A.O. Vet. Fak. Derg.
35 (2-3): 317-329. 1988
FARKLI ENERJİ DÜZEYİNDEKİ RASYONLARıN YUMURTA KALİTESı üZERıNE ETKıLERİ
Ahmet Ergün
*
The effects of rations containing differcnt enerııy levels on egg quality.
Summary: This study was earried out to determine the effects of layer rations containing differem energy levels on egg quality.
Totally
ı
50 broıvn egg type layers (30 weeks of age) ıvere used. There were three groups each containing 50 hens. The experimental period lastedı
7 weeks.As dietary energy level increased, feed consumptian per one dozen egg deereased signifieantly. Tltere \Vas no statistieally differenee between the groups in egg weight, egg speeifie gravity, egg breaking strength, egg v"hife index, Haugh uni!, egg shell thiehness and egg shell weight. Jt was alsa found that the diflerence cgg shape index, egg yolk index and egg shell ash between tlte groups was statistically significant.
Özet: Bu araştııma farklı enerji düzeyindeki rasyonların yumurta tavuklarında yumurta kalitesi üzerine. etkilerini incelemek amacıyla yaplldı.
A raştmnada toplam
ı
50 adet 30 haftalık kahverengi melez yumurta tipi ticari tavuk kullamldı. Araştırma herbiri 50 adet tavuktan oluşan toplam 3 grup halinde yürütüldü. Araştırmaı
7 hafta sürdürüldü.Rasyonda enerji, düzeyinin aritmimasmm gruplarda bir düzine yumurta için tüketilen yem miktarım önemli ölçüde azalttığı saptandı. Yumurta kalitesi ile ilgili özelliklerden yumurta ağır"ğı, özgül ağ""ğı, kmlma mukavemeti, yumurta akl indeksi, Haugh birimi, yumurta ka-buk kal111liğı ve yumurta kabuk ağır"ğı bakımından gruplar arasında farklTITklar gözlenmedi. Yumurta şekil indeksi, yumurta sarısı indeksi ve yumurta kabuk külü baklınmdan gruplar arasında istatistiki aÇıdan önemli farklar bulundu.
'" Doç. Dr., A.Ü. Veteriner Fakültesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı. Ankara.
31ıı A. ERGÜN
Giriş
Tavuk yetiştiriciliği bütün dünyada olduğu gibi yurdumuzda da hızlı bir gelişme göstermektedir. Tavuk yetiştiriciliğinin karlı bic iş olabilmesi için kaliteli ve yeterli civciv üretimi, bakım, besleme ve pazarlama gibi faktörlerin sağlanması gereklidir.
Tavukların normal gelişmesi, et-yumurta veriminin artması ve kuluçka oranının yükselmesinde dengeli beslenme büyük rol oynamak-tadır. Dengeli besleme temel ve etkin besin maddelerinin rasyonda uy-gun miktar ve nitelikte bulunması ile elde edilir. Bu besin maddelerin-den birininveya birkaçınm rasyonda ihtiyaçtan az miktardabulunması ya da hiç bulunmaması büyümenin gerilemesine, verimin düşmesine, hastalıklara ve hatta ölümlere neden olur. Rasyonlarda besin madde-lerinin ihtiyaçtan fazla miktarda bulunması da benzeri durumları mey-dana getirebilir. Ayrıca ekonomik de değildir.
Tavukların gereksinim duyduğu besin maddeleri proteinler, kar-Donhidratlar, yağlar ve vitaminler gibi organik maddeler, makro ve mikro elementler ile sudur. Tavuk beslenmesi için hazırlanacak dengeli bir rasyonda bu temel ve etkin besin maddelerinin eksiksiz olarak bu-lunması kadar bunların nitelikleri de büyük önem taşır.
Enerji ile protein arasmda bir denge bulunması gerekir. Enerji düzeyinin düşük olması nedeniyle hayvan fazla yem tüketmekte ve böy-lece ihtiyacmdan fazla değerlendiremeyeceği miktarda protein, vitamin
'ie mineral' madde almış olmaktadır. Böylece besin maddeleri israfı olmaktadır.
Rasyondaki protein-enerji düzeylerinin yumurta kalitesi üzerine etkileri ile ilgili çok az sayıda araştırma yapılmıştır (8, i i, 12).
Farklı enerji düzeylerinde rasyondaki protein düzeyinin
%
20 den 13.5'a düşürülmesinin yumurta ağırlığı, yumurta kabuk ağırlığı, özgül ağırlık ve yumurta verimini etkilemediği fakat rasyonda%
i1.5 oranında protein bulunmasının yumurta ağırlığı ve yumurta verimini önemli ölçüde azalttığı da saptanmıştır (I ı).Kafes yumurta tavuklannda 336 gün süreyle yapılan bir araştır-mada (8)
% ı
6,ı
8 ve 20 hamproteinli ve 2400, 2600 ve 2800 kcal /kg metabolik enerjilirasyonlar kullanılmıştır. Rasyondaki protein düze-yinin yumurta verimi, yumurta ağırlığı, Haugh birimi, yem tüketimi, yemden yararlanma ve. canlı ağırlık artışı üzerine önemli bir etkisi ol-madığı kaydedilmiş, 2800 kcal/kg metabolik enerji içeren rasyonlarıRASYONLARıN YUMURTA KALİTESı ÜZERİNE ETKİLERİ 319
tüketen tavuklarda yumurta verimi ve yem tüketiminin önemli ölçüde azaldığı gözlenmiştir. Buna karşılık yumurta ağırlığı, Haugh birimi, yemden yararlanma ve mortalitenin enerji düzeyleri ile önemli ölçüde etkilenmediği belirtilmiştir.
Başka bir araştırmada (12) ise izokalorik yumurta tavuğu rasyon-larında protein düzeyinin
%
20 den i i Se azaltılması halinde yumurta ve kabuk ağırlığınıT). azalmasına neden olduğu, yem tüketiıni, yumurta verimi ve yumurta özgül ağırlığını ise etkilemediği belirlenmiştir.Farklı protein ve enerji düzeylerinin yumurta tavukları üzerindeki etkilerini incelemek için yapılan bir araştırmada (4) protein düzeyleri
%
15. i, 15. i, 17.2 ve 17.2 olan metabolik enerji düzeyleri ise sırasıyla 2770, 3010, 2770 ve 3010 kcal /kg olarak düzenlenmiştir. 308 gün süren bu araştırma sonucunda rasyonun protein ve enerji 'düzeyi arttıkça, yumurta verimi, yemden yararlanma, yumurta ağırlığı vecanhağır-hkta artışların olduğu gözlenmiştir. Haughbirimi ve mortalitenin iserasyondaki protein ve enerji düzeylerinden etkilenmediği belirlenmiştir.
Materyal ve Metot
Hayvan materyali: Araştırmada toplam 150 adet 30 haftalık kah~ verengi melez yumurta tipi ticari tavuk kullanıldı. Araştırma her biri 50 adet tavuktan meydana gelen toplam 3 grup halinde yürütüldü.
Yem materyali: Araştırmada 1, 2 ve 3. gruplar, rasyonlannda ham protein miktarları sırasıyla ~~ 16.24, 17.30 ve 18.40 metabolik enerji değerleri ise sırasıyla 2500, 2700 ve 3000 kcal/kg olacak şekilde dü-zenlendi. Araştırma için planlanan rasyonların kuruluşu TabJ.o 1
'de
verilmektedir.Deneme hayvanlarının beslenmesi: Hayvanların günlük tüketebi~ lecekleri miktarlarda yem sürekli olarak yemliklerde bulundurulmak suretiyle adlibitum verildi. Araştırma i7 hafta sürdürüldü.
Yem maddeleri ve rasyonların besin madde miktarlarının belirlen-mesi: Araştırmada kullanılan yem maddelerinin ve rasyonların ham besin madde miktarları Weende analiz yöntemi ile saptandı (I). Ras-yonlarda metabolik enerji düzeyleri de hesaplandı (I).
Yem tüketiminin belirlenmesi: Hayvanlar grup yemlemesine tabi tutulup haftada bir yapılan tartımlarla yem tüketimi grup ortalaması olarak tesbit edildi.
320 A. ERGÜN
Tablo i. Araştırma rasyonlarının bileşimi, % Gruplar !cm Madde~
~_ı_2__
-=--_
14.00 31.30 14.00 -4.30 -20.00 2.00 40.00 56.00 Arpa Buğday Mısır Kepck Soya küspcsİ Ayçiçeği küspcsi Bitkisel yağ Dikalsiyum fosfat Kireç taşı Tuz Vitamin Premix Mineral Premi" 1i.30 17.00 30.00 10.00 .5.00 19.00 1.00 6.00 0.35 0.25 0.10 1.00 6.00 0.35 0.25 0.10 3.00 1.00 6.00i
0.35 0.25 O. LoYumurta verimi ve kalitesinin belirlenmesi: Gruplarda her gün yumurta verimi kayıtları tutuldu. Yumurtalar 4 haftada bir kez oda sıcaklığında 24 saat bekletildikten sonra tartılıp ağırlıkları saptandı. Yumurtalar
+
0.01 g duyarlıkta Sartorious marka terazi ile tartıldı.Dört haftada bir toplanan bu yumurtalardan i2'şer tane alınarak kalite tayini yapıldı.
Yumurtada özgül ağırlık tuz çözeltileri kullanılarak saptandı (lO). Hazırlanan tuz çözeltilerinin özgül ağırlıkları 1.063-1.093 g
/i
arasında değişmektedir. Bu sınırlar arasındaki fark çok küçük ol-duğundan değerlerden i çıkarılıp 1000 ile çarpılarak [(i-i). 100], standart hata da aynı şekilde i 000 ile çarpılarak (Si. i 000) elde edilen değerler verilmiştir.Şekil indeksi Rauclı (9) tarafından geliştirilen bir alet kullanılarak bulundu.
Yumurtaların kırılma mukavemetleri ise yine Rauch (9) tarafın-dan geliştirilmiş olan kırılma mukavemeti ölçme aleti ile kg /cm2
olarak ölçüldü.
İç kalite özelliklerini belirleyen ölçümler için yumurtalar cam bir masaya kırıldı. Ölçme işlemlerine 10 dakika sonra başlanıldı.
Ak uzunluğu ve ak genişliği cetvel ile ak yüksekliği ise Mitutoyo marka üç ayaklı mikrometre (i /100 mm duyarlı) ile ölçüldü. Bu değer-lerden yararlanılarak ak indeksi hesaplandı (9).
Ak İndeksi = Kırılan yumurta akının yüksekliği (mm) x 100 Kırılan yumurta akının uzunluğu ve
RASYONLARıN YUMURTA KALİTESİ ÜZERİNE ETKİLERİ 321
Yumurta sarınm çapı cetvel ile, sarı yüksekliği ise mikrometrc ile ölçüldü Bu değerler sarı indeksinin hesaplanmasında kullanıldı. Sarı İndeksı _ Kırılan yumurta sansının yüksekliği (mm) x
ı
00Kırılan yumurta sarısının çapı (mm)
Haugh biriminin sayısal değeri ise Haugh tarafıııdan geliştirilmiş olan formülle hesaplanmaktadır (9).
Haugh Birımı ~ 100. log (H 7.57 - 1.7 WO.37)
Burada;
H ~- yumurta akı yüksekliği, mm
W "----'yumurta ağırlığı, g olarak gösterilmektedir.
Kabuk kalınlığının saptanmasında mikrometre kullanıldı. Kırılan yumurtanın sivri, küt ve orta kısımlarından alınan örneklerde kabuk zarları çıkarılarak ölçümler yapılıp bunların ortalamaları alındı (9).
Kırılan yumurtaların kabukları su ile yıkanarak zariarı ayrıldı ve kurutuldu. Böylece kabuk ağırlıkları saptandı.
Kabuklar 500 °C'de 5 saat yakılarak kül miktarı bulundu. İstatistik analizler: Gruplara ait istatistiki hesaplamalar ve grup-ların ortalama değerleri arasmdaki farklılıkların önemliliği variyans analizi metodu (5), gruplar arası farkın öncmlilik kontrolü için de Dun-can testi uygulandı (6).
Bulgular
Araştırma rasyonlarınm ham besin madde, kalsiyum, fosfor ve metabolik enerji miktarları Tablo 2'de gösterilmektedir.
Gruplarda haftalara göre bir tavuğun günlük ortalama yem tüke-timi Tablo 3, yumurta verimi Tablo 4, yemden yararlanma derecesi ise Tablo 5'de verilmektedir.
Tablo 2. Araştırma rasyonlarıııda ham besin madde, kalsiyum, fosfor ve metabolik enerji miktarları
Kuru Ham Ham Ham Ham Nsiz öz Ca P
Grup madde proteiıı yağ sellüloı kül madde % % Metabolik fr,reii
% % 0/ % % % Kcal/kg 'o --- ._.-- -_.- --- .-i 92.90 16.24 2.90 5.90 10.80 57.06 2.80 0.50 2500 2 93.00 17.30 3.20 4.83 11.20 56.47 2.75 0.47 2700 3 93.00 18.40 6.30 5.35 10.88 52.07 2.R2 0.49 3000
322 A. ERGÜN
Tablo 3. Gruplarda haftalara göre bir tavugun günlük ortalama yem tüketimi, gr Gruplar Hafta 1 2 3 30 145.00 138.43 136.00 31 151.58 135.17 128.13 32 155.71 133.28 120.00 33 154.12 135.00 118.00 34 155.58 136.43 117.17 35 154.18 137.86 129.80 36 151.58 134.94 125.00 37 150.17 138.43 124.14 38 150.56 136.00 121.13 39 146.00 136.11 113.00 40 148.31 135.13 115.57 41 146.00 134.20 116.87 42 145.00 132.90 119.00 43 147.31 132.15 123.12 44 149.71 131.00 124.00 45 149.93 129.95 123.17 46 150.00 129.11 124.57 --Ortalama 150.04 134.48 122.27
Tablo 4. Gruplarda haftalara göre ortalama yumurta "erimi, ~i Gruplar Hafta 1 2 3 30 86.00 84.80 85.25 31 88.86 85.00 89.95 32 90.00 86.50 89.86 33 90.57 88.45 89.50 34 90.28 90.90 89.15 35 89.10 90.25 89.86 36 89.14 90.57 88.40 37 89.50 88.35 88.28 38 89.86 85.00 88.86 39 83.25 84.57 86.00 40 77.00 83.50 83.14 41 77.25 80.00 79.00 42 77.14 77.15 77.60 43 75.29 74.00 77.86 44 75.90 71.43 77.14 45 73.25 68.00 76.10 46 72.90 69.30 76.00 Ortalama 83.25 82.22 84.23
Araştırma süresince günlük ortalama yem tüketimi Tablo 3'den de gözlenildiği gibi
ı,
2 ve 3. gruplarda sırasıylaı
50.04,ı
34.48 veı
22.27 g olarak bulunmuştur. Tavuklar grup yemlemesine tabi tutulduğun-dan istatistik analiz yapılarnamıştır. Fakat matematikselolarak, ras-yonlarda protein ve metabolik enerji 4üzeylerinin arttırılmasının yem tüketimini azalttığı bu tablodan gözlenmektedir.RASYONLARıN YUMURTA KALITESi ÜZERİNE ETKiLERİ :)23
Araştırma süresince günlük ortalama yumurta verimi 1, 2 ve 3. gruplarda sırasıyla
%
83.25, 82.22 ve 84.23 olarak belirlenmiştir (Tab-lo 4). Onyedi haftalık araştırma süresince bir düzine yumurta için tü-ketilen ortalama yem miktarı ise J, 2 ve 3. gruplarda sırasıyla 2.18, 1.98 veı.
75 olarak hesaplanmıştır (Tablo 5). Bu değerlerden de ras-yonda protein ve enerji düzeylerinin artması ile bir düzine yumurta için tüketilen yem miktarının azaldığı gözlenmektedir.Gruplarda yumurta kalitesine ilişkin veriler ile istatistiki değer-lendirmeler 6-15 no'lu tablolarda verilmektedir.
Tablo 5. Gruplarda haftalara göre yemden yararlanma derecesi (kg yem/i düzine yu-murta) Gruplar Hafta ı 2 3 ,---- ---- -_.--30 2.02 1.96 1.91 31 2.05 1.91 i.71 32 2.08 1.85 1.60 33 . 2.04 1.83 1.58 34 2.07 ı.80 ı.58 35 2.08 1.83 1. 73 36 2.04 1.79 i.70 37 2.01 i.88 1.69 38 2.01 1.92 1.64 39 2.10 1.93 1.58 40 2.31 1.94 1.67 41 2.27 2.01 i.78 42 2.26 2.07 1.84 43 2.35 2.14 1.90 44 2.37 2.20 1.93 45 2.46 2.29 1.94 46 2.47 2.24 1.97 ._-Ortalama 2.18 1.98 i.75
Tablo 6. Gruplarda haftalara göre ortalama yumurta ağırlığı, g Gruplar
1 ı 3
-_o_o- F
Hafta x Sx x Si< x Si<
-30 59.58 1. 14 59.39 1.20 61.97 1.12 1.55" 34 61.55 1. 76 64.48 1.17 64.22 1.37 1.26-38 62.95a 0.94 65.44ab 1.07 68.48c 1.09 7.14"'* 42•
65.73 1. 12 63.70 0.85 63.26 1.48 1.25--46 65.57 1.23 65.16 1.56 68.32 1.691.30--Aynı sırada aynı işareti taşıyan değerler arasında istatistik bakımından bir fark bu-lunamamıştır (P>0.05). - =P>0.05: ** ~ P<O.OI.
A. ERGÜN
Gruplarda haftalara göre <,rtalama yumurta özgül ağırlığı. g /i
Gruplar ı 2 3 F
-
Sx i Si x Sx_
..._-_.
----._--- --"-_._-- --_._-_... ----3.67 0.69 84.00 0.74 84.00 0.90 0.06-3.25 0.75 82.00 0.77 83.00 0.68 0.82-5.25 1.01 85.00 1.13 82.75 1.13 1.59-9.00' 1.45 83.00ab 1.62 85.25b 1.07 5.11* 4.50 1.16 85.00 1.66 86.50 1.160.60--da aynı işareti taşıyan dellerler arasın0.60--da istatistik bakımın0.60--dan bir fark bu-P>0.05). --= P>0.05; * =1'<0.05.
o 8. Gruplarda haftalara göre ortalama yumurta şekil indeksi Gruplar ı 2 3 Sx x Sx x Si F --- _._--_._-7.50 ı.28 79.25 0.96 77.67 0.69 0.92-9.58 0.85 77.08 0.85 78.33 0.77 2.30-6.75 0.71 75.33 0.75 76.58 0.68 ı.17-7.25 0.77 76.17 0.70 77.75 0.68 1.27-8.83' 0.76 76.17b 0.75 76.42b 0.83 3.58* da aynı işareti taşıyan dei:erler arasında istatistik bakımından bir fark
bulu-0.05). -. =1'>0.05: * .= P<0.05.
larda haftalara göre ortalama yumurta kırılma mukavemeti, kg/cm' Gruplar F i 2 3 Sx i Si x Si< _._---.03 0.18 2.00 0.14 2.23 0.19 0.53-.35 0.15 2.23 0.16 2.67 0.13 2.40-.86 0.14 2.01 0.19 2.08 0.16 0.47-.67 0.17 i.96 0.15 2.13 0.13 2.36-.88 0.48 2.00 0.67 ı.93 0.42
0.17-bir fark bulunamamıştır (.- = 1'>0.05).
LO. Gruplarda haftalara göre ortalama yumurta akı indeksi Gruplar F 1 2 3 Si x Si< i Si --- ----.41 0.43 8.50 0.49 8.45 0.42 0.01-.98 0.38 8.30 0.36 8.42 0.39 0.92-.62 0.37 8.47 0.36 8.67 0.29 2.72-.31 0.40 8.77 0.54 9.81 0.26 ı .55-.04 0.34 8.05 0.42 7.93 0.61
1.66-bir fark bulunamamıştır (- _.. P>0.05).
30 8 34 8 38 7 42 9 46 9 İstatistiki Hafta x Tablo 30 2 34 2 38 i 42 i 46 i İstatistiki Hafta x 30 7 34 7 38 7 42 7 46 7 324 Hafta " Tablo 7. Hafta x Tabı 30 8 34 8 38 8 42 7 46 . 8 Aynı sıra lunanıamıştır ( Aynı sıra namamıştır (P> Tablo 9. Grup
RASYONLARıN YUMURTA KALİTESİ ÜZERİNE ETKİLERİ 32"
Tablo II. Gruplarda haftalara göre ortalama yumurta sarısı indeksi Gruplar
F
1 2 3
--- -._-. ..
Hafta i< Si< x Si< i< Si<
._-
-_
.._---- --,--- --- ---30 43.53 0.29 44.59 0.83 42.82 0.75 1.76--34 45.30 0.77 44.70 0.68 43.24 0.57 2.45 -38 44.69 0.53 45.57 0.50 45.80 0.56 1.24-42 46.07"b 0.60 44.06" 0.78 46.97b 0.75 4.35. 46 44.62a 0.50 42.90b 0.2.1 45.56" 0.53 9.45**Aynı sırada aynı işareti taşıyan dellerlcr arasında istatistik bakımından bir fark bu-lunamamıştır (P >0.05). - 0= P >0.05; • = p <0.05; ** .~P <0.01.
Tablo 12. Gruplarda haftalara göre ortalama yumurta Haugh birimi değerleri Gruplar
F
i 2 3
._--- ---- ---,---_ .
Hafta x Si< x Si< x Si<
--- -- --- ---30 82.16 1.88 81. 80 2.36 80.75 1.44 0.14-34 83.39 i. 75 80.65 1.48 81.03 .1.55 0.86-38 77.00" 1.65 80.98"b i. 36 82.60b 1.16 4.22" 42 85.60 1.80 83.41 2.41 88.16 1.37 1.55-46 84.85 i.76 80.03 2.13 78.30 3.10
2.01-Aynı sırada aynı işareti taşıyan değerler arasında istatistik bakımından bir fark bu-lunamamıştır (P >0.05). - = P:> 0.05; • = P<0.05.
Tablo 13. Gruplarda haftalara göre ortalama yumurta kabuk kalınlığı, mınxiO'
Gruplar
F
2 3
Hafta i< Si< Si< Si<
ı .53-i. LL- 0.74- 3.21- 2.64-0.68 0.58 0.87 0.52 0.70 34.25 33.42 34.25 34.50 36.25 0.36 0.51 0.92 0.93 0.54 35.50 33.42 34.33 32.50 34.50 0.71 35.58 0.54 34.42 0.97 35.67 0.82 35.17 0.75 36.50 İstatistiki bir fark bulunamamıştır (-- =p > 0.05). 30
34
38
42
:126 A. ERGÜN
Tablo 14. Gruplarda IMftalara göre ortalama yumurta kabuk ağırlığı, g
bir de-s':lğlığı Gruplar F i 2 3 --- --- ---- ._---Hafta x Sx x Sx x Sx --._-- --"--.-___ o___________ ---- ...-30 5.41 0.08 5.26 0.12 5.62 0.12 2.67-34 5.24 0.15 5.38 0.14 5.50 0.13 0.87-38 5.25 0.16 5.48 0.16 5.84 0.19
3.09-i
42 5.19 0_16 5.49 0.15 5.49 0.13 1.33-46 5.53 0.11 5.77 0.17 6.03 0.18 2.50- iistatistiki bir f<ırk bulunamamıştır (- =- p > 0.05).
Tablo 15. Gruplarda haftalara göre artalama yumurta kabuk külü, %
Gruplar F ı 2
i
3 Hafta x Sx x Sx x Sx ---- -- --- --30 95.29 0.27 95. 18 0.18 95.54 0.34 0.46-34 97.94 0.18 97.80 0.12 98.00 0.14 0.48-38 97.30 0.08 97_35 0.08 97.~9 0.10 0.05-42 97.04a 0.08 97.4Sb 0.09 97.37b 0.06 7.63"* 46 97.17" 0.11 97.40"b 0.09 97.62b 0.06 5.90'"Aynı sırada aynı işareti taşıyan değerler arasında istatistik bakımından bir fark
bu-lunamamıştır (P >0.05). -- ~ P > 0.05; ** =p < 0.01.
Tartışma ve Sonuç
Bu araştırma farklı eneıji düzeyindeki rasyonların yumurta kali-tesi üzerine etkilerini saptamak amacıyla yapıldı.
Araştırmada
%
16.24, i7.30 ve 18.40 ham proteinli ve 2500, 2700 ve 3000 kcal/kg Metabolik enerjili rasyonlar kullanılmıştır.Araştırma süresince gruplarda ölümler görülmedi, Diğer yişle rasyondaki protein-enerji düzeylerinden hayvanların olumsuz yönde etkilenmedi.
Günlük ortalama yem tüketimi i" 2. ve 3. gruplarda sırasıyla 150.04, 134.48 ve 122.27 g olarak belirlendi (Tablo 3). Tavuklar grup yemlemesine tabi tutulduğundan yem tüketimi istatistiksel yönden değerleııdirilcmemiştir. Rasyonda yüksek enerji düzeyinin bulunmasmın
RASYONLARıN YUMURTA KALİTESı ÜZERiNE ETKiLERi 327
yem tüketimini azalttığı gözlendi. Bu bulgular literatür bildirişle6yle (3, 7, 8) uyum içerisindedir.
Ortalama yumurta verimi gruplarda sırasıyla
%
83.25, 82.22 ve 84.23 olarak hesaplandı (Tablo 4).Bir düzine yumurta için tüketilen ortalama yem miktarı ise I", 2. ve 3. gruplarda sırasıyla 2.18,
ı
.98 ve 1.75 kg olarak bulundu (Tablo 5). Bu bulgulardan rasyonda protein ve enerji düzeyinin arttırılması ile bir düzine yumurta için tüketilen yem miktarının azaldığı anlaşılmak-tadır. Sonuçlar yapılan bazı araştırma bulgularıyla da (2, 4) uyum içe-risindedir.Araştırmada, gruplar arasmda yumurta ağırlığı bakımından ista-tistiki açıdan farklılığa sadece 38. haftada rastlanıldı (Tablo 6). Bu haftada
% ı
8.40 ham protein ve 3000 kcal Jkg metabolik enerji içeren 3. grupta yumurta ağırlığı diğer gruplardan fazla olup bu grubun diğer gruplarla olan farkı da istatistiki açıdan önemli (P < 0.01) bulunmuş-tur. Araştırma sonunda ortalama yumurta ağırlığı 65.57, 65.16 ve 68.32 g olarak saptandı. Bu dönemde rasyonda yüksek düzeyde enerji bulunmasının yumurta ağırlığında artış meydana getirmesine karşın bu artışın istatistiki açıdan önemli olmadığı Tablo 6'dan gözlenmek-tedir. Yapılan bazı araştırmalar (2,4) ile de rasyondaki cncıji düzeyinin artması ile yumurta ağırlığının arttığı kaydedilmiştir.Dört haftada bir saptanan yumurta özgül ağırlığı bakımından farklılığa 42. haftada rastlanıldı. 3. grupta yumurta özgül ağırlığı diğer gruplardan fazla olup bu grubun 1. grup ile olan farkı istatistiki açıdan önemli (P
<
0.05) bulunmuştur (Tablo 7). Araştırına sonunda ras-yandaki protein-eneıji düzeylerinin yumurta özgül ağırlığını etkileınediği gözlenmiştir. Yapılan bir araştırmada da (ll) farklı enerji düzeylerinin yumurta özğül ağırlığını etkilemediği belirtilmiştir.Araştırma sonunda yumurta şekil indeksi, yumurta sarısı indeksi ve yumurta kabuk külü bakımından gruplar arasında istatistiki açıdan önemli farklar bulundu (Tablo 8,
ıı,
i5). Ortalama yumurta şekil in-deksi gruplarda sırasıyla 78.83, 76.17 ve 76.42 olarak hesaplandı. i. grupta yumurta şekil indeksinin diğer gruplardan istatistiki açıdan önemli düzeyde (P<
0.05) fazla olduğu gözlenmektedir. Yumurta sarısı indeksi bakımından ise 2. grup diğer gruplardan istatistiki açı-dan önemli düzeyde düşük (P <: 0.01) bulunmuştur. Ortalama yumur-ta kabuk külü gruplarda sırasıyla%
97.17, 97.40 ve 97.62 olarakhe-A. ERGÜN
saplandı. 3. grupta kabuk külünün diğer gruplardan önemli ölçüde fazla olduğu görülmektedir.
Yumurta kalitesi ile ilgili diğer özelliklerden yumurta kırılma mu-kavemeti, yumurta akı indeksi, Haugh birimi, yumurta kabuk kalın-lığı ve kabuk ağırlığı bakımından gruplar arasında İstatistiki açıdan önem taşıyacak farklar bulunmadı (Tablo 9, 10, 12, 13, 14). Ara'ştırma sonunda gruplarda ortalama yumurta kırılma mukavemeti sırasıyla 1.88, 2.00 ve 1.93 kg /cm2 olarak kaydedildi. Yumurta kabuk kalınlığı
gruplarda sırasıyla 0.3450, 0.3625 ve 0.3650 mm; yumurta kabuk ağır-lığı ise gruplarda sırasıyla 5.53, 5.77 ve 6.03 g olarak bulundu. Bu de-ğerlerden de görüleceği gibi rasyonlardaki farklı enerji düzeylerinden yumurta kırılma mukavemeti, yumurta kabuk kalınlığı ve kabuk ağır-lığı etkilenmemiştir. Bulgular yapılan bazı araştırma bulgularıyla da (I I, 12) uyum İçerisindedir.
Sonuç olarak rasyonda enerji düzeyinin arttırılmasının gruplarda bir düzine yumurta için tüketilen yem miktarını önemli ölçüde azalttığı saptandı. Yumurta kalitesi ile ilgili özelliklerden yumurta ağırlığı, özgül ağırlığı, kmlma mukavemeti, yumurta akı indeksi, Haugh biri-mi, yumurta kabuk kalmlığı ve yumurta kabuk ağırlığı bakımından gruplar arasında farklılıklar gözlenmedi. Yuınurta şekil indeksi, yu-murta sarısı indeksi ve yuınurta kabuk külü bakımından gruplar ara-sında istatistiki açıdan önemli farklar bulundu.
Kaynaklar
i. Akkılıç, M. \'e Sürmen, S. (1979). Yeııı Maddeleri re Hayı'an Besleme Laboratlıvar Kitabı. A.fı. Vet. Fak. Yayınları: 357. Ankara.
2, Dammeıı, S. und Giessler, H. (1982). F.gg yield aııd feed iıııake of layiııg heııs gir'en a/l-ıııash feeds "iıh differeııı ('oll/enls of eııergy aııd protein. Archiv f. Geflügelkunde, 46 (2): 84-94.
3. Dogadaeva,ı.v. and Pan'kc,", P.N. (1984). Eııergy and proteiıı nl/frition of tahle hens kept in cages. Zhivotnovodstvo, ıı:50-51.
4. Doran, B.H., Quisenberry, J.B., Kmeger, W.F. and Br:ıılley, J.W. (1980). Response of tMrty egg-type stocks ıo foıır layer die ts dilfering iııprotein al/d caloric le~'els. Poultry Science, 59 (5): 1082-1089.
5. Düzgüneş, O. (1963). "Bi/iııısel Arai'f1rmalarda Istatistik Prensipleri ve Metotla,,". Ege Üniversitesi Matbaası.
RASYONLARıN YUMURTA KALİTESı ÜZERINE ETKİLERİ ~~i)
6. Oü:ıgüneş, O. (1975). "Istatisıik Metoılan". A.Ü. Zir. Fak. Yayınları: 578. Ankara. A.Ü. Basımevi.
7. hy, R.E. and Gleaves, E. W. (]976). Effeet of e!?gproduetioıı lepel, dietary protein cıııd eııergy 011feed consumplion and nutrient requireme1lfs of laying hens. Poultry Science, 55 (6): 2166-2171.
8. Olornu, J.M. and Offiong, S.A. (1983). The performalice of broll'n egg-ıype !ayel's fed dıllere1lf protein aııd ener!!y !erels in the tropies. Poultry Scicnce, 62 (2): 345-352. 9. Raueh, W. (1958). Vergelieheııde U1Ifersııehll/l!!enzıır Qııolilatsbeıırteilııııg
1'011fi'ise-heiem Celler Jahrbıısh (ayrı basım).
10. Rodd3, 0.0. (I 972). Breedin!:for Iate e!!!:shell qııaliıy in ıhe doll/esıic heıı. British Poultry Scier:cc, 13: 45-60.
II. Roland, O.A. (1980). Egg shell qııality. ll. Fffeet of dietory maııipıılations of protein, a/1/;noadds, energy aııd ealciıım in yoııng heııs on egg weight, shellwei!?ht, shell quo!ity and egg prodııetioıı. Poultry Scicncc, 59 (9): 2047-2054.
12. Roland, O.A. (1980). Egg shell quality. I. Efleet of dietm')' manipıılatioııs of protein, amino acids, energy and ca!ciuııı in aged hens on e!!g wei!!ht, shell weight, shell qııa/ity and egg production. Poultry Scicnce, 59 (9): 2038-2046.
