Başlık: KÖPEK SPERMASININ DONDURULMASı ÜZERİNDE ARAşTmMALARYazar(lar):YURDAYDIN, Nafiz;KOTZAB, ErichCilt: 34 Sayı: 3 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001104 Yayın Tarihi: 1987 PDF

(1)

A; O. Vet. Fak. Derg

34 (3) 534-540, ı987

-KÖPEK SPERMASININ DONDURULMASı ÜZERİNDE ARAşTmMALAR

Naliz Yurdaydını Erich Kotzab2

Untersuchungen über die Tiefgefrierung von Hundesperma

Zusammenfassung: Die Untersuehungen wurden von 4 versehiede-nen Hunderassen iıısgesammt 20 Ejakulaten verwendet.

Die Ejakulate naeh dem ersten Beurteilung, für die Tiif.gefrierung wurden mit Tris-Zitronsiiure-Glykos-Eidotter-G!.J'cerin Verdünneımedium im Verhaltnis

1 /3 verdünııt. Die Ejakulate wurden jeweils nach der Verdünnung wurde

neuerlich der Pl'Ozentsatz vorııiirtsbeweglicher Spermien dureh Schiitzung im Mikroskop beurteilt, die anschliesende Portionierung eıfolgte in Pailletten. Naeh 2 stundiger Lagerung bei 4 Gmd Celeius wurden die Pailletten über Stickstoffdampf 7 MinutelZ eingefl'Oren, anschliessend eifolgte die Struzkühlung in flüssigen Stickstoff auf - 196

oc.

Für das Auftauen der Pailletten im Wasserbad wendeten wir 10 Sek. bei 40 Grad Celsius.

Nach dem Auftauen, der durchschnittliclıe Prozentsatz vorwiirtsbeweglicher Sperınien, der Anteil toter Spermien und moıphologische abweichender Spermi-enformen wurden 46.25, 33. 12 und 27.91

%

festgestellt.

Özet: Bu araştırmada, değişik ırktan 4 köpekten alınan toplam 20 eje-kÜI'lt sperma kullanıldı.

Alınan ejekülatlar ilk değerlendirmeden sonra, Tris-Sitrat-Glikoz- Yu-murta sarısı-Gliserin sulandırıcısı ile 1/3 oranında sulandırıldı. Sulandırılan spermaların motilite oranları kontrol edildikten sonra payetlereçekildi. Payetlere doldurulan bu spermalar,

+

4 oC de 2 saat süreyle bekletildikten sonra, sıvı azot buharında 7 dakikada dondurulup, - 196 oCde sıvı azot içinde depo edil-miştir.

ıYrd. Doç. Dr., A.ü. Veteriner Fakültesi, Repradüksiyon ve Sun'i Tohumlama

Bi-lim Dalı, Ankara.

2 Dr. Med. Vet., Klinik [ür Geburtshilfe, Gynakologie und Andrologie der

(2)

KÖPEK SPERMASININ DONDURULMASı' .. 535

Donmuş spermalar, su banyosunda 10 saniye sür~yle 40

oc

de çözülmüş-tiir.

Çö'ziilen spermaların, çö'zürn sonu ortalama psermatozoon motitite (Tek yönlü hareket eden spermatozooıı yüzdesi), ö"lüspermatozoon ve anormal

sper-matozoon oranları sırasiyle

%

46.25,

%

33. 12 ve

%

27.91 olarak sap-tanmıştır.

Giriş

Spallanzani'nin 1780 de ilk kez köpeklerde uygulamasiyle

b~-layan sun'i tohumlama yöntemi, günümüzde önemli gelişmeler

gös-termiştir. Özellikle, vücut yapılarının farklılığı nedeniyle

çiftleşe-meyen köpeklerde ve donmuş spermanın tohumlamada

kullanılabil-mesinde de, büyük ölçüde sun'i tohumlama yönteminden

yararlanıl-maktadır (4, 5, 7, 8, 15, 17, 18, 21).

Brochart ve Coulomb (7), 1952 de, köpek spermasını Yumurta

sarısı-Sitrat ve Yumurta sarısı-fruktoz ile sulandırdıktan sonra, +4

oC de saklayarak motilite kontrolü yapmışlardır. Araştırıcılar,

sulan-dırılan bu spermaların motilite oranını 4 gün sonra

%

50 olarak

saptamışlardır. Harrop (12) ise, i954 de yağsız süt ile i /8 oranında

sulandırdığı spermaları

+

4 oC de saklayarak, bu spermaların 4-6

gün sonra motilite oranını

%

60 olarak bulmuştur. Araştırıcı, süt ile

sulandırılan bu spermalardan bir bölümünü

+

4- oC de İngiltere'den

Amerika'ya götürerek, 14.0 saat sonra tohumladığı köpeklerden 5

yavru elde etmiştir.

Bahlau (6) da, i958 de değişik sulandu'ıcılar ile sulandırıp

+

4

oc de saklanan spermaların, 8 gün sonra

%

44.5 oranında motiliteye

sahip olduklarını belirlemiştir. Foote ve Leonard (10) ise, 1964 de

Natrium sitrat sulandırıcısı ile i/20 oranında sulandırıp

+

5 oC de

i3 gün süreyle sakladıkları spermaların, bu süre sonunda

%

40

ora-nında motil olduğunu saptamışlardır. Gill ve ark. (ll) da, Tris

sulan-dırıcısı ile sulandırılan spermaların uzun süre tohumlamada

kullanı-labileceğini bildirmektedirler.

nu gelişmelerden sonra, Harrop (13)

%

10 Gliserin içeren

Yu-murta sarısı-Sitrat sulandırıcısı ile i /8 oranında sulandınp

+

4. oC

de 2 saat beklettiği köpek spermalarını - 79 oC de ampuller içinde

dondurmuştur. Araştırıcı, bu spermaları 12 ay sonra çözerek

%

45

motilite oranı saptamıştır. Martin (19) de,

%

8 Gliserinli ve

%

9

(3)

sulandırıpdon-536 NAFlz YURDAYDıN - ERICH KOTZAB

durduğu spermalardan yüksek motilite oranları elde etml~tlr. Foote

(9) de,

%

1i Gliserinli Sitrat-Yumurta sarısı-Tris sulandırıcısı ile

su-landırdığı spermaları ampuller içinde dondurarak, çözüm sonu

sper-matozon motilite oranını

%

4i olarak bulmu~tur. Seager (20) ise,

Laktoz-Yumurta sarısl-GIiserin ilc 1/3 oranında sulandırıp, 3 saat

+

4 oC de beklettiği spermaları pellet ~eklinde dondurmu~tur.

Ara~-tırıcı, donmu~ spermaların 30 oC de

%

3 lük Natrium sitrat içerisinde

çözüldüğünde normal bir motilite oranı elde edilebileceğini

kaydet-mektedir.

GiII ve ark. (ll),

%

8 Gliserin içeren Tris sulandırıcısı ile

sulan-dırıp dondurdukları spermaların, çözüm sonu spermatozoon motilite

oranlarının

%

40-50 arasında dcği~tiğini saptamı~lardır. Andersen

(2), 1972 de Laktoz ve Tris ile 1/3 ve 1/5 oranlarında sulandırıp

don-durduğu spermalar ile intra-vaginal olarak tohumlanan

köpekler-den normal bir dölverimi alındığını bildirmektedir. Yine, Andersen

(3) 1975 de, Tris-fruktoz-Sitrat ile sulandırıp dondurduğu

sperma-ları, 6.5 saniye süreyle 75 oC de çözerek,

%

40 oranında motilite

saptaml~tlr. Ara~tırıcı, bu spermalar ile intra-uterin olarak

tohum-ladığı köpeklerden de normal yavrular elde etmi~tir.

Deği~ik sulandırıcılar ile köpek spermasını donduran Aamdal ve

ark. (1), çözüm sonu spermatozoon motilite oranını ortalama

%

60;

Heidrich (14),

%

50 ve H uwer (16) de,

%

44.5 olarak saptamı~lardır.

Bu çalı~ma, diğer türlerde olduğu gibi, köpek spermasının da

dondurulup uzun süre saklanarak, istenildiğinde köpek

yeti~tiricili-ğinde kullanılabileceği ni ortaya koymak amaciyle yapılml~tlr.

Materyal ve Metot

Bu ar~tırmada, Viyana Veteriner Üniversitesi Doğum ve

Andro-logie Kliniğine gelen değişik ırktan 4 köpekten alınan toplam 20

ejekülat sperma kullanılml~tlr. Masaj yöntemiyle alınan

ejekülat-ların gerekli muayene ve değerlendirmeleri yapıldıktan sonra,

Tris . Sitrat . Glikoz Bidistile Su . Gliserin 2.4 g

ı.

3 g 1.0 g 72.2 ml 8.8 ml

(4)

KÖPEK SPERMASININ DONDURULMASı ... 537

Yumurta Sarısı 20.0 ml

Streptomisin 100. O mg

PenisiIlin 100.000 1.E. sulandıncısı ile i /3

oranında sulandırılılarak 0.25 sm3 hacnıindeki payetlere çekildi. Bu

spermalar, 2 saat süreyle

+-

4 oC de beklettildikten sonra

(Equilib-ration), - 79 GC de sıvı azot buharında 7 dakika süreyle dondurulup,

sıvı azot içinde depo edildi. Donmuş spermalar, su banyosunda 10

saniyede 40 oC de çözülerek, çözüm sonu spermatolojik değerler

sap-tandı.

Bulgular

Değişik ırktan 4 köpekten alınan toplam 20 ejekülata ait başlıca

spermatolojik değerler Tablo i de gösterilmiştir. Tablodan

izlenebi-leceği gibi, bu köpekleri n ortalama ejekülat miktarı (sm3), tek yönlü

hareket eden spermatozoon oranı (%), ölü spermatozoon oranı (%),

anormal spermatozoon oranı (%) ve spermatozoon yoğunluğu

(mil-yon/sm3) sırasiyle, 2.2, 80.75,17.04,14.77 ve 308.950 olarak

sap-tanmıştır.

Tablo I. Değişik ırktan 4 köpekten alınan 20 ejekülatta saptanan spermatolojik değerler.

Spermatozo-ölü 'pel'- Anormal on yoğunluğu

miktar. Motilite (%) matozoon 'permatozo- (milyon/sm')

ırkı (sm') oranı (%) oıı oranı (%)

V O U --- ---_._- ---

--- --

_--- _--- ---1.5 80 LO 10 17.5 23.5 205.000 i 80 5 15 13.5 12 406.000 i 85 5 10 i) 11.5 538.000 0- 1.5 90 5 5 13 11.5 418.000 <:: 3 90 5 5 5.5 14.5 512.000 .:~ <:: bO _2.5 ₉₀ ₅ 5 8 9.5 449.000 " bO e:ı>0 ₃ ₈₀ ₅ ₁₅ _2.5 _21.5 _132.000 <;g _1.5 ₉₀ ₅ ₅ _5.5 _6.5 _579.000 :ı oı:::: _i ₇₀ ₂₅ ₅ _7.5 ₇ _98.000 bO o . _i ₈₀ _lA ₁₀ ₇ 18.5 181.000 cl ~ ₃ ₈₀ lA LO 7 8 115.000 '"

-

•... _2.5 70 20 LO 9.5 14.5 146.000 J;!~ u ₃ ₈₀ _LO _LO ₅ ₁₅ _202.000 '"

--•....

-

_3.5 ₉₀ 5 5 6 6.5 434.000 ı:ı:ı:g ....!,,D ₃ ₇₀ ₁₅ ₁₅ ₁₂ ₂₆ 529.000 -o o <::ı:ı:l _2.5 ₈₀ ₅ ₁₅ _lG _24.5 _420.000 ol ıi:: 2 60 20 20 8 7.5 183.000 1.5 80 , LO 10 14.5 16.5 126.000 3.5 85 5 10 5 18.5 312.000 2.5 85 5 15 5 22.5 207.000 --- ---- --- -.- --- --- ---ortalama 2.2 80.75 9.25 LO 17.04 14.77 308.950

(5)

538 NAFlz YURDAYDıN -- ERICH KOTZA13

Öteyandan, sperması dondurulan köpeklerin, donnıu~

sperma-nın çözüm sonu ortalama spermatozoon motilite oranı (Tek yönlü

hareket eden spermatozoon oranı)

%

46.25 olarak elde edilmi~tir.

Bu spermaların, çözüm sonu spermatozoon oranı cil düşük

%

30, en

yüksek ise,

%

60 olmuştur. Bu arada, ortalama <:/0 33. 12 olan çözüm

sonu ölü spermatozoon oranı, en dü~ük

%

7.5 ve en yüksek

%

58.5

olarak bulunmu~tur. Aynı köpeklerin, çözüm sonu ortalama anormal

spermatozoon oranı da,

%

27.91 olmuştur. En düşük ve en yüksek

anormal spcrmatozoon oranları da, sırasil'le

%

12.5 ve

%

50.5 olarak

saptanmıştır. Çözüm sonu, eIl az 54'.000 milyon jsm3, en yüksek ise,

115.000 milyon jsm3 olarak bulunan spermatozoon yoğunluğu

orta-lama 79.583 milyon jsm3 olarak elde edilmiştir. (Tablo 2).

Tablo 2. Değişik ırktan 4 köpeğin doııınıı~ spermalarından çözüm sonu ortalama olarak

elde edilen ortalama, e!1 az ve en çok spcrmatolojik değerler.

Motilite (%)* Ölü spcrmatozoon Anormal sperma- sperrnalüzoon yo- .1

V O U oranı (%) tazoon oraııı (';.~) ğunluğu (milyon!

sm') i

___.

.--.---

---1

46.257.9145.80 33.12 27.91 79.583 1

(30--u0) (5-15) (25-65) (7.5-58.5) (12.5-50.5) (54000-115000)

i

•••V ~" Tek yönlü hareket den spermatowon oranı

O - Kendi etrafında dönen en spermatozoon oranı

U = Hareketsiz spcrmartozoon oranı

Tartışma ve Sonuç

Araştırmada kuIlanılan deği~ik ırktan 4- köpeğin donmuş

sper-malarının çözüm sonu ortalama spermatozoon motilite oranı (Tek

yönlü hareket eden spermatozoon oranı)

%

46.25 olarak bulunmu~tur.

Bu değer, Harrop (13) un

%

15; Huwer (16) in

%)

44.5; Gill ve ark.

(ll) nın

%

40--50 olarak elde ettikleri çözüm sonu motilite oranlarına

benzerlik göstermektedir.

Ötel'andan, aynı değer (% 46.25), F oote (9) ın

%

4- 1; Andcrsen

(3) 111

%

40 olarak buldukları çözüm sonu motilite oranlarından bır

ölçüde yüksek; Heidrich (14) ın

%

50 ve Aamdal ve ark. (I) nın da,

%

60 olarak saptadıkları çözüm sonu spei'matozoon motilite

oran-ların dan ise düşüktür.

Bu farklılıklar, ara~tırmada kullaliılan köpeklcriıı dcği~ik ırktan

olmaları ayanında, sperma sulanclırıeıları ile sperınayı dondurma

(6)

KÖPEK SPERMASININ DONDURULMASı. .. 53')

Aynı şekilde, donınuş köpek spermasını çöı:ıne süre ve ısılan ilc sper-mayı değerlendirme yöntemlerinin de farklı olması, sonuçların bir ölçüde değişik olmasında etkili olmuş olabilir.

Bu çalışma sonuçları da, C,~Oğııaraştırıcınında (2, 4, J, 6, 7, B,

10,12,15,17,18,19,20,21) kaydettiği gibi, köpek spermasının ya kısa süre saklanarak, yada dondurulup uzun süre sıvı azot içinde tu-tularak tohumlamada kullanılabilcceğini vc normal bir dölverimi ala-bilmek için diğer hayvan türlerinde olduğu gibi, köpek yetiştiriciliğin-de yetiştiriciliğin-deistcnildiğinyetiştiriciliğin-de başariyle kullanılabileceğini ortaya koymaktadır.

Kaynaklar

1. Aanıdal, J., Andersen, K. and Fougner, J.A. (ı 972). IıısemirlOtiolı wiıh fm::el1 semen

in Ihe blııefox. 7. Int. Congr. Anim. Rcprcd. Artİr. İmı'm., }\ltinchen.

2. Andersen, K. (1972). Ferlilif)' offrozen sencer!. :\cta vet. scand., 13: i23- i30.

3. Andersen, K. (1975). !rıseıııinaıioıı ILilhIm:elı dog semcn based01/ a ııew iııseminalion

lec/ı-ııique. Zuclıthygicnc., 10: ı.-1.

4. Arbeiter, K.• (ı 9(8). f{orn:ol/es fur ıhe Irealmeıılqlbilclıes. \Yimer tierartzl. J\lsdır., j5:

587.

5. Arbeiter, K. (I 9U7). Die kiinsıliche Besamwıg in der Hıl/I.de::llelıtihre Forleile uııd (;ejahıen.

Europa-Kongress Drr Kynologie, Donmunt.

6. Bahiau, E. (195!!). Uıılersııclıııııgeıı iiber die f('ul/servierııııg VDnHlIIıdes/ıemıa. :\.lünclırn, Univ.

Veterinarınc.d. Fak., Disserıation.

7. Brochart, M., und Coulomb, J. (I 952). Recherclıes sur la dilliıion el la eonsavaıion diL

s/ıemıa de cldell. Bulı' Acad. Vet. Fr., 25: 59G2.

!!. Busch, W., Löhle, K. und Peter, lV. (ı9ll~). lı'iil/silieke !Je.ıomımf; bd Nııızıiewı. VEB

Gııslav Fisclıc.r Verlag Jeııa, DDR.

9, Foote, R.H. (19G'~a). EXleııdersfor freedııg dog semen. Am ..I.vet. Res., 25: 37-40.

LO. Foote, R.H. und Leonard, E.P. (1961). The itiflııeııceqf /III, osmotie presuTc, glycine mıd

glyCCl.ol011 tlıe sUTvial of dog speTIII in bıiffered-yolk e.\'lerıdcr;. Corndl Vet., 51: 78-89.

i i. Gill, H.P., Kaulman, C.F., Foote, R.H. und Kırk, R.W. (1970). Arıilidal iıısemiııalioıı

of Beagle bilelıes willıfres'ıly eo!leeled, liqııid,stured {/ııdjro;;eıı-stoıed semerı. Am ..J.V ct. Res., 31: 1807-1813.

12. Harrop, A.E. (ı 954b). Artifieial iıısemiııalimı of {/ bilelı willı /JlCJCTledseli/eıı. Brit. V ct. j.,

1ID: 424-425. .

13. Harrop, A.E. (I 9(2). Artifieial iııseıııiııaıion iıı ılıe dog. (Asqııoled iıı Maule, ].R.P The

se-meıı of aııimals wıd arlifieial i'lSemirıatiolı. Coııııııonnwcaltlı Aqrinıltııral ll11rcau, Farnham

(7)

5:0 _NAFİz _{YURDA YDıN} _- _{ERICH KOTZAB}

14. Heidrieh, S. (1977).Eiıı Beitrag zur TiefgefrierUlıg voıı Rüdeıısperma. Berlin Frcie Univ. Fachber. Veterinarmed., Dissertation.

ıs. Herout, N. (1986).Eine Aııalyse der Befmclılııııgsergebnisse besam/er Huııdinnen. Wiener Tierarztl. Hochschu1e., Dissertation.

16. Huwer, M. (1984). Untersuchungen zur Tiefgefrierkoııservierung voıı Hundesperma unler Bc-sonderer Berücksichtigım,IJ dcr Samenzenlrifugation. Hannover Tierarztl. Hoehsehule., Dis-sertation.

17. Knaus, E. (1982). Die kı/ıısılic/u Besaıııung voıı Huıu/imıeıı mit defizienler Fruclıtbarkeiı.

Zuehtygiene., 17: 126.

18. Laiblin, C., Rohloff, D. und Heidrieh, S. (I 978).Unlersuchiııgen .tur spemıatogenetischeıı leislung von Beagle-Rüden. BerI. Müneh. ticrarztl. Woehcnschr., 91: 9-1ı.

19. Martin, I.C.A. (1963a).Tlıe freezing of dog spermalozoa to-79

oc.

Res. vet. Sei., 4: 304-314.

20. Seager, S.W.J.(ı968).Succesiful prcg"ancies u/ilizing frozeıı dofg scmcıı.A.I. Digest., 12: 6. 21. Seager, S.W.J., Platz, C.C. und Fleteber, W.S.(197S?).Conceplion rales mıd related