Kur’ân’a Göre Müslüman Gençte Bulunması Gereken İki Önemli Ahlaki Değer: İffet ve Haya

(1)

ULUSLARARASI

GENÇLİK VE AHLÂK

SEMPOZYUMU

BİLDİRİLER

6-7-8 EKİM 2016

CİLT-2

(2)

Sinop Üniversitesi

Uluslararası Gençlik ve Ahlak Sempozyumu

EDİTÖRLER

Yrd. Doç. Dr. Hasan BARLAK

Yrd. Doç. Dr. Emrah DİNDİ

Öğr. Gör. Tuna KUZUCAN

ISBN: 978-605-149-850-8

Yayımlanan bildiri metinlerindeki yazı ve bildiri içeriğinin tüm sorumluluğu

bildiri yazarlarına aittir.

Birinci Baskı

Aralık 2016

Tasarım

Sinop Üniversitesi Basın-Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü

Tel: 0368 271 58 05 (1276-1277-1278-1279)

Email: basinyayin@sinop.edu.tr

Baskı

İkizler Matbaası

Meydankapı mah.

Kıbrıs Cad. No: 12/B

Sinop

(3)

UL USL ARARA SI GEN ÇLİK VE AHL ÂK SEMPOZYU M U 6-7-8 e kim 2016 . 1035 Süleyman GÜR 1

1 Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi

KUR'AN'A

GORE MUSLUMAN

GEN(:TE

BULUNMASl

GEREKEN

iKi

ONEMLi AHLAKiDEGER: iFFETVE HAYA

Ozet

Kur'au'da, bireydeu ba~layarak biitliu bir cerniyetiu mndnlngmm hedetleyeo temel ahlaki

degerler bulumuak1adu·. Bu degerler insau hayanm dtizenlemek uzere vazedilin.i~lerdir. Muslumanlar da

bu degcrlere sahip 91kmak ve onlan y~atmakla sonm1llldurlar. llu dcgcr.Jerden ikisi, Kur'an'm

ongordligti ahlak sistemindc oncmli bir ycrc sahip olan iffct vc hayadtr_

Tarihio her doneminde Mtisliimanlar ve de diger diu mensuplan nmumiyetle 1ffedi ve hayah

ya~atut~ttr. i\ncak giinUmtizde durum degi~mi~tir. intemet ve roedya kurul~lanom etkisiyle ahlakstzhk yaygmla~m1~ hatta te~vik edtlir hale gelmi~tir. Bu durum Islam duuyasm1 da oiumsnz yonde

etkilemek1ed.ir. BiU1assa genyler arasmda gayri ahlaki ya~am tamru benimseyeolerio say1s1 gun ge9tikte

artmaktadtr. 11arta iffetli ve hayalJ ya~amaya ~taJt~anJar yagm gerisinde kalmakla suylaomakta, islam

ahJak kltrallan dt~mda ya~ayanlar ise model ~ahsiyet olarak takdim edilmeye yalt~tlmak1adtr. Gelinen bu

noktada Islam genvliginin, aile yaptmlZtn, manevi ve kltlttircl degerlerimizin bUytik bir fclakete dogru

sUrilklcndigi a~ikardtr_ Manevi degerlerimizin ba~mda da hi9 $llphcsiz ilfel ve haya gelmeklcdir.

In

c!

ve

haya duygulanmu kaybedilmesi btlttin bir ahlak sisteroinio 90kroesine zernin hamlamaktadtr. Biz bu

olumsuz dununa bir nebze de olsa d.ikkatleri ~tek:mek ve Miislumanlara, her donemde Kllf'fin'dan aldtkJan

ahJaki ol9Utlere gore ya~amalan gerektigini battrlatmak dti~Hncesiyle Kur'iln ayetleri l~tgmda iffet ve

haya konusuou ele almaYJ uygtm gordtik.

Kur'an, ifTet ve hayamn oneminc vurgu yapar vc onlann nmhafazasmt bak1~lara hakim olmakla

ba~lattr, ifl'et ve l1ayaSJZhgm zuvesi say• lao zu1aya d~meye ma.ni bir dizi tedbir a.ltr. llentiz bUIUg 9agma ula~mam1~ yocnklarm dahi ebeveynleriniu mtisait olmayacag1 ihtimaline biuaen gll.ntiu tiy vaktinde oulanu yaruna girmek i~tin mHsaade almalan, ergenlige nla~ttktan sonra bu ii9 vak1in d1~10dn da yabanct

gibi izin istemeleri, bu tedbirlerin ilk olarak ailede ve daha ilk donemdeo itibaren ahnmas1 gerektigioi

gosterir. <;alt~mada bu ve benzeri konular ele alma.rak iffet ve hayanm Kur'iin ahlak sisteminde ne derece

onemli hir yere sahip oldugu anlahlJ11aya 9Hit~tlacaktu·.

Anabtar Kclimcler: Kur'an, ahlak, gen~lik, iffet, Itaya.

CHASTiTiY AND MODESTY OF YOUNGSTERS ACCORDiNG TO THE QURANiC VALUES

Abstract

In tJ1e Qurau, there are basic moral values. These values are aimed at the happiness of society,

starting ti·om the individual. These values were set to regulate the human life. Muslims go live with. tJ1ese values and is responsible for them. Both of these values., chastity and life. lt has an important place in the

moral system in tJ1e QuxJan.

(4)

-UL USL ARARA SI GEN ÇLİK VE AHL ÂK SEMPOZYU M U 1036 6-7-8 e kim 2016 .

-Every period of histmy, Muslims and otl1er religions are generally chaste lived and imagined. But today the situation has changed. immorality bas become collllllonplace and even encouraged by the eflect of the internet and the media. This situation aJfects negatively the Islamic world. The munber of people adopted the immoral lifestyles among young people is increasing day by day. Even though chaste and dreamed of living in the age of the accused is Jagging behind. Those living outside the Islamic code of ethics is presented as a model figure. Islamic youth. our family structure. our spiritual and culhtral values are drifting towards a catastrophe. The beginning of our spirihtal values come chastity and modesty. The loss of the sense of chastity and modesty paves the collapse of all moml systems. We wanted to draw attention to this negative situation. And Muslims, we want to remind you to live according to the moral values of the Qur'an. TI1ereJare, we decided to examine the issue of chastity and ashamed.

The Qur'an emphasizes the importance of chastity. It aims to maintain it stat1ing from keeping glaze down. The Qw·an takes a series of measures to prevent immorality. In this 1·egard, signs of sex education cau be found iu various quranic verses. In addition in specific times, even children who have not reached puberty age have to ask permission to enter tbe room where adults are. As a.tler pube11 age they have to ask permission in all times related to this issue.

This article will examine the issue of chastity and the quranic ethical moralities and therefore will highlight

its

importance in the Muslim society and Islamic laws_

Key Words: Quran, ethics, youth, chastity, modesty.

GiJ·j~

Kur'fu1-1 Kerim 'in en buyi.ik hedefi 'insamn dtinya ve ahiret muthtlngunu saglamak'llr. Bu da ancak tck olan Allah'a kulluk ct:mekle mi.imki.in olur. Allah'a kulluk etmek de O'mm

emirlerini yerine getirmek ve yasaklanndru1 kas:mmakla ger<;:ekle~ir. Emirleri ru·asmda islam ahlak kurallanna riayet, yasaklan arasmda da aklm ve diuin s;irkin gordugi.i davraru~Iru·dan kas:mmak onemli bir yer tutar. Bundan dolayt islam'm 6ng6rdligu ahlak sistemi her Mi.islii.man tarafmdan iy1 bilinmeli, ru1la~llmalt, benimsenmeli ve tiimliyle hayata tatbik edilmelidir. Zira

islam, dinin belli kurallanrun yerine getirilip gcriyc kalanlann terkedilmesini asia tasvip etmez. Djn bir butiindilr ve bi.itlini.iyle kabul edilip ya~anmalJdtr. Buna gore ki~inin iman edip sadece

ocfsine kolay ve ho~ gelen bazJ yi.ikiimli.ili.i.kleri yerine getirmesi yeterli goriilmemi~tir. OlgLm

bir mi.imin olabilmesi is:in iman, ibadet ve glizel ahlak sahibi olmakla birlikte gi.inahtan, kotii kabul cdilcn her ti.irli.i tutLUn ve davram~tan uzak durmast da istenmi~tir. Ancak gi.ini.i.mli.zde vaktaya baklldtgmda bu taleplerin muminlerio bir boltimi.i tarafmdan dikkate almmadtgJ, al1laki

davraru~lar noktasmda zafiyetlerin oldugu, ozellikle gen<;ler arasmda gayri ahlaki ya~am

(5)

UL USL ARARA SI GEN ÇLİK VE AHL ÂK SEMPOZYU M U 6-7-8 e kim 2016 . 1037

nedeni de bu gibi erdemlerin toplumtm baz1 kesimleri tarafmdan degersizle~tirilmeye ~a!J~JlmasJ, gens:lerin nefsani duygularUlill 9C$itli ki$kiitJcllar taraftndan siirekli tahrik edilmesidir. Boyle bir vasatta bulunan gens: bir taraftan iffetini, hayasm1, ahlakm1 korumaya

t;:alt$trkcn digcr taraftan da cinsel diirtiilerinin basktst altmda kahnaktadtr. Bu gent;:, ya tlim kt~kirticilara ragmen imdesini kontrol edip iffet ve hayasm1 muhafaza edecektir, ya da

$Chvetinin glicli kar$tswda yenik dii$up iffetine zarar verecektir. Sayct bu miicadeJede

kazananlardan olursa o takdirde Hz. Peygamber'in "Her kim agzma ve cinsel arzulanna hak:im

olacagma dair bana soz vcrirse ben de onun cennete ginnesine kefil olurum" (Bubari, Hudud 19; Tirmizi, Ztihd 61) ~eklindeki mujdesine nail olma ~ansm1 yakalayacakttr.

iffet ve Haya Metbumu

fffet sozlukte edep, haya, $eref, izzet, haysiyet, s:irkin bir $eyden elini t;:ekmek gibi anlamlarda kullaruur. IstJiahta ise, bir kimsenin dinin tayin enigi smrrlara dikkat cdip, aytp ve

giinah saytlan davram~lardan uzak dum1as1, $ehvetin galip etkisi kar~1smda insamn nefsini

dizginlcyerck kcndini kontrol cdebilmcsi, bcdcndeki a$m istck ve istcksizlik arasmdakj dcnge hali, yeme i.yme ve cinsi arzu konusunda o].yiilii olmak, a$m arzulan bast1np ilahi otoritenin

buyrugu alnna sokmak suretiyle kazarulao erdem gibi aolamlarda kullarult.r.1

Ahlak kitaplannda, nefsani arzu]ara a$m dti$ktinliik gostercrek dinin ve aklm belirlcdigi

Itidal Olyuierinin Otesioe ge.ymek anJammdaki $ehvet gtici.inlin ifratma fUcur Ve $ereh, akhn ye

$Criatm mbsat verdigi lezzetlerden tamamen ytiz ~evirmek, yani ~ebvetin dondurularak

tamamen i~levsizle~tirilmesi (lezzet duyarstzhgt) anlammdaki tefritine bumud, dengeli ve tumlt

i$1Cyi$inc de iffct dcnilmi$tir.2

Ragtb cl-isfahani, iffcti kanaat, ztihd, gontil zenginligi, comertlik gibi crdcmlerin csast olarak gorfu ve iffetten yoksun olmanm biitiin gtizelliklerden mahnm1 kalmak, iffetle muttas1f

olmamn da diger btiti.in glizelliklere sahip olmak demek oldugunu belirtir. Aynca o, kaJbin ve

btiti.in bir bedenin iffetinden bahseder. Ona gore iftetin ba~langici, bedeni hazlara ve a$m dcrecedeki ocfsani arzulara ilgi duymaktan anndmlml$ bir ruhi yap1ya sabip olmaktlr ve bu kalbin iffetidir. iffetin kemali ise eli, dili, gozli, kulag1 ve diger azalan al1laka aykm davraru$lardan uzak tutmaktrr bu da btitiin bir bedeoin iffetidir.1

Dilirnizde oamuslu, $Crefli, onurlu, haysiyetli ve ablaklJ olma gibi halleri ifade etmede kullarolan "iffet kavramJ ile ilgili taromlar "yeme i~me ve cinsi arzu konusunda oi~Uhi olmak,

1 _Cilrca_n_{i, Ta"rifat}_,_Daru_'_l-_F_azil_et,_Kahire_,₁_:>.,_s_.₁₂₇_;_l_s_lruuini,_e_i-Mi!fi·ed_d_t_{, Daru}_'_l-lvfarife_,_IJeyJUl,_ts._,_s_._{. B9}

~ Rag~b cl-1sfahani, ez-Zeri'n ila Mekarimi'!f·S'eri'a, (Terciimc Abdi Keskinsoy) Bc~\k~j Yay111evi Trabzun, s291): Kmahziide Ali <;elebi, Ahliik-t A/0 'i (lla.mlayan Mustal'a Ko~;), Klasik Yaymtan, lstanlnlt 2007, s. J I 3-1 14.

3 _el_-_istalumi_,_e=--Zeri'a_,_s._298-299_.

(6)

-a~m istekleri bast1r1p dinin ve akhn buyrugu alttrta sokmak smetiyle kazamlan erdem" ~eklinde

ozetlcnebilir.~

Haya, sozlill<te "utanma, edep; mabcubiyet, ~ekinme, vazges:if' gibi anlamJara gelir. Ahlak terin1i olarak "nefsin kotii davram~lardan sikllmasJ ve onlan terk etrnesi''5

, "insanlar nczdinde koti.i addedJlen bir i~in yap!Lmasmdan veya iyi sayilan bir i~in terkcdilmcsindcn dolayt

ki~ini11 ytizi.inli k1zarmas•'' ~eklinde as;tklanmi~tJr. Araps;a"da 'ckmama, yergi; onur klnct tutum

ve davraru$" manalanna gelen "ar" keJimesi de Ttirk~e'de geneUikJe hayarun C$ anlarnltsi olarak k:ullarulmaktadJr.6

Kaynaklarda. hayanm ii9 9e~idinden soz edilir. Allah 'a kar~1 haya, insanlara kar~1 haya,

ki~inin kendine kar~1 hayas1.

AllaJ1 '& ka~·~, haya: Nefsin isteklerini terk etmek ve dinin emirlerini yerine getinnekle oluL insaolara kaq;1 haya~ L1sanlara eziyet etrnemek, koti.i soz ve flillerden kas;mmakla olur.

Ki~inin keodine kar~1 hayas1: insanm kendisine kar~1 edep sahibi olmas1 ve yalmz kaldlg.tnda

gtinahlardan saktnmasH:ilr. Hayarun bu ktsmi uetsin erdemlerinden ve ahlak.In gU.ZellikJerinden ileri gclmektedir.7

Bin;:ok hactisi ~erifte de baya konusu islam ahlaktmn merkczioc ycrlc~tiriJmj$ ve haya ile iman arasmda siki bir mi.inasebetin oldugundan bal1sedilmi~tir. "Haya imai1dand1r ve hayah olan kimse cennenedir. HayastzlJk ise kalbin kat1hgmdandrr; kalbi kan olan da cehennemdcdir." (Buhari, iman 16), "Haya ve iman bir aradad1r; biri gittiginde digeri de gider." (Beyhaki, Suab, VI, 140) $Cklindeki hadislcr bunlardan sadccc birkas:1d1r. Aynca hikmet ehli hayanm kusurlan ortlicli bir yoni.ini.in bulw1duguna dikkatlerj s;ekerek "Haya elbisesini giyen bir kimsenin ay1bml insanlar goremcz''8 _demi$lerdir.

Haya ban ahlak kitaplannda iffencn dogan tali derecedeki erdemler arasmda

saytlnn~tiT. Kmalizade Ali Efendi de, iffet duygusunu oh1~turan on iki W1SWl.m ba~mda haya duygusunu zikrederck iffct ve· haya arastndaki mi.iuasebcte clikkatleri s:ekmi~tir.9 Bazt bilginler hayali olmay1 iffetin muhafazas1 i~in on ~art kabul etmi§lerdir. Anla~Jlan o ki hayas1 olmayanm

iffetini muhafaza ctmesi zordur. "Eger hayan yoksa ctiledigini yap" $eklindeki hadistc buna

i$arettir. iffeti muhafazamn ilk ve en onemli $artl hayah olmakhr.

1 _Mustat_{il. <;;agnc1,}_"iffct",_Di_A_. 3 Ci!rcaJfl, s. 83.

6 _<;agnct_{, "}_Haya_"_,_DiA_.

7 _Mavt:rdi_._Edebii_'_d-Diin_y_a_ve_'_d-Din_,_Oaru'_l-Fikr_,_{Aeyrut 199}₅_,_s_.₁₈_1-183. 8 _M:avcrd.i_,_s.₁₈₀_.

(7)

UL USL ARARA SI GEN ÇLİK VE AHL ÂK SEMPOZYU M U 6-7-8 e kim 2016 . 1039 Kuranda iffet ve Haya Kavramlan

iffet:

fffet kelimesinin 9e~itli tlirevleri Kur'an-1 Kerim'de dort ayette yer almaktad1r.

I. Mali yonden yard1ma en 90k lay1k olan fakirlerin iffetli davrantp, etratlanndaki kimselere eJ a91Damalaruu ifadc etmek lizcre "Durumlan hakkmda biJgisi olmayanlar iffctli

davram~lan sebebiyle onlan zengin samr" buyuntlur. (Bakara, 2/273).

2. Zengin velilerin korumakla sorumlu oldugu emanetJere kesinlikle goz dikmemeleri ve o cmanctlere asia cl uzatmamalan gerektigini !fade ctme manasma. "Yetimlcri dcncyin. Evlenme 9agma (buluga) erdiklerinde, eger re~id olduklanm gorU:rseniz, mallanm kendilerine

vcrin. BUyiiyecekler ( ve mallan geri alacakJar) diye israf ederek

ve aceleye

getirerek mallanm yemeyin. (Velilerden) kim zengin ise iffetli davTansm (yetim malmdan yemege tenezziil etmesin)." (Nisa, 4/6).

3. Mali imkaru clvcnnediginden dolay1 cvlenemcmi~ erkekJerin ahlill<h ya~amaJanm ogiitlemek ru1lammda. "Evlenme imkru11 bulamayru1lar ise Allal1 liitfu ile kendilerini yeterli

irnkana kavu~tunmcaya kadar iffctlerini korusunlar." (Nilr, 24/33).

4. Kadmlru·m ya~lanm1~ olsalar dahi, namahrem erkeklere kru·~, tesettiire dikkat etmelerini ogiitlemek Uzere kullamlm•~t1r. "Arok evlennie umidi beslemeyen, hay1zdan ve dogumdan kesilmi$ ya~!J kadmlarm zinetlerini gostermcksizin d1~ elbiselcrini 9lkarmalannda kendileri i9in bir giinah yoktur. Ama yine iftetli olmalan (saklnmalan) onlar i9in dalm

haytrhchr." (Nur, 24/60).

iffctlc ilgili zikredilen bu dort ayet incelcndiginde ikisinin mal mlilk, ikisinin de cinsel arzular hususw1da olyulii ve edepli davranmay1 ifade ettigi g61iilecektir. Anla~lld1gl kadanyla bu ayetlerde iffet kavraDll ozellikle insarun en zaytf bulundugu iki tutkusunu anlatmak Uzere kullarulmJ~tlr. Bw1Jardan birisi mal digeri de cinsel arzuJardlr. Soz gelio:ri; insaolarda mal tutkusu olduk9a gi.i9lLi bir cgilimdir. Bu tutkuya boytm egmemek iffct, tersi ise iffctsizlik olarak telakki edilebilir_ Cinsel ru·zularda buntu1 gibidir.10

Aym dogrultudaki hadislerde de konu iki a91dan ele almm1~t1r. Mesela, Hz. Peygamber bir hadiste "Allah, yoksul olmasma ragmen iffctini korumaya vah~ao miimin kulunu sever"

buyurmu~tur (ibn Mace, Zlihd 5). Ba~ka bir hadiste Hz. Musa'nm Suayb'm yanmda Ucretli ~alt$ttgl, sekiz on ytl boyunca cinsi iffctinl korudugundan ovgtiylc soz .cdilir (hm Mace, Riihiin

10 _{Zeke1iya GUJer}_{, "}_Hz._Pe_ygambcrin_Hnd_is_l_e_rinde_{lftct Ka}_v_ram1_,"_Din_ve_Ha_{yal. llo}_z_ir_{an 201}_~_._ss_.₁₉_-₂₁_.

(8)

-5). iffet mefl1umu Kur'anda aynca "ferc-h1fz" ve "hase.ne-h•fz" kelimelerinin bir arada kullarulmasJyla rrz1 korwna anJammda ~e$itli ayetlcrde ele almmaktadrr.

Haya:

Kur'an'da haya kelimesinin tiirevlerinin yer ald1g1 iic;: ayet bulunmaktadrr.

1.

Hz.

Suayb'm k.Jzlanndan biri.ni.J1 Hz. Musa ilc utanarak konu$tugunun anJanldJgJ ayer.

«Nihayet k1zlardan biri utana utana yitriiyerek ona gelip, 'Bizim ic;:in koyuulanmJZJ sulamanm licretini vcnnek i.izerc babam seni c;:agmyor.' dedi. Musa, omm (Su'ayb'm) yanma gelip

b~mdan ge<;enleri ana anlatmca .$u'ayb, 'Korkma, o zalim kavimden kurtuldun.' dedi." (Kasas, 28/25).

2. Bazt MiisliimanJarrn Hz. Peygamber'i uygunsuz zamanlarda rabats1z ettikler~ fakat onun, hayasmdan do lay• bu rahats1zhgm• ifade edemedigi, ancak Allah 'm gerc;:egi bildirmekten haya etmeycceginin anJattldtgJ ayet. " ... Bu davrall1$11llZ Peygamberi rabatstz etmekte, fakat o sizden c;:ekinmektedir. Allah ise gerc;:egi soylemekten c;:ekinmez." (Ahzab, 33/53).

3. Mti$1iklerin Kur'an'da an, kannca, sinek gibi kii9lik yaratlldann ornek olarak gosterilmesinin fesahatle bagda$mad1gt yolundaki iddialarrna kar$1 ccvap veriJen ayet.

••supbcsiz AJJab gerc;:egi as:tklamak i~in SJVfiSIJlCgl VC OllWl da Otesinde bir varltgt misaJ getirmcktcn bay a duymaz." (Bakara, 2/26).

Bu ayct ve ayru yondeki badisler deli! gosterilerek baya kavrammm AJlab bakkmda kullantlabilecegi, ancak bu durumda kelimenin be$eti duygulan ifade eden "utanma, s1kdma" gibi anJam11rda dcgil "kotti vc <;irkin bir i~i yapmayt zatma laytk gonnemc, daima iyi olaru yapma" ~eklinde anla~1lmas• gerektig1 betirtihni~tirn Allah i~in olan kullammlar d1~mda haya kavrammm utanma, stktlma, ~ekinme, mahcup olma $eklinde konuldugu astl anJamda kullamldJg. gorUlmektedir. Ote yandan Kur'an'da metlmm olarak haya ile ili§kili pek s;ok ayet

buJunmaktadir.

Hadislerde haya kclimesi ve c;:e~itli ttircvlcri gec;:mektedir. "Her dinin bir ablak1 vardrr; 1slam'm ahlak1 da hayad1r (ibn Mace, Zi.ihd 17; ei-Muvatta, Hi.isni.i'l-huluk~ 9)_ "Eger utanm1yorsan istedigini yapabilirsin" (Bubari, Enbiya, 54; Ebu Davud , Edeb, 6) gibi badisi $eritlcr bunlardand1r.

Kaynaklarda iffet ve haya konulan ele ailn1rken daha s:ok ~ehvetle ilgili yonleri Uzerinde dunlidugu gotiilmcktcdir. <;:unkti ~cbv.et giici.i, bulugdan oltimc kadar 1nsanl.a beraber bulunan.

(9)

UL USL ARARA SI GEN ÇLİK VE AHL ÂK SEMPOZYU M U 6-7-8 e kim 2016 . 1041 ozelliginden dolay1 da disipline edjJmesi en zor olan diittiidlir. Dolaytstyla bu dlirtiiyle ba~

edebilen digerlcriylc daba kolay miicadele edebilli.1_~

~ehvetin cazibcsine kap1lmadan disiplinc erulmesi mut.lulugun ve ozgtirJiigiitl ifadesi, gercek kolelikten kurtulu~ olarak gori.ilUr. "~ehvet efendileri kolele~tirir hpkt Ziileyha gibi. Sehvetc sab1r isc kolcleri efendile~tirir t:Ipkt Yusuf gibi" sozu de bu dii~iincenin bir U.ri.iniidiir. Zira Hz. Yusuf, gencligin ve f,riizel.ligin biittiu ihti~amma sahip oldugu halde, ~ehvetini iffete dou.ii~tiirecek

bir

e~i de buluu.mamasma ragmen, kcu.disilli elde etmek isteyen giizel ve mevki sahibi bir kadma iffetini teslim etmeyerek hapse attlmak suretiyle gercek ozgiirli.igi.i

yakaJruru~tJr.

Gi.iniimilzdc ozeJlikle sosyal medya aractltgtyla giiclii bir $ekildc probagandas1 yapdan "gen9lik bir kez ya~amr nastl ya~arsan ya~a". ''gencsin kendini $1mrui", "ozgiirce ya~a" gibi

·itbal soylemJer, soylenenin tam aksine insaru ozgiirlc~tinnck yerine, $Chvetin vc tutkularm esiri haline getirmektedir. Oysa bu noktada her miiminin milracaat etmesi gereken temel kaynak olan Kur'an, ~chvetin kontroli.i icin iffct ve hayanm onemine vurgu yapmakta ve onlann mu.hafazastm bakl~lru·a hakjm olmakla ba$latmaktad.Jr. Nitekim Yi.ice Allah, nikahl1 ~i veya mabrem yalam dJ~mda, ba$kalanoa goziinii dikip bakan erkekler ve kadmlar hakkmda ~u uyru·1da bulwm1aktad1r:

"Mi.inun erkeklere soyle, gozlerini haramdan sakmsmlar, trzlanm korusw1la.r. Bu

davraru~ ooJar icin daha nezihtir. Silphe yok ki, Allah onlann yapttldanndan hakkJyla

haberdardtr. Mi.imin kadmlara da soyle, gazlerini haramdan sakmsmlru·, 1rzlanm korusunlar. (YUz vc el gibi) gori.incn ktstmJar mlistcsna, ziynet (yer) lerini gostermcsinler. Ba~ortiilcrini ta yakalannm lizerine kadar salstnlru·. Ziynetlerini, kocalanndru1 yahut babalanndru1 ya.hut kocalarmm babalarmdan yahut ogullanndan yahut i.ivey ogullanndan yahut erkek

karde~lerinden yahut erkek karde~lerinin ogullanndan yahut ktz karde~lerinin ogullarmdrul yahut MiislUman kadmlardan yahut sahip oldtiklan kolelcrdcn yahut erkekJigi kalmruru$ hizmetyilerden yahut da heniiz kadmla.nn mahren1. yerlerine vaktf olmayan erkek yocukla.rdan ba$kalanna gostermesinler. GizJedikJeri ziynetler bilinsin diye ayaklarlDJ yerc vurmastoJar. Ey miimiuler, hep birlikte tovbe ediniz. ki kurtuJu~a eresiniz." (Nur 30/31 ).

Bu ayette cit:~sel arzuyu uyru1d1ran ve kam!):tlayan 1srarla veya ~ehvetle bakma, bedenin cinsiyet duygulanm tabrik eden k.tstmlru1m acJkta btrakma gibi davraru$1ar cle almmakta, bn konulara dair stmrlamalara yer verilmekte ve bu hususlan dikkate almayanlann iffet, haya ve iistiin ah11ktan yoksun olacaklarma i$aret cdilmektedir.

12 _S_affet_Kose_{, "}_Nef_s_e_Kar_~₁_Onurlu_Duru$_:_iJTet_"._Din_ve_l_faynl_,_Jlat.tr.ln₂₀₁₃_,_ss_._S-9_.

(10)

-Ayetteki "gadda" kelimesi '1<tsmak, azaltmak veya indirmek" demektir. "Gaddul basar"

ifadesi ise "bala~t indirme" manasma gelir. Buradaki bakJ~ mutlak vcya gcnel olarak bakmay1 degil, insam harama gotl.irebilecek her ti1riU bak1~1 ifade e011ektedir. 13 _"Furuc"_kelimesi_"ferc_"_in s:oguludur. "Htfz'' lafzt ile birliktc kullamldt~nda "iffeti konunak" anlamma gelir. Ayette de bu manada olup aym zamanda avret mahallinin smtrlanna da i~aret eder ve avret mahallinin ortiilmesi emrini de kapsar. 14

Ayette "uzla:nru komstmlar" ifadesinden once gozlerin haramdan salomlmasmrn ernrediJmesi ifl'etli olmanm yoltlnUh haramlara bakmamaktan geytigine i~arettir. Zira barama bakmak zina gibi btiyi.'tk bir felaketin babercisidir. BlUldan dolayt Y lice Allah sedd-i zen a kabilinden "Zina etmeyin" kahb1 yerine "Zinaya yakla~maym" (isra, 17/32) ~eklinde bir ifade ilc zinaya gotl.irebilccek yollar.a sapmay1 yasaklad.Jgt gibi zina siirecine girildigi takdirde iradc kontroll.i.nUn zorl~acagma da i~aret etmektedir.

$ehvet dU~Uncesinin ilk etkeni gozdlir. Gozli kotll bakl~tan korumakla gonlil de kotil dii~tinccden konmmu~ olur. Goz, her ~cyi kalbe ula~t1ran en btiytik kaptdtr. Sehvetle bakt~, kalbe ~hvettohumlan serper. Bu sebep]e insan goz yoluyla birs:ok gtinaha dti~er. <;i.inkii hakt~ tebessi.ime, tebe.ssilm seJama, sclam konu~maya, konu~ma anla$maya, anla$ma da gayri mc~ru bir ~ekilde bir araya gelmeye vesile olabilir. Bu da telafisi olmayacak y1knnlara sebep olur,15

Gorme ve bakmanm iJfet ve hayay1 kommadaki tesiri hususunda ayetlerin umumi ikazt yarunda Resulullahm Hz. Ali'ye hitabcn, siizerek bakmama16 ~eklindeki tembihi de ozellikle

gens;lerin ir~adJ bak1mmdan onemlidir. Zira harama bakmamn zinaya zemin hazulayaca.k

etkcnlerin ba~mda geldigini hatu·a getirmektedir. Aynca Hz. Peygamberin gozle. birlikte kulak, dil, el, ayak ve kalbin de zinast oldugunu ifade eden ~u sozii bm·ada zikredilmeye degerdir.

"Ademogluna zinadan hisscsine dLi~cn pay yazJlml~tJr. Kac;:trulmaz olarak o buna crl~ir.

Gozlerin zinast bak:mak, kulaklann zinast dinlemek, dilin zinas1 konu~mak, elin zinas1 tutmak, ayagm zinast da yi.itiimektir. KaJp/ncfis de hcves edip arzular. Cinsiyet uzvu da ya tasdik cdcrek buna uyar ya da tekzip ederek uymaz/hevesi bo~a 91kanr." (Mi.islim, Kader 21; Ebu Davud, Nikili 42).

Yaui cinscl ili~ki dt~mda kalan "$chvetlc bakma, koklama, dokunma, dLi~iinme ve bayal etme•· gibi davrant~ ve ili$ki c;:e$itleri de bir t;:e$it zina ve iffetsizliktir. Buha gore bir miimin

13 _Ha_yre_ddiu_{Karaman ve}_djg_e_rl_eri._Kur_·_a_{n Yo}_ht_{Tiirkfe Meal}_ve_Tefs_ir_,_Diyau_c_t_i~_{Jer[ Ba}_~_kanll_g_t_{YaywJan, Ankara}

2014,!V, 69

14 _E_{lmalth Muhamm}_e_cll!amd_i_Yaz_tr_,_ll_ak_Din_i_Kllf_'_an_Oili_,_._Azim_Da.~Ptml._i_s_tanbul._V_I_,_12.

15 _cs_-_Sa_buni_,_Muhammed_Ali,_Saf_fctU_'_t_-_Tcfasir,_Omu_'_l_-_Fikr_,_Bc_yi_{ut 1}_996._11,₃₀_7:_A_vet_,_Hatic_e_,_"_Kur_'_an_'_da_iftc1

Onteklcri: liz. Mcryem ve lli'~ Y11$uls'', Yaynnlamllamt~ YUksek Lisa1u;a Tezi, Fmtt Onivcrsitcsi Sosyal Bilimler EostitilsU, Elaztg 2012, s. 13.

16 _"_{Ey Ali}_'_Bakt~tna_baktS_ekh:me._CUnkli_Ilk_bakt~_s_anadtr_{ancak ikincisi}_aleyhinedir._"_Timti_{ZI, E}_{lkb 28}_;_E_bu_Davud

(11)

UL USL ARARA SI GEN ÇLİK VE AHL ÂK SEMPOZYU M U 6-7-8 e kim 2016 . 1043 bedeninin iffetini muhafaza ettigi gibi ayn ayn uzuvlannm da iffetini muhafaza etmelidjr. Bu

noktada Rag.b el-isfabfuli'nin ~u sozleri zikredjJmeye degerdir: Goz, kulak, dil ve cl iffetli olmad•kc;:a bunlann sahibinin tam manas1yla afif olmas1 miimkiin degildir. Dilin iffetli olmamas1 halinde a lay, tecesstis, g.ybet, ncmimc (koguculuk) gibi gtinahlar i~lenir. Goziin iffetli olmamas1 halinde harama ve bayag1 arzulan k1~k1rtan dilnya hayatmm ziynetiue nazar edilir. Kulakta iffetin olmamasiyla da ~irkin ~eylcr i~itilir. Azalar a91smdan iffetin csas:t, sahibinin her bir azayt kendisine has k1lman i~lerde, ~ehvetin ve llevamu degil, sadece aklm ve di11in onayladtgl hususlarda kullanmas1; akhn vc dinin bclirlcdlgi stnlrlarm ~ma 91kmalanna izin

vem1emesidir. 17

Gi.intimi.izde bazt vevrelerce iffet ve hayanm sadece kadmlardan beklenir olmas1 yanh~

bir algtdtr. Zira ayetlerc baloldtgrnda haram bak1~lardan sakmma ve iffcti mubafaza konusunda hem erkege hem kadma ayn ayn hitap edildigi gortilmektedir. iffet ve hayah erkek karakteri ile iffet ve hayalt kadm karakteri mtimine ait bir ki~ilik ozclligi olarak sunulmak1adtr. Dolaytstyla bir kadm ue kadar hayalt ve iffetli olmalt ise, erkek de o oranda bayah ve iffetli olmahd1r. Ancak k(!dm erkckten farkh olarak fttratt geregi qazibe sahibidir. Bakt~lanru baramdan korumasuun dJ~tnda, haram bak•~lardan da kendini korumas1 gerekmek1edir. Ytice Allah,

"Gori.iuen hstmlar bari~ ziynct (yer) le.rini gostermesinJer. Ba~orti.ile.rini ta yakalanrun i.izerine

kadar salsmlar.'' (Nur, 24/31) buyn.tgu ile kadmm nas1l konmacagmt da bildinni~tir.

Buna gore kadmlann giyim-ku~am konustUlda vakur ve ihti~an1lt olmalan istenrnekte,

a9tlip-sa9tlmalan ve erkckleri gi.inaha sevk cdici tavirlardan uzak durmalart hattrlattlmakta, bu

~ekilde davranmayanlar ise kmanmaktadtr. Buna ilaveten ayetteki tesetti.ir emri tek tip bir klyafet ile alakah olmay1p; kadmlarm orttilmesi gcreken ilgili yerlerini usuli.ince ortmeleri ve fitneye sebebiyet vermekten uzak durmalan ile aJakahd1r.

Aynca hem erkek hem de kadm i9in bedenin ayip ve mahrem yerlerini ortmenin iffet ve haya duygusundan kaynaklandigt ifade edilmcktcdir. Mahrcm ycrlcrini kapatmaytp aksine ac;:anlann utanma duygusuuu yitirdikleri soylenir. A~1ktan hayastz davram~lar sergilemek, beden.in mahrem yerlerini gostermck ya da goriilmesinden sakmmamak, konu~urken ay1p saytlacak sozler sarf etmek, yine yazaTken, c;:izerken aym ~ekilde davranmak utanmazhk olarak degerlendiriJjr.18 Haram bal<1~lardan sakmma, iffeti muhafaza, ortlinme gibi cmirler islfuntn, ~ehevi duygulann tahrik olmadJg1, kru1 ve etten kaynaklanan diirttiJeiin galeyru1a gelmedigi tertemiz bir toplwn kmmayt bedetledigini gostermektedir.

17 _ez_-_{Zeri'a. s.}₂₉₉_.

18 _Abdurrahman_Kasapoglu._"_Kur_'_an_\.Ia_"l_la_yii"_/_{Utanma Olgusu"}_,_J.O_._{Ilal1iyat Fakllhesi Ou}_gis],_Oi.i7.₂₀_{1 l}_/2(_2)._ss. 1-47.

(12)

-Kur'an, iffet ve hayanm muhafazast ic;in ki.ic;i.i.k ya~tan itibaren 6u konuya egilmek

gerektiginc i~aret cder ve s:ocuklara diizgi.in bir cinsiyct egitimi verilmesi gcre.ktigini bildirir. Bu

baglamda hentiz btili.ig s;agma ula~mmm~ s:ocuklann dahi ebeveynlerinin mi.isait olmayacagt

ihtimaline binaen giinlin i.i9 vaktinde onlann yamna ginnek is:in miisaade almalan, crgenJjge

ula~ttktan sonra bu i.i9 vaktju dt~tnda da yabanc1 gibi izin istemeleri, hanrlanmast gereken

bususlardlr.19

Nur ve Ahzab surelerinde helru/me$rU olmayan zina ve bcnzer eylemlcrden kac;mmayt

ifade etmek iizere "fercio korunmas•" ifadesi kullamldtgt gibi Kur'an'da Arapc;a "hasene'' koki.i

kullarularak tiiretilen "ahsanet ferceha,.,, "muhsinine gayra musafibin"', "mubsanatin gayra

musafihat", "eradne tehassunen" ifadeleriyle, iffetin erdemli kimselerin karakteri oldugu, islan:1

dini.nin, bu karakteri kendi mensuplanna uymalan gereken bir deger yargJst olarak sundugu

anlatthr.10

Kur'fu1-1 Kerim'de, kurtulu~a eren gers:ek mi.iminlerin vastflan saytilrken, iffetlerini

koruduklan ifade ediJmj$tir (Mli'minun, 23/5). Aynt $Ckilde mi.imin erkcklcr ve mi.imin kadmlar

ayrt ayn zikredilerek iffetli bir hayat si.irmelerinin mi.ikafat1 olarak kendilerine Allah'm

magfueti miijdelennli$tir (Abzab, 33/35 ). Cinsel davraru$1arda ilahi yasalara uygun

davranmayanlar ise "baddi a$anlar (adfin)'' olarak nitelendirilmi~tir (Mi.i'minun, 23/5). Zina

eden erkek ve kadmlarm ancak birbirleriyle vcya rnli$ril<lcrle evlcnmcye laylk olduklar1

belirtilo:U~tir (Nf1r, 24/3). Fuhll§ yapao erkek ve kadmlar "habis" (murdar) olarak

vaslflandinlmt$ ve ounlann ancak kenru aralannda evliJik ba~ k.Ltrabilecekleri belirtilmi$tir

(Nfu, 24/3). Neslin, ailenin ve toplumun korunmast i9in fuhu~ ve fuh~a goti.iren biirtin

davratu$1ar yasaklanilll~trr (isra, 17 /32).

Buna mukabil evlilik kolayl3$nnlilll$ vc ferdin cinsi ihtiyas:lan tabii gorlilmi.i$tlir. Bu

yi.izden mtiminlerin e~leiiyle birlikte ya~adtklanndan dolaYJ, en ufak bir §ekilde kmanmalan,

kendilerine ay1p bir i~ yapmt~ goziiylc bakdmast soz konusu degildjr.21 Zira erkck ve kadm

arasmdaki fttri egilim, bedenin organik yap1smda yer alan kokli.i bir egilimdir. ClinkU yiice

Allah, yeryi.izi.indeki hayatm devamnn ve insamn yeryi.izi.indeki balifeligi gcn;:ekle$tirmesini bu

egilime baglamt~tJr. Bu, siirekli bir egilimdir, bir si.ire tatrnin olsa da tekrar kendioi gosterir. Bu

egilimi her zaman k1~ktrtmak azgmh~m arttmr, onu tatmin etmek i9in somut bir saldtrganhga

iter. Eger tatmin olmazsa tahrik olmu~ sinirler yorulur. Bu ise, siirekli i~kence etmek kadar ac1

verir insana. Davetkar bir bak1~ insaru tahrik eder, ba~tao 91kariCJ bir bareket tabrik eder, bir

giili.ictik tahrik eder, erkekle kadm arasmdaki bu egilimi s;agn$tlran bir sozli1 vurgu tahrik eder ...

19 _Bkz_._•_N_u_r_,₂₄_/_SS_-₅₉_.

:o Abdurrahman Kasapoglu, "Kur'and'da Ge~en iffelle ilgili lladelerve Yommlnn". Din ve l{ayat, ss. l4-J 8.

(13)

UL USL ARARA SI GEN ÇLİK VE AHL ÂK SEMPOZYU M U 6-7-8 e kim 2016 . 1045

Giivenli yol ise, bu egilimi dogal s1mrlan i9inde b1rakacak ~ekilde bu tiir tahrik edici

davraru~lan azaltmak soma da bu egilimi dogru yoldan tatmin ctmcktir. 22

Bu da ancak nika.h yoluyla miimkiindi.ir. Kur'an-1 Kerim, nikahm iffeti saglayan ve

koruyan ozelligine vurgu yaptJg1 gibi Hz. Peygamber de nikah1, iffeti/namusu koruyan en

saglam kale sayJUJ~ ve bagtms1z yoncli~in ve nefsl/~ehev1 arzulann en yogun ve en giicrlil oldugu

donemden ge9en gen9lere seslenerek imkam iyi olanlann evlenmelerini ozeliikle istemi~tir.

Kur'an ve siinnetin nikili kon.usunda 1srarc1 tutum takmmasUllll ana sebebi insanlarm ~ehcvi

arzuJan kar~tsmdaki zaaflanna kalkan olu~turmast ve neslin sagltklt ~ekilde iiremesine gtivence

saglamastd1r. Bu iki amac1 gercrekle~tiren tck yol nikaht1r. Arzular tatmin istcdigine gore bunun

insan onuruna yak1~an ~ekildeki arac1 nikaht1r. ~ehvet diirtlisii nik&h ile me~ru yoldan tatmin

edilerek itidal ¥izgisin.e yek:ildiginde bir ba~ka ifadeyle iffet ve haya erdemine donii~tiigiinde

mutlu1uk arac1 haline gelmektedir.23

~ehvete hakim olmak suretiyle iffeti ku~anmak dini ahlaki bak1mdan o kadar onemlidir

ki Hz. Pcygamber diline ve ~chvetinc bakim olanlara ccnnet i<;:in kefil oldugunu bilditmi~

('Buha.r'i, Hudud l 9), iffetin pratikteki goriintiisi.i o.lan haya)'l islam ahlakmm merkezine

yerlc~tirmi~ (ibn Mike, Ziihd 17), iffctini koruma amacJyla evlenen ki~iye Allah'm kesin olarak

yardlm vaadinde bulundugunu beyan etmi~tir. (Tirmizl, Fezfulil'l-cihad 20).

KAYNAK<;A

AVCI, Harice (2012), "Kur'an'da lnd nrnekleri Hz. Meryem ve Hz. Yusuls'', ElaZig:

Yaylllllaurualll.l~ Yuksek Lisansa Tezi. f1Jat Oniversjtesi SosyaJ Bilimler Enstiti.isU.

Ci.ircani. Seyyid Se1if: Ta'rifnr, Kahire: Daru'I-Fazilct. <;agnc1, Mustafa., "llaya", DiA.

<;agnc1, Mustafa., .. tffct", DiA.

el-isfabiin1, Rsg1b, el-MrHI·edol, Beyrut Daru '1-Marife.

cl-isfahani, Riig1b, ez-Zeri 'a ila Mekarimi'~-Seri 'a, (TcrcUme Abdi Kcskinsoy), Trab:zon:

Oc~ikyi Yaymcvi.

ElmaiJh, Muhammed llamdi YaZLr, flak Dini Kur'an Dili, istanbul: Azim Dag111m. es-Sabuni, Muhammed Ali ( 1996). Sc~!Jetii 't· Tefosir, Beyrut: Daru '1-fikr.

KmaJJzadl', Ali <;clcbi (2007), Ahlrik-1 Ala '1 (Haztrlnymt Mustal~t Ko<;}. !stanbul: Klaslk

Yaytnl!m.

22 _S_eyyid_Kutup_,_{Fi Z}_{tlali"I-Kur 'an}_,_{(c;:evin. Su}_lil1_Uy_an_v_{e digerle.ri).}_Oilnya_Yay_mc1hk_._i_s_{tanbul 1}₉₉_1._VT_I.₄₇₅_. 23 _Kosc_,_''Ne_f_se_Kat_~_J_On_u_r_Ju_Dun~:_i_ffct"_.

(14)

-Mavcrdi, l;:bll '1-1-lasen All b_ MuJwmmcd b. Habib ( 1995), Edebii 'cl-Diinya 1·e 'd-Din, 11cyrut:

Daru'l-fikr_

GUier, Zckeriya (20J3), "Hz. Peygambcrin Hadislcrinde irfct Kavram1,'' Din vc Hayal, 1-laziran

Say-IS!, s. 19-21.

Kose, SatTel (20 13 ). "Nefse Kar~1 Onurlu Dun~: itTet", Din ve Hay at, Haziran Say1S1, s. 5-9.

Karaman. Hayrcddin vc digcrlcri (2014). Kur'ci11 Yo/11 Tfi1·k~e Meal ve Tef~ir, Ankara: Diyam•t !~Jeri Ba~kanhgt Yaymlan.

Kas11pogltt, Abdun·ahman (2013), ~Kur'aud'da Ges;eu 1aetle ilgili Ifadelel' ve Yorumlan", Din

ve llayat,llaziran Say1st, s. 14-18.

Kutup. Seyyid. Fi Zda/1'1-Knr 'tin. (~eviri. Sa lib U9an vc digerleri). Duuya Yaymctllk. istanbul