FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİBİLİM DALI
KELAM BİLİM DALI
Eş-ŞUUBİYYE VE TE’SÎRUHÂ
ALÂ’L-AKÎDETİ’L-FIRAKİ’L-İSLÂMİYYE
YÜKSEK LİSANS TEZİ
DANIŞMAN HAZIRLAYAN Prof. Dr. Erkan YAR Saleem Jalal QADER
FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİBİLİM DALI
KELAM BİLİM DALI
eş-ŞUUBİYYE VE TE’SÎRUHÂ ALÂ’L-AKÎDETİ’L-FIRAKİ’L İSLÂMİYYE
YÜKSEK LİSANS TEZİ
DANIŞMAN HAZIRLAYAN Prof. Dr. Erkan YAR Saleem Jalal QADER
Jürimiz12/06/2017 tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonunda bu yüksek lisans tezini oy birliğioy çokluğu ile başarılı bulmuştur.
Jüri Üyeleri:
1. Prof. Dr. Erkan YAR 2. Prof. Dr. Hulusi ARSLAN 3. Doç. Dr. Enes ERDİM
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulunun ……... tarih ve …….sayılı kararıyla bu tezin kabulü onaylanmıştır.
Prof. Dr. Ömer Osman UMAR Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü
ﺺﺨﻠﻤﻟا أ ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻤﻟا ﺔﺣوﺮط ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺎھﺮﯿﺛﺄﺗو ﻰﻠﻋ ﺪﺋﺎﻘﻋ قﺮﻔﻟا ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا ردﺎﻗ لﻼﺟ ﻢﯿﻠﺳ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا مﻮﻠﻌﻟا ﺪﮭﻌﻣ تاﺮﻔﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ ﻹا مﻮﻠﻌﻟا ﺔﯿﻣﻼﺳ ﺔﯿﻠﺻﻷا ﻢﺴﻗ مﻼﻜﻟا ﻎﯾزﻼﯾإ -2017 ، ص 120 + VII ﻲﻓ اﺬھ ﺚﺤﺒﻟا ﺖﺛﺪﺤﺗ ﻦﻋ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺔﯿﻔﯿﻛو ﻢﮭﺋﻮﺸﻧ ﻞﺣاﺮﻣو ﺐﻟﺎﻄﻤﻟا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻦﯾﺬﻟا اﻮﻧﺎﻛ ﻦﻣ ﺔﯾاﺪﺒﻟا نﻮﺒﻟﺎﻄﯾ ﺔﯾﻮﺴﺘﻟاﺎﺑ ﻦﯿﺑ بﺮﻌﻟا و بﻮﻌﺸﻟا ،ىﺮﺧﻷا ﺺﺧﻷﺎﺑ ﺐﻌﺸﻟا ،ﻲﺳرﺎﻔﻟا ﺎھﺪﻌﺑو تﺮﺷأ ﻰﻟإ بﺎﺒﺳأ ءﻮﺸﻨﻟا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺎﯿﺳﺎﯿﺳ ﺎﯾدﺎﺼﺘﻗإو ﺎﯿﻋﺎﻤﺘﺟإو ﻀﺣو ﺎﯾرﺎ ، ﺔﯿﻔﯿﻛو ﺎﺴﻟاروﺪﻟا ﺔﺳ مﺎﻜﺤﻟاو ﻦﻣ ﺔﮭﺟ نﻮﯿﯿﺑﻮﻌﺸﻟاو ﻦﻣ ﺔﮭﺟ ىﺮﺧأ ﻲﻓ ﺆﺸﻧ سراﺪﻣ ﺔﻌﺑﺎﺗ ﻰﻟا تﺎﻄﻠﺴﻟا قﺮﻔﻟاو ﺐھاﺬﻤﻟاو ،ﺔﯿﻣﻼﺳﻷا ىﺪﻣو ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻰﻠﻋ ﺪﺋﺎﻘﻋ هﺬھ قﺮﻔﻟا ﻲﻓ تﺎﯿﮭﻟﻹا تاﻮﺒﻨﻟاو ﺐھاﺬﻤﻟا ءارآ ﻮھﺎﻣو ﺔﻓﻼﺨﻟاو ﺔﻣﺎﻣﻻا عﻮﺿﻮﻣ ﻦﻋ ﺖﻤﻠﻜﺗو ، بﺮﻌﻠﻟ ﺔﻓﻼﺨﻟا ﻞھو ﺶﯾﺮﻘﻟاو ﻲﻠﺟ ﺺﻧ كﺎﻨھ ﻞھو ﺪﯿﯾﺄﺗ نآﺮﻘﻟا ﻲﻓ فﺮﻄﺘﻟا عﻮﺿﻮﻣ ﻲﻓ ﺖﻀﺧ ﺎھﺪﻌﺑو ،اﺬھ ﻲﻓ ﻢھ بﺮﺿ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻲﺘﻟاو ﺔﯿﻠﺒﻘﻟا ﺐﺼﻌﺘﻟاو ﺖﺜﺤﺑو ،ﺎﮭﻨﻣ ﻌﺿو ﺔﯿﻔﯿﻛو ﮫﻨﯾوﺪﺗو ﺚﯾﺪﺤﻟا عﻮﺿﻮﻣ ﻲﻓ ﮫ ﺐھاﺬﻤﻟاو بﺮﻌﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﻢﮭﺴﻨﺟو ﻢﮭﺑﻮﻌﺷ ةﺮﺼﻨﻟ و نﺎﯿﺑ ﻀﻓ و ﻢﮭﻠ ﻢﮭﺘﯿﻠﻀﻓأ ﻼﻘﻋو ﺎﺴﻨﺟ ﺎﻤﻠﻋو ﺎﻨﯾدو ﺚﯾدﺎﺣﻷا ﻦﻣ جذﺎﻤﻨﺑ ﺖﯿﺗأو ، ﺔﺑذﺎﻜﻟا ﺔﻋﻮﺿﻮﻤﻟاو ﻰﻟا تﺮﺷأو ،ﻖﻄﻨﻤﻟاو ﻞﻘﻌﻟا ﻖﺑﺎﻄﯾﻻ ﻲﺘﻟا ﺞﻤھ ﻻإ اﻮﺴﯿﻟ بﺮﻌﻟا ﺮﯿﻏ بﻮﻌﺸﻟا نوﺮﺒﺘﻌﯾ ﻲﺘﻟاو ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﺾﻌﺑ لاﻮﻗأ ﻲﺑو ﻲھ ﻢھو يدﻮﺟو ﻊﻣ ، ﻢﮭﻣﻼﻜﻟ ﺎﻓﻼﺧ نآﺮﻘﻟا ﻲﻓ ﺔﻌطﺎﻗ ﺔﻟدأ ، اﺬﮭﻟو ﻦﻋ ﺖﻤﻠﻜﺗ ﻹا ﻦﯿﻧاﻮﻘﻟا ﻟ دﺪﺤﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﮭ ،ﺔﯿﻠﻀﻓﻹا ﺔﯿﻔﯿﻛ ﻲﻓو اﺬھرﺎطإ ﺚﺤﺒﻟا ﺖﻤﻠﻜﺗ ﻦﻋ ا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟ ﻲﻓ ﺎﻧﺮﺼﻋ ﺮﺿﺎﺤﻟا ﺔﯿﻔﯿﻛو ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﻊﻣ هﺬھ ،ةﺮھﺎﻈﻟا
ﺔﯿﻔﯿﻛو ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﻊﻣ ﻦﯾﺮﺧﻵا نوﺪﺑ ﺐﺼﻌﺘﻟا طﺮﻔﻤﻟا يﺬﻟا هروﺪﺑ يذﺆﯾ ﻦﯾﺮﺧﻵا ﺔﻣاﺮﻛ ﺎﻓﺮﺷو ،ةﺪﯿﻘﻋو ءاﻮﺳ نﺎﻛ ﺎﻤﻠﺴﻣ ﺮﯿﻏوأ ﻢﻠﺴﻣ . :ﺔﯿﺣﺎﺘﻔﻤﻟا تﺎﻤﻠﻜﻟا ،ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ،ﻲﻟاﻮﻤﻟا ،ﺔﻗﺪﻧﺰﻟا ،ةﺪﯿﻘﻌﻟا ،ﺔﯿﺳﺎﺒﻌﻟا ،ﺔﯾﻮﻣﻷا ﺔﻌﯿﺸﻟا .
ABSTRACT Master Thesis
Populism and its impact on Beliefs of Islamic Sects
Saleem Jalal QADER Fırat University Institute of Social Sciences Department of Basic Islamic Sciences
Kalam
Elazig- 2017; Pages: VII+120
In this research we talked about the definition of cosmopolitanism and the way they have developed and the stages they have asked for the equality between the Arabs and the other nations ,especially the Persians and the we pointed out the reasons for the development of the cosmopolitanism politically and economically and religiously and the roles of politics and the leaders in one hand and the other cosmopolitanism on the other hand for the establishment of schools belonging to those authorities, groups and Islamic sects and the impact extension of the cosmopolitanism on the beliefs of those teams in Theology and Prophecies by questioning the Koran by their Tafseers esoteric meanings of the verses and the hadith, and their interpretation of many of the texts without any measure and the laws of the interpretation adopted by the scientists. And they said that there is esoteric for every apparent. So in this research I talked about the cosmopolitanism in this era and how to deal with this phenomenon and how to deal with others without any excessive racism which hurt the dignity and honor of the others and their beliefs, whether they are Muslims or not
Keywords: Populism, proletariat, heresy, creed, Abbasid, Umayyad, Shi'a.
- 2017; Sayfa: VII+120
ÖZET
Yüksek Lisans Tezi
Şuubiye ve İslam Fırkalarının İnançlarına Etkisi Saleem Jalal QADER
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı
Kelam Bilim Dalı Elazığ
Bu araştırmada Halkçılık tarifi, nasıl ortaya çıktığı ve Halkçılık taleplerinin aşamaları , başından beri araplar ve diğer kavimler arasında istenen uzlaşıdan bahsettim. Özellikle fars halkını ele aldım.
Daha sonra kavmiyetçiliğin ortaya çıkmasına sebebiyet veren iktisadi, ictimai siyasi ve dini sebeplere işaret ettim.
Diğer bir yönden devlet adamlarının ve yöneticilerin rolünün ne olduğu, diğer bir yandan kavmiyetçilerin islami sulta, firka ve mezheplere tabi okulların ortaya çıkmasındaki etkisini ele aldım. Bunların Kur'an'ı Kerim'in âyetlerini ve hadisleri batıni yorumlarına dayanarak yorumlamaları sonucu Halkçılık bu firkaların akidesi ve nübüvvet inancı üzerinde ne ölçüde etkili olduğu ele alınmıştır.
Birçok nassı te'villeri kıyassız olup alimlerin itimad ettiği kurallardan yoksundur. Bunlar ''Her zahirin bir batını var''derler.
Bu araştırma çerçevesinde günümüzde var olan kavmiyetçilik ve ortada olan bu durumla nasıl muamelede bulunulacağından bahsettim. Kendi devrinde diğerlerine hürmet, şeref ve akide bakımından müslüman olsun veya olmasın zorluklar yaşatan aşırı taasup olmadan, nasıl muamelede bulunulacağından bahsettim.
سﺮـــــﮭـــﻓ تﺎﯾﻮﺘﺤﻤﻟا ﺺﺨﻠﻤﻟا ... ... ... ... II ABSTRACT ... ... ... IV ÖZET ... ... ... ... V
Yüksek Lisans Tezi ... ... ... V سﺮـــــﮭـــﻓ تﺎﯾﻮﺘﺤﻤﻟا ... ... ... VI ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا ... ... ... ... 1 ﺚﺤﺒﻤﻟا لوﻷا 1 . ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا بﺎﺒﺳأو ﺎﮭﺗﺄﺸﻧ ... ... ... 5 1.1 . ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ... ... ... ... 5 .2.1 بﺎﺒﺳأ ءﻮﺸﻧ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ... ... ... ... 8 ”) مﻮﻗ نﻮﻨﯾﺪﯾ ًﺎﻨﯾد ﺎﻣ ﺖﻌﻤﺳ ﮫﺑ ﻦﻋ لﻮﺳﺮﻟا ﻻو تءﺎﺟ ﮫﺑ ﺐﺘﻜﻟا ... ... 23 3.1 . تارﻮﺛرﻮﮭظ ﺔﯿﺑﻮﻌﺷ ﺔﻤﻠﺴﻤﻟا ... ... ... 34 4.1 . تارﻮﺛرﻮﮭظ بﻮﻌـﺸﻟا ﺮﯿﻏ ﺔﻤﻠـﺴﻣ ... ... ... 35 1.4.1 . ةرﻮﺛ ﻚﺑﺎﺑ ) ﺔﯿﻣﺮﺨﻟا ( ... ... ... ... 36 2.4.1 . ﺔﻛﺮﺣ ذﺎﺒﻨـﺳ ... ... ... ... 40 ﺚﺤﺒﻤﻟا ﻲﻧﺎﺜﻟا 2 . ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺎھرﺎﺛآو ... ... ... 43 1.2 . ﻞﺣاﺮﻣ رﻮﻄﺘﻟا ﺐﻟﺎﻄﻤﻟ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ... ... ... 43 2.2 . ﻰﻟإ اذﺎﻣ نﺎﻛ ﺪﻨﺘﺴﯾ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ... ... ... 44 3.2 . بﺎﺒﺳأ ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا ﺔﯿﺟرﺎﺨﻟاو ﻲﻓ ءﻮﺸﻧ قﺮﻔﻟا ... ... ... 46 4.2 . تﺎﻓﻼﺘﺧإ ﻦﯿﺑ ﺔﺑﺎﺤﺼﻟا ترﻮﻄﺗ ﻦﻣ ﻞﺋﺎﺴﻤﻟا ﻰﻟإ تﺎﻓﻼﺧ ﺔﯾﺪﻘﻋ ىﺪﻟ قﺮﻔﻟا ... ... 50 ﺚﺤﺒﻤﻟا ﺚﻟﺎﺜﻟا 3 . ﺔﺳﺎﯿﺴﻟا ﺮھﺎﻈﻣو ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ... ... ... 58 1.3 . ﺔﺳﺎﯿـﺴﻟا ﺎھرودو ﻲﻓ ﺔﯿﻨﺑ قﺮﻔﻟا ... ... ... 58 2.3 . ﻖﯾﺪﻧﺰﻟا ﺔﻗدﺎﻧﺰﻟاو ... ... ... ... 61 .3.3 ﺔﻣﺎﻣإ بﺮﻌﻟا بﻮﻌﺸﻟاو ... ... ... .... 67 .1.3.3 ﺔﻣﺎﻣﻹا ﺔﻐﻟ ﺎﺣﻼﻄﺻاو ... ... ... . 67 2.3.3 . ﺔﯿﻀﻗ ﺔﻣﺎﻣﻹا ﺪﻨﻋ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ... ... ... 68 3.3.3 . ﻞھ ﺔﻣﺎﻣﻹا ﺔﻓﻼﺨﻟاو ﺶﯾﺮﻘﻠﻟ ﻂﻘﻓ ؟ ... ... ... 69 .4.3 فﺮﻄﺘﻟا او ﺔﯿﺒﺼﻌﻟ ﺔﯿﻠﺒﻘﻟا ﺔﯿﻨﯾﺪﻟاو ... ... ... 73
.1.4.3 فﺮﻄﺘﻟا ﺔﻐﻟ ﺎﺣﻼﻄﺻاو : ... ... ... 73 .2.4.3 ﺮھﺎﻈﻣ فﺮﻄﺘﻟا : ... ... ... ... 74 .3.4.3 جﻼﻋ فﺮﻄﺘﻟا ... ... ... ... 75 .5.3 ﻖﯿﻘﺤﺗ ﺚﯾﺪﺤﻟا ﻞﺣاﺮﻣو ﮫﻨﯾوﺪﺗ ... ... ... 75 .1.5.3 ﺔﯿﻔﯿﻛ ﻻﺪﺘـﺳﻹا ل ﺚﯾدﺎﺣﻷﺎﺑ ... ... ... 77 .2.5.3 ﻊﺿو ﺚﯾدﺎﺣأ ﺞﯿﺟﺄﺘﻟ رﺎﻧ ﺔﯿﺑﻮﻌـﺸﻟا ... ... ... 79 .3.5.3 ﻞھأ ﺮﺛﻷا ﺚﯾﺪﺤﻟاو ﺔﯿﻔﯿﻛو ﻢﮭﺒﺼﻌﺗ ... ... ... 81 ﺚﺤﺒﻤﻟا ﻊﺑاﺮﻟا .4 ﺮھﺎﻈﻣ ﺔﯿﺑﻮﻌـﺸﻟا ﻲﻓ ﺚﯾدﺎﺣﻷا نﺎﯿﺑو ﺪﺋﺎﻘﻋ قﺮﻔﻟا ... ... 85 .1.4 حﻮﻨﺠﻟا ﻰﻟا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻊﺿوو ﺚﯾدﺎﺣﻷا ... ... ... 85 .2.4 لاﻮﻗأ ﺾﻌﺑ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﺎﻓﺮﻄﺗ ﻲﻓ مذ بﻮﻌـﺸﻟا ﺔﻤﻠـﺴﻤﻟا ... ... . 89 .3.4 ﺮھﺎﻈﻣ ﺔﯿﺑﻮﻌـﺸﻟا ﺪﻨﻋ ﺔﻌﯿـﺷ سﺮﻔﻟا ... ... ... 91 4.4 . ﺪﺋﺎﻘﻋ قﺮﻔﻟا ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا ﺔﯿﻟﺎﻐﻟا ... ... ... 92 .1.4.4 ةﺪﯿﻘﻋ ﺔﯿﺌﺒـﺴﻟا ... ... ... ... 94 .2.4.4 ةﺪﯿﻘﻋ ﺔﯾﺪﻧواﺮﻟا ... ... ... ... 95 .3.4.4 ةﺪﯿﻘﻋ ﺔﯿﻠﯿﻋﺎﻤـﺳﻹا ... ... ... ... 95 .4.4.4 ةﺪﯿﻘﻋ ﺔﻄﻣاﺮﻘﻟا ... ... ... ... 96 .5.4.4 ةﺪﯿﻘﻋ ﺔﯾﺮﯿـﺼﻨﻟا ) ﺔﯾﺮﯿﻤﻨﻟا ( ... ... ... 97 .6.4.4 ةﺪﯿﻘﻋ ﺔﯿﻣﺎﻣﻹا ... ... ... ... 98 .5.4 ﻞﺿﺎﻔﺘﻟا ﻲﻓ مﻼﺳﻹا ... ... ... ... 99 .6.4 ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺾﻌﺑو قﺮﻔﻟا تارﺎﯿﺘﻟاو ةﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ... ... ... 101 .1.6.4 ةﺪﯿﻘﻋ ﺔﯿﺋﺎﮭﺒﻟا ... ... ... ... 103 .2.6.4 ةﺪﯿﻘﻋ ﺔﯿﺑﺎﺒﻟا ... ... ... ... 103 .3.6.4 ﺪﺋﺎﻘﻋ ﺔﯿﻧﺎﯾدﺎﻘﻟا ... ... ... ... 103 .4.6.4 ﺔﯿﻧﺎﻤﻠﻌﻟارﺎﯿﺘﻟا ... ... ... ... 104 ﺨﻟا ﺔﻤﺗﺎ ... ... ... ... 107 ﺔﻤﺋﺎﻗ ردﺎـﺼﻤﻟا ﻊﺟاﺮﻤﻟاو ... ... ... 109 EKLER ... ... ... ... 119 Ek 1. Orijinallik Raporu ... ... ... 119 ةﺮﯿﺴﻟا ﺔﯿﺗاﺬﻟا ... ... ... .. 120
ﺿﻮﻣ نﺎﻛ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا عﻮﺿﻮﻣ ﺑ ﺎﻤﮭﻣ ﺎﻋﻮ ﻟﺎ ا ﻲﻓ ءﺎﻤﻠﻌﻠﻟ ﺔﺒﺴﻨ ﻲﺿﺎﻤﻟ هﺮﯿﺛﺄﺗو ﺮﺿﺎﺤﻟاو ﻲﻓ ﺎﯿﺳﺎﯿﺳو ﺎﯾﺮﻜﻓ ،ةﺎﯿﺤﻟا تﻻﺎﺠﻣ ﺔﻓﺎﻛ و ا وأ ﻢﮭﯿﻠﻋ جﺮﺧ ﻦﻣ نﻮﻤﮭﺘﯾ بﺮﻌﻟا نﺎﻛو ،ﺎﯾﺪﺋﺎﻘﻋو ﺎﯾدﺎﺼﺘﻗ ﺰﻟﺎﺑ ،ﻢﻜﺤﻟاو ﺔﻄﻠﺴﻟا ﻦﻋ ﻢﻠﻜﺗ ﻦﻋ اﻮﺒﺘﻛ ﺎﻣﺪﻨﻋ بﺮﻌﻟا ﻦﯿﺧرﺆﻤﻟا ﻦﻣﺮﯿﺜﻛو ،ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟاو ﺮﻔﻜﻟاو ﺔﻗﺪﻧ ﻟإ اورﺎﺷأ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻮﻋﺪﯾ ﻦﻣ ﻦﯿﺑ اﻮﻄﻠﺧو ﻢﮭﺗﺎﯿﺒﻠﺳ ﻰ إ ﻓ ﺔﯾﺮﺤﻟا ﻰﻟ ﺤﯾ نأ ﺪﯾﺮﯾو ﺎﯿﺳﺎﯿﺳو ﺎﯾﺮﻜ ﺎﯿ ةﺎﯿﺣ ا و ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟ ا ﺪﯿﺟ ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗ ﻮﻋﺪﯾ ﻮھو ﺎﯿﺳﻮﺠﻣ نﺎﻛ ﻦﻣ ﻦﯿﺑو ،ة إ ﻹا ةدﺎﺒﻋو ﮫﺘﯿﺳﻮﺠﻣ ﻰﻟ ﻟ ﺐﯾﺮﺨﺗو ﻦﯿﮭ و ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ةﺪﯿﻘﻋ ﺮﯿﻔﻜﺗ ﻰﻟاﺮﻣﻷا ﻞﺻو كاذو اﺬھ ﻦﯿﺑو ،ماﺮﻜﻟا ﺔﺑﺎﺤﺼﻟا ﻢﮭﯿﻓ ﺎﻤﺑ بﺮﻌﻟا ةواﺪﻋ ﻎﻠﺑ ﻰﺘﺣ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟاو ﺔﻗﺪﻧﺰﻟا ﻢﺴﺑ بﺎﺘﻜﻟاو ﻦﯿﻔﻘﺜﻤﻟاو ءﺎﻤﻠﻌﻟاو ءاﺮﻌﺸﻟا ﻞﺘﻗو ،ﺎﻀﻌﺑ ﻢﮭﻀﻌﺑ ﻖﯿﺴﻔﺗو .ةﺎﯿﺤﻟا تﻻﺎﺠﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ ﻢﮭﻣﺪﻘﺗو ﻢﮭﺨﯾرﺎﺗو ﻢھدﺎﺠﻣأو ﻢﮭﺑﺎﺴﺣأ نوﺮﻛﺬﯾ ﻦﻣ ﻞﺘﻗ ﻰﻟاﺮﻣﻷا ﻰﻀﺘﻗاو نأ ﺚﺤﺒﻟا أﻗ مﻮ ﻒﯾﺮﻌﺘﺑ ا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟ و ﻦﻋ ﻢﻠﻜﺗأ ﺎﺗ نﺎﯿﻨﺑ ﻰﻠﻋ ﻢھﺮﯿﺛﺄﺗو ﻢﮭﺋﻮﺸﻧ ﺦﯾر ةرادإ ﻲﻓ ﺎھﺪﻌﺑو ﺔﺿرﺎﻌﻤﻟا ﻲﻓ روﺪﻟا ﺎﮭﻟ ﺖﻧﺎﻛ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﺳرﺎﻔﻟا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺺﺧﻷﺎﺑو ،قﺮﻔﻟا ﺪﺋﺎﻘﻋ روﺪﻟا ﻢﮭﻟ نﺎﻛو ةﺎﯿﺤﻟا تﻻﺎﺠﻤﻟا ﺔﻓﺎﻛ ﻲﻓ ﻦﯿﯿﺳﺎﺒﻌﻟا ﺔﻣﻮﻜﺣ ﻞظ ﻲﻓ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻓﺎﻘﺜﻟا مﺪﻘﺗو ﺔﻟوﺪﻟا رﻮﺜﻟا ﻲﻓ ﻲﺴﯿﺋﺮﻟا .ﺔﯿﺳﺎﺒﻌﻟاو ﺔﯾﻮﻣﻷا ﺔﻟوﺪﻟا ﺪﺿ ﺖﻣﺎﻗ ﻲﺘﻟا تا ﻮﺸﻧ بﺎﺒﺳأ ﻦﻋ ﻢﻠﻜﺘﻟا ﺪﻨﻋو ء ﻲﺘﻟا تارﻮﺜﻟاو ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺖﻣﺎﻗ ﻦﯿﯾﻮﻣﻷاو ﻦﯿﯿﺳﺎﺒﻌﻟا ﺪﺿ ﺗ ﯾ ﻢﻟ ﻲﺘﻟاو ﺔﻤﮭﻣ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻰﻟا ﺖﻠﺻﻮ ﺎﮭﯿﻟإ قﺮﻄﺘ ﺧرﺆﻤﻟا بﺎﺒﺳأ عﻮﺿﻮﻣ ﻰﻠﻋ ﻢﮭﻓﻮﻗو مﺪﻌﻟ نﻮ ا عﻻﺪﻧ اﺬھ نﺎﻛو ،تارﻮﺜﻟا ﺎﻣإ ﻜﺤﻟا ﻦﻣ ﺎﻓﻮﺧ وأ ﺪﻤﻌﻟاو ﺪﺼﻘﻟﺎﺑ ﻂﻘﻓ ﺎﺘﺤﺑ ﺔﯿﻨﯾد ﻦﻜﺗ ﻢﻟ ﮫﺑﺎﺒﺳأ نﻷ مﺎ ، ﻦﻜﻟو ﻧﺎﻛ ﺖ و ﺔﯿﺳﺎﯿﺳ ﻊﻓاود كﺎﻨھ ا و ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟ ا نﺎﻛو ،ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗ هﺬھ ﻟا لﻮﻘﻧ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﻞﺑ ﺔﯾﻮﻗو ﺔﻤﮭﻣ ﻊﻓاوﺪ ﺔﯿﺴﯿﺋر ، ﻢﻜﺣ ﻲﻓ ﻖﺣ بﻮﻌﺸﻠﻟ ﻞھو ؟ ﻻ مأ ﺎﻌﻗاو ﺖﺤﺒﺻأ ﻞھو ﺎﻧﺮﺼﻋ ﻲﻓ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻦﻋ ﺖﻤﻠﻜﺗو دﻼﺒﻟا ﻢﻜﺤﻧﻻو ﺎﻨﻧاﺪﻠﺑ ﻦﻣ ﺮﻈﺘﻨﻧ مأ ؟ﻢﮭﺴﻔﻧأ ﻲﻓ ﻖﺣ ﺔﻤﻠﺴﻤﻟا بﻮﻌﺸﻠﻟ ﻞھو ،ﺎﻨﻤﻜﺤﻟ بﺮﻌﻟا ﻲﺗﺄﯾ ﻰﺘﺣ ؟ﻢﮭﻧﺎطوأو ﻢﮭﻟود ﻞﺧاد مﻼﺳﻹا ﺞﮭﻨﻣ ﻖﯿﺒﻄﺗو ،ﺎھﺮﯿﺼﻣﺮﯾﺮﻘﺗ و ﺢﯿﺿﻮﺘﺑ ﺖﻤﻗ عﻮﺿﻮﻣ ﻟا ﻞﯿﻀﻔﺘ او ﺔﯿﻠﻀﻓﻷاو ﻟ ﻲﺘ ا ﺐﺒﺳو ﺔﻌﯾرﺬﻛ بﻮﻌﺸﻟاو بﺮﻌﻟا هﺬﺨﺗ ﻨﺑأ ﻦﯿﺑ ﻲﻣﻮﻘﻟا ﺐﺼﻌﺘﻟا رﺎﻧ ﺞﯿﺟﺄﺗو ﻢﻜﺤﻟا ﻲﺳﺮﻛ ﻰﻟا ﻢﮭﻟﺎﺼﯾﻹ لﺎﻌﺷإو ﻊﻓدو ﺔﯾﻮﻘﺘﻟ ﻢﮭﺋﺎ ةراﺮﺷ رﺎﻧ نﻮﻟوﺆﯾو ﺚﯾدﺎﺣﻷا نﻮﻌﻀﯾ اﻮﻧﺎﻛو ،رﺎﺘﺨﻤﻟا ﺐﻌﺸﻟا ﻢﮭﻧأ هداﺮﻓأ ﻢﮭﻔﯾ بﺮﻌﻟا نﺎﻛو ﺔﯿﻠھﺎﺠﻟا ﺔﯿﻤﺤﻟا تﺎﯾﻵا ا ﻢﮭﺗﺮﻜﻔﻟ ارﺎﺼﺘﻧ ا ﻰﻠﻋ ادر ﻢھروﺪﺑ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟاو ،دﻼﺒﻟا تاﺮﯿﺧو لﻮﻘﻌﻟ اذاﻮﺤﺘﺳاو ﻻﻼﻐﺘﺳ ﺪﻤﺘﻟاو تارﺎﻀﺤﻟا ﺐﺣﺎﺻ ﻢﮭﻧأوأ ،بﺮﻌﻟا ﻦﻣ ﻞﻀﻓأو ﻦﺴﺣأ ﻢﮭﻧأ ارﻮﻌﺷ وأ بﺮﻌﻟا ن ﺪﺑ اوأ ﻦﻌﻄﺑ
ﺪﻨﻋ ﻰﺼﻌﻟا ﻢﮭﻠﻤﺣو ﺔﯿﺑﺮﺤﻟا ﻢﮭﺗﻻآو ﻢﮭﺑﻮﻛرو ﻢﮭﻠﻛأ ﺔﯿﻔﯿﻛو ﻢﮭﺑﺎﺴﻧأو ﻢﮭﺑﺎﺴﺣأ ﻲﻓ بﺮﻌﻟا او ،...ﺔﺒﻄﺨﻟا ﮭﻨﻋ ﻢﻠﻜﺗ ﻲﺘﻟ ﺎ ﻟا ﻞﺼﻓ ﻲﻓ ﻆﺣﺎﺠ و َدر .ﻦﯿﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻰﻠﻋ ﮫﯿﻓ ،ﻢﺴﻔﻧأ ﻢﻜﺣ ﻲﻓ ﻖﺣ بﻮﻌﺸﻠﻟ مأ ﻢھﺪﺣو بﺮﻌﻟا ﻖﺣ ﻦﻣ ﺔﻓﻼﺨﻟا ﻞھو ،ﺔﻣﺎﻣﻹا ﻦﻋ ﺖﻤﻠﻜﺗو نﻮﻟو ﺲﻨﺟ كﺎﻨھ ﻞھو لﻮﻠﺤﻟا ﺾﻌﺑو ﮫﻋاﻮﻧأو فﺮﻄﺘﻟا ﻦﻋ ﺖﻤﻠﻜﺗو ،ﻦﯾﺮﺧﻵا ﻦﻣ ﻞﻀﻓأو ﻦﺴﺣأ يﺬﻟاو فﺮﻄﺘﻟا ةﺮھﺎظ ﻞﯿﻠﻘﺘﻟ ا اﺬھو ،فﺮﻄﺘﻟا ﻦﻣ بﺮﺿ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا نأ ﺮﺒﺘﻋ ﺎﻨﻟ ﻦﯿﺒﯾ نأ ىﺮﻧ ﺎﻣﺪﻨﻋ تﺎﻤﯿﻈﻨﺗو ﺎﺑاﺰﺣأ كﺎﻨھ ﺐھاﺬﻣو ،...ﺮﺛﻷا بﺎﺤﺻأو ﺔﻠﺑﺎﻨﺤﻟا ﺾﻌﺑ ﻞﺜﻣ ﻢﯾﺪﻘﻟا ﻲﻓ ﺔﻓﺮﻄﺘﻣ ﺔﯿﺑﺮﻋ ﺪﻋﺎﻘﻟا ﻞﺜﻣ اﺬھ ﺎﻨﻣﻮﯾ ﻲﻓو ﻰﻤﺴﻤﻟا ﻢﻜﺣ دﺮﯾ ﻦﻣ ﻞﺘﻘﺑ نوﺮﻣﺄﯾو نﻮﺘﻔﯾ يﺬﻟاو ،...ﺶﻋاد ﻢﯿﻈﻨﺗو ة ﯾو ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ﺔﻓﻼﺨﺑ و بﺮﻌﻟا ﻢﻜﺤﺑ ﻰﺿﺮﯾ ﻢﻟ ﻦﻣ نوﺮﺒﺘﻌ ﻓ ﺶﯾﺮﻗ اﺬﮭﺑو ،ﮫﻠﺘﻗ ﺐﺠﯾو ﺪﺗﺮﻣ ﻮﮭ ﺗ أﺪﺒ ﺐﺘﻜﻟا ﺾﻌﺑ تأﺮﻗو ﺪﯾﺎﺤﻤﻟا ﺔﻔﻗو ﺖﻔﻗو ﺎﮭﻠﻛ ﻞﺋﺎﺴﻤﻟا هﺬھ ﻲﻓو ،ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟاو فﺮﻄﺘﻟا ﺔﺛرﺎﻛ ﺎﻣ ﺎﮭﻨﻣ ﺖﻠﻘﻧو ﻊﺟاﺮﻤﻟاو ﻤﮭﻣ ﮫﺘﯾأر ﻦﻣ ﺖﻠﺻوو ﻞﺋﺎﺴﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ يأﺮﺑ ﺖﯿﻟدأو ،ﺎﺤﯿﺤﺻو ﺎ ﮭﻟﻼﺧ ﺎ .ﺞﺋﺎﺘﻨﻟاو ﻖﺋﺎﻘﺤﻟا ﺾﻌﺑ ﻰﻟا رﺎﯿﺘﺧﻻا بﺎﺒﺳأ ﺖﯾأر ﺎھﺪﻌﺑ ﻦﻜﻟو ،ﺮﻣﻷا ﺔﯾاﺪﺑ ﻲﻓ اددﺮﺘﻣ ﺖﻨﻛ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا عﻮﺿﻮﻣ ﻲﻓ ﺐﺘﻛأ نأ ترﺮﻗ ﺎﻣﺪﻨﻋ ﻣ ﺎﮭﻧأ ﻲﺘﻟا ﻊﯿﺿاﻮﻤﻟا ﻦﻣ ﺪﺣاوو ﻲﺣ عﻮﺿﻮ ا ﮭﺑ ﻢﺘھ ﺎ ،ﺮﺿﺎﺤﻟاو ﻲﺿﺎﻤﻟا ﻲﻓ نﻮﺧرﺆﻤﻟا وذ ﻮھو ﺮﻣ ﮫﻧﻷ ﺔﯿﻤھأ ﺗﺒ . ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻦﻋ ﻲﺜﺤﺑ ﺐﺘﻛأ نأ ترﺮﻘﻓ ،ﺎﻌﻣ ﺔﯿﻨﯾﺪﻟاو ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟا ﺎﯾﺎﻀﻘﻟﺎﺑ ﻂ رود ﺦﯾرﺎﺘﻟا ﻲﻓ ﻢﮭﻟ ﺖﻧﺎﻛ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا نﻷو ا ﻲﻓ ا ﺔﻓﺎﻛ ﻲﻓ مﻼﺳﻹارﺎﺸﺘﻧ بﻮﻌﺸﻟاو ﺔﻘﻄﻨﻤﻟا لود نﺎﻛ ءاﻮﺳ ﻦﻣ وأ سﺮﻔﻟا ﻦﻣ ا ﺎﮭﻣﺎﻗأ ﻲﺘﻟا لوﺪﻟاو مﻼﺳﻺﻟ ﻦﯿﻈﻓﺎﺤﻣو ﻦﯿﻌﻓاﺪﻣ اﻮﻧﺎﻛو ،كﺮﺘﻟا ،بﺮﻌﻟ ﻲﻌﯿﺷ ﺐھﺬﻣ ﻦﻣ ةﺪﺴﺠﺘﻣ ﺎﮭﻟوأ ،ﺔﯿﻛﺮﺘﻟا ﺔﻟوﺪﻟاو ﺔﯿﺳرﺎﻔﻟا ﺔﻟوﺪﻟا ﺮﮭظ ﺔﯿﺳﺎﺒﻌﻟا ﺔﻟوﺪﻟا طﻮﻘﺳ ﺪﻌﺑو ﻲﻓ ﺎﺒﺒﺳ اﻮﻧﺎﻛ اﺬھ ﻊﻣو ،ﺔﯿﺑﺮﻋ ﺪﯾ ﺎﻤﮭﻧﺎﯿﻨﺑ ﻲﻓ ﺲﯿﻟو ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺎﻤھﺎﻨﺑ نﺎﻛو ،ﻲﻨﺳ ﺐھﺬﻤﺑ ﻲﻧﺎﺜﻟاو . ﻢﮭﻨﯿﺳﺎﺤﻣ ﺮﻜﻨﯾﻻو لوﺪﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﻲﻓ ﻢﮭﺒھاﺬﻣو مﻼﺳﻻارﺎﺸﺘﻧإ ﻣو ،ﺎﻨﻋﻮﺿﻮﻣ ﻲھ ﻲﺘﻟا بﺎﺒﺳﻷا ﻢھأ ﻦ مﻮﻘﺗ ﻲﺘﻟا تارﻮﺜﻟا بﺎﺒﺳأ ﺪﺿ بﻮﻌﺸﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﻦﻋ ةدرو ﺎﺟوﺮﺧ هروﺪﺑ اﺬھو ﺔﻋﺎﻄﻟاو مﺎﻣﻹا ﻰﻠﻋ جوﺮﺨﻟﺎﺑ نﻮﻤﮭﺘﯾ اﻮﻧﺎﻛ ﻲﺘﻟاو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا تﺎﻣﻮﻜﺤﻟا ﺪﯿﻌﺑ اﺬھو ﺎﺘﺤﺑ ﺎﯿﻨﯾد ﺎﺑﺎﺒﺳأ تارﻮﺜﻟا بﺎﺒﺳأ نأ اوﺮﺒﺘﻋاو مﻼﺳﻷا ﺎﻨﺜﺤﺑ ﻲﻓ ﺎﮭﻨﯿﺒﻧ ﺎﻤﻛ ﺔﻘﯿﻘﺤﻟا ﻦﻋ ﻦﻣو ىﺮﺧﻷا بﺎﺒﺳﻷا ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا ﺪﺋﺎﻘﻌﻟا ءﺎﺸﻧإ ﻰﻠﻋﺮﯿﺛﺄﺗو روﺬﺟ ﻢﮭﻟ نﺎﻛ ﺔﻤﯾﺪﻘﻟا بﻮﻌﺸﻟا نأ ﺢﻠﻄﺼﻣ ىﺮﺧأ ةﺮﻣ ﺮﮭظ ﺎﻧﺮﺼﻋ ﻲﻓو ،ىﺮﺧﻷا ﺐھاﺬﻤﻟاوأ ﺔﯿﻨﺳوأ ﺔﯿﻌﯿﺷ ،ﺔﯿﮭﻘﻔﻟا ﺐھاﺬﻣو ﻣ نﺎﺴﻟ ﻰﻠﻋ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺔﻓﺮﻄﺘﻤﻟا ﺔﯿﻔﻠﺴﻟﺎﺑ ﻢﮭﺴﻔﻧأ اﻮﻤﺳ ﻦ ﺼﻌﺘﻤﻟاو ﻲﺒھﺬﻤﻟاو ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻲﻣﻮﻘﻟاﺮﻜﻔﻟﺎﺑ ﺔﺒ
ا ﻢھرﺎﻌﺷو ﺔﻟوﺪﻟا ءﺎﺸﻧإو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻓﻼﺨﻟ ﺔﯿﻋﺮﺸﻟا ءﺎﻄﻋإو ةﺪﺣﻮﻟاو ﺔﻓﻼﺨﻟﺎﺑ ﻰﻤﺴﯾﺎﻣ ﻰﻟا عﻮﺟﺮﻟ .ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا ﺚﺤﺒﻟا فاﺪھأ :ﻲﻠﯾ ﺎﻣ ﺎﮭﻨﻤﻓ ﺎﮭﻘﯿﻘﺤﺗ لوﺎﺤﻧ ﺚﺤﺒﻟا اﺬھ ﻲﻓ فاﺪھأ كﺎﻨھ 1 -ﺮﻜﻔﻟا ﻰﻠﻋ ﻢھﺮﯿﺛﺄﺗ ىﺪﻣو ةﺪﯿﻘﻋو ﺔﺳﺎﯿﺳو ةﺮﻜﻔﻛ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا فﺮﻌﻧ نأ قﺮﻔﻟا ﺪﺋﺎﻘﻋو ﯿﻣﻼﺳﻻا ﺔ ﻲﻓ ﻘﻟا ﯾﺪ ءﺎﺸﻧﻹا ﻊﺒﻨﻣ ﻮھ ﺎﻣو ،ﺮﺿﺎﺤﻟاو ﻢ ﻘﻌﻟ ﺋﺎ ﺪ .ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻰﻟا ﺐﺴﻨﯾ ﻲﺘﻟا قﺮﻔﻟا 2 ﻢﮭﻧاﺪﻠﺑ ﻲﻓ مﻼﺳﻹا ﻦﯾد اﻮﺳرﺎﻤﯾ نأ ﻖﺤﻟا ﻢﮭﻟ ﻞھو ؟ يأﺮﻟا ﺔﯾﺮﺣو ﺶﯿﻌﻟا ﻲﻓ ﻖﺣ بﻮﻌﺸﻠﻟ ﻞھ .ﻦﯿﻌﻣ ﺐﻌﺷ وأ ﺔﻔﺋﺎﻄﻟ ﺎﻗر اﻮﻘﺒﯾ نأ وأ ؟ بﺮﻌﻟا نوﺪﺑ 3 ﻰﺘﻟا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻦﯿﺑ ﺰﯿﻤﻧ نأ ﺗ دﺎﻨ او ﺔﯾﻮﺴﺘﻟا ﺐﻠﻄﯾو ي ﻲﺘﻟا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟ ﺗ ﻢﮭﻈﻐﺒﯾو بﺮﻌﻟا ﻆھﺎﻨ د ﺮﺸﻧو ﻢﮭﻠﻤﺣ ﻞﺟأ ﻦﻣ ﻢﮭﻠﻀﻔﺑ فﺮﺘﻌﯾﻻو و ،ﺔﺑﺎﺤﺼﻟا ﺔﻘﺒط ﺔﺻﺎﺧ مﻼﺳﻹا ﻦﯾ ﺗ ﻲﻓ ﺎﻨﻌط ﻢﮭﻨﻌﻄ .ﻢﮭﺗادﺎﻋو ﻢﮭﺒﺴﻧ 4 -رﺎطإ ﻲﻓ ﺔﻠﺧاد نﻮﻜﯾ نأ ﺐﺠﯾ ﺔﻤﻠﺴﻤﻟا بﻮﻌﺸﻟا نأ ﻰﻠﻋ لﺪﯾ ﺚﯾﺪﺣوأ ﺔﯾآ ﺪﺟﻮﯾ ﻞھ ﻂﯿﺤﻣو ﻠﻋ ،ةﺪﺣاﻮﻟا ﺔﻟوﺪﻟا ﻋو ﺪﯿﻟﺎﻘﺗ ﮫﯾﺪﻟ ﺐﻌﺷ ﻞﻛ نﺄﺑ ﺎﻤ ادﺎ ت ﻘﺛو ثاﺮﺗو رﺎﻜﻓأو ﮫﺑ صﺎﺧ ﺦﯾرﺄﺗو ﺔﻓﺎ ةرادﻹ .ﺮﺧﻵا يدﺎﻌﯾ ﺎﮭﻨﻣ ﺎﻀﻌﺑو ،ىﺮﺧﻷا بﻮﻌﺸﻟا ﻦﻋ قرﺎﻔﻣ ﺔﻟوﺪﻟا نوﺆﺷ 5 -ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻲﺘﻟا قﺮﻔﻟاو ،مﺎﻋ ﻞﻜﺸﺑ قﺮﻔﻟا ﺪﺋﺎﻘﻋ ﻲﻓ ﺔﻔﺳﻼﻔﻟا ءارآو ﺔﯾدﻮﮭﯿﻟاو ﺔﯿﺤﯿﺴﻤﻟا تﺎﻧﺎﯾﺪﻟا .ﺔﺻﺎﺧ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻰﻟا ﺐﺴﺘﻨﯾ 6 -ﻦﯾﺮﺧﻵا ﻦﻣ ﻞﻀﻓأ ﺲﯿﻟ يﺮﺸﺒﻟا ﺲﻨﺟ نأ لﻮﻘﯾ ﺎﻤﻛ ﮫﻨﻣ ﻖﻠﺧ ﻲﺘﻟا ةدﺎﻤﻛ ﺔﯿﻠﻀﻓأ ﺎﻤﻧإو ،ﺾﻌﺒﻟا نﺎﺴﻧﻹا ﺑ ﻻﺎ ﺎﻤﻛ ،ﻰﻟﺎﻌﺗ ﷲ ﻰﻟإ عﻮﺟﺮﻟاو ﺔﺑﻮﺘﻟاو ىﻮﻘﺘﻟاو نﺎﻤﯾ .ةﺮﺠﺸﻟا ﻦﻣ ﻞﻛأ ﺎﻣﺪﻨﻋ مدآ ﻞﻌﻓ 7 ﺔﺻﺎﺧ ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا بﻮﻌﺸﻟا ﻦﯿﺑو ،ﺔﻓﺎﻛ ﻢﻟﺎﻌﻟا بﻮﻌﺸﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻗاﺪﺼﻟاو دﻮﻟاو ﻲﻤﻠﺴﻟا ﺶﯾﺎﻌﺘﻟا ﺘﻗ ﻊﻨﻣو ﻢﯾﺮﺤﺗو ،راﻮﺠﻟا ﻦﺴﺣ ﺔﯾﺎﻋرو ﺑ ،ةﺎﯿﺤﻟا ﻖﺣ ﻦﻣ ﻢﮭﻤﯾﺮﺤﺗو ﻢﮭﺑﺎھرإو سﺎﻨﻟا ﻞ ﺎ ةﺪﯿﻘﻌﻟا ﻢﺳ .ﻦﯾﺮﺧﻵا بﺎﺴﺣ ﻰﻠﻋ ﺔﻄﻠﺴﻟا ﻂﺴﺑو ،ﺔﻓﻼﺨﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻘﺣﻷاورﺄﺜﻟاو ﻦﯾﺪﻟاو 8 -ﺮﻣﺄﯾ ﺢﻣﺎﺴﺘﻟا ﻦﯾد مﻼﺳﻹا ﯾو ﺮﺒﻜﺗو ﻢﻠﻈﻟا ﻦﻋ ﻰﮭﻨﯾو فوﺮﻌﻤﻟﺎﺑ نﺎﻨﺳﺄﻛ ﺔﯿﺳاﻮﺳ سﺎﻨﻟا نأ ىﺮ ﻂﺸﻤﻟا . 9 -ﻓ ءﻮﺸﻧ بﺎﺒﺳأ ﺔ-ﻓﺮﻌﻣ ﺘﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟاو ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ةﺮﻜ ﺪﻋﺎﺳ ﻲ ت ﻢھﺎﻄﻋأ ﻲﺘﻟاو ،ﺔﯾرﻮﺜﻟا تﺎﻛﺮﺤﻟا تادﺎﻘﻟا ﺾﻌﺑ ﻞﯿﺘﻘﺗو تارﻮﺜﻟا بﺎﺒﺳأ نﺎﻛ ﻞھو ،ﺔﯿﺳﺎﺒﻌﻟاو ﺔﯾﻮﻣﻷا ﻦﯿﺘﻟوﺪﻟا ﮫﺟو ﻲﻓ فﻮﻗﻮﻟا ةأﺮﺠﻟا ا ءيدﺎﺑ ﻲﻓ ﻦﯿﯿﺳﺎﺒﻌﻟا ناﻮﻋأ ﻦﻣ اﻮﻧﺎﻛ ﻲﺘﻟاو) ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا وأ ﺎﯿﺳﺎﯿﺳ (ﺮﻣﻷ ﻦﯾﺪﻟا ﻦﻋ ةدر نﺎﻛ نﺎﻛ مأ ﻟا ةﺮﺜﻛ ﺐﺒﺴﺑ ﺮﻘﻔﻟا ﻲﺸﻔﺗ ﻞﺜﻣ بﺎﺒﺳأ ﺎﮭﻟ ؟ﻢﮭﯿﻠﻋ ﺔﺿوﺮﻔﻤﻟا ﺔﺒﯾﺮﻀ
:ﮫﺠﮭﻨﻣو ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻄﺧ ﻲﻓ نﻮﻜﺗ نأ ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻌﯿﺒط ﺖﻀﺘﻗإ ﻟا ﺔﻣﺪﻘﻤ ﺔﻌﺑرأ ﻲﻔﻓ ،ﺚﺣﺎﺒﻣ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺪﻨﻋ ﺖﻔﻗو لوﻷا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻄﺻاو ﺔﻐﻟ و ،ﺎﺣﻼ ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗاو ﺔﯿﺳﺎﯿﺳ ﺎﮭﺋﻮﺸﻧ بﺎﺒﺳأ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟاو ﺾﻌﺑ ﻞﯿﻠﺤﺘﺑ ﺖﻤﻗو ﯿﺿاﻮﻤﻟا ﮭﻨﻣ ﻊ و ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا تارﻮﺜﻟا ءﻮﺸﻧ بﺎﺒﺳأ ﺎ ﻤﻟا ﻞﺋﻻد تﺮﻛذ نﻮﻤﻀﻣ حﺮﺷ ﻲﻓ ﺔﺼﺘﺨ ﺎﻣأ ،ﻦﯿﯿﺑﻮﻌﺸﻟا و بﺮﻌﻟا ﻦﯿﺑ ﺖﻌﻗو ﻲﺘﻟا بوﺮﺤﻟاو ﺔﯿﺨﯾرﺄﺘﻟا ثداﻮﺤﻟا ﺼﺼﺨﻓ ﻲﻧﺎﺜﻟا ﺚﯾﺪﺤﻠﻟ ﺖ و ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻦﻋ و ﺎھرﻮﻄﺗ ﻞﺣاﺮﻣو ﺎھرﺎﺛآ ﺎﺨﻟاو ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا بﺎﺒﺳأ قﺮﻔﻟا ءﻮﺸﻧ ﻲﻓ ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟاو ﺔﯿﺟر ﻹا ﺔﺑﺎﺤﺼﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﯿﺒھﺬﻤﻟاو ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟا تﺎﻓﻼﺘﺧإ ﻰﻟإ دﻮﻌﺗ ﺎھروﺪﺑ ﻲﺘﻟاو ﺔﯿﻣﻼﺳ لﻮﻘﻟا ﻞﺼﻓ ﺚﻟﺎﺜﻟاو ، ﺔﯾﺪﻘﻌﻟا تﺎﻓﻼﺧ ﻰﻟإ ﺔﻄﯿﺴﺑ ﻞﺋﺎﺴﻣ ﻦﻣ ﺖﻟﻮﺤﺗ ﻲﺘﻟاو ﺔﺑﺎﺤﺼﻟا ﻦﯿﺑ ﺖﻌﻗو ﻲﺘﻟا تﺎﻓﻼﺘﺧا ﻦﻋ ﮫﯿﻓ ﺴﻟا رود ﻦﻋ ﺖﺛﺪﺤﺗ ﺎﻤﻛو ،ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا سارﺪﻤﻟا ﺲﯿﺳﺄﺗ ﻲﻓ ﺔﻄﻠ ﺔﻗﺪﻧﺰﻟا ةﺮھﺎظ ﻦﻋ ﺖﻤﻠﻜﺗو و ﻲﺘﻟا ﯿﯿﺳﺎﯿﺴﻟاو ءﺎﻤﻠﻌﻟاو ءاﺮﻌﺸﻟا ﻦﻣ سﺎﻨﻟا نﺎﻛ ﻒﯿﻛو ﻦﯿﯿﺳﺎﺒﻌﻟا ﺪﮭﻋ ﻲﻓ تﺮﺸﺘﻧا ﺔﻗﺪﻧﺰﻟﺎﺑ نﻮﻤﮭﺘﯾ ﻦ ﺔﯿﻔﺼﺗ ﻖﺤﻟا ﮫﺟو نود ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟا تﺎﺑﺎﺴﺤﻠﻟ ، ﺎﮭﯿﻓو ﮭﻔﯾﺮﻌﺘﺑ ﺖﻤﻗو ﺔﻣﺎﻣﻹا عﻮﺿﻮﻣ ﻦﻋ ﺖﺛﺪﺤﺗ ﺔﻐﻟ ﺎ و ،ﺎﺣﻼﻄﺻاو نﻮﺿار بﺮﻌﻟا ﻞھ ﺈﺑ ﺔﯾﻻوو ﺔﻣﺎﻣ ﺮﯿﻏ ﻢﮭﯿﻠﻋ بﺮﻌﻟا ، بﺮﻌﻟا ﺔﻓﻼﺧ ﺖﻧﺎﻛ ﻞھو ﺐﺼﻌﺘﻟا ﻦﻣ عﻮﻧ هروﺪﺑ ﻮھ يﺬﻟا فﺮﻄﺘﻟا نﺎﯿﺑ ﺪﻨﻋ ﺖﻔﻗوو ؟ﻻ مأ نآﺮﻘﻟا ﻦﻣ ةﺪﻤﺘﺴﻣ و ﻰﻟإ حﻮﻨﺠﻟا ﺞﺗﺎﻧ ﻮھ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو فﺮط ﻟ نﻮﻓﻮﺨﯾ اﻮﻧﺎﻛ بﺮﻌﻟا نأ ﺔﯿﻔﯿﻛ نﺎﯿﺒﺗ ﺖﻟوﺎﺣو ،ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟاو ﺐﺼﻌﺘﻟا ﺮﻜﻔ ﻢﮭﻘﺣ نوﺬﺧﺄﯾ و ﻢﮭﯿﻠﻋ نﻮﺒﺼﻌﺘﯾو نﻮﻓﺮﻄﺘﯾو سﺎﻨﻟا ﻲﻓ اوﺪﻤﺘﻋاو ﺔﻋﻮﺿﻮﻤﻟا ﺚﯾدﺎﺣﻷا ﻰﻠﻋ ﻚﻟذ ﺋاﺮﺟ ءﺎﻄﻐﻟ ﺔﻌﯾرذ ﺎھوﺬﺨﺗأ ﻲﺘﻟاو ﺎھﻮﻌﺿو ﻲﺘﻟا ﻤ ذاﻮﺤﺘﺳﻷاو ﻞﯿﻠﻀﺘﻟاو ﻢﮭ ﻟا لﻮﻘﻋ ﻰﻠﻋ بﻮﻌﺸ إ اﺬﮭﺑو قﺮﻄﺘﻟا لﺎﺤﻟا ﺖﻀﺘﻗ ،ﺎﮭﺑ لﻻﺪﺘﺳﻷاو ﺚﯾدﺎﺣﻷا ﻦﯾوﺪﺗ ﺔﯿﻔﯿﻛ نﺎﯿﺑ ﻰﻟإ اوﺪﻤﻋ ﻢﮭﻧا ﻦﻋ ﻼﻀﻓ ﻟا ﺚﺤﺒﻤﻟاو ،تارﻮﺜﻟا رﺎﻧ لﺎﻌﺷاو ﻦﺘﻔﻟا ﺞﯿﺟﺄﺘﻟ ﺚﯾﺪﺤﻟا ﻊﺿو ﻰﻟإ ﻊﺑاﺮ ﮫﯿﻓ ءﺎﺟ ﺮھﺎﻈﻣ ﻦﻋ مﻼﻜﻟا ﻏ ىﺮﺧﻷا بﻮﻌﺸﻟا اﻮﻣذ ﻲﺘﻟاو ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ءﺎﻤﻠﻋ ﺾﻌﺑو بﺮﻌﻟاو ﺔﻌﯿﺸﻟا ﺪﻨﻋ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ،بﺮﻌﻟا ﺮﯿ ةدﻮﺟﻮﻤﻟا ةﺮﺻﺎﻌﻤﻟا تارﺎﯿﺘﻟاو ﺎﺜﯾﺪﺣو ﺎﻤﯾﺪﻗ ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا قﺮﻔﻟا ﺾﻌﺑ ﺪﺋﺎﻘﻋ ﻦﻋ ﺎﮭﯿﻓ ﺖﺛﺪﺤﺗو ﻢﺛ ،ﻦﯿﯾﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ﻦﯿﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻦﻣ ﺎﻨﯿﻟإ تءﺎﺟ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻧﺎﻤﻠﻌﻟﺎﻛ ﺎﻤﻛو ﮫﯿﻟإ ﺖﻠﺻﻮﺗ ﺎﻣ ﻢھﺄﺑ ﺚﺤﺒﻟا ﺖﻤﺘﺧ ﻲﻔﺻﻮﻟا ﺞﮭﻨﻤﻠﻟ ﺎﻘﻓو ﺚﺤﺒﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﯿﻠﻋ تﺪﻤﺘﻋا ﻲﺘﻟا ﻊﺟاﺮﻤﻟاو ردﺎﺼﻤﻠﻟ ﺔﻤﺋﺎﻗ تﺮﻛذ و ﻲﻠﯿﻠﺤﺘﻟا .ﻲﺨﯾرﺄﺘﻟاو
1
.
ﺎﮭﺗﺄﺸﻧ بﺎﺒﺳأو ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻒﯾﺮﻌﺗ
1.1
.
ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻒﯾﺮﻌﺗ
:ﺔﻐﻟ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ”) بﻮﻌﺸﻟا ﻰﻟإ بﻮﺴﻨﻣ ﺚﻧﺆﻣ ﻢﺳإ (“ :ءاﺮﻔﻟا لﺎﻗ ، ”) ﻦﻣ ﺮﺒﻛأ بﻮﻌﺸﻟا ذﺎﺨﻓﻷا ﻦﻣ ﺮﺒﻛأ ﻞﺋﺎﺒﻘﻟاو ،ﻞﺋﺎﺒﻘﻟا (“ :لﺎﻗ ﮫﻧَأ "ﻲﺒﻠﻜﻟا ﻦﺑا ﻦﻋ ﺪﯿﺒﻋ" ﻮﺑَأو ، ”) ﺐﻌﺸﻟا ﻦﻣ ﺮﺒﻛأ ﺬﺨﻔﻟا ﻢﺛ ،ﻦﻄﺒﻟا ﻢﺛ ،ةرﺎﻤﻌﻟا ﻢﺛ ،ﺔﻠﯿﺒﻘﻟا ﻢﺛ ،ﺔﻠﯿﺒﻘﻟا .(“ 1 و ،"ﺎﺑﺎﻌﺸﻧا" :ﺐﻌﺸﻧإ" ” :ةﺮﺠﺸﻟا نﺎﺼﻏأ ﺖﺒﻌﺸﻧإ اذإ تﺮﺸﺘﻧإ ﻖﯾﺮﻄﻟا وأ ﺮﮭﻨﻟا ﺐﻌﺸﻧاو ،ﺖﻗﺮﻔﺗو ﻰﻟإ ﻰﻨﻌﻣ ﻦﻣ ﮫﻠﻘﻧ :لﻮﻘﻟا ﮫﺑ ﺐﻌﺸﻧإ ،ﺪﻋﺎﺒﺗ :ﮫﻨﻋ ﺐﻌﺸﻧإو ،رﺎﺠﻣو قﺮط يأ ،ﺐﻌﺷ اذ رﺎﺻ ﻰﻨﻌﻣ “ ، 2 يداﺪﺿﻷا ﻰﻨﻌﻤﺑ ﻲﺗﺄﯾو :ﻮﺤﻧ ”) ﻦﻣ ﻮھو ،ﮫﺘﻌﻤﺟ :ﮫﺘﺒﻌﺷو ﮫﺘﻗﺮﻓ :ﺊﺸﻟا ﺖﺒﻌﺷ داﺪﺿﻷا .(“ 3 ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟاو ﻢﮭﻧﺄﺷ ﻦﻣ ﻂﺤﻟا لوﺎﺤﺗو ،ﻢھﺮﯿﻏ ﻰﻠﻋ بﺮﻌﻟا ﻞﯿﻀﻔﺗ ﺮﻜﻨﺗ ﺔﻋﺰﻧ :ﺎﺣﻼﻄﺻأ ﺔﯿِﺑﻮﻌﺸﻟا ﻲﺑﻮﻌﺷ :ﻰﻤﺴﯾ ﺪﺣاﻮﻟا ،ﺔﻋﺰﻨﻟا هﺬھ بﺎﺤﺻأ ، رﺪﻗ ﻦﻣ ﻂﺤﯾ ﻦﻣ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻰﻟإ بﻮﺴﻨﻣ ﻢﺳإ :ﻲﺑﻮﻌﺷو. ﻢھوأ ،بﺮﻌﻟا ”) ﺮﻌﻟا ﻞﻀﻔﺗ ﻻ ﺔﻗﺮﻓ ﻲﻓ يﺬﻟا ﺎﻣَأو ،ﻢھﺮﯿﻏ ﻰﻠﻋ ﻼﻀﻓ ﻢﮭﻟ ىﺮﺗ ﻻو ،ﻢﺠﻌﻟا ﻰﻠﻋ ب ﻲﺑﻮﻌﺸﻟا ﻊﻤﺟ نﻮﻜﯾ نَأ زﻮﺠﯾو ،ﮫﻨﻣ ﺬﺧﺆﺗ ﺖﻧﺎﻜﻓ ﻢﻠﺳَأ بﻮﻌﺸﻟا ﻦﻣ ﻼﺟر نَأ ،قوﺮﺴﻣ ﺚﯾﺪﺣ ﻲﺳﻮﺠﻤﻟاو يدﻮﮭﯿﻟا ﻊﻤﺟ ﻲﻓ سﻮﺠﻤﻟاو دﻮﮭﯿﻟا :ﻢﮭﻟﻮﻘﻛ (“ ، 4 ”) ﻲﻓ نﻮﮭﺑﺎﺸﺘﯾ سﺎﻨﻟا ﻦﻣ ﺔﻣأ ﻢھوأ ﺪﯿﻟﺎﻘﺘﻟاو تادﺎﻌﻟا ﻲﻓ نﻮﮭﺑﺎﺸﺘﯾو ﺔﻐﻠﻟا قﻼﺧﻻاو (“ ، 5 ناﻮﻄﻋ ﻦﯿﺴﺣ" لﺎﻗو نأ :"ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ”) ﺔﻛﺮﺣ بﺮﻌﻠﻟ ﺔﻈھﺎﻨﻣ ﺔﯾرﺎﻀﺣ ﺔﯿﻓﺎﻘﺛ (“ ، 6 :يﺮﺸﺨﻣﺰﻟا لﺎﻗو ”) ﻢھ ﻦﯿﯿﺑﻮﻌﺸﻟا نأ ﻦﯾﺬﻟا نﺄﺷ نوﺮﻐﺼﯾ ﻲﻠﻋ ﻼﻀﻓ ﻢﮭﻟ نوﺮﯾ ﻻو ،بﺮﻌﻟاﺮﻣأ ﺮﻐﺻ ﻦﻣ لوأ سﺮﻔﻟاو ﻲﺑﻮﻌﺷ ﻰﻤﺴﯾ ﻢﮭﻨﻣ ﺪﺣاﻮﻟاو ،بﺮﻌﻟا ﻢھﺮﯿﻏ (“ ، 7 ﺆﻤﻟا ﺐﺘﻛ ﻲﻓ ﺎھﺎﻨﯾأر ﻲﺘﻟا ﻒﯾرﺎﻌﺘﻟا تﺮﮭظ ﺔﻋﺰﻧ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا نأ لﻮﺣ روﺪﯾ ﺎﮭﻠﻛ ،ﻦﯿﺧر 1 ،يوﺮﮭﻟا رﻮﺼﻨﻣ ﻮﺑأ :ﻰﻓﻮﺘﻤﻟا)،يﺮھزﻷا ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ 370 ،(ـھ ﻟا ﺐﯾﺬﮭﺗ ﺔﻐﻠ ضﻮﻋ ﺪﻤﺤﻣ :ﻖﻘﺤﻤﻟا ، ﯿﺣإ راد ،ﺐﻋﺮﻣ ﻲﺑﺮﻌﻟا ثاﺮﺘﻟا ءﺎ – ط ،توﺮﯿﺑ ،ﻰﻟوﻷا : 2001 ،م 1 / 281 . 2 ،بﻮﻘﻌﯾ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﺮھﺎطﻮﺑأ ﻦﯾﺪﻟاﺪﺠﻣ ،ىدﺎﺑآ زوﺮﯿﻔﻟا ﻂﯿﺤﻤﻟا سﻮﻣﺎﻘﻟا ﺔﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ثاﺮﺘﻟا ﻖﯿﻘﺤﺗ ﺐﺘﻜﻣ :ت ، ﺔﻟﺎﺳﺮﻟا ،ﺔﻨﻣﺎﺜﻟا :ط ،توﺮﯿﺑ ) ﻰﻓﻮﺘﻤﻟا 817 ـھ ( ، 1 / 102 -103 . 3 ﺑارﺎﻔﻟا يﺮھﻮﺠﻟا :ﻰﻓﻮﺘﻤﻟا) دﺎﻤﺣ ﻦﺑ ﻞﯿﻋﺎﻤﺳإ ﺮﺼﻧ ﻮﺑأ ﻲ 393 ،(ـھ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا حﺎﺤﺻو ﺔﻐﻠﻟا جﺎﺗ حﺎﺤﺼﻟا :ت ، ﻦﯿﯾﻼﻤﻠﻟ ﻢﻠﻌﻟا راد ،رﺎﻄﻋ رﻮﻔﻐﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻤﺣأ ،ﺔﻌﺑاﺮﻟا :ط ،توﺮﯿﺑ 1 / 156 . 4 ،ﻦﯾﺪﻟا لﺎﻤﺟ ﻞﻀﻔﻟا ﻮﺑأ ،ﻰﻠﻋ ﻦﺑ مﺮﻜﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ،رﻮﻈﻨﻤﻟا ﻦﺑإ بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ ﻲﻓﻮﺘﻤﻟا) ، 711 ﺔﺜﻟﺎﺜﻟا :ط ،(ـھ – ،توﺮﯿﺑ 1 / 500 . 5 نﺎﻄﻘﻟا ،ﻢﯿھاﺮﺑإ نﺎﻄﻘﻟا ﺮﯿﺴﻔﺗ ﺮﯿﺴﯿﺗ ص ، 26 ؛ ، رﻮﻈﻨﻤﻟا ﻦﺑإ بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ ، ص 497 . 6 ،ناﻮﻄﻋ ﻦﯿﺴﺣ لوﻷا ﻲﺳﺎﺒﻌﻟا ﺮﺼﻋ ﻲﻓ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟاو ﺔﻗﺪﻧﺰﻟا ﻞﯿﺠﻟاراد ، – ص ،توﺮﯿﺑ 149 . 7 ﻲﻓﻮﺘﻤﻟا) ﷲرﺎﺟ ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ وﺮﻤﻋ ﻦﺑ دﻮﻤﺤﻣ ﻢﺳﺎﻘﻟا ﻲﺑﻷ ،يﺮﺸﺨﻣﺰﻟا 538 ،(ـھ ﺔﻏﻼﺒﻟا سﺎﺳأ ﺪﺒﻋ :ت ، ﻟا ﻢﯿﺣﺮ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺐﺘﻜﻟاراد ،دﻮﻤﺤﻣ -ص ،توﺮﯿﺑ 236 .لوﺎﺤﺗو ﻢھﺮﯿﻏ ﻰﻠﻋ بﺮﻌﻟا ﻞﯿﻀﻔﺗ نوﺮﻜﻨﯾ ﻢھو ،ﻲﺳﺎﺒﻌﻟا ﺮﺼﻌﻟا ﺔﯾاﺪﺑو ﻦﯿﯾﻮﻣﻷا ﻢﻜﺣﺮﺧاوأ ﻲﻓ ﻢﺠﻌﻟا ﻞﯿﻀﻔﺗو ﻢﮭﻧﺄﺷ ﻦﻣ ﻂﺤﻟا وأ ،ﻢﮭﯿﻠﻋ (... يدﻮﮭﯿﻟاو كﺮﺘﻟاو سﺮﻔﻟا ﻦﻣ) ﺔﯿﺳﺎﯿﺳو ﺔﯿﺑدأ تﺎﻛﺮﺣ ﺑﻮﻠﻐﻤﻟا ﻢﻣﻷا ﺎﮭﺑ مﺎﻗ ،مﻼﺳﻹا رﺪﺻ ﻰﻟإ ﺪﺘﻤﺗ ﻢﮭﻨﻣ ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ﻢﺟﺎﻋﻷا ﻦﻣ ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻢﻜﺤﻠﻟ ﺔﻌﺿﺎﺨﻟاو ﺔ ﺎﻤﻧإو ﻲﻟاﻮﻤﻟاو ﻲﺳرﺎﻔﻟا ﺐﻌﺸﻟا ﻦﯿﺑ ﻂﻘﻓ ﺔﻌﺋﺎﺷ ﻦﻜﺗ ﻢﻟ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا نأ ﺮﻛﺬﻟﺎﺑ ﺮﯾﺪﺟو ،ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ﺮﯿﻏو ىﺮﻧ اﺬﮭﻟو ، ..درﻮﻜﻟاو ﺞﻧﺰﻟاو ﻂﺒﻘﻟاو ﻂﺒﻨﻟاو ﺪﻨﺴﻟاو كﺮﺘﻟﺎﻛ ىﺮﺧﻷا ﻢﻣﻷاو بﻮﻌﺸﻟا ﻰﻟا تﺪﺘﻣإ ﯾ ﻢﻟ ﻦﯿﺧرﺆﻤﻟا نأ تﺎﻔﯾﺮﻌﺘﻟا ﻲﻓ دﺪﺤ او ﻦﻣ اوﺮﻘﺤﯾو اوﺮﻐﺼﯾ ﻦﻣ اﻮﻟﺎﻗ ﻞﺑ ﺔﯿﻤﺴﺘﻟا هﺬﮭﺑ اﺪﺣاو ﺎﺒﻌﺷ ﺮﺒﺘﻌﯾ اﺬﮭﻟ ،سﺮﻔﻟا بﺮﻌﻟا ﺮﯿﻘﺤﺘﺑ مﺎﻗ ﻦﻣ لوأ نﺎﻛ ﻦﻜﻟو ،ﻲﻣﻮﻘﻟا ﺐﺼﻌﺘﻟا ﻞﯿﺒﺳ ﻰﻠﻋ بﺮﻌﻟا نﺄﺷ ﻢﻟو سﺮﻔﻟا ﻰﻠﻋ ﻖﻠطأ صﺎﺧ ﻢﺳإ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا نأ ،ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﺔﻟﺄﺴﻤﻟا ﻰﻠﻋ عﻼطإ ﮫﻟ ﺲﯿﻟ ﻦﻣ ﺾﻌﺑ ﻟإ رﺎﺷأ ﺎﻤﻛ ﺄﻄﺧ اﺬھو ،ﻢھﺰﯾوﺎﺠﯾ نأ مﺎﻋ ﮫﺟﻮﺑ لﻮﻘﻧ نأ ﻦﻜﻤﯾو ،ﺎﮭﻟ ﻢﮭﻔﯾﺮﻌﺗ ﺪﻨﻋ نﻮﺼﺼﺨﺘﻤﻟا ﮫﯿ ﻟوأ ﺲﻨﺠﻟ ﺐﺼﻌﺗ ﻮھ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻠ ﻦﯾﺮﺧﻵا ﻦﻣ ﻞﻀﻓﻷا ﮫﻧأ ﮫﻨﻣ ﺎﻨظ ﻦﯿﻌﻣ ﺐﻌﺷ وأ مﻮﻗوأ ﺔﺌﻔﻟوأ ﺔﻐ .ﺎﯿﻤﺠﻋأوأ ﺎﯿﺑﺮﻋ نﺎﻛ ءاﻮﺳ ﻢﮭﻧﺄﺷ ﻦﻣ ﻂﺤﯾو ،ﻢھﺮﻣأﺮﯿﻘﺤﺘﺑ مﻮﻘﯾو ﺴﺘﻟا اﻮﺒﻠط ﺮﻣﻷا ﺔﯾاﺪﺑ ﻲﻓ بﺮﻌﻟا ﻢﻜﺣ ﺖﺤﺗ ﺖﻧﺎﻛ ﻲﺘﻟا ﻢﻣﻷا نإ ،ىﺮﺧﻷا بﻮﻌﺸﻟاو بﺮﻌﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﯾﻮ كﺎﻨھ نﺎﻛو ،ةﺎﯿﺤﻟا تﻻﺎﺠﻣ ﺔﻓﺎﻛ ﻲﻓ ﺮﯿﺼﻤﻟا ﺮﯾﺮﻘﺘﻟا ﻖﺣ ﻲﻓ ﺔﯾﺮﺣو ﺔﻄﻠﺴﻟاو ﻢﻜﺤﻟا ﺐﻠﻄﺑ ﻰﮭﺘﻧاو ،ﺮﺧﻵا ﻦﻣ ﻞﻀﻓأ ﺔﻣأ ﺔﯾأ ﻻو ،ﻢﻣﻷا ﻦﻣ ﻢھﺮﯿﻏ ﻦﻣ ﻞﻀﻓأ اﻮﺴﯿﻟ بﺮﻌﻟا نأ ىﺮﯾ :ﻰﻟوﻷا ﻦﯿﺘﻋﺰﻧ ،ةﺪﺣاو ﺔﻨﯿط ﻦﻣو ﻞﺟر ﺔﻟﻼﺳ ﻦﻣ ﻢﮭﻠﻛ سﺎﻨﻟاو ﺮﺗ ﻻأ اﻮﻟﺎﻗو نﺎﻛ ﻦﻣ نأ ى ءﻲﻧدو ةءوﺮﻤﻟا ﻂﻗﺎﺳ ﺲﯿﻗ ﻦﻣو ،ﺎﮭﺘﺑؤذ ﻲﻓ ﺔﯿﻣأ ﻲﻨﺑ ﻦﻣو ﺎﮭﺘﻣورأو ﺎﮭﺘﺒﯿط ﻲﻓ ﻢﺷﺎھ ﻲﻨﺑ ﻦﻣ نﺎﻛ نإو ،فﺮﺸﯾ ﻢﻟ ﺔﻤﮭﻟا ،ﮫﺘﻤھ ﺖﻓﺮﺷ ﻦﻣ ﻒﯾﺮﺸﻟاو ،ﮫﻟﺎﻌﻓأ و ﮫﻗﻼﺧأ ﺖﻣﺮﻛ ﻦﻣ ﻢﯾﺮﻜﻟا ﺎﻤﻧإ ﺎﮭﻨﻣ ﻦﻄﺑ فﺮﺷأ ﻲﻓ 8 بﺎﺤﺻأ ﻲﻤﺠﻋأ ﻼﻓ ،ﻢﻣﻷاو بﻮﻌﺸﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﯾﻮﺴﺘﻟﺎﺑ نﻮﻟﻮﻘﯾ ﺔﻋﺰﻨﻟا هﺬھ ﻻو ،ﻲﻤﺠﻋأ ﮫﻧﻷ ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻦﻣ ﻞﻀﻓأ ﻞﻣاﻮﻋ ﻦﻣ ًﻼﻣﺎﻋ ﺔﯿﻤﺠﻋﻷا ﺲﻨﺟ ﻻو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺲﻨﺟ ﺖﺴﯿﻟو ،ﻲﺑﺮﻋ ﮫﻧﻷ ﻲﻤﺠﻌﻟا ﻦﻣ ﻞﻀﻓأ ﻲﺑﺮﻋ ﻲﻓو ،ﻦﯾﺮﺧآ ﺪﻨﻋ قﻼﺧﻷا مرﺎﻜﻣو فﺮﺸﻟاو ﻢﻠﻌﻟاو ،هﺪﺣو ﻦﯾﺪﻟا ﻮھ مﻮﻗ ﺪﻨﻋ ﻞﺿﺎﻔﺘﻟا ﺎﻤﻧإ ﻞﺿﺎﻔﺘﻟا ِﱠyا َﺪْﻨِﻋ ْﻢُﻜَﻣ َﺮْﻛَأ ﱠنِإ"....] :ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻗ اﺬھ ،["ﻢُﻛﺎﻘْﺗَأ 9 ﺔﺒﯿﺘﻗ ﻦﺑاو ،ﻰﻨﻌﻤﻟا ﺬﮭﺑ ءﺎﺟ ﺚﯾﺪﺤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓو ﻲﻓ لﺎﻘﻓ ،ةاوﺎﺴﻤﻟا أﺪﺒﻣرﺮﻗو ﻚﻟذ ﻞﻛ ﺪﻘﻨﻓ دﺎﻋ ﻢﺛ ،ﻢﻣﻷا ﻰﻠﻋ ﻢﮭﻠﻀﻓ ﺮﮭظأو بﺮﻌﻟا ﻦﻋ ﻊﻓاد نأ ﺪﻌﺑ :بﺮﻌﻟا ﻞﯿﻀﻔﺗ ﮫﺑﺎﺘﻛ ”) ،باﺮﺗ ﻦﻣ ﷲ ﻢﮭﻘﻠﺧ ﺪﺣاو بأ ﻦﻣ سﺎﻨﻟا نأ ﻮھ يﺪﻟ لﻮﻘﻟا لﺪﻋأ نأ نوﺮﺠﯾو ،باﺮﺘﻟا ﻰﻟإ ﻢھﺪﯿﻌﯾو و ،لﻮﺒﻟا ىﺮﺠﻣ عدﺮﯾ يﺬﻟا ﻰﻠﻋﻷا ﻢﮭﺒﺴﻧ اﺬﮭﻓ ، ﻢﮭﯿﻠﻋ أﺮﻄﯾ راﺬﻗﻷا ..ءﺎﺑﻵﺎﺑ ﺮﺨﻔﻟاو ءﺎﯾﺮﺒﻜﻟاو ﻢﯿﻈﻌﺘﻟا ﻦﻋ لﻮﻘﻌﻟا ﻞھأ ﮫﺑ (“ ، 10 ﺎﮭﻨﺳﺎﺤﻣ ﺔﻣأ ﻞﻜﻟ نأ ءﻻﺆھ ﺔﺠﺣو 8 فوﺮﻌﻤﻟا ﻢﻟﺎﺳ ﻦﺑ ﺮﯾﺪﺣ ﻦﺑا ﺐﯿﺒﺣ ﻦﺑا ﮫﺑر ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ ﻦﯾﺪﻟا بﺎﮭﺷ ،ﺮﻤﻋ ﻮﺑأ ،ﻲﺴﻟﺪﻧﻷا ﮫﺑر ﺪﺒﻋ ﻦﺑا :ﻰﻓﻮﺘﻤﻟا) 328 ،(ـھ ﺪﯾﺮﻔﻟا ﺪﻘﻌﻟا ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺐﺘﻜﻟا راد ، ،ﻰﻟوﻷا :ط ،توﺮﯿﺑ 2 / 89 . 9 ،تارﺟﺣﻟا ةروﺳ 49 / 13 . 10 ﺤﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺣا ،ﮫﺑر ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤ ﺪﯾﺮﻔﻟا ﺪﻘﻌﻟا ، 3 / 376 .
ﻖﻠﺨﻟا وأ ﻦﯾﺪﻟاﻮھ لﺎﻤﻋﻷاو ﻢﻠﻌﻟا ﮫﺑ نزﻮﺗ ناﺰﯿﻣ ﺮﯿﺧو ،ﺚﯿﺒﺨﻟاو ﺐﯿﻄﻟا ﺔﻣأ ﻞﻛ ﻲﻓو ﺎﮭﯾوﺎﺴﻣو ﻲﻓ ﻚﻟذ ﻊﯿﻄﺘﺴﻧ ﺎﻨﺴﻟو ءﻲﺷ ﻻو ،ﮫﻘﻠﺨﺑ وأ ﮫﻨﯾﺪﺑ دﺮﻓ ﻦﻣ ﺮﯿﺧ دﺮﻔﻓ داﺮﻓﻷا ﻲﻓ ﮫﻌﯿﻄﺘﺴﻧ ﺎﻤﻧإ ﻢﻣﻷا .ﻚﻟذ ﺮﯿﻏ ﻞﯿﻤﺗ :ﻲﻧﺎﺜﻟﺎﻓ ﻞﯿﻀﻔﺗو ،بﺮﻌﻟا نﺄﺷ ﻦﻣ ﻂﺤﻟا ﻰﻟإ :ﻚﻟذ ﻲﻓ ﻢﮭﺘﺠﺣو ﻢﮭﯿﻠﻋ ىﺮﺧﻷا ﻢﻣﻷا 1 ﻢﻈﻌﺑ ﺮﺨﺘﻔﺗ نﺎﻣوﺮﻟﺎﻓ ،ةﺰﯿﻣ ﺔﯾأ ﺎﮭﻟ ﺖﺴﯿﻟ بﺮﻌﻟا ﻦﻜﻟ ،ﺎﮭﺑ ﺮﺨﻔﺗ ﺔﯿﺻﺎﺧو ةﺰﯿﻣ ﺎﮭﻟ ﺔﻣأ ﻞﻛ نأ ،ﺎﮭﻧﺎﻄﻠﺳ لﺎﻤﺟو ﺎھدﺪﻋ ةﺮﺜﻛو ،ﺎﮭﺒطو ﺎﮭﺘﻤﻜﺤﺑ ﺮﺨﻔﺗ ﺪﻨﮭﻟاو ،ﺎﮭﺘّﯿﻧﺪﻣ ﻢﯿﻈﻋو ،ﺎﮭﻤﻟﺎﻌﻣ ةﺮﺜﻛو ءﻲﺸﺑ زﺎﺘﻤﺗ بﺮﻌﻟا ﺪﺠﻧ ﻻو ،ﻚﻟذ ﻰﻟإ ﺎﻣو ،ﺔﻠﯿﻤﺠﻟا ﺎﮭﻧﻮﻨﻓو ،ﺎﮭﺗﺎﻋﺎﻨﺼﺑ ﻰھﺰﺗ ﻦﯿﺼﻟاو ،ﺎﮭﺘﻌﯿﺒط ﻣ :ﺎﻧﺮﻛذ ﺎﻤ ﻓ ﺎﺟ ﻲﻓ اﻮﻧﺎﻛ !يوﺪﺑ ﻢﮭﺸﯿﻋو !بوﺪﺠﻣ ﻢﮭﺿرﺄ ﻦﻣ ﻢھدﻻوأ نﻮﻠﺘﻘﯾ ﻢﮭﺘﯿﻠھ عﻮﺠﻟا ﻻو ، ﮭﻟ ﺮﻘﺘﺴﯾ ﻮﮭﻠﻣ ﺔﺛﺎﻏإو ،ﻊﺋﺎﺟ مﺎﻌﻄﻟﺎﻛ ﺔﻣﺮﻜﻤﻟا نﻮﻠﻌﻔﯾ ﺎﻣﺪﻨﻋو ،ﺐﻠﺴﻟاو وﺰﻐﻟا ﻦﻣ لﺎﺣ ﻢ نﻮﺌﻠﻤﯾ ف ًاﺮﻌﺷ ﺎﮭﺑ ﺎﯿﻧﺪﻟا !ًاﺮﺨﻓ ﻚﻟﺬﺑ نوﺮﺨﺘﻔﯾو ، 2 ةﺮﺳﺎﻛﻷاو ﺔﻨﻋاﺮﻔﻟاو ﺔﻘﻟﺎﻤﻌﻟا ﻚﻠﻤﻟا ﻦﻣ بﺮﻌﻟا ﻚﻠﻣ ﻦﯾﺄﻓ ؟ ﻚﻠﻤﻟﺎﺑأ ؟ نﻮﻜﯾ ﻢﺑ ﺮﺨﻔﻟا :اﻮﻟﺎﻗ وأ !؟ ةﺮﺻﺎﯿﻘﻟاو ﻊﻠﻄﻣ ﻰﻟا ﻞﺻو ﺪﻗو رﺪﻨﻜﺳﻹا ﻚﻠﻣ ﻦﻣ يﺬﻟا نﺎﻤﯿﻠﺳ ﻦﻣوأ ! ﺎﮭﺑﺮﻐﻣو ﺲﻤﺸﻟا ؟ هﺪﻌﺑ ﻦﻣ ﺪﺣﻷ ﻲﻐﺒﻨﯾ ﻻ ﺎﻣ ﻚﻠﻤﻟا ﻦﻣ ﻲﺗوأ ﻚﻟذ ﻲﻓ ﻢﻣﻷا ﻒﻌﺿأ بﺮﻌﻟﺎﻓ ؟ ﻢﻠﻌﻟاو ﺔﻋﺎﻨﺼﻟﺎﺑ مأ ادﻮھ ،ﺔﻌﺑرأ ﻼﺧ ﺎﻣ بﺮﻌﻟا ﺮﯿﻏ ﻦﻣ ﻢﮭﻠﺟ ءﺎﯿﺒﻧﻷﺎﻓ ؟ ةﻮﺒﻨﻟﺎﺑ مأ !ﻼﻘﻋ ﻢﮭﺑﺪﺟأو ،ًاﺪﯾ ﻢﮭﻤﻘﻋأو ،ﺎﻧﺄﺷ ﻟﺎﻓ ؟ ﺮﻌﺸﻟﺎﺑ مأ !ًاﺪﻤﺤﻣو ﻞﯿﻋﺎﻤﺳإو ﺎﺤﻟﺎﺻو ﺮﻌﺷ ىﺮﺧﻷا بﻮﻌﺸﻠﻠﻓ ،ﮫﺑ ادﺮﻔﻨﻣ ﻦﻜﯾ ﻢﻟ بﺮﻌ نﺎﯿﺑو ﺐﻄﺧ نﺎﻣوﺮﻟاو نﺎﻧﻮﯿﻟاو سﺮﻔﻠﻠﻓ ،نﺎﯿﺑو ﺐﻄﺨﻟا مأ ،نﺎﻣوﺮﻟاو نﺎﻧﻮﯿﻟا ﻞﺜﻣ ،ﻰﻔﻘﻣ نوزﻮﻣ ،ﺮﺣﺎﺳ !ّ؟ ﻚﻟذ ﺪﻌﺑ ﮫﺑ نوﺮﺨﻔﯾ يﺬﻟا ﺎﻤﻓ ﺮﺜﻛأ ﻚﻟذ ﻲﻓ ﻢﮭﻟﻮﻗو ؟ءﺎﻓﻮﻟاو مﺮﻜﻟﺎﺑ نوﺮﺨﻔﯾ ﻦﻣ ضﺮﻋأو ﺪﻗ ﻢﮭﺘﯿﻠھﺎﺟ ﻲﻓو ،بﺎﺴﻧﻷﺎﺑ نوﺮﺨﺘﻔﯾو !ﻢﮭﻠﻌﻓ جاوﺰﻟا عﻮﻨﺑ نوﺪﯿﻘﺘﯾ ﻻ اﻮﻧﺎﻛ ،مﻼﺳﻹا ﻲﻓ فوﺮﻌﻤﻟا ءﺎﺴﻧ ﻢﮭﻀﻌﺑ ﻰﺒﺴﯾ اﻮﻧﺎﻛو ! لﺎﺟر ةﺪﻋ ﺎھﺆطﻮﯾ نﺎﻛ ةﺪﺣاﻮﻟا ةأﺮﻤﻟا نأ ﻢﮭﺟاوز عاﻮﻧأ ﻦﻣ نﺎﻛ ﻞﺑ ﺾﻌﺑ ﻌﯾ ﻢھﺪﺣأ ﻒﯿﻜﻓ ،جاوز ﺮﯿﻏ ﻦﻣ ﺎﮭﺑ ﻊﺘﻤﺘﺴﯾو ،ﻢﮭﺑوﺮﺣ ﻲﻓ هﺎﺑأ فﺮ . 3 -ﺪﺣو بﺮﻌﻟا ﻦﯾد مﻼﺳﻹا ﺲﯿﻠﻓ مﻼﺳﻹﺎﺑ سﺎﻨﻟا ﻰﻠﻋ ﻢﺗﺮﺒﻜﺗ نإو مﻼﺳﻹاو ،سﺎﻨﻟا ﻦﯾد ﻮھ ﻞﺑ ،ﻢھ ﻓ ،فﺮﺸﻟا سﺎﯿﻘﻣ ىﻮﻘﺘﻟا ﻞﻌﺟو ،ﺔﯿﻠھﺎﺠﻟا ﺔﯿﺒﺼﻌﻟا مﺪﮭﻓ ،ﻢﻜﺘﻋﺰﻧ برﺎﺤﯾ ﺎﯿﻧﺪﻟاو ﻢﻜﻨﯿﺑو ﺎﻨﻨﯿﺑ ﻦﯾﺪﻟﺎ ﻦﺤﻧ ﻒﻨﺼﻟا اﺬھ ﻞﺜﻤﯾو ،ﺎﮭﻧﻮﺌﺷ ﻲﻓ ﺎﻨﻨﻔﺗ ﺮﺜﻛأو ،ﺎھﺎﯾاﺰﻤﺑ فﺮﻋأ – نﻮﻌﻀﯾو بﺮﻌﻟا نوﺮﻘﺤﯾ ﻦﻤﻣ ﻢﮭﯿﻠﻋ ﺔﻣأ ﻞﻛ نودِﻮﺴﯾو ﻢﮭﻧﺄﺷ ﻦﻣ – ﻋﺰﻨﻟا ﻢﮭﯿﻠﻋ ﺖﺒﻠﻏ وأ ﻢﮭﻧأ بﺮﻌﻟا ﻦﻣ اﻮھﺮﻜﻓ :ﺔﯿﻨطﻮﻟا ﺔ و ،ﻢﮭﻜﻠﻣ اﻮﻟازأ ﺘﻋﺰﻨﻟا ﻲھ هﺬھ ،ﻢﮭﻟﻼﻘﺘﺳإ اﻮﻋﺎﺿأ ﺎ ﺘﻟا ن نﺎ ﺘﻧﺎﻛ ﺎ ﻮﺤﻨﻟا اﺬھ ﻰﻠﻋو ،ﺮﺼﻌﻟا ﻚﻟذ ﻲﻓ ﻖﻠطُأ ﺪﻗو ،نﻮﻟدﺎﺠﺘﯾ اﻮﻧﺎﻛ ﻦﯿﺘﻋﺰﻨﻟا بﺎﺤﺻأ ﻰﻠﻋ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ﻢﺳا . 11 11 " :ﺮﻈﻧا ،ﻦﯿﻣأ ﺪﻤﺤﻣ مﻼﺳﻹا ﻰﺤﺿ ،ﺔﻌﺑﺎﺴﻟا :ط ،"ﺔﯾﺮﺼﻤﻟا ﺔﻀﮭﻨﻟا ﺔﺒﺘﻜﻣ ، 1 / 53 – 54 .
.2.1
بﺎﺒﺳأ
ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ءﻮﺸﻧ
ﺑﺎﺒﺳأ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ءﻮﺸﻨﻟ نإ ﺎ ﺴﻟا ﺎﮭﻨﻣ ةﺮﯿﺜﻛ ﺔﯾرﺎﻀﺤﻟاو ﺔﯿﻨﯾﺪﻟا ﺎﮭﻨﻣو ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻷا ﺎﮭﻨﻣو ﺔﯿﺳﺎﯿ ﻢﻠظ نإ اﺬھ ﻊﻣ ،ىﺮﺧﻷا ﻢﻣﻷاو ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻦﯿﺑ ﻦﺘﻔﻟارﺎﮭظإ ﻲﻓ ﺪﯿﻟا ﻢﮭﻟ ﺔﯿﺳرﺎﻔﻟا ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا نﺄﺑ ﺮﻜﻨﻧﻻو ا مﺎﻜﺣ كﺮﺘﻟاو سﺮﻔﻟاو بﺮﻌﻟا ﺐﻌﺸﻟ بﺮﻌﻟ ﺪﮭﻣ نﺎﻛﺮﻣﻷا ءيدﺎﺑ ﻲﻓ مﺎﻜﺤﻟا ﻦﯿﺑ تﺎﻓﻼﺨﻟاو ،... ا ﺮﯿﺴﻟ ،ﻢﮭﺗادﺎﻗو ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻠﻟ ﺪﻋ هﺎﺠﺗ ﺨﻟا ﺐﻠﻄﺑ ﺖﮭﺘﻧاو ،قﻮﻘﺤﻟا ﻞﻛ ﻲﻓ ﺔﯾﻮﺴﺘﻟا ﺐﻠطو ﻲﺑﺮﻌﻟا ةوا ﺔﻓﻼ ﺴﻧ ﺎﻨھو ،ﻖﻘﺤﺗ ﺪﻗو ةدﺎﯿﺴﻟاو :ﺎﮭﻨﻤﻓ عﺎﺿوأ ةﺪﻋ ﻰﻟإ ﺎﮭﺋﻮﺸﻧ بﺎﺒﺳأ ﺪﻨ 1.2.1 . يدﺎﺼﺘﻗﻹاو ﻲﺳﺎﯿﺴﻟا ﻊﺿﻮﻟا و ناﺮﯾﻹا دﻼﺑ ضﺮﻌﺗ ﺎﻣﺪﻨﻋ يزﺎﻗﻮﻘﻟا ناﺪﻠﺑ ﻤﮑﺤﯾ نﺎﮐ ﻲﺘﻟا ﻄﻧﺰﯿﺒﻟاو سﺮﻔﻟا ﺎﮭ ﯿ ﻮ تﺎﻤﺠھ ﯽﻟا ن ﻣ لوﻷا ﻒﺼﻨﻟا ﻲﻓ بﺮﻌﻟا وﺮﺤﻟاو ،ﻊﺑﺎﺴﻟا نﺮﻗ ﻦ ﻎﻟﺎﺑ ﺮﺛأ ﺎﮭﻟ نﺎﮐو ﺔﯿﻣاد ﺖﻧﺎﮐ ب ،دﻼﺑ ﻚﻠﺗ ﯽﻠﻋ ﻌﻣ ﻦﯾدﺎﯿﻣ ﻢﮭﯿﺿارأ ﺢﺒﺻأو ﺎ .ﺔﯿﻨﻄﻧﺰﯿﺒﻟاو ﺔﯿﺳرﺎﻔﻟا ﻦﯿﺘﯾرﻮطاﺮﺒﻣﻹاو بﺮﻌﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻛر و نﺎﮐ ا دﻼﺑ ةوﺰﻏ نوﺪﯾﺮﯾ ﻻ ﺮﻣﻷا ﺔﯾاﺪﺑ ﻲﻓ بﺮﻌﻟا و سرﺎﻔﻟ ﺎﻤﻧإ ﺪﺼﻗ او ﻞھأ ﻦﻋ عﺎﻓﺪﻟا قاﺮﻌﻟا ، ﮭﺟ ﺎﻤﻟو ﺴﻟ اﺮﯿﺒﮐ ﺎﺸﯿﺟ سﺮﻔﻟا ﺰ ،بﺮﻌﻟا ﻖﺤ ا ﺮﺴﯿﺗﺎﻣ شﻮﯿﺠﻟا ﻦﻣ ﻊﻤﺠﯾ نأ بﺮﻌﻟا ﺮﻄﺿ ﻦﻣو ،ﺔﯿﺳدﺎﻘﻟا ﺔﻛﺮﻌﻤﻟا ﻲﻓ سﺮﻔﻟا ﯽﻠﻋ اﻮﻗﻮﻔﺗو ،كاذ مﻮﯾ ﻢﮭﯾﺪﻟ ﻷا ﻠﻋ ذاﻮﺤﺘﺳا ﻞﺟ تاﺮﯿﺧ ﯽ دﻼﺑ ﻲﻓ ةدﻮﺟﻮﻤﻟا سرﺎﻓ ﺔﯿﻨﻐﻟا ﺮﯿﺳ ﻲﻓ اوﺮﻤﺘﺳا ﻛرﺎﻌﻣ ﻢﮭ ﺮﺤﻟا ﻲﻓ و ﻲﻓ سﺮﻔﻟا نا وأر ﺎﻣﺪﻌﺑ ب ﮭﺳﺎﻔﻧإ ﻢ اﻮﻤﺟﺎھ ﻢﺛ ،ةﺮﯿﺧﻷا ﺔﻨﯾﺪﻣ ﻢﺛ ،ءﻻﻮﻠﺟ ﺪﺒﮐو ﺪﻧوﺎﮭﻧ او ﻢﻟ ﻲﺘﻟاو ﺔﻤﯿﺴﺟ ﺮﺋﺎﺴﺧ سﺮﻔﻟا ﻲﻓ ،ﺔﯾﺮﺸﺒﻟاو ﺔﯾدﺎﻤﻟا ﻢھﺮﺋﺎﺴﺧ ةﺮﺜﮑﻟ ،ﺔﮐﺮﻌﻤﻟا هﺬھ ﺪﻌﺑ ﺔﻣوﺎﻘﻤﻟا و ضﻮﮭﻨﻟا ﯽﻠﻋ اورﺪﻘﯾ ﯽﻟﻮﺘﺴﻓ رﺎﮭﻧاو ناﺮﯾﻹا ﯽﻠﻋ بﺮﻌﻟا ت ،فاﺮﺷﻷا ﻦﻣ ﺪﯿﺒﻌﻟا ﻲﮑﻟﺎﻣ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﻞﺘﻘﻣ ﺐﺒﺴﺑ ﮫﺘﻤﻈﻧأو ﺔﯾدﻮﺒﻌﻟا ﻷا بﻮﻌﺸﻟاو سﺮﻔﻟاو دﺪﺠﻟا ةدﺎﺳ بﺮﻌﻟا ﺢﺒﺻأو ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ﻦﻣ ةدﺎﻣ ﻢھو ﺔﯿﻋر یﺮﺧ . 12 ﺎﻣ ﻒﯿﮐ ﮫﻟﻮﺳرو ﮫﺗﺎﯾآو مﻼﺳﻹا نا اﻮﻨظ ﻖﺋﺎﻘﺤﻟا اوﺮﺼﺑأو اﻮﻌﻤﺳ ﺎﻤﮐ بﻮﻌﺸﻟا نأ ﻆﺣﻼﻧو ﺟﺮﺧأ ﺖ ﻣ بﺮﻌﻟا و ﺔﯾﺮﺼﻨﻌﻟاو ﺔﯾدﻮﺒﻌﻟا مﺎﻈﻧ ﻦ أ ﻄﻋ ﺖ ﺨﯾرﺄﺘﻟا فﺎﻄﻌﻧﻹاو ،ﮫﻘﺣ ﻖﺣ يذ ﻞﮐ ﻲ و زﺎﺠﺤﻟا ﻲﻓ ﮫﺑ مﺎﻗ يﺬﻟا ﯾأ ﻢھ بﺮﻌﻟا دﻼﺑ ﻀ نﻮﮑﯿﺳ ﺎ ﻟا هﺬھ ﻲﻓ ﻆﺤﻟا ﻢﮭﻟ ﻐﺘ ﺎﯿﺳﺎﯿﺳو ﺎﯿﻨﯾد تاﺮﯿ ،ﺎﯾدﺎﺼﺘﻗاو ﻢﻠﻈﻟا ﻦﻣ ﻢھذﺎﻘﻧﻹ لﻮﻠﺤﺑ نﻮﺗﺄﯾ ﺪﻗ بﺮﻌﻟا نﺄﺑ ﻢﮭﯾﺪﻟ ارﻮﻌﺷ تاﺮﯿﻐﺘﻟا هﺬھ ﻖﻠﺧو اﺪﺒﺘﺳﻷاو د ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟإ عﺎﺿوأو نﺎﯿﻐﻄﻟاو نا ﻦﯿﺒﺗ ﻦﻣﺰﻟا ﻦﻣ ةﺮﺘﻓ ﺪﻌﺑ ﻆﺤﻟا ءﻮﺴﻟ ﻦﮑﻟ ،ﺔﯾرﺰﻣ - 12 ،يرذﻼﺒﻟا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﻰﯿﺤﯾ ﻦﺑ ﺮﺑﺎﺟ يرذﻼﺒﻟا ) ﻟا ﻲﻓﻮﺘﻤ 279 ـھ ( ، ناﺪﻠﺒﻟا حﻮﺘﻓ ، :ت ناﻮﺿر ﺪﻤﺤﻣ ناﻮﺿر ، راد ﺐﺘﻜﻟا ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا – ،توﺮﯿﺑ ص ٦٦ .ﻢﮭﻓاﺪھأ اوﺮﺼﻘﯾ ﻢﻟ بﺮﻌﻟا 13 ﺟأ ﻦﻣ يأ ناﺪﻠﺒﻟا حﻮﺘﻔﻟ ﺎﮭﻠﺟأ ﻦﻣ اورﺎﺳ ﻲﺘﻟاو ﺎﻤﻧإو ﻂﻘﻓ ﻦﯾﺪﻟا ﻞ ؤﺎﺟ و ﺪﻟﻮﮐ )اﺬھ ﻲﻓ لﻮﻘﯾو ،ناﺪﻠﺒﻟا ﯽﻠﻋ ذاﻮﺤﺘﺳاو ﻂﻠﺴﺗو ﺔﯿﺳﺎﯿﺳو ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗإ فاﺪھأ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻞﺟﻷ ا (ﺮﯿﮭﺴﺗ ) ” ﺖﻧﺎﮐ ﻲﺘﻟاو هﺬھ ﺢﺘﻔﻟا ﺔﻛﺮﺤﻟ ﺔﻌﯾرذ ﮫﻧا هوﺮﺒﺘﻋاو بﺮﻌﻟا ﮫﻟ ﺶھ ﺪﯾﺪﺠﻟا ﻦﯾﺪﻟا نأ ﺎﮭﯿﻟإ ﻮﻋﺪﺗ ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻹا ﻞﻣاﻮﻌﻟا “ ( . 14 ﺒﺴﺘﻛا ﻲﺘﻟا ﺐﺳﺎﻜﻤﻟا نا اﺬﮭﻟو ﺘ ﻔﻟا ﺎﮭ ﺐﻠﺳ عﻮﻗو ﻦﻣ ﻢﻏﺮﻟﺎﺑ ةﺪﺷاﺮﻟا ﺔﻓﻼﺨﻟا ﻦﻣز ﻲﻓ تﺎﺣﻮﺘ ﻧﺎﻛ ،ﺎﮭﺘﻘﻓار ﻲﺘﻟا رﺎﻣدو ﺐﮭﻧو ﺖ ﻦﻣ ناﺪﻠﺒﻟا ﺔﯾﺮﺣ ﺎﮭﻨﻣو ةرﺎﺠﺘﻟا رﺎھدزإ ﺎﮭﻨﻣ ،ةﺮﯿﺜﻛ ﺪﺋاﻮﻓ ﺎﮭﻟ ،ﺔﻤﯾﺪﻘﻟا ﺪﯿﻟﺎﻘﺗو ﺔﻤﻈﻧأ و تاﺪﯿﯿﻘﺘﻟا ﻦﻣ ﺮﯾﺮﺤﺗو ﺿ ﺔﯾدﻮﮭﯿﻟاو ﺔﯿﺤﺴﻤﻟﺎﻛ ﺔﻤﯾﺪﻘﻟا تﺎﻧﺎﯾﺪﻟا تﺎطﻮﻐ ﻹا دﻼﺑ ﻲﻓ ةﺮﺸﺘﻨﻤﻟا ﺔﯿﺘﺷدارﺰﻟاو ﺎﮭﻟﺎﻤﺟ تﺪﻘﻓ ﺎﻣ نﺎﻋﺮﺳ ﺐﺳﺎﻜﻤﻟا هﺬھو ،زﺎﻘﻔﻘﻟاو رﺰﺨﻟاو ناﺮﯾ عﻮﻀﺨﻟ ﺔﯿﻋﺮﺷ ﻻأ ﺐﯿﻟﺎﺳأ ﺔﻓﺎﻛ اﻮﺳرﺎﻣ ﺔﻄﻠﺴﻟا ﻰﻟا اﻮﺗأ ﺎﻤﻨﯿﺣ ﻦﯿﯾﻮﻣﻷا نﻷ ،ﺎﮭﻘﻧورو ﺎﮭﺘﯿﻤھأو ،ﺎھﺎﺼﻗأ ﻢﻣﻷا ﻊﻣ ﺔﺌﯿﺴﻟا ﻢﮭﺘﻠﻣﺎﻌﻣ ﻎﻠﺑ ﺚﯿﺣ ﺔﻣﺎﺘﻟا ﺔﯿﺸﺣﻮﻟﺎﺑ سﺎﻨﻟا اﻮﻠﻣﺎﻋو ،بﻮﻌﺸﻟا ذاﻮﺤﺘﺳاو ﻦﯿﺣﻼﻔﻟا ﻦﻣ ءاﺮﻘﻔﻟا ﺔﺻﺎﺧ ﻦﯿﻠﻣﺎﻌﻟاو قﺎﻄﯾ ﻻ ﻢھﺮﻣأ ﻦﻣ نﺎﻛو نﺪﻤﻟا ﻲﻓ ﻊﻓاﺪﻟا فﺮﻌﻧ نأ ﻞﺟﻷو :ﺎﮭﻨﻣ ﻞﺋﺎﺴﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﺔﻓﺮﻌﻣو ﺢﯿﺿﻮﺗ ﺐﺠﯾ ﺔﯿﺑﻮﻌﺸﻟا ءﻮﺸﻨﻟ يدﺎﺼﺘﻗﻷاو ﻲﺳﺎﯿﺴﻟا ﻻوأ تﺎﺣﻮﺘﻔﻟا ﺔﻟﺄﺴﻣ لﻮﺣ ﻊﻓاوﺪﻟا ﻢھأ : ﺟرأ ﺔﻓﺎﻛ ﻲﻓ ﮫﻨﯾد ﺔﻣﺎﻗإو ﮫﺘﻓﺮﻌﻣو هﺪﯿﺣﻮﺗو ﷲ ﻰﻟإ ةﻮﻋﺪﻟا ﻲھ تﺎﺣﻮﺘﻔﻟاو دﺎﮭﺠﻟا نأ لوﻷا ءﺎ ﮫﻟﻮﻘﺑ (ص) ﮫﯿﺒﻧ ﷲ ﺮﻣأ ﺎﻤﻛ ،ضرﻷا هﺬھ عﺎﻘﯿﺑو ﻢﻟﺎﻌﻟا x ” ِﺔَﻈِﻋ ْﻮَﻤْﻟا َو ِﺔَﻤْﻜ ِﺤْﻟﺎِﺑ َﻚِّﺑ َر ِﻞﯿِﺒَﺳ ﻰَﻟِإ ُعْدا ِﺔَﻨَﺴَﺤْﻟا “ v 15 x ” ... ِسﺎﱠﻨﻠِﻟ ًﺔﱠﻓﺎَﻛ ﱠﻻِإ َكﺎَﻨْﻠَﺳ ْرَأ ﺎَﻣ َو “ v ، 16 ﺮﻣﻷا اﺬﮭﺑ ةﺪﺷاﺮﻟا ءﺎﻔﻠﺨﻟا هﺪﻌﺑ ﻦﻣ مﺎﻗو اوﺰﮭﺟو ،ﺔﻤﯿﻠﺳ ﺔﯿﻨﺑ ﻞﯿﻠﺠﻟا ﻓ ﻞﻛ ﻦﻣ اﻮﺒﻠط اﺬﮭﻟو ،دﺎﮭﺠﻟا ﺮﻣأ ﺔﻋاذﺈﺑ اﻮﻣﺎﻗو ﺎﺷﻮﯿﺟ ﺔﻣﻷا ﻦﻣ دﺮ ﻧﺎﻛ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا ﺖ ﺗ بﺮﻌﻟا ﻦﻣ كاذ نآ نﻮﻜﺘ ،ﻲﻟاﻮﻤﻟا ﺾﻌﺑو ﻢﮭﻠﺋﺎﺒﻗو ﻹا ﺑ قﺎﺤﺘﻟ ﻟﺎ ،ﺶﯿﺠ ﻟا ﺔﻣﺎﻗإ ﻢھاﻮﻋدو اوﺎﺴﻤﻟاو لﺪﻌ ة نأو ،ﺔﯿﻣﻼﺳﻻا ﺔﻣﻷا داﺮﻓأو ﻢﻣﻷا ﻦﯿﺑ ﻞﺜﻣ ﻢﺠﻌﻠﻟ نﻮﻜﯾ بﺮﻌﻠﻟ ﺎﻣ و ﻞﺜﻣ ﺎﻣ ﻟا ﻦﻣ ﻢﺠﻌﻠﻟ .بﺮﻌﻠﻟ ﻮھ قﻮﻘﺤ ﻦﻣ ﮫﺑ مﺎﯿﻘﻟاو ﻞﯿﺒﻧ ﺊﺷ ﻊﻓاﺪﻟا اﺬھو ﻟا تﺎﺒﺟاﻮ ﻟا و ﺔﯿﻨﯾﺪ ﻹا ﻦﻜﯾ ﻢﻟ اﺬھ ﻦﻣ ﻢﻏﺮﺑ ﻦﻜﻟو ،ﺔﯿﻧﺎﺴﻧ ﻮھو ًﺎﯾدﺎﺼﺘﻗإ ﺎﮭﻨﻣ ،ىﺮﺧأ تﺎﯿﻋاﺪﺗ كﺎﻨھ ﺖﻧﺎﻛ ﺎﻤﻧإو ،ﻂﻘﻓ ﻲﻨﯾد ﺮﻣأ تﻼﻤﺤﻟا هﺬﮭﻟ ﺪﯿﺣﻮﻟا ﻊﻓاﺪﻟا ﺔﯾأ ﺖﺤﺗ ﻞﺘﺤﻣو زﺎﻏ ﻞﻜﻟ ﺎﻤﻧإو ﻂﻘﻓ ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا بﺮﻌﻠﻟ ﺲﯿﻟ يﻮﻘﻟا ﻊﻓاﺪﻟا ﺎﯿﻤﺴﻣ ﯿﻨﯾد ت ﺔ نﺎﻛوأ 13 ﻠﻓ سﻮﯿﻟﻮﯾ ،نزوﺎﮭ ﺔﯾﻮﻣﻷا ﺔﻟوﺪﻟا ﺔﯾﺎﮭﻧ ﻰﻟا مﻼﺳﻹا رﻮﮭظ ﻦﻣ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻟوﺪﻟا ﺦﯾرﺎﺗ ةﺮﯿھﺎﻗ ، 1968 ص ، ٣٨ . 14 ﺮﯿﮭﺴﺗ ﺪﻟﻮﻛ ﺲﺗﺎﻨﺟأ ، مﻼﺳﻹا ﻲﻓ ﺔﻌﯾﺮﺸﻟاو ةﺪﯿﻘﻌﻟا ، ص ،ﺔﯿﻧﺎﺜﻟا ﺔﻌﺒط ١٣٧ . 15 ﻞﺤﻨﻟا ةرﻮﺳ : 16 / 125 . 16 ﺄﺒﺴﻟا ةرﻮﺳ : 34 / 28 .
ﯾﺮﺼﻨﻋ ﺔ ﺎﻣﺪﻨﻋ ،ءﺎﻔﻠﺨﻟا ﺪﺣأ ﺔﻟﺎﺳر ةءاﺮﻗ ﺪﻨﻋ ًﺎﯿﻠﺟ اﺬھ ىﺮﻧو ، ”) ﻒﺋﺎﻄﻟاو ﺔﻜﻣ ﻞھأ ﻰﻟإ ﺐﺘﻛ ﻦﯿﺑ ﻦﻣ ﮫﯿﻟإ سﺎﻨﻟا عرﺎﺴﻓ موﺮﻟا ﻢﺋﺎﻨﻏ ﻲﻓو ،ﮫﯿﻓ ﻢﮭﺒﻏﺮﯾو دﺎﮭﺠﻠﻟ ﻢھﺮﻔﻨﺘﺴﯾ بﺮﻌﻟا ﻊﯿﻤﺟو ﻦﻤﯿﻟاو بوأ ﻞﻛ ﻦﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا اﻮﺗأو ﻊﻣﺎطو ﺐﺴﺘﺤﻣ (“ . 17 ﮫﯿﻟإ رﺎﺸﻣ ﻮھ ﺎﻤﻛو ﻲﻓ ﺼﻤﻟا ردﺎ ﺔﯿﺨﯾرﺄﺘﻟا ،ﺔﻠﺣﺎﻘﻟا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ةﺮﯾﺰﺠﻟا ﻦﻣ اﻮﻧﺎﻛ ﻢﮭﺘﯿﺒﻟﺎﻏ نأ و ا رﺪﺼﻤﻟا ﻮھ ﺶﯿﺠﻟا ﻲﻓ لﺎﺘﻘﻟا ﺢﺒﺻأو ،ﺶﯿﻌﻟا ﺔﻤﻘﻟ دﻮﺟو مﺪﻋو ﻢھﺮﻘﻓ ﺐﺒﺴﻟ ﺶﯿﺠﻟﺎﺑ اﻮﻘﺤﺘﻟ ﻞھﻷ ﺔﯿھﺎﻓﺮﺑ ﺶﯿﻌﻟاو لﺎﻤﻟاو ﻰﻨﻐﻟا بﺎﺴﺘﻛﻸﻟ ﻲﺴﯿﺋﺮﻟا ،ﺲﺑﺎﯿﻟا ءاﺮﺤﺼﻟا ” ﺎﮭﻠﻛ ﻞﺋﻻﺪﻟاو ﺗ ﻰﻟا ﺮﯿﺸ ﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟاو ﻲﺴﯿﺋﺮﻟا ﺐﺒﺳ نا ﻰﻟا ﺔﺟﺎﺤﻟا ﻮھ ناﺪﻠﺒﻟاو رﺎﺼﻣﻷا ﺢﺘﻓ ﻰﻟا ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا بﺮﻌﻟا ﺖﻌﻓد ﻲﺘ ،ﻂﻘﻓ ﺔﯿﻨﯾﺪﻟا ﺐﺼﻌﺘﻟاو ةﺮﺛﻷا ﺲﯿﻟو ﻞﻀﻓﻷا ﺶﯿﻌﻟاو لﺎﻤﻟا “ 18 ﻤﻟا ﻲﻓ ﺮﻜﻓ ﺎﻤﻠﻛ بﺮﻌﻟاو ﺔﻛﺮﻌ ﻨﻐﻟا ﻰﻠﻋ ﮫﻨﯿﻋ نﺎﻛ بﺮﺤﻟاو ﺶﯿﻌﻟا ﺔﯿھﺎﻓرو تﺎﯾرﺎﺠﻟاو ﻢﺋﺎ )ﺮﯿﮭﺴﺗ ﺪﻟﻮﻛ لﻮﻘﯾو ، ” ﺢﺘﻔﻟا اﺬھ ﻦﻜﯾ ﻢﻟو ﻠﻋﻷا ﻞﺜﻤﻟا ﻮﺤﻧ ًﺎﮭﺟﻮﻣ دﺎﺠﯾﺈﺑ ﺎﮭﺘﻌﯿﺒط ﺢﻤﺴﺗ ﻢﻟ ﺔﯾرﺪﻨﻜﺳﻻاو ﻖﺸﻤﯾدو ﻦﺋاﺪﻤﻟا زﻮﻨﻛ نﻷ ،هﺪﺣو ﻰ ﻒﺸﻘﺘﻟاو ﺪھﺰﻟا لﻮﯿﻣ .(“ 19 سﺎﺳﻷا اﺬھ ﻰﻠﻋو ﺲﯿﻟ ﻦﻣ ﺢﯿﺤﺼﻟا ﻮھ بﺮﻌﻟا نﻮﻤﻠﺴﻤﻟا ﺎﮭﺑ مﺎﻗ ﻲﺘﻟا تﺎﺣﻮﺘﻔﻟا نأ لﻮﻘﻧ نأ ضﺮﻐﻟ ةﺮﺼﻧو ﻌﻟا ﺎﮭﻌﺒﺗأ ﻲﺘﻟا ﻞﺒﺴﻟا ﻦﻣ نﺎﻛ ﻞﺑ ،ﻂﻘﻓ ةﺪﯿﻘﻌﻟا ﻠﺘﻤﻣ ةﺎﯿﺣ اﻮﻘﻘﺤﯿﻟ بﺮ ﺔﺌ ﺔﯿھﺎﻓﺮﺑ و ﺗ ﺔﻧﺎﻜﻣ ﻢﮭﻟ نﻮﻜ ﮫﯿﻠﻋ اﻮﻧﺎﻛ ﺎﻤﻣ ﻞﻀﻓأ ﺮﺸﻧ مﻼﺳﻻا ﻲﻓ بﻮﻌﺸﻟا لﻮﺧدو تﺎﺣﻮﺘﻔﻟا نأو ، ةدﺎﯿﺴﻟا ت نأ ﺎﻤﻛ ،ﺔﯿﺋﺎﻘﻠﺗ ةرﻮﺼﺑ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﻹ ﺔﯿﺴﯿﺋﺮﻟا بﺎﺒﺳﻷا ﺪﺣأ ىﺮﺧﻷا بﻮﻌﺸﻟا قﺎﻨﺘﻋ ،ﺔﯿﻣﻼﺳﻻا ﺔﻧﺎﯾﺪﻟ ﻢﮭﯿﻠﻋ ﺖﻧﺎﻛ ﻲﺘﻟا ةﺮﯿﺜﻜﻟا ﺐﺋاﺮﻀﻟا ﻦﻣ ﺺﻠﺨﺘﻟا ﻞﻣأ ﻰﻠﻋ ﺖﻧﺎﻛ ﻔﻟا تﺎﻣﻮﻜﺣ ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺔﯿﺳرﺎ ﺪﺷأ وأ نﺎﻛ ﺎﻤﻛ ﺎھودﺎﻋأ ﻢﻜﺤﻟا ﻰﻟا نﻮﯿﯾﻮﻣﻷا ﻞﺻو ﺎﻣﺪﻨﻋ ﺎﻣأ ،ﺔﻨﯿﻌﻣ ةﺪﻤﻟ ﻖﻘﺤﺗ ﺪﻗو ،ﺔﯿﻨﯿﻄﻧﺰﯿﺒﻟاو .ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺎﯾﻧﺎﺛ : سرﺎﻔﻟا دﻼﺑ ﻲﺳﺎﺑﻌﻟاو يوﻣﻷا مﻛﺣ لظ ﻲﻓ ﯿﺒﻌﻠﻟ ﻦﯿﻛﻼﻣ اﻮﻧﺎﻛ ﻦﯾﺬﻟا سﺮﻔﻟا فاﺮﺷأ بﺮھو ﻞﺘﻗ ﻲﻓ ًﻼﻣﺎﻋ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا تﺎﺣﻮﺘﻔﻟا نﺎﻛ ﻦﻜﻟو ،ﺪ ﻘﺑ ﻢﮭﺑ ظﺎﻔﺘﺣﻻاو ﻖﯿﻗﺮﻟا ﻲ بﺮﻌﻟا ﺢﺒﺻأو ﺔﯿﺳرﺎﻔﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا مﺎﻈﻧ ﻲﻓ ﻢھ ﻟا ﻲﻘﺑو ،ةدﺎﺴ مﺎﻈﻧ ﻲﻋﺎﻄﻗﻷا رﺎﺳ مﻮﻘﯾ ﻢﻟ ﻢﮭﻧﻷ يﺪﺷاﺮﻟا ﻢﻜﺣ نﺎﺑإ ناﺮﯾﻹا ﻲﻓ ﺔﯿﻘﺒﻄﻟا مﺎﻈﻧ ﻲﻓ ﺔﯾرﺰﺠﻟا تاﺮﯿﻐﺘﺑ نأو تﻻﺎﺣ ﻲﺿﺮﯾ تﻼﯾﺪﺒﺗو تﺎﻨﯿﺴﺤﺗ ﺎﮭﯿﻠﻋ يﺮﺠﯾ ﻢﻟ ﺔﯿﻟﺎﻤﻟا ﻢﻈﻧو ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻹا بﻮﻌﺸﻟا تﺎﻘﺒط 17 ،يرذﻼﺒﻟا ناﺪﻠﺒﻟا حﻮﺘﻓ ص ، 107 . 18 ،ﻦﯿﺴﺣ ﮫط ا ﺔﻨﺘﻔﻟا ﻰﻠﻋ ىﺮﺒﻜﻟ و ﺑﻨ ﻮ ه ، 1 / 169 . 19 ،ﺮﯿﮭﺴﺗ ﺪﻟﻮﻛ مﻼﺳﻹا ﻲﻓ ﺔﻌﯾﺮﺸﻟاو ةﺪﯿﻘﻌﻟا ص ، 135 .
ا لﺎﻣآ ﺖﺷﻼﺗ ﻚﻟﺬﻟو ﻲﻧاﺮﯾﻻا ﺘﺸﯿﻌﻣ ﻦﯿﺴﺤﺗ ﻲﻓ ﺎھﻮﻌﺿو ﻲﺘﻟا بﻮﻌﺸﻟا داﺮﻓ ةدﺎﻋإ ﺪﻌﺑ ﺎﻤﯿﺳﻻ ،ﻢﮭ تارﺎﺒﺘﻋا ىﺮﺧأ ﺔﯿﻣﻮﻜﺣ تﺎﺒﺟاوو ﺐﺋاﺮﻀﻟا ﻊﻤﺟ ﻦﻣ ﻦﯿﻗﺎھﺪﻟ ﺔﻘﺑﺎﺳ . 20 ﺐﻌﺸﻟا ﺺﺧﻷﺎﺑ ،بﻮﻌﺸﻟا ﻊﯿﻤﺠﺑ ﺐﺋﺎﺼﻤﻟا ﺖﻠﺣ ﻦﯿﯾﻮﻣﻷا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺔﻄﻠﺴﻟا ﻢﻠﺴﺗ ﺪﻨﻋ ﺎﻣأ ﺴﻨﺑ تاﺮﺘﻔﻟا ﺐﻌﺻأ ﻦﻣ ﻢﮭﻤﻜﺣ ةﺮﺘﻓ ﺖﻧﺎﻛو ،ﻼﻤﺠﻣ ﻲﻧاﺮﯾﻹاو ﻲﺳرﺎﻔﻟا ﺎﮭﻧأ ﺚﯿﺣ ناﺮﯾإ نﺎﻜﺴﻟ ﺔﺒ ﺌطﺎﺧ تﺎﺳﺎﯿﺳ اﻮﺳرﺎﻣ ﺔﻘﯿﻘﺤﻟا ﻲﻓ ﻦﯿﯾﻮﻣﻷا نأو ،ﺔﻣﻮﻠﻈﻤﻟا تﺎﯾﻻﻮﻟا ﺮﺜﻛأ ﻦﻣ ﺔ عاﻮﻧا ﻊﺸﺑﺄﺑ اﻮﻣﺎﻗو و دﺎﮭﻄﺿﻹا ﻻا ﻢھوﺮﻘﺘﺣاو ءازﺈﺑ سﺎﻨﻟا اﻮﻠﻣﺎﻋو ﺔﯿﻗﻼﺧﻷاو ﺔﯿﻨﯾﺪﻟا ﻢﮭﺗﺎﺒﺟاﻮﺑ اﻮﻣﻮﻘﯾ ﻢﻟو ،لﻼﻐﺘﺳ ﺪﻌﺑ ﻢﮭﻨﻋ اﻮﻔﻋ ﻦﻣ ﻰﻠﻋ اودﺎﻋأو ،ﺐﺋاﺮﻀﻟا ﻢﮭﯿﻠﻋ اودازو ﺎﮭﺿﺮﻓ ﺪﻌﺑ ﮫﻨﻋ ﺎھوﺬﺧأو ﻢﮭﻣﻼﺳإ ﻢﮭﯿﻠﻋ ، 21 ﻮﻤﻟا قﺎﻨﻋا ﻲﻓ صﺎﺻﺮﻟا مﺎﺘﺧأ اﻮﻌﺿوو ﻮﺘﻜﻣ ﻦﯿﺣﻼﻔﻟا ﻦﻣ ﺔﻣﺬﻟا ﻞھأو ﻲﻟا ﺑ ءﺎﻤﺳأ ﺎﮭﯿﻠﻋ ًﺎ زورﻮﻨﻟا دﺎﯿﻋأ ﺐﺋاﺮﻀﻛ ﺔﻤﯾﺪﻘﻟا ﺐﺋاﺮﻀﻟا اودﺎﻋأو ،ﺐﺋاﺮﻀﻟا ﻊﻓد ﻦﻣ اﻮﺑﺮﮭﯾﻻ ﻲﻜﻟ ﻢﮭﺗﻼﺤﻣ ،تﺎﻋﺎﻨﺼﻟاو فﺮﺤﻟا ﻰﻠﻋ ﺐﺋاﺮﻀﻟاو نﺎﺟﺮﮭﻤﻟاو 22 ﺪﺑ ىﺮﺧأ ﺔﮭﺟ ﻦﻣو ﺐﺼﻐﺑ نﻮﯿﯾﻮﻣﻷا أ ﺖﻠﻌﺟ هروﺪﺑ اﺬھو ﺔﻤﻛﺎﺤﻟا ةﺮﺳأ ﻦﻣ ﻢﮭﯿﺑرﺎﻗأ ﻰﻟإ ﻲﺿارﻷا ءاﺮﺟ ﺮﮭظو ،ﺔﻠﻤﺘﻜﻣ يدﺮﻔﻟا ﻚﻠﻤﺘﻟا ﺔﺠﯿﺘﻧو ﺬھ ﯿﯾﻮﻣﻷا هروﺬﺟ ﻊﺿو يﺬﻟا مﺎﻈﻨﻟا ه نﻮ ﻢﻜﺤﻟا نﺎﻛ ذإ ،ﻦﯿﯿﺳﺎﺒﻌﻟا ﺪﮭﻋ ﻲﻓ ﻲﻋﺎﻄﻗﻷا مﺎﻈﻧ ا ةرادإو ﺔﻄﻠﺴﻟا اﻮﻄﻋأو ،ﻢﮭﺗاوﺮﺛ ﺐﮭﻧو ﻢﻣﻷا ﺮﯿﻘﺤﺘﺑ مﻮﻘﯾ ﺮﺋﺎﺟو ﻲﻔﺴﻌﺗ ﺔﺑزاﺮﻤﻟا ﻰﻟا ﻊطﺎﻘﻤﻟ ﺔﻣﺎﻌﻟا لاﻮﻣأ ﻦﻣ ﺔﻗﺮﺴﺑ نﻮﻣﻮﻘﯾ اﻮﻧﺎﻛو ﺐﻌﺸﻟا ﻦﻣ ﺐﺋاﺮﻀﻟا ﻊﻤﺟ ﻢﮭﺗﺎﺒﺟاو ﻦﻣ نﺎﻛو ،ﻦﯿﻗﺎھﺪﻟاو ءاﺮﻘﻔﻟا بﺎﺴﺣ ﻰﻠﻋ ﻦﻣ ،دﻼﺒﻟا ترﺎﮭﻧاو ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻻا ﺔﻟﺎﺤﻟا ترﻮھﺪﺗ اﺬﮭﺑو ﺐﻌﺸﻟا ”) ﻰﻠﻋ نﺎﻛو ﻖﺗﺎﻋ ﺒﻟا ﺮﯿﻘﻔﻟا ﻻ ﺔﺒﯾﺮﻀﻟا ﻦﻣ ﺎﻐﻠﺒﻣ ﻊﻓﺪﯾ نأ ﺲﺋﺎ ﺗ ﺎﻛ ﻲﺘﻟا ﺎﮭﺘﻤﯿﻗ ﻦﻋ ﻞﻘ ﺪﮭﻋ ﻲﻓ ﻲﻄﻌﯾ ن ﻦﯿﯿﻧﺎﺳﺎﺴﻟا (“ . 23 ا سﺮﻔﻟا ءﺎﺑدﻷا ن رﻮﺻ :ﻲﻔﻌﺟ ﻦﻣ ﻞﺟر لﺎﻗ ﺚﯿﺣ ﻢھرﺎﻌﺷأ ﻲﻓ مﻻﻵاو ثداﻮﺤﻟا هﺬھ ”) ُﻛ َﻞ َﯾ ٍمﻮ َﯾ ُﻗ يﻮﺤ َﺘﯿ َﺒ َﺔ َﻧ َﯾو ًﺎﺒﮭ ُﺪﯾﺰ َﻷا َلاﻮﻣ َﺟ ﻻﺎﻣ ًاﺪﯾﺪ َﻗ ﻲﻠھﺄﺑ َأ ﺪ َﺒﻟ َﺲ َجﺎﺘﻟا َﺣ َبﺎﺷ ﻰﺘ ِﻣ ُﮫﻨ ُﻣ ٌقرﺎﻔ ﻦﻛ ًادﻮﺳ َد ِو َخ َﺼﻟا َﺪﻐ ِﺋﺎﺘﻜﻟﺎﺑ ِﺐ َﺗ ﻰﺘﺣ َﺮ َك َﺼﻟا َﺪﻐ َﻌﻟﺎﺑ ِءاﺮ َﻗ ًادﻮﻌ ُﻛ َﻠ َﺣ ﺎﻤ َﺑ ﻞ َﺪﻠ ًة َﺗ ﺎھﺎﺗأ وأ َﺮ َﻛ َﺧ ﺖ َﻠﯿ ُﮫ ِﺑ ٌأ ﺎﮭ ًادوﺪﺧ (“ 24 20 ،نﺎﻤﻠﻛﺮﺑ لرﺎﻛ ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا بﻮﻌﺸﻟا ﺦﯾرﺎﺗ ،ﺔﯿﻧﺎﺜﻟا ﺔﻌﺒط ، 1 / 130 . 21 ةﺎﻓﻮﻟا ) ،مﻼﺳ ﻦﺑ ﻢﺳﺎﻘﻟا ﺪﯿﺒﻋﻮﺑأ 224 ،(ـھ لاﻮﻣﻷا ساﺮھ ﺪﻤﺤﻣ ﻞﯿﻠﺧ :ت ، -ص ،ﺮﻜﻔﻟا راد 48 . 22 ،يروﺪﻟا لوﻷا سﺎﺒﻌﻟا ﺮﺼﻋ ص ، 9 ص ، 89 . 23 ،نزوﺎﮭﻠﻓ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻟوﺪﻟا ﺦﯾرﺎﺗ ص ، 391 . 24 ،يﺮﺒﻄﻟا ﺦﯾرﺎﺗ يﺮﺒﻄﻟا :ﻰﻓﻮﺘﻤﻟا) ،ﻲﻠﻣﻵا ﺐﻟﺎﻏ ﻦﺑ ﺮﯿﺜﻛ ﻦﺑ ﺪﯾﺰﯾ ﻦﺑ ﺮﯾﺮﺟ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ، 310 ﺐﺘﻜﻟا راد ،(ـھ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا – ،ﻰﻟوﻷا :ط ،توﺮﯿﺑ 4 / 18 .
ﻊﻗو ﻲﺘﻟا ﻢﻟﺎﻈﻤﻟا ﻦﻋ ﺎﮭﻟﻼﺧ ﻦﻣ اوﺮﺒﻋ ﺚﯿﺣ ،ﻢﺟﺎﻋﻷا ءاﺮﻌﺸﻟا ﺮﻌﺷ ﻲﻓ ةﺬﺒﻧ ﺮﻌﺸﻟا اﺬھ نأو ا ﻰﻠﻋ ﻒﯿﺴﻟا ﻢﻜﺤﺑ اﻮﻄﻠﺴﺗ ﻦﯿﯿﺳﺎﺒﻌﻟاو ﻦﯿﯾﻮﻣﻷا نﺈﻓ ،ﻢﮭﺗاﺮﯿﺧو ﻢﮭﻟاﻮﻣأ ﺐﮭﻧو ﻢﮭﻠﺘﻗ ﻦﻣ بﻮﻌﺸﻟ ﻗﺮﻏأ تارﺎﻘﻟاو ،باﺬﻌﻟا ّﺮﻣأ بﻮﻌﺸﻟا اﻮﻗاذأو ﺖ اﻮﻠﻌﺟو ،بﺮﻌﻟا شﻮﯿﺠﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ءﺎﻣﺪﻟا ﻦﻣ لﻮﯿﺴﺑ تﻼﺤﻣ ﻲﻓ تﺎﯿﻨﻐﻣ اﻮﺤﺒﺻأو ،ﻢھرﻮﺼﻗ ﻲﻓ بﺮﻌﻟا نﻮﻣﺪﺨﯾ ﺔﯾراﻮﺟ ﻢﮭﺋﺎﺴﻧو اﺪﯿﺒﻋ راﺮﺣﻷا ﻦﻣ ﻗﺮﻠﻟ ﺔﺼﺼﺨﻣ .ءﺎﻨﻐﻟاو ﺐﻌﻠﻟو ﺺ اﺪﻋ ﺔﻘﯾﺎﻀﻤﻟاو ﺶﻄﺒﻟا ﺔﺳﺎﯿﺳ ﻊﺒﺘﯾ ﻮھ ﻻإ بﺮﻌﻟا كﻮﻠﻣ ﻦﻣ ﺎﻜﻠﻣ ىﺮﻧﻻ ﺦﯾرﺄﺘﻟا ﻲﻓ ﺎﻨﺜﺤﺑ اذإو ضﺮﻓ ﻲﺘﻟا بﻮﻌﺸﻟا فﺎﺘﻛأ ﻦﻋ ﺔﻠﯿﻘﺜﻟا ﺐﺋاﺮﻀﻟا ﻞﻠﻘﯾ نأ لوﺎﺣ هروﺪﺑ ﻮھو "ﺰﯾﺰﻌﻟاﺪﺒﻋ ﻦﺑﺮﻤﻋ" ﻲﻓ ﮫﻔﻠﺧ نﺎﻛ يﺬﻟا "ﻚﻠﻤﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﯾﺰﯾ" ﺎﻣأ ،ﻦﯿﯾﻮﻣﻷا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺐﺋاﺮﻀﻟا ﻢﮭﯿﻠﻋ ﮫﻤﮭﺗإ ﺔﻓﻼﺨﻟا ):لﺎﻗو روﺮﻐﻟﺎﺑ ” ﻰﻟوﻷا ﻢﮭﺗﺎﻘﺒط ﻰﻟا سﺎﻨﻟا ﺪﯿﻋأو هﺪﮭﻋ ﻦﻣ نﻮﻓﺮﻌﺗ ﻢﺘﻨﻛ ﺎﻣ اﻮﻋﺪﻓ ﻲﺑﺎﺘﻛ ﻢﻛﺎﺗأ اذإ مﻼﺴﻟاو ،اﻮﺗﺎﻣ مأ اﻮﯿﺣ اﻮھﺮﻛ مأ اﻮﺒﺣأ اﻮﺑﺪﺟأ مأ اﻮﺒﺼﺧأ (“ . 25 ﻤﻟا هﺬھ ﻲﻌﯿﺒﻄﻟا ﻦﻣو ﻈ ﺪﮭﻋ ﻲﻓ ﮫﯿﻠﻋ ﺎﻨﻤﻠﻜﺗ ﻲﺘﻟا بﻮﻌﺸﻟا ﺪﺿ ﺔﻌﯿﻈﻔﻟا تاءاﺮﺟﻹاو ﻢﻟﺎ إ ىدأ ﻦﯿﯾﻮﻣﻷا اﻮﻘﺤﺘﻟاو ﻦﯿﯾﻮﻣﻷا يدﺎﻌﯾ ﻲﺘﻟا يﻮﻘﻟا ﻰﻟا اﻮﻤﻀﻧإ ﺐﻌﺸﻟاو ،ﺔﯾﺮﯿھﺎﻤﺟ تﺎﺿﺎﻔﺘﻧا ﻰﻟ ﺲﯿﻟ ناو ،ةاوﺎﺴﻤﻟاو ﺔﻟاﺪﻌﻟا أﺪﺒﻣ ﻲﻓ نﻮﻤﻠﻜﺘﯾ اﻮﻧﺎﻛ جراﻮﺨﻟا نﻷو ،جراﻮﺨﻟاو ﺖﯿﺒﻟا ﻞھأ ةارﻮﺜﺑ ﻢﻟ ىﺮﺧأ ﺔﮭﺟ ﻦﻣو ،ﮫﺑ نودﺎﻨﯾ ﺢﻟﺎﺼﻟا ﻞﻤﻌﻟاو ةدﺎﺒﻌﻟا ﺎﻤﻧإو ﻖﻠﺨﻟا ﻲﻗﺎﺑو ﻲﺷﺮﻘﻟا ﻦﯿﺑ قﺮﻓ كﺎﻨھ اوﺪﺠﯾ ﻲﻟاﻮﻤﻟا قﺎﺤﺘﻟإ ﻚﻟذ ﻦﻣو ،جراﻮﺨﻟا ىﻮﺳ ﺖﻗﻮﻟا ﻚﻟذ ﻲﻓ ﺔﯾﻮﻣﻷا ﻢﻠظ ﻰﻠﻋ ﻢھﻮﻨﯿﻌﯾ ﻦﻣ "ﺚﻌﺷﻷا ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ" ﺔﻛﺮﺣ ﻰﻟإو "زﻮﺣﺎﻤﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ ﻲﺑأ" رﺎﺼﻧأ ﻰﻟا سﺮﻔﻟا 26 نﺎﺘﺴﺠﺳ فﺮط ﻲﻓ ﺶﯿﺠﻟا ﺪﺋﺎﻗ نﺎﻛ يﺬﻟاو ﻲﻟاﻮﻟا ﺪﺿ بﺮﺤﻟا ﺖﻨﻠﻋأ ﻦﯿﯾﻮﻣﻸﻟ ﻒﺳﻮﯾ ﻦﺑ جﺎﺠﺤﻟا" ﺟ ﺖﻤﻈﻧاو "ﻲﻔﻘﺜﻟا يﺮﺒﻄﻟاو ،ﺔﯾﻮﻣﻷا ﻢﻜﺣ ﻦﻋ ﻦﯿﻄﺧﺎﺴﻟاو ﮫﺸﯿﺟ ﺔﻌﯿﻠط ﻰﻟا ﻦﯿﻧاﺮﯾﻻا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﻊﻤ ﻟا نا لﻮﻘﯾ دﺪﻋ نﺎﻛ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﺶﯿﺟ ﻲﻓ ﻲﻟاﻮﻤ ھ ﺮﯾد ﺪﻨﻋ يﺪﻨﺟ ﻒﻟأ ﺔﺋﺎﻣ نرﺎﻘﯾ" ﺎﻣ ﻢ ،"ﻢﺟﺎﻤﺠﻟا 27 ﺗأ ةﺪﻧﺎﺴﻤﻟا هﺬھو ﺖ ﻧﺎﻛ ﻲﻟاﻮﻤﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺖ دﺮﻛ ة نأ ﺪﻌﺑ ﻢﮭﯿﻠﻋ ﺔﯾﺰﺠﻟا ضﺮﻔﻟ ﻞﻌﻓ ،ﺔﻧﺪھ ﻲﻓ ﻢﮭﻣﻼﺳإ اﻮﻨﻠﻋأ نأو ﻦﻣ ﻢﮭﻓﻮﺧ "ﺚﻌﺷﻷا ﻦﺑا" ءﻲﺠﻣ ﻢھدﻼﺑ قﺮﺣو ﻢﮭﯿﻟإ جﺎﺠﺤﻟا ﺶﯿﺟ ﻦﺑ ثرﺎﺣ" ةرﻮﺛ ﻢﮭﻨﻣ ﻦﯿﯾﻮﻣﻷا ﺪﺿ ﺎﮭﺑ اﻮﻣﺎﻗ ﻲﺘﻟا ﺔﺌﺟﺮﻤﻟا ةرﻮﺛ ﻲﻓ ﻲﻟاﻮﻤﻟا ﻢھﺎﺳو ،ﻢﮭﻠﺘﻗو ﻠﺴﻤﻟا ﺔﯿﻘﺒﻛ ﺎﯾﺎﻄﻌﻟا ﻢﮭﺋﺎﻄﻋإو ﻢﮭﻣﻼﺳإ اﻮﻨﻠﻋا ﻦﯾﺬﻟا ﻦﻋ ﺔﯾﺰﺠﻟا ءﺎﻐﻟإ رﺎﻌﺷ اﻮﻌﻓر يﺬﻟاو "ﺞﯾﺮﺳ ﻦﯿﻤ ﻓ ﻢﮭﯿﻟإ ﻢﻈﻧاو ،بﺮﻌﻟا ﻦﻣ ﺣﻼ نﻮ ،ﺪﻐﺼﻟاو نﺎﺳارﻮﺨﻟا دﻼﺑ ﻦﻣ 28 ﻦﻣ ﺪﯾﺪﻋ ﻲﻓ سﺮﻔﻟا كرﺎﺷ ﺪﻘﻟو ﻦﻣ ﺔﻌﺑرأ ﺎﺒﯿﻘﻧ ﺮﺸﻋ ﻲﻨﺛا ﻦﯿﺑ نﺎﻛو ﺔﯿﺳﺎﺒﻌﻟا ةﻮﻋد ﻲﻓ ﻢﮭﻛاﺮﺘﺷا ﺎﮭﻨﻣ ﺔﻌﯿﺸﻟا تﺎﺿﺎﻔﺘﻧﻻاو ةارﻮﺜﻟا 25 "،يرذﻼﺒﻟا ﺪﻘﻋ ﺪﯾﺮﻔﻟا ،" 5 / 188 ." 26 ،يﺮﺒﻄﻟا ﺦﯾرﺎﺗ ﻢﻣﻷا كﻮﻠﻤﻟاو ، 3 / 617 ﻌﺑ ﺎﻣو .ﺎھﺪ 27 ﺲﻔﻧ رﺪﺼﻤﻟا ، 3 / 630 . 28 ،رﺪﺼﻤﻟا ﺲﻔﻧ 3 / 617 .ﺎھﺪﻌﺑﺎﻣو
