• 10/12/1959
m M SANİKUR UPAN
R A Û l P ARYAVA
Kız Kulesi
İstanbul'u i!b defa gören S iv aslı iki okuyucum dan a ld ı. t ğım m üşterek im zalı b ir m ektupta, K ız K u le si h a k kında m aiûm at istiyorlar. O kuyucu larım dan bu g ib i tarih i m evzu lar hakkında sık sık m ektu p lar alırım . B u iltifatların a hem en cevap verm ek benim için hususi bir zev k v e şeref teşkil ederse de, arzularını hem en yerine getirem ediğim den d olayı da üzüntü duym aktayım . Elim yettik çe bu m ektupları cevaplandırm aya, m erakların ı giderm eye v e kend ilerin e fay d a lı olm aya çalışıyorum .
K ız K u lesi İstanbul’un B izans devrinden kalm a en eski âbidelerinden b iridir. K u len in bulunduğu sahil, A tin alI b ir gen eralin karısı olup orada göm ülü bulunan D am alis'e ııis , betle Dam alis B urnu adını taşırdı. D am alis’in m ezarının üs tünde öküz h e y k e li bulunan k ita b eli m erm er b ir sütun bu lunduğunu tarih ler yazar. İlk k u le Dam alis Burnu nu n ö- nünde bü yü k b ir ka yan m üzerinde İm parator M anuel K o m . m enos tarafından yap ılm ış ve B oğazı kapayan zincirin b ir ucu da oraya bağlanm ıştır.
Fetihden sonra k u le yıkılm ış, y erin e ahşab b ir k u le inşa olunm uştur. A hm ed III zam anında yanan k u le y erin e Sadıra- zam İbrahim Paşa tarafından taş b ir k u le yapılm ıştır. B u . gü nkü k u le y i Sultan İk in ci M ahmud inşa ettirm iştir. K u le önceleri b ir m uh afaza ku lesi o larak ku llan ılırd ı. S onraları bu m üd afaayı daha ileride, A nad olu v e R um eli hisarları ara sında yap m ayı düşündükleri için burasını A k d e n iz’den g ele cek gem ilere B oğazın ağzını gösterm ek m aksad iyle fen er ola ra k ku llan d ılar. H alâ da bu va z ife y i görür.
E ski tarih lerin ve rd iğ i m alûm ata göre, K ız K u le si v a k , tiy i» deniz altından açılm ış b ir tün el ile Ü sküdar sahiline b ağlı imiş. Bundan başka dalga kıran vazifesin i görm ek için sahil ile ku le arasına bir d uvar çekilm iş. Z am anla d u var y ıkılm ış. B ugünkü serpin tilerin o duvarın enkazı olduğu söylenir.
B ir efsaneye göre k a b iller B izans prenseslerinden birinin b ir yılan tarafından sokulu p öleceğini haber verm işler. B u nun üzerine im parator güzel k ızın a denizin ortasında bu k u . İeyi yap tırıp onu yılan sokm asından korum ak istem iş. Pren- sesin günün birinde canı üzüm istem iş, üzüm kü fesinin için de her nasılsa saklanan b ir yılan k u leye girm iş v e prensesi sokup öldürmüş. Bahtsız prenses ku lenin içine gümülmüş.
K a le n in asıl adı üstündeki öküz h eykelin e nisbetle ö k ü z K u lesi ise de, bu isim zam anla bozu larak K ız K u le si nam ını alm ış.
E v liy a Ç elebi, K ız K elesin in yüz adım berisinde bulunan Salacak sahilinin cüm le d ilb erler için Tem m uz ayın d a d e r. yad a çim m elerine m ahsus b ir y e r olduğunu söyler. Cüm le âşıkan v e m üşukan ikindiden sonra k a y ık la rla gezüp leta fet lerini gösterirlerdi der. B u gezin tiler İm paratorun orada y a tan güzel kızının- ru h un a herh alde şad eder.
Salacak, ism ini tarihten alm ıştır. Fetihde Sultan F atih ’in m aiyetinde İstanbul’a gelm iş olan A k Şem seddln’in mensup olduğu Salacak aşireti, burada iskân edilm iştir.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
