Hakemsiz Yazılar Türk Kütüphaneciliği 19, 2 (2005), 249-254
Türkiye’deki Goethe-Institut Kütüphaneleri: Almanca
kitaplardan daha fazlasını bulabilirsiniz
Ulla Wester*
Çeviren : Nezih Pala
Öz
Bu çalışmanı amacı Türkiye ’deki Goethe-Institut kütüphanelerinin / bilgi merkezlerinin görevlerini tanıtmaktadır. Bunların faaliyetleri arasında şunlar vardır : Online katalog üzerinden araştırılabilen Almanya ile ilgili medya kay nakların kullanıma sunulması, bir enformasyon servisi ve internet aracılığıyla uygun bilgilerin aktarılması, Türk ve Alman kütüphaneciler ile kütüphane kuruluşları arasında kütüphanecilikle ilgili mesleki bilgi alışverişinin teşviki, Türk kütüphaneleriyle ve kütüphanecilik eğitimi veren kuruluşlarla işbirliği, edebiyatın ve çeviri eserlerin desteklenmesi. Bunların yanı sıra, Goethe-Institut Avrupalı meslektaşlarıyla da giderek artan oranda işbirliği yapmaktadır.
This article introduces the libraries / information centers of the
Goethe-Institut in Turkey. The activities consist of providing collections with books and media related to Germany-searchable via Internet -, offering an information service for Germany-related requests, creating webpages directing to Turkish Internet users, supporting exchange between Turkish and German librarians and library institutions, cooperating with Turkish libraries and institutions of librarians ’ education and promoting literature and translations. In all the mentioned fields the Goethe-Institut increasingly cooperates with European partner organisations.
Goethe-Instutit,Almanya’nın dışülkelere yönelik kültür politikasınınen büyük örgütüdür. Enstitününgörevi Almanca’nın öğrenilmesini dünya çapında desteklemek ve uluslararasıkültürel işbirliğini sürdürmektir.Goethe-Institut
Almanya’daki kültürel, toplumsal ve siyasiyaşam hakkında verdiği bilgilerle kapsamlı birAlmanya portresi de çizmektedir. Halen dünyanın dört bir yanında
144 Goethe-Institut şubesi bulunmaktadır.
Goethe-Institut’un Türkiye’de Ankara, İstanbul ve İzmir’de temsilcilikleri
bulunmaktadır. Goethe-Institutbuüç kentte kapsamlı bir kültürprogramının
yanı sıra, Almanca öğretmenleri için hizmetiçi eğitim etkinlikleri, halkaaçık kütüphane/bilgi merkezlerigibi hizmetler de sunmaktadır. Buçalışma, Goethe-Institut’un görevleri bağlamındakütüphanelerin/bilgi merkezlerinin
sunduğu hizmetler üzerinde yoğunlaşmaktadır.
Goethe-Institut’un “Kütüphane ve Enformasyon”bölümleri,Almanya ile
ilgili kaynakları kullanıma sunmak ve temin etmek, bulunulan ülkedeki
kütüphaneler veenformasyonkuruluşlarıylameslekibilgi alışverişini teşvik etmek, genel olarak kitap ve kitap okumayı,özellikle de Almanca eserlerin
diğer dillere çevrilmesinidesteklemekvebu eserlerin çevirisine katkıdabulun makla görevlidir.
Peki, Türkiye’dekiGoethe-Institut kütüphaneleri için bu somut olarakne anlama gelmektedir?
Goethe-Institut kütüphanelerinin sunduğu görsel-işitsel kaynaklar, kitap,
dergi,gazete,CD-ROM, video filmleri (VHS, DVD) ve teyp kasetlerini kap
samaktadır. Mevcutmateryalinağırlıknoktasını, çocuk edebiyatı, felsefe,
sosyalbilimler, sanat, müzik, film,tiyatro, dans,tarih ve-Almanya’daki güncel
gelişmelerle ilgili-politikada dahil olmak üzere, Alman Dili ve Edebiyatı oluş turmaktadır. İkiülke arasındaki konulara, özellikle Türkiye-Almanyave
Türkiye-Avrupa ilişkileriyle ilgili eserlere de yer verilmektedir. Materyalin
çoğu Almanca’dır, fakat şu sıralarda -özellikle İstanbul’da - İngilizce eserlerin sayısı da arttırılmaktadır. Bundan başka Almanca eserlerin Türkçe çevirileri de
okuyucuya sunulmaktadır. Ankarave İstanbul’daki Goethe-Institut
kütüphanelerinin herbiri yaklaşık 17.000 kitap vb. materyale sahiptir, İzmir Goethe-Institut’un sahip olduğu materyal varlığı ise yaklaşık 7.000 civarın
dadır.
Kütüphaneleri özellikleAlman Dili ve Edebiyatı, Mütercim-Tercümanlıkve Eğitim Bilimleri (AlmancaÖğretmenliği) bölümlerininöğrencileri ile, bu bölümlerdekiAlmancaöğretmenlerive öğretim görevlileri, Goethe-Institut’un
Almanca kurslarına katılan kursiyerler ve diğer bölümlerden (örn. uluslararası politika, sanat,mimarlık) öğrencilerin yanı sıra gazeteciler, kültürel alanlarda çalışanlar ve Almanya’dan kesindönüş yapmışbirçok kişikullanmaktadır.
Türkiye’deki Goethe-Institutkütüphanelerindengayet iyi faydalanılmak tadır. Bu kütüphanelerin yaklaşık2.800 kayıtlıüyesibulunmaktave yılda 40.000’in üzerinde kaynak ödünç verilmektedir. Türkiye’nin diğer şehirleri ve bölgelerinden sıksıkgelentalepler, Almancave Almanya ile ilgili kaynakve
bilgiye olan ihtiyacın Ankara, İstanbul ve İzmir gibimerkezlerin dışına da yayılmış olduğunugöstermektedir. Antalya, Diyarbakır, Edirne’deve
Türkiye’nin daha birçokyerinde Almanca kitaplara veya Almancahakkında bil giye ilgi duyanlar bulunmaktadır.
Goethe-Institut bu hizmetlerini mevcut üçbüyük merkezin dışına da ulaştır
Türkiye’deki Goethe-Institut Kütüphaneleri: Almanca kitaplardan daha fazlasını... 251
1. Daha modern bilgi teknolojilerini kullanma - İnternet hizmetini genişletme
Türkiye’deki Goethe-Institut kütüphaneleri yeni enformasyonteknolojilerinin
sunduğu imkan ve avantajları (internet, e-posta vb.)kullanmaktavebu
olanaklarıkendi web sayfalarındatanıtmaktadırlar.Kütüphanelerin bir online kataloğu, bilgi almak isteyenler ve olumlu-olumsuz eleştiriler için onlineform
larbulunmaktadır. Kütüphaneler e-posta ile gelen soruları cevaplandırır, kütüphanelerle ilgili e-posta listelerine katılır ve özellikle deTürk kullanıcılara internet üzerinden özel imkanlar sunarlar. Türkiye’dekiAlmanca dilbilimciler için(www.goethe.de/germanistik) Almanca kitapların Türkçe’ye çevrilmesini desteklemek amacıyla (http://www.goethe.de/om/ist/ueft.htm) Almanca’dan Türkçe’ye çevrilmiş kitaplar hakkındaki görüşlerle ilgili çalışmalar yapılmış ve şimdiye kadar çağdaş edebiyat(www.goethe.de/roman), çocuk ve gençlikede
biyatı (www.goethe.de/cocuk) ve felsefe(www.goethe.de/felsefe) alanlarında görüşlereyer veren sayfalarhazırlanmıştır.îsterAlman tarihi, ister Türk-Alman
ilişkileri, isterse bir Alman sanatçı veyabir galeri adresiyle ilgili olsun, e-posta ile Türkiye’nin her yerindengelensorularadacevapverilmektedir.
Goethe-InstitutkendiniAlmanya ile ilgili soruların aydınlatıldığı merciler
olarakgörmektedir. Enstitüler kendilerineyöneltilen soruları kendiimkanlarıyla cevaplayamadıklan takdirde, ilgili kuruluş veya uzmanayönlendirmektedirler.
Fakat her ne kadar internet gibi bir imkan olsabile, yinede internet; kitap okumanın, doğrudan iletişimin, kitap vs.gibikaynakların el altındaolduğu, insanların iletişimyeri ve buluşmanoktasıolangerçek kütüphanelerinyerini tamolarak doldurmamaktadır. İşte bunedenle başka bir strateji dahauygulan
ması önem kazanmaktadır.
2. Türkiye’deki kütüphanelerin gelişmesine destek olmak amacıyla, daha güçlü bir işbirliği ve yoğun bir mesleki bilgi alışverişinde bulunmak ve
böyleceülkedekikütüphaneleri -salt Almanya ile sınırlı olmayan - materyalve bilgilerle daha iyi donatmak.
Türkiye’dekibirçok bilimselkütüphane sahip olduğu materyal ve verdiği
hizmetle yüksekbir standart yakalamışolmasına rağmen,halk
kütüphanelerinde, mekan, donanım vemateryal mevcudu bakımındanaçıklar
bulunmaktadır. Goethe-Institut personel ve uzman desteği vermek suretiyle,
özellikledeTürkiye’deki halk kütüphanelerinin modernleştirilmesine ve
geliştirilmesine katkıda bulunmayı amaç edinmiştir.
Bunun bir şartı, modemhalk kütüphanesimodellerinitanımak ve öğrenmek
tir. Goethe-Institut buamaçlakütüphanecileri ve kütüphanecilik bölümü öğren
ve düşüncelerleilgilibir diyalog oluşturmayaçalıştırmaktadır. Modem ve
hizmete yönelik kütüphanelerin nasıl olması gerektiği konusunda, geleceğin
kütüphanecileridüşüncelerini ortaya koyduğu takdirde, siyasi karar mercilerini
kütüphanelerinmodernleştirilmesizorunluluğuna inandırmak mümkün olacak ve sponsorlarbulunabilecektir. Türk kütüphanecilerinin Almanya’ya yapacak
ları uzmanlıkve öğrenim gezileri de buna katkıda bulunacaktır. Goethe-Institut
ayrıcaTürkiye’de bu konudaki mesleki konferans ve seminerlerin
organizasyonuna da katkıda bulunmaktadır.
Kütüphanecilikalanındaki Avrupastandartları ve inisiyatifleri konusunda Mart 2002’de İstanbul’da gerçekleştirilen uluslararasıkonferans oldukçaetkili olmuştur.AvrupaBirliği’nin kısaca PULMAN(=Public Libraries, Museums
and Archives Network I Halk Kütüphaneleri, Müzeler ve Arşivler Ağı) denilen projesindeki temsilcilerin katılımıyla,Türkiye bu projeye ancakikinci aşamada dahil olabilmiş, bunun ardındanTürkiye’de yenibir tartışmavemodernleştirme süreci başlamıştır. Böylece, birçok Türk kütüphaneci Yunanistan’ın Veria
kentindekiçalışmalarakatılmış,Türkiye’deki kütüphane, arşivve müzelerden 100’ü aşkın temsilci birulusal çalışmayapmak amacıyla Ankara’da buluşmuş,
PULMAN projesininyönergeleriTürkçe’yeçevrilmişve üç kütüphane ağa bağlanarak, internet erişimli bilgisayarlarla donatılmıştır.
Türkiye’de yönetimin merkeziyetçilikten uzaklaştırılmasına ilişkin yasa planıyla, şimdiye kadar ağırlıklı olarakmerkezden yönetilen halk kütüphaneleri
belediyelerebağlanacaktır; bu, pek çok olanağın yanı sıra,bazı riskler detaşı maktadır. Goethe-Institut bubağlamdakütüphanecilik alanında çalışan bir Türk
doçenteAlmanya’da uzmanlıkalanıyla ilgili bir bilgilendirme ziyareti organize
etmiştir. Buradaamaç, Almanya’daki seçilmiş bazı halk kütüphanelerini-bun
ların çoğu belediyelertarafındanörgütlenmektedir-tanıtmak ve bunların yerel
yapıya entegrasyonu vb. gibi sorunlarıkütüphane yöneticilerive yerel poli
tikacılarla görüşmektir.Buziyaret çerçevesinde kazanılacak deneyim ve bil giler, mesleki yayınve konferans bildirileriyle ilgililere aktarılacaktır.
Halk kütüphaneleri üzerine yoğunlaşılmışolması diğer türdeki
kütüphanelerin bu programındışında bırakıldığı anlamına gelmez, aksine Goethe-Institut’unçeşitli ülkelerdeki kütüphanecilerin görüş alışverişinde
bulunmasını da teşviketmektedir, bu konuda aşağıdakiönlemlerinalınmasına aracılık edilmiş ve desteklenmiştir:
Türkiye’deki üniversitekütüphanelerinde çalışan kütüphanecilerinBerlin’de yapılan IFLA2003 yılıkonferansına katılmaları,
Kütüphanecilik alanında çalışanbir kadın doçentin bilgi edinmek amacıyla
Almanya’daki okul kütüphanelerine gönderilmesi,
Başka birdoçentinFrankfurt’taki “Alman Kütüphanesini”(“Die Deutsche Bibliothek”, bu kütüphane, AlmanMilli Kütüphanesi’ninüç şubesinden biridir)
Türkiye’deki Goethe-Institut Kütüphaneleri: Almanca kitaplardan daha fazlasını... 253 Aynı şekilde, Türk üniversitelerindekütüphanecilikeğitimi veren üç bölüm ile işbirliğine de büyük önemverilmektedir. Örneğin, Hamburg Meslek Yüksek
Okulu’ndan bir kadın profesör, Ankara Üniversitesi kütüphanecilik bölümünün kuruluşunun 50. yıldönümü dolayısıylaEkim 2004 tarihindeki sempozyuma katılacak,ayrıcaHacettepe Üniversitesi ve İstanbulÜniversitesi’nde
konferanslar verecektir.
Bu arada Avrupabağlamındaki işbirliği girişimleri Goethe-Institutiçinartık sıradanbir olay haline gelmiştir. Örneğin,İstanbul’daki Avrupa kökenli birçok
kültür enstitüsünün(British Council, Institute Cervantes, InstitutFrançaisve Goethe-Institut)kütüphanebirimleri, Amerikan Konsolosluğu’nun enformasyon dairesiyle ve Türk kütüphaneci meslektaşlarıyla birlikte 2002’den beri varlığını
sürdüren bir çalışmagrubunda çalışmaktadırlar.Buçalışmagrubu, Eylül
2005’tebuyabancı ülkelerin kültürenstitülerinin kendiülkelerinden konuş macıları davet edecekleri uluslararasıdüzeyde bir kütüphanecilik konferansı
düzenlemeyi planlamaktadır.
Goethe-Institut açısından bakıldığında, Türkiye’deki halk kütüphanelerinin
“yerel yönetimleredevredilmesi” kapsamındakütüphanelerin kültürve eğitim
hizmetiiçinde yerel kaynaklarınvebilgi merkezleri olmarollerinin
güçlendirilmesi ve kütüphanecilerinbilgi toplumuiçindekütüphanelerin önemi
ni anlamalarıve başkalarına aktarmaları önemlidir. Bu nedenle Goethe-Institut 2005 yılındaTürk kütüphanecilerin Almanhalk kütüphanelerine bir eğitim
gezisiyapmalarını planlamaktadır.
3. Edebiyatı ve çeviriyi destekleme
Burada Goethe-Institut kütüphanelerinin diğer birgörevine de kısaca değinmek gerekir. Uluslararası kültür alışverişi, özellikle de diğer ülkeler ile ilgili bilgi
alışverişiyle gerçekleşmektedir. Uluslararasıkültüralışverişininyoğunlaştırıl masının bir yoluda, yeterli derecede yabancı dil bilmeyenkişilere edebi eser
leriçeviriler aracılığıyla ulaştırmaktır. Goethe-Institut bu bağlamda
Almanca’danTürkçe’ye çevirileri desteklemektedir.Bu destek, çevirilerle ilgili
yayınevlerinibilgilendirmek, yayınlara maddi yardımda bulunmakveyayın
ların tanıtımı konusundaetkinliklerdüzenlemeksuretiyle gerçekleşmektedir. Goethe-Institut’un2002 yılındanberi Ankara, İstanbul ve İzmir’deki halk
kütüphaneleriyle işbirliği yaparak “Kitaplar Sınırları Aşıyor” başlığı altında düzenlediği çeviri kitaplar sergisi de çalışmalarakatkıda bulunmaktadır.
4. Değişim, işbirliği, kütüphane ağları
Şimdiye kadar söylenenlerden ortaya çıkan şudur:Kütüphanelerin sundukları derme kütüphane kullanıcıları içinnekadar önemliyse (burada kastedilen
Goethe-Institut kütüphaneleridir),bütün Türkiye göz önüne alındığında, bu
kütüphanelerin ulaşabileceği yerler de o kadar sınırlıdır. Bunedenle,
Goethe-Institut sunduğu hizmetlerin Türkiye kütüphaneleri ağma entegre
edilmesi, işbirliğive mesleki bilgi alışverişi üzerinde ısrarla durmakta ve
böylece uzun vadedehalkın kütüphane ihtiyacının daha iyi karşılanmasına katkıdabulunmaya,dolaylıolarakTürkkütüphanelerininkültürel buluşma
noktaları, bilgi aktarma,halkı bilgilendirme, eğitim ve “yaşamboyu öğrenme” gibiişlevlerini yerine getirmelerinde desteklemeyeçalışmaktadır.
Goethe-Institut’un Ankara, İstanbul ve İzmir’deki kütüphaneleri/bilgi
merkezleri,bukonudaki öneri ve eleştirilerinizibeklemektedir, sizlerle bilgi
alışverişinde bulunmayave Almanyaile ilgili bütün sorularınızı seve seve cevaplandırmaya hazırdır veburalara yapacağınız ziyaretlerden kıvanç
duyacaktır.
Goethe-InstitutAnkara, Charlotte Marscholek,Tel. 0312 -419 52 83,
marscholek@ankara. goethe. org
Goethe-Institut İstanbul, Ulla Wester, Tel. 0212 - 249 20 09, wester@istanbul.goethe.org
Goethe-Institut İzmir, ÖzenSezer, Tel. 0232 - 489 56 87, bl@izmir.goethe.org
