Ankara Univ Vet Fak Derg. 411, 141-145, 200 i
Akkaraman koyunlarda
Bıı
vitamini ve folik asit düzeyleri ile bazı
hematolojik ve biyokimyasal değerler arasındaki ilişki
Çiğdem ALTINSAAT
Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi. Fizyoloji Anabilim Dalı. Ankara
Özet: Bn ara~lIrına. liç grup koyundaki (erkek toklu. gebe dişi. gebe olmayan dışı) Bı, vitamini ve folik asiı dlizeylerının ve bu değcrlerle alyuvar sayısı. akyuvar sayısı. hematoknl. hemoglobin. ortalama alyuvar hacmi. ortalama alyuvar hetıloglobini. kandaki torlam protein. alblimın. glikoz. lire. kreatinin, kolesterol, triglıserit. SGOT ve SGPT değcrleri arasındakı ilışkinın anı~lIrılmasl dınacıyla yapılmıştır. Bı, vItaminı ve folik asit düzeyleri radyoimlllllJloassay (RIA) yöntemiyle. kan toplam protcin. ,ı1hıııııın. glıko/. üre. kreatinin. kolesteroL. trigliseril. SGOT ve SGPT değerleri otoanalizatör ilc değerlendirilmiştir. Ü<; gruba (i. grup erkek ıOklu n=20. II. grup: gebe koyun n=20 ve llL. grup: gebe olmayan koyun n=20) ait hematolojik değerler otoıııatik kan sayacı kullanılanık elde edilmıştir. Sonuçlar istatistikselolarak değerlendirilmiş, Bı" vitamini ve folik asit düzeyleri arasındaki ili~ki regresyon analızi ıle gösterilmiştir. Bı, vitamini ve folik asit düzeyleri arasında her üç grupta da istatistikselolarak anlamlı (I. grup p<O.OI r=O.7S0. II. grup p<O.O I. r=0929. llL. Grup p<O.05. r=O.64 i) bir ilişki bulunmu~tlIr. Bı, vitamini ve folik asit düzeyleri ile helıı<ltoloJik ve bıyokimy<ıs<ıl değerler arasındaki ilişkiye bakıldığında ise, i. grupta folik asit ve kdn glikoz değerleri arasında ,lJllamll (pdl.O). r=().549) bir ili~ki bulunurken, diğer gruplarda bir anlam gözlenememi~tir. Bı, vitamini ile kan üre değerleri ve folik asıt dlizeyleri ilc kan iin: değcrleri arasında (II. grupta p<O.05 sırasıyla r=0.450. r=0.464. III. grupta pdl.O i sırasıyla r=O.703. r=O.622) anlamlı bır ii işk i saptanml~tlr.
Anahtar kelimeler: B
i"
vitamini, folik asit. kan parametreleri, koyunVitamin Bıı and folic acid levels and correlation
with some haematological
and biochemical
parameters
in Akkaraman
sheep
Summary: Vitamin Bı, ıs an essentiai vitamin havıng an important function in erythropoiesis. Thıs study \\'as cllectuaıed to gct somc information about the vitamin Bı, and folic acid statlls in three different sheep groups (non-prcgnant ewcs. prcgnant ewcs ,md males) and evaluate if there was a carrelation between these parameters and the level of total protein. albumin. glucose. url'a. ueaııniıl. cholesterol. triglyseride, SGOT, SGPT. sodium, potassium, cakium. inorganie phosphonı.s. cohalt and soıııe haematological parameters (RBe. WBC, Hct, Hb. \tıCV. MCH). Vitamin Bı" and folic acid levels were assessed on r,ıdioimmunoassay, whıle total protein, albumin. glucose. urea. ereatinin. eholesterol. triglysende. SGOT. SGPT levels wcrc mcasııred with autoanalyscr. Speeimens were analysed hy atomic absorbtion speetroscopy (AAS) LO estimate the senı m cobalı conccntraııons. Hemograms were analysed on COlılter Counter in three groups: Group i(male. n= 20); (,roup ii (prcgııant ewes. n= 20): Group iii (non-pregnanı ewes. n=20). The results were sıati.stically analysed. Relations belween pla ..sına vitamın Bı, and foiıc acıd v,ılııes were show n by correlation analyses. The correlation of vitamin Bı, level.s and folıc acid values was found significant 111 group
ı.
group ii and group iii beıng p<O.OI, r=O.750. p<O.OI. 1'=0.929, p<O.05. r=O.64i. re.spectively. When association betwcen biochemical. haematologieal values and plasma vitamin Bı, and folic acid values were examined signifieal1l conelations were ob.scrvecl between folie acid and plasma glucose eoneentrations (1'=0.549) in groupı.
The eorrelation of vitamin Bi"
and plasma urca. folic acid and pla.sma urea values were found to be statistieally signifieant in group ii (p<O.05 1'=0.450. r=0.464i and in group III (p<().(JI r=O.703, r=O.622). respectively.Key words: Blood paraıneters. folic acid, sheep. vitamin Bı,
Giriş
I312 vitamini siyanokohalamin veya antipernisiyöz vitamin olarak da hilinir. Korrin halka sistemine sahip olup yapısında kobalt hulunduğu için eksikliği hu iz ele-ment ile yakından ilgilidir (9). Bu vitamini at. kedi, köpek gibi monogastrik hayvanların dışardan alması ge-rektiği halde gevişgetirenlerde huna gerek yoktur. Çünkü, kohalt varlığında rumende hulunan Selemoııas,
Pep-tostreptococcııS ve Bııtyrivihrio gruhu hakteriler hu
vi-tamini sentezleyehilir (14). Oluşan B 12 vitamininin
sa-dece %3-15' i kobalamin şeklindedir. Koyunlarda günllik B 12 vitamini gereksinimi II ı,tg, günlük olu~um miktarı ise 500 ı,tg kadardır. Sindirim kanalında B grubu vi-taminler olu~tuktan sonra tiyamin, hücre dışında yer alır ve bağırsaklardan emilir. Folik asİt ve BI2 vitamini i.se. çoğunlukla hücre içinde hulunduğundan rtımen 111l1-kozasından çok az emilir. Mikroorganizmalar abomazum ve ince bağırsaklarda parçalanıp sindirildikten sonra olu .. şan B 12 vitamini özellikle ince bağırsaklarda ileul11t1l1 son kısmından emilir. Emilcbilmesi için. midedeki parietal hücrelerden salınan ve glikoprotein yapısında bir madde
142 Çigdcm Altınsaat
olan intrinsik faktör (İF) denilen özel taşıyıcı bir proteine gereksinimi vardır. İntrinsik faktör-B 12 vitamin komp-leksi burada uygun reseptörleri etkileyerek emilim ger-çekleşir (8). BI2 vitamini fazlası dışkıyla dışarı atılır (21). B 12 vitamininin vücutta etkin olarak bulunan iki şekli vardır. Bunlar. transkobalamin ve metilkobalamin-dir. Yapılan çalı~malarda transkobalamin H'nin, karaci-ğer hücrelerinde (I) ileum mukozasında. fibroblastlarda, çubuk çekirdekli nötrofillerde oluşabildiği saptanmıştır. Transkobalaniin, hemosisteinin metionine metilasyonun-da görevalan bir koenzimdir (27).
MacPherson ve ark. (19) yaptıkları bir çalışmada, klinik olarak normal koyunlarda plazma B 12 vitamini dü-zeyini 400-900 pg/ml arasında saptamışlardır. Aynı araş-tırıcılar, üç ayrı deneme grubuna ayırdıkları hayvanlarda kobalt yetersizliğinde kan hemoglobin miktarını 6.4
-11.2 g/dl olarak belirlemişlerdir. Kobalt yönünden yeterli rasyonla beslenen hayvanlarda ise hemoglobin düzeyinin 11.2-13.3 g/d i'ye yükseldiğini bildirmişlerdir (19). Her-bert ve Zalusky (16) ise megaloblastik anemili hastalarda yaptıkları çalışmada. B 12 vitamini ve folik asit yetersizli-ğini gözlemlcmişlerdir. Bunun yanında, bu vitamini sen-tezleyebilen hayvanların ön midelerinde. oluşumdan so-rumlu bakterilerin yetersizliği veya mideden İF salınma-sındaki aksaklıklar da B 12vitamin yetersizliğinin başlıca nedenıdir (4,5). Bazı durumlarda, oluşan BI2 vitamini ye-terince emilmeyebilir. Özellikle, kolsişin, etanol, para-aminosalisilik asit. neomisin ve insanlarda ağızdan alınan gebeliği önleyici ilaçlar, bu vitaminin emilimini engeller. Yine. rasyona bağlı enteritis. ileumun çıkarılması. BI2 vi-tamininin konjenital malabsorpsiyonu gibi durumlarda da cmilimin aksadığı giirülür.
B 12 vitamini. kolin ve tinlİn 'in metillenmesinde de roloynamaktadır. Timin, bilindiği gibi hücre bölünmesi ve büyümeyle ilgili olarak DNA oluşumunda gereklidir. Hemosisteinin metionine dönüşümünde kofaktör olan metilkobalamin kullanılır. Alyuvar yapım yeri olan kemik iliği dokusu çok çabuk gelişip çoğalabilen bir do-kudur. 1312 vitamini yetersizliği sonucu DNA oluşumu hozulur ve alyuvarların yapım hızını engelleyerek me-galohlastik anemi şekillenir. Anemili hastalarda aynı za-manda halsizlik, kilo kaybı. karaciğerde yağlanma. da-lakta hemosideroı görülür (2). Genç hayvanlardaki B 12 vitamini yetersizliği ise. iştahstzlıkla seyreden büyüme geriliği ve verim düşüklüğü gihi bulgularla ortaya çıkar. Bu açıdan karlı bir hayvancılık işletmesi yapılmak is-teniyorsa günlük Ble vitamini ihtiyacının karşılanması ol-dukça önem taşımaktadır (13,17,29).
Gevişgetirenlerde bu vitamini sindirim kanalında hulunan mikroorganizmalar oluşttırabildiklcrinden dışarı-dan B 12 vitamininin alınnıaması yetersizlik ortaya çıkar-maz. Erişkin bir gcvişgetirende görülebilen tck B vitami-ni yeıcrsizliği. rasyonda kobalt noksanlığına bağlı B le vi-tamini yetersizliğidir O).Bu yetersizllik iizellikle
kohalt-ça fakir meralarda otlayan gevişgetirenlerde ortaya çıkar (10). Gevişgetirenlerde bir haftadan başlayarak iki ay içe-risinde rumen florası B vitaminIerini oluşturabilecek ye-tencğe kavuşur. B 12 vitamininin prostetik gruhu olan ko-balt. B 12 vitamininin moleküler ağırlığının yaklaşık 6JA.5'ini oluşturur (27).
tnsan, etçil ve gevişgetirmeyen diğer hayvanlarda BI2 vitamini oluşumu ancak emiliminin en az düzeyde ol-duğu bağırsakların son bölümünde çok az miktarda ger-çekıeşebilmektedir.
Gevişgetirenlerde günlük diyetle alınması gereken BI2 vitamini miktarı 0.07-0.1 ppm. gevişgetirmeyenlerde ise bu miktarın birkaç katıdır. Kobalt. B 12 vitanıininin bi leşiminde bulunan bir iz element olarak gevişgetirenler için önemli bir enerji kaynağı olan propiyonat me. tabolizmasında önemli role sahiptir (I 8). B 12 vitamininin bir koenzim formu. propiyonik asit metabolizmasında bir ara basamak olan metilmclonatın süksinaıa diinüşümü için gereklidir. Gevişgetirmeyenlerle gevişgetirenler ara-sında günlük vitamin gereksinimindeki fark, rumen B 12vi-tamini biyosentezinin olmaması ve metilmelonatın enerji metabolizması için daha fazla miktarda vitamine gereksi-nim duymasından kaynaklanmaktadır (28). Kııhaltııı fa/.Ia miktarda alınması bazı solumım enzimlerinin (sitokrom oksidaz. süksinik dehidrojenaz) inhibisyonuna bağlı ola. rak polisitemiye neden olur. Bu element diğer iz cIe-mentlerle birlikte rumendeki bakterilerde toplanmakta ve kobalaminler oluşmaktadır. B 12 vitamini. karaciğerde dc-polanır (30). Gevişgetirenlerin kobalt veya B 12vitaminine fazla gereksinim duymalannın asıl nedeni hudur (24).
BI2 vitamini ve folik asit, hemopoez ve metaholi/-mada önemli roloynayan iki vitamindir. Bu iki vitaminin miktarının belirlenmesi anemilerin klinik tamsında baş-vurulan çok önem taşımaktadır (6.20.25.26).
Bu çalışma. erkek. gebe olmayan dişi ve gebe dişi koyunlarda B 12 vitamini. falik asit ik hematolojik. bi-yokimyasal değerler ve kobalt arasındaki ilişkiyi araş-tırmak amacıyla yapılmıştır.
Materyal ve Metot
Araştırmada 20 erkek taklu. 20 gebe olmayan ve 20 gebe dişi Akkaraman koyun kuııanılmıştır. Hayvanlar mera döneminden sonra kapalı ahır koşuııarında bes-lenmiş ve rasyona kobalt ve vitamin ilavcsi yapılma mıştır.
Sabah beslemesinden önce. R:OO.9:00 saatleri ara-sında hayvanların her hirinin vena jugularis 'lerinden top lam
Lo
ml kan alınmıştır. Hematokrit değer. hcmoglohin miktarı, alyuvar sayımı. akyııvar sayımı ve akyuvar for-mülü için kuııanılacak kan bu amaçla heparinli va-cutainer'lara alınmıştır. BI2 vitamini, falik asit ve bi-yokimyasal analizler için 5 ml kan anıikoagulansıı vacutainer'lara alınarak pıhtılaşnıası sağlanmış, 3000 rpm' de iO dakika. santrifigasyon işlemi ile ayrılan se-rumIardan yararlanılmıştır.Ankara Üniv Vet fak Derg, 48, 2001 143
Elde edilen serumlar sodyum, potasyum, klor, kal-siyumanalizleri için deiyonize su ile yıkanmış eppendor[ tüplerde -20o
e
de saklanmıştır.Koyunlara ait hemoglohin miktarı, hematokrit
değer, alyuvar sayısı, akyuvar sayısı, ortalama alyuvar hacmi (MCV), ortalama alyuvar hemoglobini (MCH) ve
ortalama alyuvar hemoglobin derişimi (MCHC)
he-matolojik analizatörde (Melet Schloesing Lab. MS9
VeL), kan biyokimyasal değerler ise hiyokimyasal ana-lizaıörde (Hitachi 717) helirlenmiştir.
Serum Bı2 vitamini ve folik asiı düzeyleri
ra-dioimmunoassay yöntemiyle (Simultrac SNB.
Ra-dioassay Kit Vitamin B dFolate, ICN Pharmaceuticals) saptanmıştır. BI2 vitamini ilc folik asit miktarı çift RIA ıekniği ile çalışılmıştır. Bı2 vitamini ve folik asidin be-raber ölçüldüğü bu yöntemde serum kullanılması öne-rilmektedir. Hayvanlardan elde edilen serum örnekleri iinceliklc BI2 vitamini ve folik asidin, kendi hağlayıcı proteinlerinden serbesı bırakılması için denatüre edilir. Daha sonra BI2 vitamini, C05? ile işareıli BI2 vitamini ilc
saf1aştırılmış intrinsik faktördeki bağlayıcı yüzeylere bağ-lanmak için yarışa girer. Folik asit ise Ii25 işaretli [olik asiıle, folik asit bağlayıcı protein üzerindeki bölgelerine hağlanmak üzere yarışırlar. Bağlanmamış fraksiyonlar, kaplı kömüre adsorbsiyondan sonra santrifüj işlemi ger-çekleştirilerek, üstte kalan kısmın atılması ile ayrıştmlır. B12 vİlamini miktarındaki her bağlanma, ters ilişkili
ola-rak, mevcut vitamin derişimi ilc orantılıdır.
Serum kobalt değerleri ise serum örnekleri %1'lik nitrik asit ilc uygun oranlarda seyreltilerek atomik ab-sorbsiyon spektrofotometre (Varian 30/40), grafik tüp aıomizer (Varian GT A96)' de belirlenmiştir.
İstatistiksel analizler, tüm hematolojik ve bi-yokimyasal değerler arasındaki ilişki varyans analizi kul-lanılarak grup ortalamaları arasındaki farkın önem kont-rolü yapılmıştır. İki değişken arası ilişkinin varlığı ise Pearson'un korelasyon katsayısı ve önem kontrolü ile in-celenmiştir (lS).
Bulgular
Gebe, gebe olmayan koyunlar ve erkek
tok-lularlardan oluşan üç grupta alyuvar sayısı, akyuvar sa-yısı, hematokrit, hemoglobin, ortalama alyuvar hacmi,
or-talama alyuvar hemoglobini değerleri ve akyuvar
tiplerinin yüzde ortalaması Tablo i'de gösterilmiştir. -.B12vitamini ve folik üsİl düzeyleıi, kandaki toplam protein, albümin, glikoz, üre, kreatinin, kolesterol, trig-liserit, SGOT, SGPT, sodyum, potasyum, kalsiyum, inor ganik fosfor ve kohalt değerlerinin ortalama dcğerler Tablo 2'de verilmiştir.
BI2 vitamini ve folik asit düzeyleri ilc koyunlara ait kan değerleri arasındaki ilişki korelasyon analizi ile gös-terilmiştir.
BI2 vitamini ve folik asit düzeyleri arasında her üç grupta da istatistikselolarak anlamlı (Grup i p<O.Oi
r=0.750; Grup II p<O.OI, r=0.929, Grup III p<O.05, r=O.64i) bir ilişki bulunmuştur. B 12vitamini ve folik asiı düzeyleri ile hematolojik ve biyokimyasal değerler ara-sındaki ilişkiye bakıldığında ise, grup i'de folik asit ve kan glikoz değerleri arasında anlamlı (p<O.OI, r=0.549) -bir ilişki bulunurken, diğer gruplarda bir anlam göz-lemlenmemiştir. B 12 vitamini ile kan üre değerleri ve folik asit düzeyleri ile kan üre değerleri arasında (Grup I1'de p<O.05 sırasıyla r=0.450, r=0.464, Grup I1I'de p<O.OI sırasıyla r=0.703, r=0.622) anlamlı bir ilişki sap-tanmıştır.
Tartışma ve Sonuç
Şiddetli kobalt yetersizliği olan koyunlarda oksijen taşıma kapasitesinin %30 azalmasıyla güçlü bir mak-rositer aneminin şekillendiğini gösterilmiştir (6). Ayrıca. folik asit yetersizliği çevresel kanda anormal erit-roblastların bulunmasına neden olmaktadır. Bu bulgular hem kobaltça fakir merada otlayan koyunlarda, hem de laboratuvar koşullarında gözlemlenmiştir (13.22). Ko-yunlardaki bu kan tablosu pernisiyöz anemİdeki gibi
Tablo I. Grupların hematolojik degerleri ortalamaları. Table i.The meanhaematological values in study groups.
Alyuvar (xi06/mm)) Akyuvar (xiO'/mm)) Hemoglobin (g/dl) PCv(%) Nötrofil (%) Lenfosit (%) Monosit (%) Eozinonı (%) Bazafil (%) i. Grup (erkek) n=20 X:tSx 10.67 :t 1.40a 3.03:t 1.25
ı
L26:t 1.1 r 23.4 :t 3.05 " 29.14:t 7.57 59.43 :t 8.80 4.83 :t 3.74 f 5.22 :t 3.72 " 0.87 :t 0.4 II. Grup (gebe di~i) n=20 X:tSx 8.72:tLI7" 2.84:t L5l 10.68 :t ll.7cl 19.5 :t 2.44 a 30.96 :t 8.94 64.i9:t 7.75 3.13:t 2.54dı
.44 :t 1.26a 0.36 :t 0.1i III. Grup (di~i) n=2ll X:tSx 9.12:t ll.86 " 3.50:t 1.37 10.38 :t 0.9c 19.9:t 1.88u 31.55 :t 7.86 62.65 :t '.>.47 2.55 :tı
.X2c 2.29 :t 3.iIIa 0.43 :t ll.ı
4 Ayııı satırda farklı harfleri ta~ıyan ortalamalar arası farklar önemlidir144 Çiğdem Altınsaat
Tahlo 2. Gruplara görc kan biyokımyasal dcğerlcri. Bı~ vitamini. folik asit ve kohalt dcğerleri ortalaması. Tahlc 2. Mcans of hioehcmieal valucs. vitamin Bı~.folic acid and cobalt in study groups.
Glikoz(mg/dl) Ürc (mmol/Il Krcatinin (mg/dı) Kolcsterol (mg/dı) Trigliscrit (mg/dı) Toplam protein (g/dl) Albiimin SGOT (LU/ı) SGPT (IClı) Toplam bilinıhin (mg/dı) Kalsiyum (mEq/l) Inorganik fosfor (mEq/l) Sodyum (mmolll) Potasyum (mmolll) Klor (mEqll) Bı, vilamim (pmol/ml) Folik asİt (ııg/ml) Kohalt ng/1ll1 i Grup (erkek) n=20 X:tSx 5475:t S.31' 36:t7.29 O.S4:t 0.15c 58.25:t 11.9 ' 26.
ıs
:t S,45 7.54 :t 0.65 ci 3.32 :t 0,42 < 86.iO :t 26.00 20.6:t 5,47 O.i2:tO.OS< S.96:t 0.62 5.91 :t 1.02< 140.8 :t 3.S8 5.64 :t 0.72 103,45 :t 3.33 2:tO.i93 i 7,49 :t 2,46h 3.34:t O.16h IL Grup (gebe di~i) n=20 X:tSx 55.3 :t 10.72 39.05 :t 6.22 0.80:t 0.2icr 44.55 :t 9.2h 20.90:t 5.56 6.94 :t 0.52< 2.94 :t 0,43 r S5.S0:t 2i.OS 19.55 :t 5.35 O.ı
3 :t 0.05ciı
3.07 :t 0.58 6.52 :ti. i3ci 140 :t 2.5 5.52 :!:0,4ı
IOI,44:t 2.16ı
.32:t0.234 c 5.33 :t 2.34 a 2.05 :t 0.23 ' III Grup (di~i) ıı=20 X:tSx 5225 :t 968 39,45 :t 5,47 0.76:t O.ISI 503 :t 8,42 h 24. i O:t9.34 7.17:tO.671 3.02 :t 0,42 i 95.15:t 28.19 19.7:t4IS O. i(ı:tO 07 i S.ı
8 :t 0.8 7.09 :t 1.5ii 13985:t 3.73 538 :tO.2Sı
03 .05 :t3.67 2.2S0 :t0.234 i 8.55 :t 350 h 3.0<) :t 0.63 hAym satırda farklı harfleri ta~ıyan ortalamalar arası farklar önemlidir a.h p<O.OOi e.f p<O.05
kemik iliği düzensizliğini göstermektedir (12). Me-galohlastik aneminin. folik aside olduğu kadar eşit oranda B 12vitaminine de hızla cevap verdiğini göstermiştir (22). Kobaltça fakir rasyon la beslenen ve kobalt ye-tersizliği gelişen keçiler üzerinde yapılan çalışmalarda, norınositik ve normokromik bir tablo gözlemlenmiştir (2 I).
Çalışmada. gebc koyunlarda serum kobalt de-ğerlerinin. erkek ve gebt: olmayan dişilere göre daha düşük (p<O.OOI) olduğu gözlemlenmiştir. Aynı şekilde, gehdcrde folik asit düzeyleri, diğer gruplarla kar-şılaştırıldığında istatistiksd olarak önemli (p<O.OO i) fark-lılıklar saptanmıştır. B 12 vitamini bakımından erkek ve gehe olmayan dişiler arasında farklılık gözlenmezken, bu iki gruba ait değerlerin gebelerc göre yüksek (p<0.05) ol-duğu belirlenmiştir.
Sadecc arpayla beslemede kobalt yetersizliği oluş-[urulduğunda ve rumen suksinat yoğunluğunun hızlı ve önemli derecede arttığı görülmüşti.ir. Rumen propiyonat derişiminin azalması, süksinat/propiyonat oranının mik-roorganizmalarca düzenlendiği olasılığını düşündürmek-tedir. Rumen süksinat derişiminin emilebildiği ve böylece arpa ya da otla beslenmiş gevişgetirenlerde plazma sük-sinat düzeyinin yükseldiği belirlenmiştir. Bu da kohalt yetersizliğinde ilk önce propiyonat metabolizmasının bo-zulduğunu göstermektedir (7).
Kobalt yetersizliğinde propiyonatın yarılanma ömrü artmıştır. Ancak, p\azma ghkol. derişiminin değişiklik göstermediği bildirilmektedir (24). BI2 vitamini
ye-tersizliği koyunlarda beyaz karaciğer hastalığı ilc doğ-rudan ilişkilidir. Besine kobalt ve B 12 vitamini eklenmesi hayvanları sağlığına kavuşturmaktadır (31).
İnsanlardaki folik asit yetersizliği belirtisiyle ben-zerlik gösteren kıl dökülmesi, deride kabuklanma ve bh-verengi leke oluşumu görülen buzağılarda. agızdan i iLgi kg folik asit uygulaması ile iyileşme gözlemlenmiştir (16).
Bir çalışmada (II), B 12 vitamini yetersizliğinin ko-yunlarda anoreksi, kaşeksi ve aneminin yanında arterio-sklerozise neden olduğu da belirtilmektedir
Megaloblastik ancmili hastalarda büyük çoğunlukla B 12 vitamini ve folik asit yetersizliği birlikte gözlemlenir. Bu nedenle, bu iki vitamin arasında bir ilişkinin \ar-lığındanda söz edilmiştir (22). Nitekim, Bı:' vitamini ve folik asit düzeyleri arasında
ı.
grup p<OOI 1'=0.750.ıı
grup p<O.O}, 1'=0.929, III. grup p<005, 1'=0.641 olmak üzere her üç grupta da istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Buna göre, cinsiyet farkı ve gebclik gibi faktörlerin bu iki vitamin düzeyi arasındaki ilişkiyi faz-laca etkilemediğini söylemek mümkündür.Çalışmada erkek toklu, gebe dişi ve gebe olmayan dişi koyunlardaki B 12 vitamini. folik asit. kobalt, bazı he-matolojik ve biyokimyasal değerler saptanarak, cinsiyet ve gebelikle birlikte ortaya çıkabilen farklılıklar sap-tanmıştır. Böylece, Akkaraman koyunlarda B 12 vitamini, folik asil ve kobaltla ilgili daha sonra yapılacak ça. lışmalara kaynak olabilecek değerler ortaya konmuştur.
Ankara Üniv Yet Fak Derg. 48.2001 145
Kaynaklar
i. Alien LH (1976): 7he plasma ıranspor! olviranuıı B12. Br
J Heaınato!. 33. i6 I.
2. Alien RH (I 994): Vilamiıı BI2 meıaholism and slaWs du-riliiipregnwıcy, lac1aıion aııd iııjWICY. Adv Exp Med Biol.
352. i73-i86.
3. Alien WM, Sansom BI', \'lallinson CB Stebbings, RJ, Drake, CF (I 985): Boluses oL eoııırol/ed re/ease glass.f{Jr
supplemenıiııg rtll11inwıls wiılı cohalı. Yet Ree. ıı6. 175-177.
4. Bigger GW, Elliot JM, Rickard TR (I 976): Esıimaıed
ru-Illınal producıimı ojpsf'udoviramin B/2. ./acıor A wıdjlıcıor B in sheep. J Aniın Sci. 43.
ı
077- 108 1.5 Brown J, Robertson .J, Gallagher N (I 977): Humoral
re-ııulalion ol viramin B 12 ahsorpıion hy preıııwnı mouse smail inlf'sıine. Gasırocntcrology. 72, 88i-888.
6. Carmcl R, MacPhee RD (ı992): Eryıhropoieıin levels in whalaıııin df'/icimcy: Comparison (it wıemie and non-aııemic, suhıly dejicimı parieıııs. Eur J Hacınato!. 48.
159-162.
7. Corse DA, Elliot .JM (I 970): Propionaıf' uıilizaıion hy preııııwıl. lacralinıı, and sponıwıeously keıoıic dairy cows.
J Dairy Sci. 53, 740-746
8. çavuşoğlu H (1996) Tıhhi Fizyoloji. 1. Baskı. Nobel Ya-yınevi. Ankara.
9. Dukes HH (I 955): The Plıysioloııy of Domesıie Animals p. 50.7'hcd. Coıııstoek Publishing Company, New York.
iO. Duncan WR, Morrison ER, Garton GA (I 98 I): EJTecls ot cohalı dejiciency in prell'Ulnl and posı-parıurienı ewes and ıheir Iwnhs. Br J Nutr. 46. 337-344.
iJ. Fisher GE (I 99ı):FJJi'c1of whalı dejiciency in ıhe preg-ıwııl ewe on reproducrive pnjfmnance and lamh viabiliıy.
Res Yel Sci. 50.319-327
i2. Fisher GE, Macl'herson A (I 990): Serum viramin B12 and
meılıylmalonic acid deıenninaıio/lS in ıhe diagnosis of co-''''11 de./icimcy iııpregııwJl ewes. Br Yet J, 146.
ı
20- 128. 13. Givens DI, Cross P.J, Shaw WB, Knight PE (1979):Co-halı dejideııcy in growiıııı Iwnhs: A comparison of ıhree .f{mns ofıreaımeııı. Yet Ree. 104.508-509.
14. Goodman LS, Gilman A, Rall TW, Nils AS, Taylor i'
(I 992): Tlıe Pharnıacoloııical Basis of Therapeuıies. p.
1296-i304. 8'hcd. Yol 2. Mc Millan Pub. New Yürk.
ı
5. Heperkan' Y (I 98i): Tıp 'la /sraıislik Yönlem ve Uy-gıılwnaları. AÜ Tıp Fak Yay. Sayı 415. Yargıçügıu Mat-baası. Ankara.16. Herbert V, Zalusky R (1962): lnıerrelaıions of vilamin B;2 and/olic acid melUholism. Folic acid eleranel' slUdies.
J Clin lnvest. 41. i263-i276.
i7 . .Jones OH, Anthony WB (I 970) ln/luence of dıeran co-balı 011jecal viramin B/2 and hlood composl/ııi/l in lamiis J
Aniııı SeL 31. 440-443.
18. Macl)herson A (I 989): Duraıioıı ot e/teCI/Ve hme/iı from
adminisıraıion ofı!raded oral doses ofcohalııo slıeep. Vet
Rec. 125.594-596.
19. Macl'herson A, \'Ioon FE, Voss RC (1977) Tlıe ilı/lueııce of cohalı-de/icieııı die is 011 h(lUsed sheep. Vct Ree.
ıol.
231.20. Maxwell MH, Whitehead Cc. Armstrong .J (1988) /-ia-ellUlloloııical and ıissul' ahııormaliıies iıı clııch UlUSl'd by acuıe aııd suhdinical./olaıe de/iC/mcy Br J i\uır. 59. 73-80.
21. Mburu .JN, Kamau .JMZ, Badamana MS (I 993):
Chwı-ges in serum levels of viramin B12. ./eetl inrake, liı-e weil!lıı and henUllOüiııical 1)(lramf'lf'I's in col",11 de/iC/ml smail easl African ııoaıs. Internat J Yit Nutr Res. 63. i35-i39 .. 22. Nieweg HO, Faber .JF, De Vries .lA, Kroese WFS
(1954): The relaıiOlıship oj \'ilmniıı Bi2 (lııd {oliL (lcid /II
meııalohlasıic wwemias. J Lab Clin Med. 44. ı ıR.
23. Parry TE (I 987): Cobalalııill~j(}laıe iıılerre!(lt/oııs. BiooJ. 69.974-976.
24. Peters .ll', Elliot JM (I 983): E/fecı oj' viıam/lı 8 i2 s/(lıus()ii
per.f{mnwıce (lıhe !aclaliııl! i!wl! aııd glucoııeogeııesis/i-oııı propionaıe. J Dairy Sei. 66. 1917-1925.
25. Rasmussen KM, Thenen SW, Hayes KC (I 980) FJIec1oj
fiJ/ic acid supplemenıaıion on prel!l/(/IıC\' in ılıe s({(.(irre/ monkey (Saimiri sciureus). Med PriınatDI. 9. 169-i R4.
26. Russel A.JF, Whitelaw A, Moberly 1', Fawcell AR (I 975): lnl'eSlil!alion into diagnosis and 'remmen' o/cobalı
defienc\' in Iwnhs. Yet Rec. 96. i94-
ı
'J8.27. Sodeman WA, Sodeman TM (1985): Sodemwı's Paı-holoııic Physioloııy Mechanisnıs oj' Disease.l. 7'h Ed. WB
Salınders Coınp. Philadclphia.
28. Sutton AL, Elliot .IM (I972): E/recı oj' raıio mııııhage lo cO/ıcenırale aııd lel'el of.fef'd in lake (LLLol'iııe rumiııal
Fi-lamin B12prodııcıion. J NlItr. 102.1341-1346.
29. Walker CK, Elliot J\'I (1972): Locl(ll/()lıal 'reııds /il
vi-tamin BI2 sıaıus on conl'enıional and resıricled-muglıage ralions. J Dairy Sci. 55, 474-479.
30. West HJ (1989): LiverIuncıiO/ı oj'dairy cows ınlale preg-ıwncy and early laclaliOlI. Res Yet Sci. 46. 23i-237. 31. Wilson KA, Elliot .JM, Mathias MM (1907) Liı'er
1'1-tamilı Bl2 slUlus oj"rhe lac/(/Iiııl! dairy UiW J Dairy Sei. 50.
1280- 1282.
Yazışma adresi:
Doç. Dr. Çiğdelil Al/ınsaal
Ankara Üniversiıesi Veıeriner Faküilesi Fizyoh~ji Anahilim Dalı
