Tülay TARSUSLU-fi‹MfiEK
Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi, K.D. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu BOLU
Tlf: 0374 253 10 00 e-posta: tulay_tarsuslu@yahoo.com Gelifl Tarihi: 04/01/2010 (Received) Kabul Tarihi: 05/04/2010 (Accepted) ‹letiflim (Correspondance)
1 Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi, K.D. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu BOLU Tülay TARSUSLU-fi‹MfiEK1 Eylem TÜTÜN-YÜM‹N1 Meral SERTEL1
Asuman ÖZTÜRK1 Murat YÜM‹N2
EFFECTS OF MENTAL, FUNCTIONAL AND
MOBILITY DISABILITIES ON THE HEALTH
RELATED QUALITY OF LIFE AND LIFE
SATISFACTION IN ELDERLY INDIVIDUALS:
A COMPARATIVE STUDY
MENTAL, MOB‹L‹TE VE FONKS‹YONEL
ÖZÜRLÜLÜ⁄ÜN YAfiLILARDA SA⁄LIKLA ‹LG‹L‹
YAfiAM KAL‹TES‹ VE YAfiAM MEMNUN‹YET‹
ÜZER‹NE ETK‹S‹: KARfiILAfiTIRMALI ÇALIfiMA
ÖZ
Girifl: Bu çal›flma, yafll› bireylerde mental, mobilite ve fonksiyonel özrün huzurevinde ve evde yaflayan yafll› bireylerde sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi ve yaflam memnuniyeti üzerine etkisini incele-mek amac›yla yap›lm›flt›r.
Gereç ve Yöntem: Çal›flmaya huzur evinde yaflayan yafl ortalamas› 59 yafll› birey ile evde ya-flayan 98 yafll› birey dahil edilmifltir. De¤erlendirmeler için Nottingham Sa¤l›k Profili (NHP), Yaflam Memnuniyeti Skalas› (YMS), Fiziksel Mobilite Skalas› (FMS), Fonksiyonel Ba¤›ms›zl›k Ölçümü (FIM), Mini Mental Test (MMT) kullan›lm›flt›r.
Bulgular: Huzurevinde yaflayan bireylerle evde yaflayan bireylerde FMS, MMT, NHP, FIM ara-s›nda anlaml› bir fak bulunmufl (p<0.05), YMS aç›ara-s›ndan bir fark bulunmam›flt›r (p>0.05). Evde ya-flayan bireylerde NHP ile FMS, MMT, YMS ve FIM aras›nda bir iliflki bulunmufltur (p<0.05). Huzu-revinde yaflayan yafll› bireylerde ise NHP ile FMS ve MMT aras›nda bir iliflki bulunmufltur (p<0.05).
Sonuç: Mobilite, mental ve fonksiyonel yeteneklerin artt›r›lmas› huzurevinde ve ev ortam›n-da yaflayan yafll› bireylerde, sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi ve yaflam memnuniyetinin artt›r›lmas›nortam›n-da önemli faktörlerdir.
Anahtar Sözcükler: Yafll›; Yaflam Kalitesi; Günlük Yaflam Aktiviteleri; Mobilite.
ABSTRACT
Introduction: The aim of this study was to evaluate the effects of mental, functional and mobility disabilities on the health related quality of life and life satisfaction of elderly living at ho-me or nursing hoho-me.
Materials and Method: 59 elder people living in a nursing home, and 98 elder people li-ving in the family environment were included in this study. Nottingham Health Profile (NHP), Li-fe Satisfaction Scale (LSS), Physical Mobility Scale (PMS), Functional Independence Measurement (FIM), Mini Mental Test (MMT) were used for evaluations.
Results: A significant difference was found in PMS, MMT, NHP, FIM (p<0.05) between el-derly individuals living in nursing home and those living in the family environment. However the-re was no diffethe-rence in LSS (p>0.05). Thethe-re was a the-relation between NHP and PMS, MMT, LSS, FIM (p<0.05) for the elderly individuals living in family environment. For the elderly individuals li-ving in nursing home a relation was found between NHP and PMS, MMT (p<0.05).
Conclusion: Mobility, mental and functional levels are important factors in increasing health related quality of life and life satisfaction in elderly individuals living in nursing homes and in the family environment.
Key Words: Aged; Quality of Life; Activities of Daily Living, Mobility Limitation.
G‹R‹fi
D
ünya Sa¤l›k Örgütü’nün tan›m›na göre yaflam kalitesi te-rimi, kiflinin kültürel de¤erleri kapsam›nda kendi yafla-m›, amaçlar›, beklentileri, standartlar› ve ilgi alanlar› dahilin-de alg›lad›¤› pozisyonudur (1). Kiflinin fiziksel sa¤l›¤›, fizyo-lojik durumu, ba¤›ms›zl›k düzeyi, sosyal iliflkilerini etkileyen ve bunlar›n çevre ile iliflkilerini inceleyen oldukça genifl bir kavramd›r. Bu tan›m dahilinde üç temel de¤erlendirme alan› tan›mlanmaktad›r: fiziksel iyilik hali, kendine güven, hastal›k semptomlar› ve mobilite; fizyolojik iyilik hali, emosyonel du-rum, davran›fl ve kognitif durum; sosyal iyilik hali, kiflinin toplum içindeki rolü ve di¤er bireylerle iliflkileri. Son olarak, genifl bir alan› ifade eden dördüncü alan ise: çevre, herhangi bir terapiden memnuniyet, seksüalite, manevi tatmin ve flam memnuniyeti olarak say›labilinir (2-4). Sa¤l›kla ilgili ya-flam kalitesi, bütüncül olarak yaya-flam kalitesinin bir alt bilefle-ni olup, bu iki kavram bir biri ile iliflkilidir.Yaflam memnuniyeti genel bir terim olup, yaflam›n özel bir alan›ndan çok yaflam›n tümünü içerir. Yaflam kalitesi ile yaflam memnuniyeti aras›ndaki fark tam olarak tan›mlanama-makla birlikte, bazen birbiri yerine de kullan›lmaktad›r. Ya-flam memnuniyeti, yaYa-flam kalitesinin bir iyilik hali ölçümü olarak ifade edilmektedir. Sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi ile ya-flam memnuniyeti aras›ndaki fark sa¤l›kla ilgili yaya-flam kalite-si sadece sa¤l›k ile ilgili faktörler üzerine odakland›¤›nda ay›rt edilmektedir (5,6).
Dünyada yafllanan nüfusun artmas› ile birlikte, yafll›larda yaflam kalitesi ve yaflam memnuniyeti terimleri büyük önem kazanm›flt›r. Sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi ve yaflam memnuni-yeti dünya çap›nda pek çok çal›flmaya konu olmufl ve farkl› ül-kelerden de¤iflik, yararl› olabilecek bilgiler elde edilmifltir (5,7,8). 65 yafl ve üstü yafll› bireylerde yaflam kalitesini etkile-yen faktörleri inceleetkile-yen Farquhar (4), sosyal iletiflim, sa¤l›k, aktivite, aile, mali durum ve aile üyelerindeki kayb›n yaflam kalitesi üzerine negatif etkilerinin oldu¤unu tan›mlam›flt›r. Yafll› bireylerle ilgili yap›lan çal›flmalarda, yaflam memnuni-yeti ile fonksiyonel durum, huzurevinde yaflamak, kiflilik, sos-yal destek (çocuklarla, arkadafllarla iletiflim, yak›n arkadafl sa-y›s›, arkadafl memnuniyeti), finansal durum, fiziksel fonksi-yon ve sosyal destek, günlük yaflam aktivite performans› yal-n›zl›k hissi, mobilite k›s›tl›l›¤›, sa¤l›k durumu aras›nda bir iliflki oldu¤u bulunmufltur (5,8-13). Yafll› bireylerde yaflam kalitesini etkileyen faktörler tek bir çal›flmada ayn› anda de-¤erlendirilmemifl olmakla birlikte, yap›lan farkl› çal›flmalarda mobilite ve günlük yaflam aktivitelerinin sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesinin önemli elementleri oldu¤u, sa¤l›kla ilgili yaflam
kalitesi ölçeklerinin birço¤unun mobilite ile ilgili sorular içerdi¤i, yaflam kalitesi ile mobilite düzeyi, günlük yaflam ak-tiviteleri, kognitif fonksiyon, fiziksel aktivite ve fiziksel fonk-siyon aras›nda bir iliflki oldu¤u belirlenmifltir (13-19).
Huzurevi ve ev ortam›nda yaflayan yafll›larda yap›lan çal›fl-malarda, her iki grup aras›nda yaflam kalitesi ve yaflam mem-nuniyeti aç›s›ndan farkl›l›klar›n oldu¤u, huzurevinde yaflayan yafll›lar›n yaflam kalitelerinin daha düflük, yaflam memnuni-yetlerinin de daha kötü oldu¤u belirlenmifltir (7,17,20). Ya-flam kalitesini ve yaYa-flam memnuniyetini düflüren en önemli faktörler olarak, özür fliddeti (mental, fonksiyonel, mobilite özür), anksiyete, depresyon, kronik hastal›klar gösterilmekte-dir (8,20). Mental ve mobilite özür yafll› bireyin al›flverifl, sos-yal kat›l›m, kendine bak›m gibi günlük yaflam aktivitelerini zorlaflt›rarak yaflam kalitesini düflürebilmektedir.
Bu çal›flma, huzurevinde ve ev ortam›nda yaflayan 65 yafl ve üstü yafll› bireylerde mental, mobilite ve fonksiyonel özrün sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi ve yaflam memnuniyeti üzerine etkisini incelemek amac›yla planlanm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
B
u çal›flma, genel tarama modellerinden tekil tarama mode-li olan anl›k durum saptama yöntemi ile yap›lm›flt›r. Ula-fl›labilen (yans›z) örneklem yöntemi ile bireylere ulafl›lm›flt›r. Çal›flman›n örneklemi ayn› zamanda çal›flman›n evrenini olufl-turmaktad›r. Çal›flmaya 65 yafl ve üstü olan, Bolu ‹zzet Bay-sal Huzurevi ve ‹zzet BayBay-sal Vak›f Huzurevi’nde yaflayan 59 birey ve Bolu ilinde ev ortam›nda yaflayan 98 yafll› birey dahil edilmifltir.Çal›flma kapsam›nda yafl, boy, vücut a¤›rl›¤› gibi demog-rafik bilgileri al›nan bireylerin, medeni durum, e¤itim duru-mu, çocuk say›s›, sosyal güvence, yard›mc› araç-gereç kullan›-m›, kronik hastal›k hikayesi al›nm›flt›r. Çal›flmaya dahil edil-me kriterleri; çal›flmaya kat›lmaya gönüllü olma, sorular› an-layabilecek kadar kooperasyonu olan bireyler olarak, çal›flma-ya dahil edilmeme kriterleri ise çal›flmaçal›flma-ya kat›lmay› red eden, vefat eden bireyler, huzurevi ziyaretleri s›ras›nda yerinde bu-lunmayan, yan›na ziyaretçi kabul edilmeyen ve ciddi iflitme problemi olan bireyler olarak belirlenmifltir. De¤erlendirme-ler üç fizyoterapist ve bir aile hekimi taraf›ndan yüz yüze gö-rüflme yöntemi ile yap›lm›flt›r. Ev ortam›nda yaflayan yafll›lar, Bolu ilinde bir aile hekiminin hizmet verdi¤i yafll›lardan ola-s›l›ks›z örnekleme ile seçilmifltir. Çal›flma kapsam›nda her iki huzurevinde yaflayan yafll› bireylerin 15 tanesi flu nedenlerle çal›flmaya dahil edilmemifltir: alt› kifli çal›flmaya kat›lmak is-temedi¤ini belirtmifl, bir kifli vefat etmifl, bir kifli iflitme
problemine sahip, befl kifli bütün ziyaretler s›ras›nda izinli, geri kalan üç kiflinin ise ciddi sa¤l›k probleminden dolay› yanlar›na ziyaretçi kabul edilmemifltir.
Çal›flma Kapsam›nda Yap›lan De¤erlendirmeler Sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesini de¤erlendirmek için Notting-ham Sa¤l›k Profili (NHP) (21), yaflam memnuniyetini de¤er-lendirmek için Yaflam Memnuniyeti Skalas› (The Satisfaction with Life Scale-YMS) (22), günlük yaflam aktivitelerinde fonksiyonel ba¤›ms›zl›¤› de¤erlendirmek için Fonksiyonel Ba¤›ms›zl›k Ölçümü (FIM) (23), günlük yaflamda mobiliteyi de¤erlendirmek için Fiziksel Mobilite Skalas› (24) ve mental fonksiyonu de¤erlendirmek için Mini Mental Test (MMT) (25) kullan›lm›flt›r.
Nottingham Sa¤l›k Profili (NHP); Sa¤l›kla ilgili yaflam
ka-litesini de¤erlendirmek için NHP’nin Türkçe versiyonu kul-lan›lm›flt›r (21). NHP, kiflinin alg›lad›¤› sa¤l›k problemlerini ve bu problemlerin normal günlük aktiviteleri etkileme düze-yini ölçen bir genel yaflam kalitesi anketidir. Anket, 38 mad-deden oluflmakta olup, sa¤l›k statüsü ile ilgili alt› boyutu de-¤erlendirmektedir: Enerji (3 madde), a¤r› (8 madde), emosyo-nel reaksiyonlar (9 madde), uyku (5 madde), sosyal izolasyon (5 madde) ve fiziksel aktivite (8 madde). Her bir bölüme 0-100 aras› puanlama yap›lmaktad›r. “0” en iyi sa¤l›k durumu-nu, 100 en kötü sa¤l›k durumunu göstermektedir.
Yaflam Memnuniyeti Skalas› (YMS): Yaflam
memnuniyeti-ni de¤erlendirmek amac›yla, Yaflam Memnumemnuniyeti-niyeti Skalas› kullan›lm›flt›r. YMS, 1985 y›l›nda Deiner ve arkadafllar› (22) taraf›ndan gelifltirilmifl, geçerli ve güvenirli¤i olan bir skala-d›r. 5 maddeden oluflan, 7 puan üzerinden de¤erlendirilen li-kert tip skalad›r. Puanlama 7 ile 35 aras›nda yap›l›r ve puan›n yükselmesi kiflinin yaflam memnuniyetindeki art›fl› ifade et-mektedir.
Fonksiyonel Ba¤›ms›zl›k Ölçümü (FIM); günlük yaflam
ak-tivitelerinde fonksiyonel ba¤›ms›zl›¤› de¤erlendirmek için Fonksiyonel Ba¤›ms›zl›k Ölçümü (FIM)’nün Türkçe versiyo-nu kullan›lm›flt›r (23). FIM, özürlülü¤ün iki farkl› yönünü, yani motor ve kognitif fonksiyonlar› analiz etmektedir. Ken-dine bak›m, sfinkter kontrolü, mobilite, lokomosyon, iletiflim ve sosyal alg›lama olmak üzere 6 fonksiyonel bölümden olufl-maktad›r. FIM’de toplam 18 aktivite, her biri için 7 puanl› bir ölçek kullan›larak, fonksiyonel ba¤›ms›zl›k aç›s›ndan de-¤erlendirilmektedir. Al›nabilecek en yüksek puan 126’d›r.
Fiziksel Mobilite Skalas› (FMS); Avustralyal›
fizyoterapist-ler taraf›ndan gelifltirilen, geçerlili¤i ve güvenilirli¤i olan bir
test olup, ba¤›ms›z yaflam fonksiyonlar›n› gerçeklefltirebilmek için gerekli olan spesifik mobilite aktivitelerini de¤erlendir-mektedir (24). FMS’de toplam 7 parametre, her parametrenin de, 0- 5 puanl› bir ölçe¤i mevcuttur. FMS’den en düflük 0, en yüksek 40 puan al›nmaktad›r. Yüksek puan mobilite k›s›tl›-l›¤›n›n olmad›¤›n› göstermektedir.
Mini Mental Test (MMT); mental fonksiyonu
de¤erlendir-mek için MMT kullan›lm›flt›r. Türkiye’de standardizasyonu Güngen ve arkadafllar› (25) taraf›ndan yap›lan ölçek, kolay uy-gulanabilen ve biliflsel bozuklu¤un derecesi hakk›nda bilgi veren özelliktedir. Yönelim, kay›t, dikkat- hesaplama-hat›rla-ma, dil testleri ve yap›land›rma bölümlerinden oluflan testte, her soru 1 puan de¤erindedir. Testten en yüksek 30 puan al›nmakta olup, yüksek puan kognitif durumun iyi oldu¤unu göstermektedir.
Bu çal›flma, Bolu Klinik Araflt›rmalar Etik Kurulu’nda de¤erlendirilmifl olup, etik aç›dan uygun bulunmufltur (2009/18).
Verilerin analizi için SPSS 10.0 for windows istatistik program› kullan›lm›flt›r. De¤erlendirme sonuçlar› aritmetik ortalama±standart sapma (ss) olarak verilmifltir. ‹statistiksel analizde de¤erlendirme parametreleri aras›ndaki iliflki için Pearson korelasyon katsay›s›, huzur evinde ve evde yaflayan bi-reyler ile kad›n ve erkek bibi-reyler aras›nda de¤erlendirme pa-rametrelerindeki farkl›l›¤› belirleyebilmek için t testi kullan›l-m›flt›r. Mental, mobilite, fonksiyonel özrün sa¤l›kla ilgili ya-flam kalitesi ve yaya-flam memnuniyeti üzerine etkisini de¤erlen-dirmek için regresyon analizi yap›lm›flt›r. Uygulanan tüm analizlerde anlaml›l›k derecesi p<0.05 olarak kabul edilmifl-tir.
BULGULAR
Ç
al›flmaya kat›lan yafll› bireylerin demografik bilgileri, me-deni durum, e¤itim düzeyi, kronik hastal›k varl›¤›, yar-d›mc› cihaz kullan›m› ve sosyal güvence varl›¤›na ait bilgiler Tablo 1’de verilmifltir. Ev ortam›nda ve huzurevinde yaflayan bireylerde, yafl, medeni durum, yard›mc› cihaz kullan›m›, sos-yal güvence varl›¤› aras›nda anlaml› bir fark bulunmufl (p<0.05), e¤itim düzeyi, kronik hastal›k varl›¤› aras›nda an-laml› bir fark bulunmam›flt›r (p>0.05).Huzurevinde ve ev ortam›nda yaflayan yafll› bireylerde ya-flam memnuniyeti, mobilite ve fonksiyonel düzey, mental du-rum ve sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi aras›ndaki farkl›l›¤› belir-lemek amac›yla yap›lan istatistiksel analizde, mobilite düzeyi, sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi, mental durum ve fonksiyonel düzey aras›nda anlaml› bir fark bulunmufl (p<0.05), yaflam
Tablo 1—
Bireylere Ait Sosyo-demografik Bilgiler
Yafl (y›l, ortalama±ss) Boy uzunlu¤u (cm, ortalama±ss) Vücut a¤›rl›¤› (kg, ortalama±ss) Yaflad›¤› Ortam Efli ile birlikte Çocu¤uyla ayn› evde Yaln›z Medeni Durum Evli Dul Boflanm›fl Bekar Ö¤renim Durumu Okumam›fl ‹lkokul Ortaokul Lise Üniversite Yüksek lisans Kronik Hastal›k Varl›¤› Var Yok Kronik Hastal›k Say›s› 1 2 3 ve daha fazla Yard›mc› Cihaz Kullan›m› Var Yok Sosyal Güvence Varl›¤› Var Yok
Kad›n (n=24) n% 75.66± 7.44 154.14±6.68 69.54±10.59 - - -1 4.2 21 87.5 -2 8.3 14 58.3 7 29.2 -2 8.3 1 4.2 18 75 62 5 7 23.4 6 20.9 5 20.9 12 50 12 50 20 83.3 4 16.7
Huzurevinde Yaflayan Yafll›lar
Erkek (n=24) n% 74.57±7.15 168.02±8.04 71.08±10.17 - - -2 5.7 23 65.7 4 11.4 6 17.1 9 25.7 18 51.4 3 8.6 5 14.3 - -19 54.3 16 45.7 12 34.4 72 0 -13 37.1 22 62.9 Toplam (n=59) n% 75.01 ±7.23** 162.72±10.12* 70.48 ±10.27** - - -3 5.1 44 74.6 4 6.8 8 13.6 23 39 25 42.4 3 5.1 7 11.9 1 1.7 -37 62.7 22 37.3 19 30.8 13 22.1 5 8.5 25 42.4 34 57.6 47 79.7 12 20.3 Kad›n (n=31) n% 71.45 ±5.65 161.58 ±5.16 72.32 ±10.68 24 77.4 1 3.2 6 19.4 18 58.1 11 35.5 1 3.2 1 3.2 12 38.7 15 48.4 1 3.2 1 3.2 2 6.5 -22 71 92 9 5 16.1 14 45.1 3 9.6 5 16.1 26 83.9 30 96.8 1 3.2
Ev Ortam›nda Yaflayan Yafll›lar
Erkek (n=24) n% 72.62 ±6.33 168.01 ±6.24 74.55 ±12.14 58 86.6 4 6.0 5 7,5 54 81.8 11 16.7 -1 1.5 11 16.4 41 61.2 69 3 4.5 5 7.5 1 1.5 48 71.6 19 28. 21 31.4 24 35.9 3 4.5 7 10.4 60 89.6 64 95.5 3 4.5 Toplam (n=59) n% 72.25 ±6.12** 165.98 ±0.06** 73.84 ±11.69** 82 83.7 5 5.1 11 11.2 73 74.5 22 22.4 11 22 23 23.5 56 57.1 7 7.1 4 4.1 7 7.1 1 1.0 70 71.4 28 28.6 26 26.5 38 38.7 66 12 12.2 86 87.8 94 95.9 4 4.1 Toplam p <0.05 >0.05 >0.05 <0.05 <0.05 >0.05 >0.05 <0.05 <0.05 *p<0.05,**p>0.05
Tablo 2—
Çal›flmaya Dahil Edilen Yafll› Bireylerde Kad›n-Erkek, Huzurevi ve Ev Ortam›nda Yaflayan Bireyler Aras›ndaki Farkl›l›klar
FMS MMT NHP YMS FIM NHP: Nottingham Sa¤l›k Profili, YMS,: Yaflam Memnuniyeti Skalas›, FMS: Fiziksel Mobilite Skalas›, FIM: Fonksiyonel Ba¤›ms›zl›k Ö
lçümü Kad›n (ortalama±ss) 38.04±2.45 15.20±6.92 270.69±150.20 24.65±6.28 122.71±3.43
Huzurevinde Yaflayan Yafll›lar
Huzurevinde
Yaflayan Yafll›lar
Evde Yaflayan
Yafll›lar
Evde Yaflayan Yafll›lar
Erkek (ortalama±ss) 38.77±2.48 21.14±6.25 112.08±118.87 27.05±4.92 122.85±4.24 t -1.113 -3.407 4.485 -1.617 -0.138 p 0.271 0.001 <0.0001 0.112 0.891 Kad›n (ortalama±ss) 39.32±1.90 21.74±6.95 120.13±120.34 25.46±5.15 125.03±1.90 Erkek 39.94±0.38 25.16±5.75 93.98±98.17 26.23±3.45 125.57±1.41 t -2.599 -2.553 1.129 -0.868 -1.553 p 0.012 0.012 0.262 0.388 0.170 Toplam (ortalama±ss) 38.47±2.47 18.68±7.12 177.71±153.28 26.08±5.59 122.79±3.89 Toplam (ortalama±SD) 39.74±1.14 24.07±6.33 102.07±105.59 26±4.04 125.4±1.59 t 4.36 4.88 -3.63 -0.11 5.84 p <0.0001 <0.0001 <0.0001 0.911 <0.0001
memnuniyeti aras›nda bir fark bulunmam›flt›r (p>0.05) (Tab-lo 2). Huzurevinde yaflayan kad›n ve erkek bireyler aras›nda mental fonksiyon ile sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi aç›s›ndan fark bulunmufl (p<0.05), evde yaflayan kad›n ve erkek birey-ler aras›nda da fiziksel mobilite ve mental fonksiyon aç›s›ndan fark bulunmufltur (p<0.05) (Tablo 2).
Ev ortam›nda yaflayan yafll› bireylerde mobilite düzeyi ile sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi, yaflam memnuniyeti ile sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi, fonksiyonel düzey ile sa¤l›kla ilgili ya-flam kalitesi aras›nda bir iliflki bulunmufl (p<0.05), mental düzey ile sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi ve yaflam memnuniye-ti, mobilite düzeyi ile yaflam memnuniyememnuniye-ti, fonksiyonel düzey ile yaflam memnuniyeti aras›nda bir iliflki bulunmam›flt›r (p>0.05) (Tablo 3). Huzurevinde yaflayan yafll› bireylerde ise mobilite ile sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi, mental fonksiyon ile sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi, mental durum ile fonksiyonel durum aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmufl (p<0.05), men-tal, mobilite ve fonksiyonel durum ile yaflam memnuniyeti aras›nda bir iliflki bulunmam›flt›r(p>0.05) (Tablo 3).
Yap›lan regresyon analizinde, ev ortam›nda yaflayan yafll› bireylerde yaflam memnuniyetinin fonksiyonel durum ve sa¤-l›kla ilgili yaflam kalitesinden, huzurevinde yaflayan yafll› bi-reylerde ise yaflam memnuniyetinin mental bozukluktan olumsuz etkilendi¤i bulunmufl olmakla birlikte, bu etkile-flimlerin oldukça düflük oranlarda kald›¤› tespit edilmifltir (s›-ras›yla, R2=0.139, p<0.05 ve R2=0.153, p<0.05) . Ayn›
fle-kilde, ev ortam›nda yaflayan yafll› bireylerde yaflam memnuni-yetinin yaflam kalitesini oldukça düflük de¤erlerde etkiledi¤i bulunmufltur (R2=0.140, p<0.05). Regresyon analizinde
ayr›-ca, huzurevinde yaflayan yafll› bireylerde sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesinin cinsiyet ve fonksiyonel durumdan etkilendi¤i bu-lunmufltur (R2=0.435, p<0.05) (Tablo 4).
TARTIfiMA
Ç
al›flmam›za kat›lan bireyler genel olarak genç yafll› s›n›f›n-da olan (65-75 yafl) bireylerden oluflmakta olup, huzure-vinde yaflayan bireylerin yafl ortalamas› ev ortam›nda yaflayan bireylere oranla anlaml› derecede yüksek bulunmufltur. An-laml› bir fark bulunmamakla birlikte, e¤itim düzeyi en yük-sek ev ortam›nda yaflayan bireylerde tespit edilmifltir. Kad›n-lar›n ö¤renim durumu erkeklere göre daha düflük bulunmufl-tur. Bu sonuçlar›m›z, daha önce yap›lm›fl çal›flmalarla benzer-lik göstermektedir (5,7). Ayn› flekilde, ev ortam›nda yaflayan yafll› bireyler ve erkeklerin günlük yaflam aktiviteleri s›ras›n-da s›ras›n-daha az yard›mc› cihaz kullan›m›na ihtiyaç duyduklar› tes-pit edilmifltir. Kronik hastal›k görülme oran› aras›nda fark olup, huzurevinde yaflayanlarda en yüksek kad›nlarda, ev orta-m›nda yaflayanlarda ise erkek bireylerde belirlenmifltir. Yap›-lan bir çal›flmada, yaflça daha büyük kad›nlar›n sa¤l›k sorunla-r›n›n erkeklere oranla daha kötü oldu¤u bulunmufltur (5). Hu-zurevinde yaflayan bireylerde kad›nlar›n yafl ortalamas› erkek-lere göre daha fazla ve kronik hastal›k görülme oran› da bu ça-l›flmalara paralel olarak yüksek olarak tespit edilmifltir. Sa¤l›k sorunlar›ndaki art›fl beraberinde sa¤l›k hizmetlerinden yararla-nabilmek için gerekli olan sosyal güvence varl›¤›n›n önemini de getirmektedir. Nitekim, çal›flmaya dahil edilen bireylerin %95.9’unun sosyal güvencesinin oldu¤u belirlenmifltir.Tablo 3— Huzurevinde ve Evde Yaflayan Yafll› Bireylerde NHP, YMS, FMS ve FIM De¤erleri Aras›ndaki ‹liflki Huzurevinde Yaflayan Evde Yaflayan FMS r p MMT r p NHP r p YMS r p FIM r p FMS 1.000 0.167 0.101 -0.225* 0.027 0.011 0.917 0.118 0.246 *p<0.01; **p<0.05 MMT 0.205 0.123 1.000 -0.181 0.078 0.146 0.156 -0.034 0.744 NHP -0.432** 0.001 -0.445** <0.0001 1.000 -0.239* 0.018 -0.236* 0.020 YMS 0.026 0.845 -0.137 0.310 -0.099 0.463 1.000 -0.143 0.161 FIM 0.183 0.169 0.493** <0.0001 -0.180 0.177 -0.034 0.800 1.000
Çal›flmam›zda, erkeklerin yaflam memnuniyeti ve sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesinin kad›nlara göre daha iyi oldu¤u, huzu-revinde yaflayan yafll› bireylerin ev ortam›nda yaflayan yafll› bi-reylere oranla sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesinin anlaml› derece-de düflük oldu¤u bulunmufltur. Huzurevinderece-de yaflayan birey-lerle ev ortam›nda yaflayan bireyler aras›nda yaflam memnuni-yeti aç›s›ndan bir fark bulunmam›flt›r. Gueldner ve arkadaflla-r› (20) ve Özer ve arkadafllaarkadaflla-r› (7) yapt›klaarkadaflla-r› çal›flmada, huzu-revinde yaflayan bireylerin yaflam memnuniyetinin ev orta-m›nda yaflayanlara göre daha düflük oldu¤unu bulmufllard›r. Sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi temel olarak sa¤l›k ile ilgili fak-törleri ilgilendiren problemleri içermekte olup, yaflam mem-nuniyeti sa¤l›k problemlerinin yan› s›ra emosyonel, ilgi, is-tek, arzu, sosyal kat›l›m gibi faktörleri de içermektedir. De-¤erlendirme s›ras›nda, huzurevinde yaflayan bireyler kendi yafl grubunda olan bireylerle vakit geçirmekten ve bulundu¤u kurumdaki hizmetlerden oldukça memnun oldu¤unu ifade etmifllerdir. Huzurevinde yaflayan bireylerin arkadafl edinme, vakit geçirme ve paylafl›mlar›, kurumda bulunan yard›mc› elemanlar›n, ev ortam›nda yaflayan bireylerde ise aile fertleri-nin (çocuk, torun, komflu) bireylerin memnuniyetinde önem-li rol oynad›¤› düflünülmektedir. ‹statistiksel anaönem-lizde elde edilen bir di¤er sonuç ise huzurevinde yaflayan erkek bireyler
ile kad›n bireyler aras›nda sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi aç›s›n-dan bir fark›n oldu¤udur. Regresyon analizinde de huzurevin-de yaflayan bireylerhuzurevin-de cinsiyetin sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi üzerine önemli bir etkisinin oldu¤u bulunmufltur. Bu sonu-cun nedenleri olarak, huzurevinde yaflayan kad›n bireylerde okumayan ve dul birey say›s›n›n çok daha fazla olmas›, kronik hastal›k varl›¤›n›n ve yard›mc› araç-gereç kullan›m›n›n er-keklere göre fazla olmas› ve kad›n bireylerin yafl ortalamas›n›n erkek bireylerin yafl ortalamas›ndan daha yüksek olmas›ndan kaynaklanm›fl olabilece¤i düflünülmektedir. Yap›lan çal›flma-larda bütün bu faktörlerin yaflam kalitesini ve yaflam memnu-niyetini önemli derecede düflürdü¤ü vurgulanmaktad›r (15,17).
Yap›lan çal›flmalarda mobilitenin sa¤l›kla ilgili yaflam ka-litesini etkiledi¤i, mobilite özrünün yaflam kalitesi ve yaflam memnuniyetini düflürdü¤ü belirtilmektedir (13,15,16,26). Yafll› ve sedanter bireyler kas kütlesinde kay›pla karfl› karfl›ya kalmaktad›rlar. Bu da bireylerde fiziksel performans› düflüren önemli bir faktördür. Fiziksel performans›n düflmesi kiflinin isteklerini ve ihtiyaç duydu¤u fleyleri yapmas›n› engelleyerek yaflam memnuniyetini düflürmektedir (12). Mobilite terimi genifl bir kavram olup, bireyin yolculuk yapmas›ndan, ev içi aktivitelerini tamamlamas›, al›flveriflini yapmas›, egzersiz
ka-Tablo 4— Huzurevinde ve Evde Yaflayan Bireylerde Mental, Mobilite, Fonksiyonel Düzeyin Sa¤l›kla ‹lgili Yaflam Kalitesi ve Yaflam Memnuniyeti Üzerine Etkisi
Ba¤›ml› de¤iflken: YMS
Yafl Cinsiyet FMS MMT FIM NHP Ba¤›ml› De¤iflken NHP Yafl Cinsiyet FMS MMT FIM YMS Beta -0.154 -0.309 -0.045 -0.365 0.115 -0.084 R2=0.435, F=6.428 -0.074 -0.356 -0.358 -0.232 -0.003 -0.055
Huzurevinde Yaflayan Yafll›lar R2=-0.139, F=1.343
Ev Ortam›nda Yaflayan Yafll›lar R2=0.153, F=2.732 t -1.099 1.920 -0.292 -2.102 0.734 -0.483 -0.653 -2.837 -3.125 -1.621 -0.022 -0.483 p 0.277 0.061 0.771 0.041 0.467 0.631 0.517 0.007 0.003 0.111 0.983 0.631 Beta -0.053 0.077 0.027 0.086 -0.305 -0.249 R2=0.140, F=2.478 0.106 -0.049 -0.116 -0.112 -0.167 -0.252 t -0.528 0.760 0.268 0.852 -2.961 -2.468 1.047 -0.481 -1.136 -1.101 -1.557 -2.468 p 0.599 0.450 0.789 0.397 0.004 0.015 0.298 0.632 0.259 0.274 0.123 0.015
t›l›m› ve benzeri aktiviteleri içermektedir (16). Farquhar ve arkadafllar› (4), mobilitenin yafll› bireylerde yaflam kalitesini olumsuz etkiledi¤ini bulmufltur. Huzurevinde yaflayan yafll›-larda fiziksel zay›fl›¤›n daha fazla oldu¤u ve mobilite güçlük-lerinin kad›nlarda erkeklere göre daha fazla oldu¤u bulun-mufltur (3,10,15,18). Bizim çal›flmam›zda da yap›lan çal›flma-lara paralel oçal›flma-larak, mobilite güçlüklerinin erkeklere oranla ka-d›nlarda ve huzurevinde yaflayan bireylerde oldu¤u, huzure-vinde yaflayan bireylerle evde yaflayan bireyler aras›nda mobi-lite düzeyi aç›s›ndan farkl›l›k oldu¤u tespit edilmifltir. Farqu-ar’›n çal›flmas›na paralel olarak çal›flmam›zda, hem evde hem de huzurevinde yaflayan bireylerde mobilite düzeyi ile sa¤l›k-la ilgili yaflam kalitesi aras›nda negatif bir iliflkinin oldu¤u bulunmufltur. Bu sonucun, sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesinin mobilite k›s›tl›l›¤›ndan olumsuz etkilendi¤ini gösteren önemli bir bulgu oldu¤u düflünülebilir. ‹leri yafl, cinsiyet, yü-rüme güçlü¤ü, kronik hastal›k varl›¤› ve fliddeti de mobilite güçlü¤ü nedenleri aras›ndad›r. Çal›flmam›zda evde yaflayan kad›n bireyler ile erkek bireyler aras›nda mobilite aç›s›ndan anlaml› bir fark bulunmufl, huzurevinde yaflayanlarda ise bu-lunmam›flt›r. Kronik hastal›k say›s›n›n evde yaflayan kad›n bi-reylerde daha fazla olmas›n›n sonuçlar› etkilemifl olabilece¤i düflünülmektedir. ‹leri yafllarda görülen kronik hastal›klar (romatoid artrit, osteoartrit, solunum sistemine ait hastal›klar gibi) yürüme güçlü¤üne neden olarak mobiliteyi olumsuz et-kilemektedir. Yap›lan bir çal›flmada, egzersizin yafll›larda kar-diyovasküler performans› artt›rd›¤›, postür, eklem ve kas a¤-r›lar›n› azaltt›¤›, fiziksel performansta art›fl ve fonksiyonel ba-¤›ms›zl›k düzeyinde art›flla- yani kiflinin al›flverifle gitme, transfer, arkadafl ziyaretleri gibi- birlikte oldu¤u belirlenmifl-tir (12). Çal›flmam›zdan elde edilen sonuçlarla birlikte, yafll› bireylerde egzersiz yapman›n önemi bir kere daha ortaya ko-nulmufltur.
Fonksiyonel ba¤›ms›zl›k veya fonksiyonel özür sa¤l›kla il-gili yaflam kalitesini büyük oranda etkilemektedir. Günlük yaflam aktiviteleri için yard›ma muhtaç olmak, yaflam kalite-sini ve yaflam memnuniyetini önemli derecede düflürmektedir (3,8). Yap›lan toplum temelli çal›flmalarda, sa¤l›k problemle-ri ve günlük yaflam aktivite k›s›tl›l›klar›n›n yaflam kalitesini düflürdü¤ü belirtilmifltir (27). Borg ve arkadafllar› (5) yapt›k-lar› çal›flmada, günlük yaflam aktivitelerini içeren kendine ba-k›m kapasitesinde düflüfl ile yaflam memnuniyeti aras›nda ne-gatif bir iliflkinin oldu¤unu, kendine bak›m kapasitesindeki düflüflün kronik hastal›klardan çok yaflam memnuniyetini et-kiledi¤ini bulmufllard›r. Ayn› çal›flmada, kad›n ve erkeklerde kendine bak›m kapasitesinde önemli farkl›l›klar oldu¤u tespit edilmifltir. Erkeklerin günlük yaflamda yemek haz›rlamada
yard›ma ihtiyaç duyarken, kad›nlar›n d›flar› ç›kma, al›flverifl yapma gibi mobilite gerektiren aktivitelerde ciddi derecede zorland›klar› ve yard›ma muhtaç olduklar› bulunmufltur. Borglin ve arkadafllar› da (3) yapt›klar› çal›flmada, kad›nlar›n günlük yaflam aktivitelerinde erkeklerden daha çok yard›ma ihtiyaç duyduklar›n› ve erkeklere göre yaflam kalitelerinin da-ha düflük oldu¤unu bulmufllard›r. Hallström ve Hallberg (17) yapt›klar› çal›flmada, çal›flmaya kat›lan yafll› bireylerin yaflla-r›na ba¤l› olarak %18.5’unun günlük yaflam aktivitelerini gerçeklefltirebilmek için yard›mc› araç gereç kulland›klar›n› %79’unun kiflisel aktivitelerini yaparken (banyo, tuvalet gibi) yard›ma muhtaç duyduklar›, günlük yaflam aktivitelerinde ba¤›ml›l›k artt›kça yaflam kalitesinde düflüflün oldu¤unu be-lirtmifllerdir. Chalise ve arkadafllar› da (18) fonksiyonel k›s›t-l›l›¤›n kad›nlarda daha yüksek oldu¤unu, günlük yaflam akti-viteleri için yard›mc› araç-gereç kullan›m›n›n kad›nlarda er-keklere göre fazla oldu¤unu bulmufllard›r. Yap›lan çal›flmala-ra paçal›flmala-ralel olaçal›flmala-rak bizim çal›flmam›zda da anlaml› bir fark elde edilememifl olmakla birlikte, her iki gruptaki kad›n bireyle-rin erkeklere oranla fonksiyonel ba¤›ms›zl›k seviyelebireyle-rinin da-ha düflük oldu¤u bulunmufltur. Evde yaflayan ve yafl ortalama-s› daha düflük olan bireylerin fonksiyonel ba¤›mortalama-s›zl›k düzey-leri daha yüksek elde edilmifltir. Huzurevinde yaflayan yafll› bireylerin kognitif durumu ile fonksiyonel durumu aras›nda bir iliflkinin oldu¤u, ev ortam›nda yaflayan yafll› bireylerin ise fonksiyonel durumlar› ile sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi aras›n-da bir iliflkinin oldu¤u bulunmufltur. Yap›lan regresyon ana-lizinde, ev ortam›nda yaflayan yafll›larda yaflam memnuniyeti ile fonksiyonel durum ve yaflam kalitesi aras›nda bir etkilefli-min oldu¤u, fakat, bu etkileflietkilefli-min oldukça düflük de¤erlerde oldu¤u bulunmufltur. Çal›flmam›zda temel amaç olmas› dola-y›s›yla, huzurevi ve ev ortam›nda yaflayan yafll›larda mental, mobilite ve fonksiyonel özrün yaflam memnuniyeti üzerine et-kisi incelenmifltir. Fakat, yafll›larda incelenen bu faktörler d›-fl›nda yaflam memnuniyetini etkileyen baflka etkenler de bu-lunmaktad›r. Regresyon analizi sonuçlar›ndaki düflük etkile-flim fliddetinin çal›flmam›za kat›lan bireylerin yaflam memnu-niyetini daha çok etkileyen baflka faktörlerden kaynaklanm›fl olabilece¤i düflünülmektedir. Yafll›larda yaflam memnuniyeti-ni etkileyen faktörlerin daha ayr›nt›l› bir flekilde incelendi¤i daha çok çal›flmaya ihtiyaç vard›r.
Çal›flmam›zdan elde edilen bir di¤er sonuç, hem kad›n ve erkek bireylerde hem de huzurevi ve ev ortam›nda yaflayan bi-reyler aras›nda mental fonksiyon aç›s›ndan bir fark›n oldu¤u-dur. Ev ortam›nda yaflayan yafll› bireyler ve erkeklerin huzu-revinde yaflayan bireylere ve kad›nlara göre mental sa¤l›¤›n›n daha iyi oldu¤u bulunmufltur. Huzurevinde yaflayan yafll›
bi-reylerde mental özür ile sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi ve fonk-siyonel ba¤›ms›zl›k aras›nda önemli bir iliflki bulunmufltur. Regresyon analizinde huzurevinde yaflayan bireylerde mental özrün yaflam memnuniyetini etkiledi¤i, fakat, bu etkileflimin oldukça düflük de¤erlerde oldu¤u bulunmufltur. Çal›flman›n amac›, huzurevi ve ev ortam›nda yaflayan yafll› bireylerde men-tal, mobilite ve fiziksel özrün yaflam memnuniyeti ve yaflam kalitesi üzerine etkisini incelemektir. Çal›flmam›zda, huzure-vinde yaflayan yafll› birey say›s› ev ortam›nda yaflayan bireyle-re oranla daha düflüktür. Bibireyle-rey say›s›n›n az olmas› ve ele al›-nan parametreler d›fl›nda yafll›larda yaflam memnuniyetini et-kileyen baflka parametrelerin (anksiyete, depresyon, uyku dü-zeni, kognitif bozukluklar, gibi) olmas›n›n regresyon anali-zindeki düflük etkileflime neden olmufl olabilece¤i düflünül-mektedir. Dirik ve arkadafllar›n›n (28) yapt›klar› çal›flmada, yafll› erkek bireylerin kognitif fonksiyonlar›n›n kad›nlara gö-re daha yüksek oldu¤u, hem kad›n hem de erkeklerde mental durum ile fonksiyonel ba¤›ms›zl›k ve mobilite düzeyi aras›n-da negatif bir iliflkinin oldu¤u bulunmufltur (12). Hernandez ve arkadafllar› (12) yapt›klar› çal›flmada, mental bozukluklar›n yaflam kalitesini negatif etkiledi¤ini, kognitif bozukluklar›n (demans, Alzheimer hastal›¤› gibi) ilerleyen yafllarda daha çok görüldü¤ünü, yafll›larda kognitif e¤itimin akraba iliflkileri ve sosyal etkileflimi artt›rarak yaflam kalitesini artt›rabilece¤ini belirtmifllerdir. Benzer flekilde, Padoani ve arkadafllar› da (2) yüksek mental durum skorlar›n›n yaflam kalitesinde art›flla karakterize oldu¤unu, kognitif problemi olmayan bireylerin adaptif kapasitelerinin yüksek oldu¤unu bulmufllard›r. Huzu-revi ve ev ortam›nda yaflayan yafll› bireylerde karfl›laflt›rmal› olarak yap›lan çal›flmada Gueldner ve arkadafllar› (20), huzu-revinde yaflayan yafll› bireylerde kognitif problem, anksiyete ve depresyon oran›n›n daha yüksek, yaflam kalitesinin ise da-ha düflük oldu¤unu tespit etmifllerdir.
Sonuç olarak, yafll› bireylerin olanaklar do¤rultusunda ev ortam›nda yaflamalar›n›n desteklenmesi, evde yaflayan bireyle-rin profesyoneller taraf›ndan ev ziyaretleri ile kontrollebireyle-rinin daha s›k yap›larak yafll› bireylerde hastane baflvurular›nda azalman›n sa¤lanmas› yönünde çal›flmalar›n h›z kazanmas› ge-rekmektedir. Evde çok yönlü de¤erlendirmesi yap›lan ve teda-visi sürdürülen yafll›lar›n yafll›l›k sürecini kolay geçirmesi sa¤-lanarak yaflam memnuniyeti ve sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesin-de art›fl sa¤lanabilmektedir. Bununla birlikte, yafll›lar›n bak›-m›nda ev halk›n›n ve ailenin bilgilendirilmesi de çok önemli-dir. Günlük yaflam aktivitelerinde afl›r› bir destek alan yafll›-n›n fiziksel ba¤›ml›l›¤› artt›r›labilinir veya hiç/eksik yard›m edilmemesi de yafll› bireyin istediklerini yapamamas›na ve do-lay›s›yla yaflam kalitesinde ve yaflam memnuniyetinde düflüfle
neden olabilmektedir. Bununla birlikte, mental ve fonksiyo-nel ba¤›ms›zl›¤›n artt›r›lmas› ile yafll› bireyin aktif yaflam tar-z›ndan kopmas›n› engellenerek yaflam memnuniyetinin deva-m› da sa¤lanacakt›r. K›saca, yafll› rehabilitasyonunda, sa¤l›k-la ilgili yaflam kalitesi ve yaflam memnuniyetini önemli dere-cede etkiledi¤i bilinen fiziksel, fonksiyonel ve kognitif e¤iti-min özellikle yer almas› gerekti¤i, bireylerin yaflamdan kop-malar›n›n engellenmesinde önemli oldu¤u görülmüfltür. Lite-ratürde yafll› bireylerde mobilite, mental ve fonksiyonel dyin sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesi ve yaflam memnuniyeti üze-rine etkisini ayn› çal›flma içerisinde inceleyen çal›flma say›s› oldukça düflüktür. Bu çal›flmada, hedeflenen amaç do¤rultu-sunda, huzurevi ve ev ortam›nda yaflayan yafll› bireylerde ya-flam memnuniyeti ve yaya-flam kalitesini etkiledi¤i düflünülen mental, mobilite ve fonksiyonel durum incelenmifltir. Gele-cekte yap›lmas› planlanan çal›flmalarda huzurevi ve ev orta-m›nda yaflayan yafll› bireylerde yaflam memnuniyeti ve yaflam kalitesini etkileyen faktörlerin vaka say›s› artt›r›larak daha ay-r›nt›l› bir flekilde incelendi¤i çal›flmalara ihtiyaç vard›r.
KAYNAKLAR
1. World Health Organization. WHOQOL, study Protocol. Divi-sion of Mental Health, WHO Geneva, Switzerland, MNH/PSH/93.9, 1993, p 60.
2. Padoani W, Buono MD, Marietta P, Scocco PC, Zaghi PC, de Leo D. Cognitive performance and quality of life in a sample of 220 nondemented elderly people. Arch Gerontol Geriatr 1998;6:373-80.
3. Borglin G, Hellström Y, Hagberg B, Edberg AK, Westergren A, Hallberg IR. Psychometric testing of a quality of life scale among Swedish people 75 years and above in need of help with Activities of Daily Living or not. Clin Eff Nurs 2006;9S1:e25-43.
4. Farquhar M. Elderly people’s definitions of quality of life. Soc Sci Med 1995;41:1439-46. (PMID:8560312).
5. Borg C, Hallberg IR, Blomqvist K. Life satisfaction among ol-der people (65+) with reduced self-care capacity: the relations-hio to social, health and financial aspects. J Clin Nurs 2006;15:607-618 (PMID:16629970).
6. Spiro A, Bosse R. Relations between halth-related quality of li-fe and well-being: the gerontologist’s new clothes. Int J Aging Hum Dev 2000;50:297-318. (PMID:11087109).
7. Özer M. A study on the life satisfaction of elderly individuals li-ving in family environment and nursing homes. Turkish Jour-nal of Geriatrics 2004;7:33-6.
8. Borg C, Fagrström C, Balducci C, et al. Life satisfaction in 6 European countries: the relationship to health, self-esteem, and social and financial resources among people (aged 65-89) with
reduced functional capacity. Geriatr Nurs 2008;29:48-57. (PMID:18267177).
9. Pressman SD, Cohen S. Does positive affect influence health? Psychol Bull 2005;131:925-71. (PMID:16351329).
10. Finlayson M. Changes predicting long-term care use among the oldest-old. Gerontologist 2002;42:443-53. (PMID:12145372). 11. McCamish-Svensson C, Samuelsson G, Hagberg B, Svensson T, Dehlin O. Social relationships and health as predictors of life sa-tisfaction in advanced old age: Results from a Swedish longitu-dinal study. Int J Aging Hum Dev 1999;48:301–24. (PMID:10498018).
12. Hernandez CR, Fernandez VL, Alonso TO. Satisfaction with li-fe related to functionality in active elderly people. Actas Esp Psiquiatr 2009;37:61-7.
13. Collins AL, Goldman N, Rodriguez G. Is positive well-being protective of mobility limitations among older adults? J Geron-tol Psychol Sci 2008;63:321-7. (PMID:19092034).
14. Kaplan RM, Bush JW, Berry CC. Health status: types of vali-dity and the index of well-being. Health Serv Res 1976;11:478-507. (PMID:1030700).
15. Groessl EJ, Kaplan RM, Rejeski WJ, et al. Health-related qua-lity of life in older adults at risk for disabiqua-lity. Am J Prev Med 2007;33:214-8. (PMID:17826582).
16. Metz DH. Mobility of older people and their quality of life. Transport Policy 2000;7:149-52.
17. Hellström Y, Hallberg IR. Perspectives of elderly people recei-ving home help on health, care and quality of life. Health Soc Care Community 2001;9:61-71. (PMID:11560722).
18. Chalise HN, Saito T, Kai I. Functional disability in activities of daily living and instrumental activities of daily living among Nepalese Newar elderly. Public Health 2008;122:394-6. (PMID:17888469).
19. Baro E, Ferrer M, Vazquez O, et al. Using the Nottingham He-alth Profile (NHP) among older adult inpatients with varying cognitive function. Quality Life Res 2006;15:575-85. (PMID:16688491).
20. Gueldner SH, Loeb S, Morris D, Penrod J, Bramlett M, John-ston L, Schlotzhauer P. A comparison of life satisfaction and mood in nursing home residents and community-dwelling el-ders. Arch Psychiatr Nurs 2001;XV(5):232-40. (PMID:11584352).
21. Kücükdeveci AA, McKenna SP, Kutlay S, Gürsel Y, Whalley D, Arasil T. The development and psychometric assessment of the Turkish version of the Nottingham Health Profile. Int J Rehabil Res 2000;23:31-8. (PMID:10826123).
22. Diener E, Emmons RA, Larsen RJ. The satisfaction with life scale. J Pers Assess 1985;49:71-5. (PMID:16367493). 23. Küçükdeveci AA, Yavuzer G, Elhan AH, Sonel B, Tennant A.
Adaptation of the Functional Independence Measure for use in Turkey. Clin Rehabil 2001;15:311-9. (PMID:11386402). 24. Nitz JC, Hourigan SR. Measuring mobility in frail older
peop-le: reliability and validity of the Physical Mobility Scale. Aus-tralian J Ageing 2006;25:31-5.
25. Güngen C, Ertan T, Eker E, Yaflar R, Engin F. Standardize Mi-ni Mental Test’in Türk toplumunda hafif demans tan›s›nda ge-çerlilik ve güvenirli¤i. Türk Psikiyatri Dergisi 2002;273-82. (PMID:12794644).
26. Garatachea N, Molinero O, Martinez-Garcia R, Jimnez-Jime-nez R, Gonzalez-Gallego J, Marquez S. Feeling of well being in elderly people: relationship to physical activity and physical function. Arch Gerontol Geriatr 2009;48:306-12. (PMID:18394730).
27. Girzadas PM, Counte ML, Glandon GL, Tancredi D. An analy-sis of elderly health and life satisfaction. Behav Health Aging 1993;3: 103–17.
28. Dirik A, Cavlak U, Akda¤ B. Identifying the relationship among mental status, functional independence and mobility le-vel in Turkish institutionalized elderly: gender differences. Arch Gerontol Geriatr 2006;42:339-50. (PMID: 16289366).
