik cihaz parçalarının resimlenmesi gibi özel alan illüstrasyonlarında sıkça kullanılan bir tekniktir. Diğer tekniklerde kalem, fırça gibi araçlar kullanılırken, pistolenin kendine özgü kullanımından dolayı tecrübe gerektiren bir tekniktir (ġekil 25).

ġekil 25: Air-Brush Tekniği Örneği (Tepecik, 2002, s. 83)

"Grafik tasarım çalıĢmalarında olduğu gibi illüstrasyonda da tercih edilen bir kalem türüdür. Aslında bu kalemlerin daha büyük tipleri sanayi sektöründe, özellikle araba veya mobilya

30

boyama iĢlerinde kullanılmaktadır. Ġllüstratörlerin kullandığı kalemler, hava ile çalıĢan tabancaların püskürtme sistemlerinin küçültülmesiyle oluĢturulmuĢtur. Böylece bu tabancalar, daha da hassaslaĢarak illüstrasyon çalıĢmalarında kalem gibi kullanılır hale gelmiĢtir. Fırça ile büyük zeminlerin boyanması sırasında net bir sonuç alınamadığı durumlarda, endüstri sektöründe ve üç boyutlu maketlerin boyanmasında püskürtme tekniği çok kullanıĢlı bir tekniktir. Bu kalemlerin çalıĢma sistemi içinde küçük bir kompresörün yanı sıra, küçük bir iğne, boya kavanozu ve püskürtme tetiği de bulunmaktadır. Kalemlerin basınç, yani püskürtme tetiği geri çekildiği zaman, iğne de geri çekilir. Kalemin kompresöründen gelen basınçlı hava, boyayı zemine püskürtür. Boyanın ince veya kalın atılması, kalemi kullanan kiĢi tarafından rahatlıkla ayarlanabilir. Bu, tetiğin az ya da çok çekilmesine bağlı bir durumdur. Bu kalemler Ģablon baskı tekniği gibi çalıĢmaktadır, yani boyanmayacak olan kısımlar kapatılır. Boyanacak olan kısımlar ise açık bırakılarak boya püskürtülür ve iĢlem tamamlanır." (Tepecik, 2002, s.51).

2.3.10. KarıĢık Teknik

KarıĢık teknik, pastel, suluboya, kuru boya, kolaj gibi tekniklerin bir arada kullanımıyla yapılan resimleme tekniğidir. Güçlü bir anlatım aracıdır, her türlü illüstrasyon türünde kullanılabilir. Kullanılan tekniklerden bazıları;

a. KurĢunkalem üzerine suluboya ya da anilinle çalıĢma. b. Mürekkeple çizim üzerine suluboya ya da anilinle çalıĢma. c. Suluboya ya da anilin üzerine kuru boya ile çalıĢma.

d. Guaj ya da akrilikle yapılmıĢ bir çalıĢmayı kuru boya ya da pastelle gölgelendirme. e. Suluboya ya da anilin üzerine guaj ya da akrilikle çalıĢma. (Becer, 2006, s. 219).