Eðitim / Education FTR Bil Der – J PMR Sci 2006;9(suppl):S23-S24
YENÝ VE DENEYSEL REHABÝLÝTASYON YÖNTEMLERÝ
NEW AND EXPERIMENTAL REHABILITATION INTERVENTIONS
Haydar Gök*
* Ankara Üniversitesi Týp Fakültesi Fiziksel Týp ve Rehabilitasyon AD Yazýþma Adresi / Correspondence Address:
Doç.Dr.Haydar Gök; Ankara Üniversitesi Týp Fakültesi Fiziksel Týp ve Rehabilitasyon AD e-mail: haydar.gok@gmail.com
Son yýllarda nöroplastisitenin daha iyi anlaþýlmasý, yeni fonksiyonel beyin görüntüleme yöntemlerinin ortaya çýkmasý ve bilgisayar teknolojisindeki geliþmel-er inme rehabilitasyonunda oldukça farklý ve yeni tedavi yaklaþýmlarýnýn gündeme gelmesine neden olmuþtur (Tablo 1). Bu sunuda zorunlu kullaným tedavisi ve kýsmi aðýrlýklý treadmill eðitimi haricinde-ki diðer yöntemler üzerinde durulacaktýr.
Duyusal uyarým
Beynin uyarýlmasý ile iyileþmede artýþ olduðu fonksiyonel MRG (fMRG) ile gösterilmiþtir. Özellik-le ihmal olan hastalarda duyusal uyarýmýn dramatik iyileþmeye neden olduðu iyi bilinmektedir (1). Akupunktur ve TENS tedavisi ile gözlenen motor iyileþme de ayný mekanizmaya baðlanmaktadýr. Duyusal uyarým ile motor iyileþmede artýþa bir baþka örnek olarak farinks uyarýmý ile yutmanýn düzelmesi verilebilir (2).
Akupunktur
Bugüne kadar yapýlan 8 randomize kontrollü çalýþ-mada (RCT) akupunkturun motor fonksiyonlar üzerine etkisi incelenmiþtir. Bunlar arasýnda iki yük-sek kaliteli RCT (Johansson et al. 2001; Sze et al. 2002b) ve 1 orta kalite RCT (Alexander et al. 2004) sonucunda tedavi ve kontrol grubu arasýnda fark
olmadýðý saptanmýþtýr. Öte yandan iki yüksek kaliteli RCT (Naeser et al. 1992; Kjendhal et al. 1997) ve 3 orta kalite RCT (Si et al. 1998, Sallstrom et al. 1996, Jian et al. 2001) sonucunda ise akupunktur tedavisi yapýlan grupta anlamlý iyileþme görülmüþtür. Sonuç olarak inme sonrasý motor iyileþmede akupunkturun etkinliðine dair çeliþkili kanýt olduðu söylenebilir.
Akupunkturun fonksiyonel aktivite ve ambülasy-on üzerine etkisi ise 11 çalýþmada (RCT) incelen-miþtir. Bunlarýn beþi yüksek kalitede, altýsý ise orta kalitede RCT çalýþmalardýr. Sonuçta 4 yüksek kalit-ede RCT (Johansson et al. 2001, Gosman-Hedstom et al. 1998, Sze et al. 2002b, Fink et al. 2004) ve 2 orta kalitede RCT'de (Alexander et al. 2004, Hu et al. 1993) tedavi ve kontrol grubu arasýnda fark buluna-mamýþtýr. Öte yandan 1 yüksek kalitede RCT
Tablo-I
Ýnme Rehabilitasyonunda Kullanýlan Güncel Yöntemler
Zorunlu kullaným tedavisi Kýsmi aðýrlýklý treadmill eðitimi Zenginleþtirilmiþ çevre Bimanuel üst ekstremite eðitimi Duyusal uyarým, akupunktur
Robotla eðitim, sanal gerçeklik ortamýnda eðitim Motor imge yöntemi
Beyin-kompüter arasý baðlantý Kortikal stimülasyon
(Kjendhal et al. 1997) ve 4 orta kalitede RCT'de (Sallstrom et al. 1996, Wong et al. 1999, Johansson et al. 1993, Jian et al. 2001) tedavi grubunda anlamlý düzelme görülmüþtür. Sonuç olarak akupunkturun inme sonrasý fonksiyonel aktivite ve ambülasyon üzerinde etkili olmadýðýna dair kuvvetli kanýt olduðu söylenebilir.
Bimanuel üst ekstremite eðitimi
Üst ekstremitelerin ayný anda çalýþtýrýlmasý prensib-ine dayanmakta olup ümit verici bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Ýlk bakýþta zorunlu kullaným tedavisinin zýddý gibi görünse de aslýnda her iki yön-temde de anahtar unsur yoðun pratik yapýlmasýdýr (3). Yöntemin etkinliðinin kesin olarak ortaya konu-labilmesi için geniþ randomize kontrollü çalýþmalara ihtiyaç vardýr.
Robotla eðitim, sanal gerçeklik
Robotla ambülasyon eðitimi son zamanlarda giderek ilgi görmeye baþlamýþtýr. Ülkemizde de kullanýlmaya baþlandýðý bilinmektedir. Bilgisayar ve mekanik bir yürüme cihazýndan oluþan sistemde, hareketin mik-tarý ve yoðunluðu ayarlanabilir. Yürüme sýrasýnda yardýma gerek kalmadýðýndan fizyoterapist beceri spesifik ve kompleks fonksiyonel aktivitelere daha fazla vakit ayýrabilir. Yöntemin özellikle kollarda daha fazla ve daha uzun vadeli motor iyileþme saðladýðý öne sürülmektedir (4). Öte yandan bilgisa-yar bilgisa-yardýmý ile oluþturulan sanal ortamlarda fonksiy-onel hareket veya becerilerin simüle edilerek iyileþ-menin arttýrýlabildiði gösterilmiþtir (5). Yakýn gele-cekte bu tür sistemlerin yaygýn olarak kullanýlacaðý tahmin edilmektedir.
Ev-temelli rehabilitasyon
Son yýllarda tüm dünyada inmeli hastalarýn ev-temel-li rehabiev-temel-litasyona yönlendirilmelerinde önemev-temel-li bir artýþ olduðu göze çarpmaktadýr. Cochrane verita-banýnda yer alan bir derlemede, inme ünitelerinde tedavi edilen hastalarýn tatmin ve yaþam kalitelerinin düþük olduðu, ayrýca ünitenin yapýsý ile daha iyi fonksiyonel sonuç arasýnda iliþki olmadýðý belir-tilmiþtir (6). Öte yandan iyi sosyal destek ile daha iyi fonksiyonel sonuçlar elde edilebileceði çeþitli çalýþ-malarda gösterilmiþtir (7,8).
KAYNAKLAR
1. Kerkoff G. Modulation and rehabilitation of spatial neglect by sensory stimulation. Prog Brain Res 2003;142:257-71.
2. Fraser C, et al. Driving plasticity in human adult motor cortex is associated with improved motor func-tion after brain injury. Neuron. 2002;34(5):831-40. 3. Whitall J et al. Repetitive bilateral arm training with
rhythmic auditory cueing improves motor function in chronic hemiparetic stroke. Stroke. 2000;31(10):2390-95.
4. Krebs HI, Volpe BT, Ferraro M, et al. Robot-aided neu-rorehabilitation: from evidence-based to science-based Rehabilitation. Top Stroke Rehabil 2002;8:54-70. 5. Merians AS, Poizner H, Boian R, Burdea G,
Adamovich S. Sensorimotor Training in a Virtual Reality Environment: Does It Improve Functional Recovery Poststroke? Neurorehab Neural Repair 2006;20:252-67.
6. In-hospital care pathways for stroke. Cochrane Database Sys. Rev. 2002; CD002924.
7. Hoening H, Duncan PW, Horner RD, et al. Structure, process and outcomes in stroke rehabilitation. Med Care 2002;40:1036-47.
8. Grant JS, Elliot TR, Weaver M, et al. Telephone inter-vention with family caregivers of stroke survivors after rehabilitation. Stroke 2002;33:2060-65.
FTR Bil Der – J PMR Sci 2006;9(suppl):S23-S24
YENÝ VE DENEYSEL REHABÝLÝTASYON YÖNTEMLERÝ, Gök 24
