SIĞIRLARDA KAN ÜRE-NİTROJEN DÜZEYİNİN GEBELİK ORANI ÜZERİNE ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI

v-ı.

nu.

Derg,(2()()41.20. ı

:

85·9-4

SIÖIRLARDA KAN ÜRE-NiTROJEN DÜZEYiNiN GEBELiK ORANI

ÜZERiNE

ETKisiNiN

ARAŞTIRILMASI'

ıbrahimAydın

1

C

Mehmet Gü

ler

1

T

he

S

t udy into the

E

ffcct o

f

8100<1

U

rea

N

itrogen L

evel o

n Pregnan

cy

Rat

e

in

Ca

tt lc

Özet:Buçalışmada. sığırtardakan üre-nitrojen düzeyinin gebe(ik_{oranı üzerıne}etkisril_{araştınlması amaçlandı. Araştırmada} materyaloorak63adetısviçreEsmeriırKıinekkullanıldı. lnelder 21'erbaşlık3gıı.ba ayrıldı.G~,fMdIhamproteinoranına

sahip izoene~ik rasyonlar1a bir siklus boyuncabireysel olarakbesiendi. Çalışma ~na yedirilen totet rasyonun kuru maddebazındahamproteinQf8.nı 1.. 2.ve3.gruplariçinsırasıyla%14.8,%16.7 ve%18.6 olarakbelirlendi.Çalışma grup-mnaalınanhayvanlann sikluslan senkronize edildive ösnueegelenhayvanlartcıl'uriandı. TohumIamayapIlanhayvanlann

östnegUnOOdekiutenıs pHsıveOstrusgCaıOndensildllSUn 11.gOnCtne kadarkiplazmaüre-nitrojen(PUN) konsantrasyonlan befınena. Hayvanlanngebelikdurumları ıotıumlamasonrası30-35.ge.ılerde yapılanurtrasonografıkmuayenelarle belirlendi. ÖStrUSgöstermeoranları bakımındangruplararasında heıtıangibirlarklılıkgÖZJermedi(p>(W5).Farklı hamproteinoranlanna sahip rasyonlar1a beslenen inelderin oıtaıanıa PUN kcosantrasycraan (1., 2. ve 3. gruplariçinsırasıyla 10.7010.99, 17.38±1.20 ve242 612.36rTl9'd)arasında60emIibir Larkolduğubelirlendi(P<O.OOl).Hayvanlanntükellıklerihamproteınmik· tanarttıkça, PUNkonsantrasyonlarında artış olduğugörüldü.Bununla birliktetMdI hamproteinoranıan nasahip rasyonlarta

besleneninekleriıöstrusgjnCındekiuterus

PH

değerleri( 1.,2.ve 3.gruplariçiı sırasıyla6.85±0.03,6.74±O.07 ve 6.65±Q.08) arasındaOnemlibir lark

OICi.9J

beliı1endi (p<0.001

l

.

Yüksek PUNkonsanırasyonlannın, ösırusgÜnCrtdekiuteruspHsınıazalt· ıığıg6zleod.Eldeedilengebelikoranlan 1.gı'l.4)ta%80,2.grupta0/063. 16 ve 3.grtipla%30olarakbelir1end.Sonuçolarak;Sı­ ğır1ardatükeblen hamproteinoranı arttıkçaPUNkonsantrasyonlannınyükseld9,aynı zamanda

ostrus

gürll uteruspH'slnın

azaldığı.PUN konsanlrasyonlanilegebelik oranlanarasındanegatifbir korelasyonolduğuveısviçreEsmerislğır1arda20mg' dI'ninüzenndakiPUNkonsantrasyonlannınazalangebehkoranlanileilişkili olduğubelir1eOO.

Anahtar Kelimeler:SI{Jır,Protein,ÜreNitrojen,GebelikOranı

Sum mary:Theobjectiveofthisstudyis toexamioe theettecıof the biooduree nitrogeneveıincenıeonthe pregnancyrate.

ForIhis,63 Brown Swisscows

were

usedas thestudymaterial.Thesecows were groL4>6dinıothree,eachcontaining21, and thosegroups wereLedindividually0V9facydeperiodwiıtıisoenergicralionscorıtainingdiflerentcıudeproleinrales.The cnıdeproteinreıeol the totalratıon(on drybasis)ledto!hestudygroups W8S deterrninedlobe%14.6,%16.7and%16.6 1or thegroup1,2 and 3respedively.Thecydesoftheanimalssıudiedwere synchronizedandtheones havingcestrua werein-semoaıeo artdicially.Uterine

PH

ofthe rnemnatedanimaison!he oestrusdayandthe plasma wee nitrogen(PUN)

coo-centratiooslromIheoestıusday lo thee1eventhdayol thecycle periodwet8deıeımined. Pregnancy diagnosisof the animals sıudiedwasuttrasonographically performadon the30-35ttıdays alterI'ısemi'ıation.Nodiflererıcebetwean groupsinıermsof havingoestn.ıswas observed (p>O.05).lt wasdetecıedthat!herewassignifıcantdfIerencebeıweenthe PUN concentralions (10.7010.99, 17.38±1.20and 2426±2.36lTl9'dlortheg~1,2and3respectively)ofthe

cows

havingbeenfedWiIhthe

ra-ııonscontaining diflerentcrudeprotein rates(p<O.OO1 ).IIwas sean thalthe PUNccocereraecos increasedas the amountol thecnoeproteinconsumed by theanimalSincreased.ilwasaısodetectedthaıthere was importantdiflerencebetween the uterirıePH values(6.85±O.03,6.74±O.07and 6.65±O.08lorthegroup1, 2and3 respectivety)on thecesırusday of thecows

fedwith the raucosconsislingoldiflerentcrude prolein tates (P<O.OOl).ThelacıthaLhighPUNconcenırationsdecreasedthe Ulerine

PH

ontheoesme day was observed.The

pregnancy

ratesobtainedwere0/080 lorthe first group, 0/063.16 terthe se-condgl'Ql4) and%30 lor the third group.Inconclusion,thesedatasuggested!halwhenthecnıdeprotein consumption ine -reased the PUN ooncentrations incanle went up,SOO ulerine PH decreased onthe oestrusday:!here was anegatiyecc> retationbetwoon the PUN concentrationsandthe pregnancyrete:andthe PUNconcerılrationsover 20 mg'd in Brown Swiss cows was assodaredwittıthe decreasedpregnancy rete.

Key Words:Catlle,Protein,Urea.Nilrogefı,

Pregnancy

Rale

Ge1i ~Tari hi:31.12.2003 @:@iııyd i n@ sc lc uk.cdu.ı r

• Buçalı~ma aynıadlı dokıonıtezindenözeılenmişolup, S.O.BAP(20001OO9)tararından deste klenmişur. 1.SelçukOniversiıesi vetermerFakOlıesi,DoğumveJinekolojiAnabilimDalı,KONYA

AYDI ,GÜLER

Giriş

Sığırlarda fertiliteyi etkileyen çevresel faktörlerin

başında besleme gelmektedir. Besleme, reproduktif hedefleri başarmada en önemli rollerden birini oynar (Roche ve ark 2000, Smith ve Akinbamijo 2000). Özel-likle erken laktasyondaki ineklerde yüksek süt ve döl verimliliğininelde edilebilmesi için yeterli ve dengeli bir besleme rejiminin uygulanması gerekir (Spain ve ark 1997).

Rasyondaki besin maddelerinin yetersiZliğinde döl veriminde aksamalar olmakta, fakat bunun

ya-nında rasyondaki bazı besin maddelerinin fazlalığında

da döl verimi olumsuz olarak etkilenmektedir (Ro-binson 1996). Özellikle süt üreticileri erken laktasyon döneminde piksüt üretimini sürdürmek veya süt üre-timiniartırmakiçin rasyondaki protein yoğunluğunu ar-tırırlar(Blauwiekel ve ark 1986, Howard ve ark 1987, Laven ve Drew 1999). Bu durum, yüksek oranda pro-tein içeren rasyonlarla beslenen hayvanlarda tavsiye edilenden daha fazla.oranda protein alımına yol açar (Swanson 1989,E;lrod ve'ark 1993, Rajala-Schultz ve

ark 2001). . . . -,

Yüksek oranda protein içeren rasyonlana bes -lenen ineklerde süt veriminde istenilen hedeflere ula-şılmış fakat bunun yanındafertilite önemli orandadüş­ müştür(Overton1998, Studer 1998, Butler 2000). Belli birorandan sonra rasyondaki ham protein(HP) oranı ne kadar artarsa doğum-yeniden gebe kalma aralığı veher gebelik için gereken tohumlamasayısıo derece

artmaktadır (Jordan ve Swanson 1979). Yapılan

ça-lışmalarda araştırıcılar (Folman ve ark 1981, Gaines 1989,Whitakerve ark 1993,Ferguson 1996) yüksek oranda protein tüketen ineklerde, gebelik oranlarının

ciddiölçüde düştüğünü bildirmektedirier. Kaim ve ark (1983) laktasyondönemindeki ineklerin %16'dan daha fazla oranda HP içeren rasyonlarla beslendikleri zaman, gebelik oranlarının %14 oranında azaldığını gözlemişlerdir.Bununla birlikte soya kullanılarak ras-yonun HP oranını %16'dan %19'açıkaranCanfield ve ark (1990) gebelik oranlarında%17 oranındaazalma belirlerken, Ferguson ve ark (1988) %24 oranında

azalmaolduğunutespitetmişlerdir.

Yüksek oranda protein tüketen ineklerdeki _düşük gebelik oranlarının, protein metabolizması sonucu

açığaçıkan yüksek ürenitrojen konsantrasyonlarından

kaynaklandığı bildirilmektedir (Ferguson ve Chalupa 1989, Ferguson ve ark 1993, Roseler ve ark 1993, Mccormick ve ark 1999). Yüksek oranda HP tüketen ineklerde kan üre nltroien (BUN) konsantrasyonları tavsiye edilen seviyelerin (12-15 mg/dı) üzerine çıkar (Carlsson ve Pehrson 1994, Garcia-Bojalil ve ark 1994). Artan üre nitrojen konsantrasyonu ve gebelik oranı arasında ise negatif bir ilişki olduğu ileri

s

ü-rülmektedir (Ropstad ve Refsdal 1987, Butler ve ark 1996).BUN seviyeleri 19 mg/dl'den yüksek olan in ek-lerde gebelik oranının %20 oranında azaldığı b il-dirilirken (Butler ve ark 1996), BUN seviyeleri 20 mg/ dl'den yüksek olan ineklerde gebelik oranlarının %24'e kadar varan oranlarda azaldığı gözlenmiştir(Ferguson ve ark 1988). BUN seviyeleri 20 mg/dl'ye eşit veya küçük olan inekler1e kıyaslama yapıldığında , BUN s e-viyeleri20 mg/dl'den büyük olan ineklerin gebe kalma olasılıkları 3 katazalmaktadır(Ferguson ve ark 1988). Özellikle düvelerde 16 mg/dl'den yüksek BUN d ü-zeylerinin,gebelikoranlarında%30'akadar varana zal-malaraneden olduğu ilerisürülmektedir (Elrod ve B ut-ler 1993).

Buçalışma ilefarklı ham protein oranlarına sahip izoeneriik rasyonlarla beslenen postpartum dönemdeki ineklerin, kan üre nitrojen düzeylerive gebelik oranları

arasındakiilişkininortayakonulmasıamaçlanmıştı r. Mat eryalve Metot

Çalışmada, Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal

AraştırmaEnstitüsü'nde yetiştirilen,canlıağırlıkları5 50-600 kg ve günlükortalama süt verimleri15 kg olan,en az 1 en fazla 3doğum yapmış, 63 adet ısviçreEsmeri ırkı inek kullanıldı. Çalışmaya; normal doğum yapmış, postpartum 45 ile 80. günler_arasındaolan,fertiliteve puerperal dönem sorunu bulunmayan inekler seçildi. Materyalolarak seçilen 63 baş inek, her birgrupta 21 adet inek olacakşekildetesadüfiolarak3 grubaayrıldı .

Çalışmada her bir grup, HP oranları farklı fakat ener] ve diğer besin maddeleri birbirine yakın olarak hazırlanan 3 ayrı konsantre yemin birisiyle beslendi (Tablo 1). Konsantre yemler, eneriileri eşit olarak ve hayvanların ene~iihtiyaçlarını karşılayacak şekilde2.56 Mcallkg ME düzeyinde, HP oranları ise%13, %16 ve %19 olacak şekilde formüle edildi (Tablo 2). Hay -vanlara kaba yem olarak ise HP oranı%14.11 ve kuru maddesi %92.75 olan kuru yonca otu verildi. Ç a-lışmada kullanılan kaba ve konsantre yemlerin ana -lizleri. S.Ü. Veteriner Fakültesi Yem Analiz La-boratuarında yapıldı (AOAC 1980). Deneme gruplanndaki hayvanlarbireyselolarakbeslendi.Bütün hayvanlaraihtiyaçlarını karşılayacak şekildegünde 6 kg yonca kuru otu ve 9 kg konsantre yem verildi. De -nemenin 1.grubundakihayvanlara%13,2. grubundaki hayvanlara %16 ve 3. grubundaki hayvanlara %19 HP'li konsantre yemler verildi. Buna göre deneme gruplarına yedirilen total rasyonun HP oranı kuru madde bazında1.,2.ve 3. gruplar içinsırasıyla%14.8, %16.7 ve %18.6 olarak hesaplandı (Tablo 3).Çalışma rasyonlarına adaptasyonların sağlanması amacıyla hayvanlar, çalışmaya başlamadanönce 2 hafta süreyle hazırlanan rasyonlarla beslendi. Çalışma, 1 siklus b o-yunca (ortalama21 gün)sürdürüldü.

Tablo 2.Araştırmada Kullanılan Konsantre Yemlerin Besin MaddeleriveEnerjiDüzeyi

Sığırlarda Kan Ür e-Nitr oj en Düzcyinin GebelikOranı...

Tablo 1. Araştırmada Kullanılan Konsantre Yemlerin

Bi-leşimi,%

Grup1 Grup 2 Grup 3

Yem Maddesi % % %

Arpa 57.70 47.70 25.50

Mısır 12.00 15.00 28.00

Buğday Kepeği 20.00 6.00 0.00

Pam.Toh.Küspesi 11.00 27.00 41.00

Soya Küspesi 0.00 0.00 1.20

MermerTozu 3.20 3.20 3.20

Tuz 1.00 1.00 1.00

Vit·MinKarmas ı 0.10 0.10 0.10

Çalışma gruplarına ait tüm ineklerin östrus s ik-lusu, siklusların dönemlerine bakmaksızın 11 gün arayla yapılan 2 PGF2a (Dalmazin,-Vetaş) en-jeksiyonu ile senkronize edildi.Östrus gösteren hay -vanlartohumlandı. Her bir hayvana tek tohumlama ya -pı ldı. Östrus göstermeyen hayvanlar çalışmadan çıkartı ld ı. Hayvanların gebelik durumları, tohumlama sonrası 30-35. günlerde yapılan ultrasonografik (Vet Scanner 480, Pie Medical, Maastrich, The Net-herlands) muayenelerle belirlendi.

Hayvanların kızgınlık gösterdiği östrus gününde (O. gün) uterus pH'sı ölçüldü. Uterus pH'sl, 60 cm uzunluğunda ve 6 mm çapındaolan modifiyeedilmiş metal birkatateriçerisineyerleştirilen48 mm boyunda ve 5 mm çapında mikro pH elektrotu (Beecal, be-etrode,) ile belirlendi. Elektrot pH:4 ve pH:? tam -ponlarıyla kalibre edildi.pH elktrotu bulunan kataterle uterus lumeni içerisine rekto-vaginal yöntemleyaklaşık olarak 5 cm kadar girildi. Elektrot,kalıcı bir pHdeğeri

HP 14.8 16.7

elde edilene kadar (yaklaşık 1-2 dakika) uterus lu

-meninde tutuldu. pH ölçümcihazının referans elektrotu ise ölçüm sırasında vaginaya yerleştirildi. Ölçülen pH değerlerikaydedildi.

Yemiemeden 2-2.5saat sonra hayvanları n Vena jugularislerinden10 ml miktarında kan alındı . Kan ör-nekleri her bir hayvandan östrus gününden (O. gün) başlayaraksiklusun 11. gününe kadaralınd ı .Alınann u-munelerde, PUN (Plazma üre nitrojen)analiziyapmak için kanın plazması çıkartı ldı ve plazmalar analiz y a-pıl ıncaya kadar -20 'C'de derin dondurucuda be k-letildi. PUN ölçümlerinde Spektrofoto-metre (UV 2100 SHIMADZU Spektrofotometre) cihazı kullanıldı. PUN.

Sigma 640 prosedürüne (Sigma, urea nitrogen p ro-cedure NO:640,Sigma DiagnosticKits)göreve 570 nm dalgaboyunda ölçüldü.

Hayvanların gebelik ve östrusa gelmeoranlarının karşı laştırılmasında gruplararası önem, KruskalWallis testi,grupiçi önem düzeyininkontrolündeMannWhi t-ney-U testi kullanıldı. Uterus pl-l'sı ve PUN değerleri arasındaki önem düzeyi Tukey testi ile belirlendi. Uygun görülen yerlerde student-t testi yapıldı. Uterus pH'sl, PUN ve gebelik oranları arasındaki korelasyon düzeyiPearson Korelasyontesti ile incelendi.Tüm i s-tatistik analizleribilgisayarortamındaSPSS paket pro g-ramından yararlan ılarakgerçekleştirildi(SPSS 1998).

Bulgular

Birincive 3. grubun herikisinde de senkronize e di-len 21 hayvandan 20 tanesininöstrus gösterdiği göz-lenirken,1hayvanınöstrusgöstermediğigözlendi. ikin

-ci gruptaise senkronize edilen21hayvandan 19 tanesi

östrus gösterirken,2hayvanınöstrusgöstermediğigöz

-lendi.FarklıHPoranlarınasahiprasyonlarlabeslenen 3 farklı gruptaki ineklerin östrus gösterme oranları ara

-sındaherhangibirfarklılıkbelirlenmedi(p>0.05). Hayvanların tükettiği rasyondakiHPoranı arttıkça ölçülen PUN konsantrasyonlarında artış olduğu gö-rüldü. Ortalama PUN konsantrasyonları ; 1. gruptaki ineklerde 10.70±0.99 mg/dı, 2. gruptaki ineklerde 17.38±1.20 mg/dı ve 3. gruptaki ineklerde 24.26±2.36

mg/dı olarak ölçüldü. Farklı HP oranlarına sahip ras -yonlarla beslenen 3 farklı gruptaki ineklerin, ortalama PUN konsantrasyonları arasında belirlenen bufarklılık istatistikiaçıdanoldukça önemlibulundu (p<0.OO1 ).Bu

-nunla birlikte ömekleme günlerinde yapılan PUN öl

-çüm erinden elde edilendeğerler, HPoranı farklı olan rasyonJarla beslenen 3farklı gruptakiineklerde önemli ölçüdefarklıbulundu (p<0.001) (Tablo 4).

PUN değerleri bakımından gruplar arasında be -lirlenen farklılık, grup içerisinde gözlenmedi (p>0.05). Ömekleme günlerindeki PUN konsantrasyonları ara -sındabelirlenenfarklılıkHPoranı%14.8(p:: 0.821),HP Grup3 18.6 Grup3 90.70 18.95 2.56 1.28 0.62 7.94 Grup

2

90.28 15.95 2.56 1.24 0.57 7.03 Grup1 89.80 13.00 2.57 1.23 0.57 5.99 Grup1 Grup2 HP,% P,% Ca,% KM, %

Tablo3.Total Rasyonun HPOranı(%KM'de) HS,%

AYDıN.GÜLER

Tablo 4. Farklı rasyonlana beslenen inekferin östrus gü-nünden (O.gün) sikfusun 11.gününe kadarki PUN değerleri

(Mean±SO)

oranı %16.7(p= 0.123) ve HPoranı %18.6(p::0.74S) olan rasyanlarla beslenen her bir grup içerisindeki ineklerde istatistikiaçıdanönemsiz bulundu.

Farklı HP oranlarına sahip rasyanlarlabeslenen

hayvanların,östrus günündeki uterus pHdeğerleri bir-birinden farklı olarak bulundu. Östrus gününde ute-rusun ortalama pH değeri; 1. gruptaki hayvanlarda 6.8S±O.03, 2. gruptaki hayvanlarda 6.74±O.07 ve 3. gruptaki hayvanlarda 6.65±O.08 olarak ölçüldü. Farklı HPoranlarınasahip rasyonlarla beslenen 3farklı grup-taki ineklerin, östrus günündeki pHdeğerleri arasında belirlenenfarklılık istatistikiaçıdan oldukça önemli bu-lundu (p<0.OO1). Östrus günündeki pH ve PUN de-ğerleri arasında önemli (p<0.001) ve yüksek düzeyde negatif (r= -0.81) bir korelasyon belirlendi (Şekil 1). Fakat HPoranları aynı olan rasyonlarla beslenen her birgrup içerisindekihayvanlarınöstrus günündeki ute-rus pH değerleri bakımından herhangi birfarklılık be-lirlenmedi (p>O.OS). 120 100 80 .PHCPUN (mgldl) cı-(%) 60 40 20 GtUP I , G"4l J " 6,9

---

-

- -

30 6,85 ₂₅ 6,8 20 = ı::ı 6,75 cı _pH :ı:_o. 15 §. _ PUN(rrg/dl) 6,7 Z :::> 10 cl. 6,65 6,6 5 6,55 O

Grupl Grup2 Grup3

Şekil1.ÖStrus günündeki uterus pH'sıve PUNdeğerleriara

-sındaki ilişki

Farklı HP oranlarına sahip rasyonlarla beslenen 3 farklı gruptaki ineklerin gebelik oranları tablo S'de ve -rildi.Farklı gruptaki inekler gebelik oranları yönünden karşılaştırıldığında 1. ve 2. grup arasında herhangi bir farklılıkbelirlenmedi, fakat 2. gruba göre 1. grubun ge -belikoranı istatistiki önemi olmayan düzeyde daha yük -sekti (p>O.OS).Gebelikoranlarıyönünden 2. ile 3. grup-lar arasında (p<O.OS) ve 1. ile 3. gruplar arasında

(p<Ü.01) istatistiksel olarak önemli düzeyde farklıl ık vardı.

Hayvanların tükettiği rasyonun HP oranı arttırıldığı

zaman PUN konsantrasyonlarının arttığı, östrus g ü-nünde uterus pı-l'sırun azaldığı ve gebelik oranlarının

düştüğü gözlendi. PUN konsantrasyonları ve gebelik oranları arasında önemli (p<0.001)ve neqatit düzeyde (r = -0.46) korelasyon belirlendi. Bununla birlikteöstrus günündeki pH ile gebelik oranları arasında önemli (p<0.001) ve yüksek düzeyde pozitif (r = 0.78) ko -relasyon belirlendi(Şekil2).

Grup 3 n:20 Grup 2 n:19 Gün Grup 1 n:20

Mean±SO Mean±SO Mean±SO

O (Öslrus) 11,05±1,Ola 17,14±1,43b 24,23 ±2,29C 10,90±1,043 17,34±l ,37b 23,82 ±2,21c 2 10,98 ±O,963 17,76 ±1

,22b

24,11 ±2,9QC 3 10,78 ±1,lga 17,59 ±1,13b 24,67 ±2,3gc 4 10,94±1,123 17,76±O,7cb 23,60 ±2,31c 5 10,43 ±O,933 17,33±1,17b 24,50 ±2,44C 6 10,52±l, l sa 16,83±l ,4cb 24,67 ±2,57c 7 11,08±1,123 17,49±1.12b 24,81±2,56C 8 10,43±O.74a 17,78±l,27b 24,08±2,22C 9 10.43 ±O,963 17,43 ±O,9sb 24,35 ±2,33C 10 10.40 ±O,63a 16,84±1,23b 24,42 ±2,23C 11 10,45 ±O,71a 17,28±l,ocb 23,83 ±2,l6C a,b, c:Aynı satırda farklı harflertaşıyan değerler istatistiki olarak önem arz eder (p<0.05)

Tablo 5. HP oranlan farklı olan rasyonlarla beslenen

inek-lerin gebelikoranları

Grup 1 Grup 2 Grup 3

n: 20 n:19 n:20

n % n % N %

Gebe kalan 16 80 12 63.16 6 30

Gebe kalmayan 4 20 7 36.84 14 70

Şekil2. Gruplararasındakigebelikoranları,PUNve uterusun pHdeğerlerinin karşılaştırılması

Her bir grup içerisinde gebe kalan ve kalmayan inekler arasında östrus günündeki pH ve östrus gü-nünden siklusun 11. gününe kadar ölçülen PUN de

-.sıi'l:ırlard a Ka nÜre-Nit rojen DüzeylnlnGebeılkOranı••, ğer1eri bakımından herhangi bir laı1d llık belirlenmedi (p>O.05).

Örnekleme

günlerindeki ortalamaPUN

oeçe

rt

20 mgldl'nin üzerindeki hayvanlarda gebelik oranının

%30 oIdUOu, PUN deoeri

20

mçVdl'ninaltındaki hay

-vanlarda

ise

gebelikoranının%7 1,8 oldu~u belirlendi.

PUN ~rl 15~dl'nin altında olanhayvanlarda ise gebelikoranı%BO'di.

Gebe olanhayvanlarınortalamaPUNdeğeri 16.5 mgldl iken, gebeolmayan hayvanlarınortalama PUN değerl21 .7~dlolarak bulundu .

Tartışma ve Sonuç

Birçok olguda klinikolarak belirgin herhangi bir

bozukluk bulunmamasına, östrus sikluslannındüzenli olmasınave lertil birboğa

i

le

tekrarlananaşımyada

to-humlama yapılmasına rağmen yüksekoranda protein

içeren rasyonlana beslenen ineklenn

gebe

ka

l-madıklarıveya gebe kalanineklerde embriyonik

ölüm-lerinşekillendi~i bildirilmektedir.Genelliklebu tip inek -Ierin PUN konsantrasyonlannın 19-20 rTl!)'dl'nin

üzerinde olduğu tespit edilmiştir (Ferguson ve ark 1968,Canfiald ve ark 1990, Butler ve ark 1996, Mil; -comck ve ark 1999).Özellikle sonyıllardaüretimi ar-urtrak amacıyla hayvanlara yüksek oranda protein

çeren rasyontanrı verilmesi, PUN kon

-sanırasyanların ıntavsiye edilenseviyelerin (12-15

rT"9'

dı) üzerine çıkmasına neden olmakladır (Jordan ve Swanson 1979. Caı1sson ve Pehrson 1994,Garcia

-Bofa

lil

ve ark 1994). Yüksek oranda protein alırnma bağlı olarak anan PUN konsantrasyonları ve gebelik

oranları arasında

ise

negatif ilişki olduğu bil

-dirilmekt edir (Ropstad ve Refsdal 1987,Elrod veB

ut-ler 1993,Buller ve ark 1996).

Yüksek oranda proteinalırnma bağlıolarakkanda

artan üre nftro;en konsantrasyonlannın fertiliteyi et-kileyebilecekbirhorrrıona/deoişikli{Jeneden olmadığı,

ovaryumlarda folliküler gelişimi etkilemediği

bil-dirilmektedir (Falmanve ark 1981, Blauwiekel ve ark 1986, Howard ve ark 1987, Blanch8 rd ve ark 1990, Garcla-Bcjalll ve ark 1994 ). Garcia-Boja lil ve ark

(1994) inekle re%12.3ve %27.4 HPiçeren 2farklı ras-yon vererekyaptı klan çalışmadafollikülgelişimindebir farklılığın olmadığını bildirmişlerdir. Düşük ve yüksek HP oranıanna sahip rasyonlar kullanılarak ineklerde

(Elrod ve ark 1993) ve düvelerde (Elrod ve Butler 1993)yapılançalışmalarda PGF_{2a i}lesenkronizasyon sonrasında grupla r aras ı nda

ös

rrusa

gelme oranlan bakımından farklılık oımadı~ıbelirlenmiştir.

Sunulan

ça-lışmadada farklı HP oranlanna sahip rasyonlarla bes-lenen 3 farklı gruptaki ineklerin PGF2a ile senk -ronizasyon sonrasında östrusa gelme oranlan arasındaherhangi birfarklılıkgözlenmedi (p>O.05).

PUN konsantrasyonlannın hayvanın tüketmış 01 -du{Juproteinmiktannı yansıttı!lıve !üketilen protein mik -tan _arttıkça PUN _{konsantrasyonlannın} da _{arttı!lı bı­} dirilmektedir (Relsdal ve ark 1985. ElrOO ve BUIler

1993, Rose ler ve ark 1993, Ferd inand ve ark 2000). Sunulançalışmada

da

3

farkl ıHPoranıannesahip ras

-yonlarla beslenen hayvanlarda, ıükeuen HP oranı art

-tıkçaPUN konsantrasyonlannınbelirginbirşekildeyük

-seldig belinenmiştir. Gruplar arasında PUN konsantrasyonlanndaki farklılık tüm örnekleme gün

-lerinde önemliydi(TablO4).

Yapılan çalışmalarda HP oranı %14 (Sanderman ve Larson 1989 ),% 15 (Kaim

ve

ark 1983 ) ve%15.5 (Elrod ve Butler 199 3)olan rasyonlarla beslenen hay

-vanlarda PUN _{değeri sırasıyla}12.7.9.8ve 10.2 mgldl olarakbelirlenmiştir.Sunulançalışmada,%14.8HP

içe-ren rasyonla beslenen hayvanlarda 10.7 rngIdl PUN

de!lerieldeedilmiştir.

Araştıncılar %16 HP içeren rasyonia besledikleri

hayvanlardaPUN değerini 12.3IT9'dl (Canfiald veark

1990), 8.8 mgldl (Folman

ve

M< 1981), 15.7 mgldl (Ferguson va ark 1988) olarak ekie etmişlerdir. HP

oranı %16.7 (Bruckental ve ark 2O<X» ve % 17 ( Far-dinand ve ark 2000) olan rasyonlann kuııanıldı~ı diğer çalışmalardaPUN oeşert sırasıyla20.3.15.8 mçVdlola -rakbelirlenmiştir.Sunulançalışmada, %16.7 HP

içeren

rasyoniabeslenen hayvanlarda 17.4mgldl PUNoeşen eldeedilmiştir.

Ham protein oranı %18. 1 (ElrOO ve ark 1993), % 18.5 (Ferguson ve ark 1988) ve%19 (Canfield ve ark 1990) olan rasyonlarlabeslenenhayvanlarda PUNo

e-!Leri

sıras ıyla 16.1, 23.5 ve 19.3 mg/dı olarak be-lirlenmiştir. Sunulan çalışmada, %18.6HP içeren ra

s-yonla beslenen hayvanlarda 24.3 mg/dı PUN deoeri

eldeedilmiştir.

Sunulan çalışmada elde edilen PUN kon -santrasyonlannı n, bazı araşnncuann (Falman ve ark 1981.Canfıeldveark1990. Elrod veButler 1993,ElrOO ve ark1993 )bildirdiği

oeöereroen

yüksekolması, yem-eme vekanörnekleme_{zamanlannın farklı olmasıyla}il -gili olabilir. PUN konsantrasyonu,yemlerne öncesinde en düşük seviyesindeyken, yernlemeden sonra yak-laşık2.saatteenyüksek seviyesineulaşırve yemlerne sonrası ndaki 12.saate kadarıecrcenazalmayabaşlar (Gustafsson ve Pejrrquist 1993. Ferdinand ve ark 2000). Yapılan bu çalışmada kan ömelderi yem-lemeden sonraki 2-2.5. saatlerde alındı. Fakat bah-sedilen araştırıcılar (Forma n ve ark 1981, Canfield ve

ark 1990,ElrOO ve Butler1993, Elrod ve ark 1993) kan alırken yemlame zamanından banseırrerrekteerer. Aynızamanda Falman veark(198 1) hayva nlan günde 9 kez olmak üzere sık yemlerne yaptıldannı ifade et· mektedirle r.Sık yemlerne yapı lan hayvanlar, total ka

-AYDI'.GÜLER

rışık rasyon la günde 1, 2 kez beslenen hayvanıara

göre daha düşük PUN konsantrasyonuna sahiptir (Butler 1998).Bununla birükte yapılan çalışmada elde edilen PUN konsantrasyonlarının, bazı araştıncılann

(Sonderman ve Larson 1989,Bruckental ve ark 2000)

bildirdiği değenerden düşük olması, ölçüm me-todolojisindeki ve çalışmada kullanılan hayvanların

rrk-larındaki farklılıklarfa ilgili olabilir.Barton ve ark (1996)

aynıoranda HP içeren rasyonlanabeslenen Jersey ıri<ı ineklerin,Holştayn iri<iineklere göre daha yüksekPUN konsantrasyonlarına sahip olduklannı, ırklar arasında

proteinkullanımınınfarklı olabileceğinibildirmektedirter. Bununla birlikte çalışmalarda elde edilen PUN

kon-santrasyonlarının fari<1ı olmasınıntemelinde rasyondaki yem maddelerinin nitelik ve slndirilebilirliklerinin _farklı

olması yatmaktadır(Butlerve ark1996).

Jordan ve ark (1983) östrus siklusu boyunca PUN konsantrasyonlarının değişmediğini bil-dirmekted irter. Benzer şekildeElrod ve Butler (1993) ve Elrodve ark (1993) östrus gününde(O.gün) ve s ik-lusun 7. gününde PUN _{konsantrasyonlarının} benzer olduğunu bellrtrnekted irter. Sunulan çalışmada ör-nekleme günlerindeki PUN konsantrasyonlannda i s-tatistiksel bir farklılığın olmadığı belinendi (p>o.05) (Tablo 4). Elde edilen bu sonuç bahsedilen araş­

tırıcıların(Jordan ve ark 1983,Elrod ve ark 1993,Elrod ve Butler1993)bulgularıylabenzerükgöstermektedir.

Yüksek oranda protein içeren rasyonlarıngebelik

oranları üzerindeki etkilerini ince lemek içinyapılan ça-lışmaların bir çoğu (Jordan ve Swanson 1979, Fer-guson ve ark 1988, Folman ve ark 1981, Blanchardve ark 1990, Canfield ve ark 1990,Elrod ve Butler 1993, Butler ve ark 1996, Mccormick ve ark 1999,Wittwer ve ark 1999) negatif bir ilişki bulurken, bazı çalışmalar

(Roftler ve Thacker1983, Howard ve ark 1987, Rusc-he ve ark 1993, Trevaskis ve Fulkerson 1999, Laven ve ark 2002) yüksek protein alımlarınıngebelikoranları

üzerinde hemangi bir etkisinin olmadığını ileri sür-mektedirler.Bununlabirükte bazı araştırıcılar(Kaim ve ark 1983,Carroll ve ark 1988,Bruckentalve ark 1989, Barton ve ark 1996, Melendez ve ark 2000) yüksek proteinalımlarının ancakbazıdurumlarda gebelik ora-nınıolumsuz yöndeetkilediğiniraporetmişlerdir.

Postpartum dönemdeki ısrail Friesian ıri<ı inek-lerdeyapılan çalışmada %15 ve %19 HP içeren ras-yonlana beslenen ineklerde PUN konsantrasyonları 9.8 ve 17.6mg/dı, ilk tohumlamada gebelikoranı%57 ve "1043 olarak tespit edilmiştir (Kaim ve ark 1983).

Aynı ırkta yapılan başkabirçalışmada% 17 HP oranı

%21.6'yaçıkarıldığındaPUN değerinin25.7 den 32.4 mg/dl'yeÇıktığı, gebelikoranın ise %65 den %52'ye

düştüğü belirfenmiştir(Bruckental ve ark 1989).Mcco

r-mick ve ark (1999) Holstain iri<i ineklerde %17.7 HP

içe ren rasyonda 20.1 mg/dı PUN konsantrasyo nuve ilk tohumlamada °/041 gebelik oranı elde ederken, %23.1 HP içeren rasyonla besledikleri ineklerde 25

mg/dı PUN konsantrasyonu ve ilk tohumlamada %24.1 gebelik oranı elde etmişlerdir. Sunulan ça

-lışmada postpartum dönemdeki isviçre Esmeri iri<i

ineklerde %14.8, %16.7 ve %18.6 oranında HP (% KM'de) içeren rasyonlarda, PUN konsantrasyonları sı­ rasıyla10.7,17.4 ve 24.3mg/dı ,gebelikoranlarıisesı­ rasıyla %80, %63.16 ve %30 olarak belinendi (Tablo 5). Rasyondaki HP oranı arttıkça hayvanların PUN

konsantrasyonlarında artış olmuş ve gebelik oran

-larında artan PUN konsantrasyonu ile birlikte azal-malar görülmüştür. Elde edilen bu sonuç,postpartum dönemdeki ineklerde yüksek oranda HP içeren ras -yonlarıntüketimisonucundaoluşanyüksek PUN kon

-santrasyonlarının gebelik oranlarını negatif yönde

et-kilediği görüşü ile uygunluk göstermektedir (Kaim ve ark 1983,Bruckental ve ark 1989, Mccormick ve ark 1999). Sunulanve bahsedilençalışmalardayüksek HP

alımlarına bağlı olarak, gebelik oranları nda meydana gelenazalmaoranlarındakifari<lı lıklar,çalışmalardakul -lanılan hayvanların ıri<, bakım ve besleme şartlarındaki değişikliklerden, rasyonların HP oranlarındaki I ark-Iılıklardan kaynaklanmışolabilir(Bartonve ark 1996).

Fakatyapılanbazıçalışmalardayüksekprotein tü -ketiminingebelikoranlarını düşürdÜğüancak bunun is-tatistikiolarak önemliolmadığı bildirilmiştir. Folman ve ark (1981) %16 ve%20 HP içeren rasyonla beslenen gruplarda PUN konsantrasyonlarını sırasıyla 8.8 -15.4

mg/dı olarak belirlernelerine. gebelikoranında%12'lik (%56-44 ) azalma meydana gelmes ine rağmen, bu

fari<lılığın istatistiksel olarak önemli olmadığını bil -dirmişlerdir. Benzerşekilde, fari<1ı HP oranlarınasahip

«

%17 HP) rasyonlana beslenen ineklerde ilk t o-humlamada gebelik oranınınartan proteinalımıyla b ir-likte azalma eğiliminde olduğu fakat bu azalmanın önemliolmadığı ifadeedilmiştir(Edwardsve ark 1980, Roftler ve Thacker 1983,Rusche ve ark 1993). Tr e-vaskis ve Fulkerson (1999) ise artan protein alı mıyla birlikte gebelik oranlarında hiçbir değişiklik olmad ığı nı

bildirmiştir.Sunulançalışmada, 1.gruptaki ineklerin ge· belikoranları2. gruptaki ineklere göre yüksek olmasına

rağmen istatistiki bir fari< belirlenmedi ( p» 0.05).Ge -belik oranları yönünden 2. ile 3. gruplar arasında (p<Ü.05) ve 1. ile 3. gruplar arasında (p<O.01) is -tatistiksel olarak önemli düzeyde farkirlık vardı. Elde edilen bu sonuçlar, Folman ve ark (1981)'nın ve Ed· wards ve ark (1980)'nın bulgularına uygunluk g ös-termemektedir. Folman ve ark (1981) birdenfazla ya

-pılan tohumlamalar sonucunda elde edilen gebelik

oranlarınıdikkate_{almışlardır.} Bununla binikte Edwards ve ark (1980)'nın sadece 18adet hayvan kullanmaları

Sı~ırlarda Kan (Jrt'-Nll roJen Düzeylnin (i ehelikOranı...

bir farklılık bulmalannı önlemiş olabilir. Çünkü

ras-yondaki

HP oranının %17 oranını aştrktansonra ge-belik için risk faktörü oluşturacaOI bildirilmektedir (Jo

r-dan ve Swanson 1979, Butler 1998, Studer 1998 ).

Trevaskis ve Fulkerson (1999) ise gebelikteşhisi

yap-madan tohum/ama sonrasında tekrar östrus

çös-terrrevenıengebe olarak kabuletmişlerdir.

Bazı araştıncılar (Jordan ve Swanson 1979, Fer-guson ve ark 1988 , Swanson 1989,Blandıardve ark 1990, Canfield veari< 1990,Elrod ve Butler 1993,Fer

-guson 1996) resyonda yOksek oranda bulunan pro-teinin reproduksiyon üzerindeki zararfı etkilerinin pro-teinin ruminal olarak yıkımlanabilme dereceleriyle baQoIantl!ı oıdurJunu, RUP (nJmende yıkımlanamayan protein) kaynaklarından ziyade RDP (rumande yı­ kımlanabilirprotein) kaynaQr olan pamuk tohumu kös

-pesi,soya,üre gibi yem maddelerini kullanılarak an-tınlan protein oranının gebelik oranlanm azaltecağırn bildirmektedir1er. Soya kullanılarakHP oranenrn % 16'dan % 19'a artıran Canfiald ve ari< (1990) gebelik oranlannda % 17 (% 48-31) oramnda azalma

be-lirferken,Ferguson ve ark (1988) %24 (%47-23)

ora-nı nda bir azalma okjurlunu tespit etmişlerdir. Sunulan

çalışmada pamuk tohumu küspesi kullanılarak ras-yonun HPoranı%14.8'den %16.8'8çıkar1lldrQındag e-belikoranında%17oranındabir azalmaelde edilirken, pamuk tohumu küspesi ve soya

küspesi

kullanılarak rasyonun HPoranı%18.6'yaÇıkar1lkjlQında

t

.

qruptan

%50. 2.gruptan %33 oranındadaha az gebelik elde edildi.

Bu

sonuç

yukarıdaki araşnncılann da (Ferguson

ve ark 1988, Canfiald ve ark 1990) ifade ettikleri gibi

rumerde yıkımlanma oranı yüksek olan protein kay-nakları kullanılarak rasyonun HP oranının amınlması

sonucunda gebelik oranlannda ciddi ölçüde azalmalar

alaca!)ı görüşüile uygunluk göstermektedir.

Bazı araştmcrıar(Kaimve ark 1983.Bruckenlal ve ark 1989,Barton ve ark 1996 , laven ve Drew 1999 ) yüksek oranda HP içeren yemlerin sadece bazı du-rumlarda gebelik oranlarını olumsuz yönde

et-kileyebileceğini, rasyandaki protein oranıyta birfikte yaşın, saQ:lıkdurumcnen ve managernent faktörterinin de gebelik oranlarıüzerinde etkisi olduQ:unu ilerisü r-rnektedirıer. Kaim ve ari< (1983) ve Bn.ıckemalve ark

(1989) yaptıklan çalışmalarda yüksek PUN

de-Oer1ennin gebelik oranı üzerindeki nega tif etkisinin 4. ve sonraki laktasyonda olan inekler üzerinde daha yüksek olduQunu, 2. ve 3. Iaktasyonda

olan

ineklerin gebelik oranlarının artan PUN konsantrasyonlarından

etkilenmediQini bildinnektedir1er. Sunulan çalışmada

en az 1. laktasyonda, en fazla 3. laktasyonda olan

hayvanların kullanılmalanna mOmen anan protein

alımlarıilebirliktegebelik oranlanndaciddi ölçüde

azal

-malar görülmüştür. Elrod ve Butler (1993) düvele rde

rasyonun HP oranını %15.S·dan °/o21.8'e Çı'

kamıldannda PUN konsantrasyonlannın 17.5 mg!

drden

23.6 mglcVye çıkllOını ve gebelik oranının %82'OOn%61'edüştü{ıünütespitetmişlerdir. Aynı doğ­ rutıuda Canfıeldve ark (1990) yüksek protein alımının gebelik oranlannıher yaştakiineklerde negatif yönde etkileyebilece{ıini bildinnişlerdir.

Bazı araştıncılar (Carroll ve ark 1988 , Barton ve ark 1996) reproduktif sürü saOIlOI kontrOı prog-ramlannın uygulanmasıyta, rasyondaki HP oranı ve yüksek PUNkonsantrasyonları dikkatealınmadanyük -sek dO! verimi hedeflerine ulaşılabil~jni b

il-dirmekledir1er.Barton ve ark (1996) ve Carroll ve ark (1988)düşük(%13) ve yüksek (%20) HP içeren 2 fark-lı rasyorda gebelikoranlarınınetkllenmediOini ilen sür-müşlerdir. Araştmcnar (Carrall ve ark 1988, Barton ve

ark 1996 ) kistik ovaryum,retensiyo sekundinarum, güç cJoOum ve matmis problemi geçirmiş olan hastalıklı

ineklerin gebelik oranlarında yüksek HP alımlarına baOh olarak birazalma meydana gelirken,saQlıkllinek

-Ierin gebelik oranlarında yüksek HP alımlan

ile

her

-hangi bir de{ıişiklik olmayacağnu bildirmışlerdır. Fakat

Elrod ve Butler (1993) postpartum dönemde

rep-roduktif managementın gebelik oranını düşüreceket

-kilerindenkaçınmakiçindüvelerdeyaptıktan çalışmada ve Ferguson ve ark (1988) en iyi reproduktd ma-nagement şartlarındaki inaklerdeyaptıldan çalışmada.

yüksek oranda proteinla beslemenin sonucu olarak

oluşanyüksek PUN konsantrasyonlarınıngebelik oran-larını azaltllOınl gösterrnşlerdir. Yapılan çalışmada da normal dcQumyapmış.postpartumdöneın.1eher1'langl

birsa~lıkproblemi olmayan. normal östrus siklusu

gös.

teren hayvanlarda, yüksek oranda proteinalımıgebelik

oranlannda azalmalara nedenolmuştur.Barton ve ark (1996) ve Carrollve ark (1988)'nın yüksek oranda

t

ü-ketilen proteinsonucu anan PUNkonsantrasyonlannın gebelik oranlan üzerindeki oıumsuz etkilerini gös

-terememelennin nedeni. farklı ırk inekleri (Holştayn,

Jerşey. Guemsey) bir arada kullanmalanndan kay-naklanmış olabilir.Bar10n ve ark (1996) ırk faktörünü ortaya koymakiçin yaptıklan çalışmada, yUksek oran-da HP

ile

beslenen HOIştayn ırkı ineklerin ilk LO-humlamadakl gebelikoranının,aynıorandaHPile bes

-lenen Jersey ırkı inaklerin ilk tohumlamaclaki gebelik oranlanndan daha yüksekoIdu~unu bildirmişlerdir.

SIOlriarda referens PUN konsantrasyonları 7.5 ile 31.5 mgtdl arasında deOişmektedir (Ferguson ve ark

t993 ,Wıttwerve ark 1999).Fakat laktasyondaki

inek-1ef' için tavsiye edilen PUN konsantrasyonları 12-15 mg/dl arasıdır (Blanehard ve ark 1990, Caı1sson ve

Pehrson 1994, Rajala-SChuttz ve ari< 2001). Protein

alımlanna baOh olarak deOişen PUN kon

AYDIN,GUU:R

zaman gebelikoranının azalacaQıbildirilmekledir( Can-field ve ark 1990, Mic:cormick ve ark 1999), Bu de-Qenn, >16 mgldI (Elrod

ve

Butler 1993), >19 mgldl (Canl iekl

ve

ark 1990, Butler

ve

ark 1996) ve >20mgi dı(Ferguson ve ark 1988, Ferguson

ve

aı1< 1993,Mjc.

cormck

ve

ark 1999) oIdUOubelirtilmiştir,

Sunutan

ça-lışmada, ömekleme günlerinde ortalama PUN kon -santrasyonu >20

mgtdl

olan

hayvanlarda gebelikoranı %30iken<20 rnçVdlde%71.8olduğu belir1endi.PUN

deQeri15 mgldl'nin altında olan hayvanlarda ise ge -belik oranı %80'di. Yapılan çalışmadan elde edilen

sonuç

çO{1Uaraştırıcınınbelirtt9>19

mg!d1

ve

>20mg!

dı (Fergoson ve aı1< 1988,

Canfield

veark1990, Fer -gusonveaı1< 1993, Butler veaı1< 1996,

Mccormick ve

aı1< 1999) eşik deQeri

ile

benzerlikgösterirken, Elrod ve Butler (1993)'ln belirti/Ol 16 mgldl den yüksek

bu-lunmuştur, Elrod

ve

Butler (1993)'lneşikPUN cIeOerini düşük bulmalannın nedeni yemlemeden öncekl PUN deoer1erini dikkate almalanıldan dolayı olmuş olabilir (Gus tafsson vePalmquist 1993).

Yapılan çalışmalarda (Ca nfield

ve

ark 1990,E1rocı

ve

But1er 1993,Butler

ve

ark 1996) gebe kalan hay -vanlann PUN konsantrasyonlan is gebe kalmayan

hayvanıann PUN konsantrasyonlan arasında belirgin

bir farklılık olduğu görülmüştur. Gebe kalan

ve

gebe

kalmayan hayvanlann ?uN konsantrasyonlan sı­ rasıyta, 15.7-18.6 mgidi (Canfield

ve

ark 1990), 12.4

-14.3 mgldl (Elred ve Butler 1993), lB.7 -20.7 mgldl (Butler

ve

ark

1996) olarakelde edilmiştir.Sunulan

ça

-hşrreoa

gebe

kalan hayvanlann PUN değeri 16.5

mg!

diiken. gebe kalmayan hayvanlann PUN ~ 21.7

rngtdl olarakbelirlenmiştir, Elde edilenbu

sonuç

araş­

lırıcılannela (Ganfield

ve

ark 1990, EIrod

ve

Butler 1993 .Butler

ve

ark 1996) ifade ettiklerigibi

gebe

kalan

ve kalmayan ha)'Vanlann PUN konsantrasyonlannın birbirinden belirgin bir _{şekilde farklı}

oIduQu

görüşü ~e uygunluk göstermekted ir.

Nonnalde slQırlardaki uterus pH'sl

östru

s

gü

-nünde (O. gün) 6.87 ve luleal dönemde (sildusun 7.

g

ünü)

7,1<:ivanndadır (Butler 1998). Elrod

ve

Butler

(1993) %15.5 HP'li rasyoola beslenen hayvanlarda

östrus günündekl ve siklusun 7.

günündeki

uterus pH'slnı sırasryta 6.87, 7.09 olarak belirierken. yOksek

oranda HP'Jj (0/021.8 ) rasyonla beslenen hayvanlarda

östrus günündeki ve siklusun 7. günündeki uterus pH'sınlsırasıyla6.75.6.79olarakbelirlemişlerdir.Araş­

tm

onar

(Elred ve8UtIer 1993) PUN konsantrasyonuile

uteruspKsınınters birilişki

içerisinde

okf~unu,artan prorena1lmıytabirlikte artan PUN kcosantrasyoraanmn uterus pH'slnda azalmalara

neden

oIdu{)unu bi

i-dirilmişlerdir.SunulançalışmadaÖStnJSgünü uterusun pH~rigruplararasındaIarklı bulı..ndu

(pe

0.001. 1.

gruP=6.8S.2.gruP=6.74 ve 3.grup:6.6S).Ayrıca

OS.

·

rus günüPUN ve uıerus

PH

~f1eriaras ında önemli (P<O.OOl)

ve

yükse k düzeyde negaıd (r = -o.Bl) k

o-relasyon

beliriendi (Şekil 1).ArtanPUN

ve

azalan

uta--rus

pH'sl gebelik oranlarında azalmalara neden Oldu. Elde edilen bu

sonuç

.

tüketilen HP miktan arnrkça PUN konsantrasyonlannın artllQı, uterus pH'slnın azaı­ dlQı

ve

buna baQlı olarak gebe6koranlannın düştüğü

gOrOşü ile uygunluk gôstennektedi r

(

Elrod

ve Buıler

1993).Sıııulan çalışmada.Ulerusayapılacakolan mü -dahalelerin gebelik oranlannı

negatif

yönde et

-kiieyebjlece!i

i

düşürcesiyle sadece östrus

gü

nü

(O

.

gün) ulerus

PH

de{ıen belir1endi.fakat örne klemegün -lerinde elde edilen PUN konsantrasyonlan .siklus

gün-lerinde de{ıişmedi{ıi için (Tablo 4)siklusun di\)er

gün-lerinde de yOksek PUN konsantrasyonlannın düşük

utene

pHsı oIuşturacaQr söylenebilir. Jordan ve ark (1983) artan protein ahmıyta birlikte uterus

sak-resyonundaki Mg++. K., P. ve

PO-4

gibi iyonlann aıaJdrOınl belir1emişlerdir. Bu

bulg

u,

yüksek oranda proteinle beslenen hayvanlarda

aZaJan

uterus pH'sl ile

paralellikgöslennektedir.Bununlabirlikteyüksek oran-da HP

içeren

rasyoriann tüketilmesi

soneec-ca

artan

PUN konsantrasyonlannın

u

terus

sekresyonundakiüre nitrojen konsantrasyon lSlu da artırdlQı bildirilmektedir

(Carron ve ark 1988. F~ ve Chalupa 1989, fvk:Evoyve ark 1997, Q'CalJaghan ve

Boland

1999).

Sunulan çalışmada uterus sekresyonundaki üre nit -rojen konsantrasyonu ölçülmedi fakat.artan PUN

kon

-santrasyonlan ile birlikte uterus sekresyonu ndaki üre

nitrojen

inde

artIıQıdüşüıülmekledir.Araştıncılar

(BIanc-ham

ve

art< 1990.Canfıeld

ve ark

1990.Elrodve

Bul-ler 1993) yüksek miktarda protein tüketimi

sonucu

kanda

ve

ulerus sekresyonundaartan üre nitrojen

kon

-santrasvoraanmn.

ulerusuniyon kompozisyonunda de

-Qişiklioe neden olarak Ulerus pH'slnı azamlQı ve

böy

-lece uterusun mikro ortamının deQişimine

yol

açarak

embriyoiçin suboptimal bir ortama neden oldUOunu

ifade etmektedir1er.Bu nedenleyapılançalışmadayük

-sek PUN konsantrasyonlanna baQh olarak azalan

Ula--rus

pH'slnın embriyonun hayana kalmasını negaM

yönde

etkileyerek gebelik _{oranlannı dCışurdCığu}

zan

-nedilmektedir.

BOOa

spermalannın pH'sl 6.9civanndadır(Çoyan

ve Karaca 2(02)-Bu PH deQeminaltındaki ~rIere sahip ortarnarda, spermatozaonlann yaşama şansı

azalmaktadır. Bu nedenle yüksek protein alımlanna

baQlı olarak azalan uterus pHsı rıedeniyie sper -matozcorsann aktivitesi

ve

hayatta kalma şanslannın azalması,dolaylıolarak gebelikoranlannı azamtuş

ota-bilir.

Araştırıcılar. düşükve yOksekHP içeren

yemln

beslenen ve süperovulasyon uygulanan sıQrriardan

SıtırlardaKa nÜr~J"ıiitroj~nOüu yininG~klikOranı..,

ark 1997,O'Callaghan ve Boland 1999) elde ettikleri

errtınyolan kıyasladıklan zaman y(ıksek oranda

pro-lein lüketen hayvanlardan elde edilen embriyolarda

dejenerasyonlann şekillendiQini gözlemişlerve kültüre

edilen embriyolann 3.günden

sonra

OIdüklerinitespit

etmişlerdir. Araştırıcılar bu

sonucu

,

artan protein

ah-mıylabinildeeterus sekrasyonunda artan üre nitrojane

baQlamışlardır. Yapılan çalışmaeta da yOksek oranda

pro

tem

tüketen hayvanlardadUşükgebelik

oraraannm

elde

edilmesi,

yapılan

in-vitro

çalışmalardan (Blanc·

harcı ve ark 1990,fkEvoy ve ark 1997,O'eaılaghan

ve Boland 1999) elde edilen sonuçlarta paralellikgOs

-te

nnektedir

.

sonuç

olarak; SIQırtanntükettikleri

H

P

miktan a

rt

-tıkça PUN konsantrasyonlannın yOkseldiQi. aynı

za-manda östrus günO

uterus

pH'slnın aıaldlQı,

PUN

kon-santrasyonlan ile gebelik oranlan arasında negatif bir

korelasyon oIduQu, isvçre Esmen slğırmrd8 20

rT9'

dl'denyOksekPUN deOeriningebelik oranlaonda

azal-malaranedenoId~ubelirlendi.

Kay naklar

AOAC (1980)Olficial Methodsol AnaIysis, 14.Ed. Ed

By

sidneyWiliams,AI1ington,Virginia.22009,USA

Baf10n

BA.

RosarioHA,AndersonGW, Grrde BPandCar

-rOIIDJ(1996) Effedsal dietarycrude prolein,breed, parity

andhealthstatusonthefertüifyaldaıry

cows.

J DaiıySci,

79,12,2225-2236.

BIarChardT,Ferg.ısonJ,love

L.

Takeda T,HerıdersonB,

HaSIefJ and ~ W (1990) Effectal detary

cace-proteintype onfertılizationand embıyoquality in

daiTY

carre.

AmJ Vet Bes.51,6,905-908.

Blauwiekel R, Kncaid AlandAeeves JJ (1986) Effed of

high crude prolein onpitui1aıy andOVarianıunctıon in hois

-teınCOWS,JDairySci,69, 2,439-446.

Bruckenıaı I, Drori D, KaimM, lehrer H anel FoIrnan Y

(1989) Efiacts ofsource and ievelofprotein onmilk yieid

and reproduc::tıve perterme-ce ol ~

pri-mıparousandmultiparous dairy

cows

,

AninProd,48,

319-329.

Brı.ıckental I, HoItzmanM,KainıM,Aharoni Y,

ZamWeI

S, VoeıHandArieIiA(2000)ENectolarnc:ıı.n oIlrıdegradab1e

crude proteın in the delS ol higı-yieIdng dairy

eows

on

energybalanceand reproWction,UvestockProduction

sa-ence

63,2.131-140.

8UtIefWA(1998)Review: EfIed ofproteinnutntionon

ova-nanandulamaphysioklgyindaiıycattle,SyrtllOSium:~

trnizing prolein nutrition lor rePrOO.X;tiOn and Iaclalion, J

DaiıySci,81:9,2533-2539.

Butıer WA (2000) Nutıitional interactions wilh reprOO.x:tive

performancein dairycatlle,AnimReprodsci. 60-61,

449-457.

ButlerWR,ca1amanJJand BeamSW (1996)PIaSmaand

mıikurea nilrogenin relationtopregnancyrale in lactating

dairyceıee.JAnimsci,74,858-865.

Canliold RW,SniflenCJandBUtIerWA (1990)Eflectsofex

-cess degradal:ıleproteinon postpartı.ııı rePrCd.JCtıOn and

energybaianceindairycene

.

JDaiıysci.73,9,2342-2349.

CarISSOn

J and Petvson B(1994) TheIıfluence ofthe d

-etarybatancobetweenenergyandproteinon milk urea

con-centraÖOl1.ExperYnentaltriaIS assessed byıwoQfIerentpr

o-teinevaluaÖOl1sysıems,AdaVelScand,35,2,193-205.

CarrOI

DJ,8af1onSA,AndersonGWand smithRO (1988)

Influerce ol protein ıntake and leeding strategy on fELP'

rOdJCtiVe perfonrıarıce ol daiıy

cows

,

J Dairy Sci,71, 12,

347~3481.

Çoyan K ve Karaca F (2002) Spermatozoonmoı101ojisi,

"EvdHayvanlarda D61erme ve SuniTotK.ırnlama-,K Çoyan

ted), 15-20, SeIçU<. Üniversitesi

vetereer

Fakültesı Yayın

Unitesi,Konya.

Edwards JS,BaıtleyEEandDayton AD(1980) Eflectsof

(i-etaryproteincorıc:entralionon lactabng

cows.

J

Dairysci.63,

243-248.

EIrOdCCand But1erWR (1993) Reductionalfertilrtyandaı­

terabon of uterıne

PH

in tıettelS Led excess

rUrrWLaIIY

de9'

radabIeprotein,JAnimSci,71:3,694-701.

8rod CC,VanAnbJrgh MandButlerWR(1993)Merations

ol

PH

in respooseto ınc:reased detaryproteinin cerse are ~Lotheuterus,JAnmsci.71:3,702-706.

FerdinandEE, Shirley JE, MeyerMJ,Park AF, VanBaaleMJ

and Tııgemeyer EC (2000) Aelabonshlp

among

con-centrabons

ol milk

u

rea

nitrogen andpiasma

urea

nitrogen

and feedng tma, Dairy Day, www.oznet.ksu.edu' tbraıyl

Ivstk2lSAPB61.pdI.

Ferguson JD (1996) Diet, production and rePrOO.JCIıOn ın

dairyCO'NS,AnimaıFeedSee-ce TecMoIogy,59,1-3,1

73-184.

FergusonJD and

ChaIUPa

W (198 9). Impoctolproteinnın­

ritiononreproductionindaiıy CO'NS,SYJ11>05ium:lnteractcos

ofnutrrtionanelreprcdJctionJDaiıySci,72, 746-766.

Ferguson JD, Blanctıard

T

,

GaJtigan

DT

.

Hoshan

OC

anel

ChaI~ W (1988) Infertüity indaiıy catlle feda higiı pe r-centagealproteindegradabieinthe nJ/'TlElI'l.JAVMA,192,5.

sss-sea

Ferguson JD, Gaaigan

D

T,

BlanchardT and Beeves M

(1993)Senm ureanıtrogen and c:onception rate:The

use-fuklessailesiinformation,

J

DairySci,76,12,3742-3746. FoIman F, Neunark H, Kairn M and Kaufmann W (1981)

Peı1orrnance, nınen and bioodmetabolitesin high-yıeIdrıg

cowsfed vaıyingproteinpercentsand protected~,J

Daiıy

sa

,

64,759-768.

GainesJ(1989)Therelalionship betweennutıitiorıand

Ler-tility indaiıyherds,Vetemary Me<icine,84,10,997-1002.

Garcia-Bo;aIiI CM,Syapıes CR,Thatcher W and Drost M (1994) Protein intake and development ol ovarian lollicles

and errtıryos ofsuperovulaled nonlactating dairy

cows

,

J

AYDI1'\,GüLER

Gustafsson AHandPalmquistol(1993) DUnaIvarialıonof

nnıenammonia sen.mu'9a,andmiio;weain

dUY

cows

at

hig\andlawyieids.JDairySCi.76.475-484.

HowardHJ.AaISedıEP,AdamsGOarwjBushW(198n Lni-iuence ol dietaly protein

on

reproOJctıve ~ of dairy

cows

.

JDairy

sci.

70. 8. 1563-1571.

JordanERandSwanson LV (1979) Effed ol CtUdePrOteIı

on

rePrtMiıCtrYe ethdency,

senm

totalproteiı arwj aIıUTW\ "Ihe_ _dai<y

mo

,

J

oa<y

sa.

62,~.

Jordan ER, chapman TE. HO/Ian DW and Swanson LV (1983) _ _ al

<iOWY

aude . . - .Lo """"""""

of Uleme secıetıons and bklod in _ _ post -parn.mdairy

c::ows.

J

0aWY

so.

66,9.t

854-1862-KamM, FomanYandNeı.markH(1983)Theetteaol

pro-terlnaıı.eandlactatıon L'U'I'tıeronpo6S-partııTlbodyweıstıı

ioss and rePrOCiJCtıVeperfonnanc:e of dair)'

cows.

AtWn

Prod,37.229-235.

l.aveınRAand

Drew

SB(1999)Dietatyproteiıandthe rep-rOCU:tiVeperlormanceol

cows.

VetRec,145:24,687-695.

lavenRA,~eHJandAJIiSOnAD(2002)Theerıedol

pasue

nilrBteconcertratıon and concertrate ırcaıı.e atıer tumouı

on

entıryogowth andWWiırYin thelactating dairy

cow

,

ReprodDomAnim,37,111-115.

f.AccoınlickME, Frenc:h 00,BrownrF.cuomoGJ, chapa

AM,FemandezJM,BeattyJFandEIouın

oc

(1999)crude pro4:eiı arwj n.men ı..ndegradabie protein effects on rep-roduction and lactationperlormance ol hOIstein cows, J

Dairy

se,

82:12. 2697-2708.

McEvoyTG,AobınsonJJ, MkenRP, FınclayPAand

Bo-bertSOn LS (1997)DietaryexcessesofureaintkJenCethe

vi-ab

""

and ...-... al " ' _ shoop _ _

and may aflectfetalgrowth

among

survivors,AnimaJ RSS'

roductıonScience.47, 1-2,71 ·90.

Melendez P,DonovarıAand HemandeZJ(2000)Milk

wee

nilrogarı and infertility infiorida hoIs1ein CQWS,

J

Dairy SO.

83:3,459-463.

O'CaIlagharıDandBOIand MP(1999) NutritionaI

ettects

on

O'o'\lIalion. errbyo development and the estabIishment of

pregwıcyinnmınants,ANnSel,68. 299-314,

Oveı1on TR (1998) Updale and

new

PerSPeCtrVeS on ın­

leractıons ol nulrilion and rePrOÔ.JCbOn in lactating dairy

cows.www,ansci.comeA.~baa94jOMb.pcI .

Ra,ala-Sc:htjtz PJ, S8ViIe WJA andFrazer GS (2001)

h.-sociabon betweenlT'ikureanitrogen and lerliityin ONO dalry

cows

.

JOairySCi.84:2.482-489.

RetSdaI AO, 8aevre L and BrUIIOL: R (1965) Uma

COLL-centratıon ınbul!.miikas anncicalOfofthe

procein

StWI

at

theherd

leVeI.

ActaVetscarıd,26,2,153-163.

Robinson JJ(1996) NWiIıonand reproct..ction.AtWnRepo

rod

sci.

42, 1-4.25-34_

Roc:heJF,_ Dand [);skn MD(2000)_

managemerıi:ofpostpartı.mcows,AıWnReptodSCi.60-61,

703-712.

RofflerREandT't'ıackerOL(1983) Inftuenceol reO.JC:ing

<i-etaryCtUdeproceiıfrom 17to 13.5PefCMIon

earty

lactaııon.

JOMy

sa.

66.51-58.

_ E . . , _ AO (1967) He<d ~

per-tormancerelatedLOlıe8conc:entrationrıb..6; mik,ActaVrı.

scand.

28,1.

55-63

.

Ro6e6erOK,F~JO.5m1enCJandHemwnaJ(1993)

Dietaryprotwl deglaCIaıbiIY

etteets

on

~and

"*

ııea

rWtrOgen and

"'*

~eın nıtrogen rı holste.ı

cows

.

J

LLaOY

sa.

76,525-534

RlJSC:he WC.COCtYan

Re

.

corah

LA.

StevensonJS, Har

-mon

ol, BtandIRT and MnonJE(1993) LrA.ıenCeol

so-urce

and amouıiof

.-cary

prol:iWl

on

pertoonance

.

bil>

_and~lund>onal _

cows,JAnim

sci.

71,3.557-563.

smithDBandAkinbarnijo00(2000)Mictonutnentsand

tap-rOWCbOnrılarmanima/s,AnimReprod

sa.

00.61.549-560.

sondermanJP and l.atsonU (1969) Effect ofcielary

PtO-Leiıandexogenous~hormoneon

c:w

.

waıng progesıerooe c:onc:ertraııon and peıformarıceof

holsteincows,J0ıYYsci, 72,8.2179-2183.

spainJN,LucyMandHardınOK(1997) Etleersol nutntion

on

rePrOO.JdiOn

lıdairy came,In"Cı.m"enıTherapyin Large

Anma! TheriogenoIogy'. RS voungquist (ed), lea-FEbger,

416-423.Phi~.

SPSS(1998) SPSSIPC+ V.2.0, Basemanuallor ee LBM PClXT/ATandPSI2.Ma~iaandMorusis,SPSS Ine.444 N,

Michigan Avenue,Chicago,IL, 60611.

Studer E (1998) A velennary perspeclive ol on-larrn eva

-Iı.ıation olnulrilionand reprockJction,J Oaiıy SO,81:3, 872·

876.

SwansonLV (1989) OtsclJssioo.lntoractionsofnutrilionand reproduclion,JOairy

se,

72. 3,805-814.

TrevaskisL.MandFulkersonWJ (1999) Therelaı~bel

-weenvaıious anımaiandmanagernerılfactorsandmiikUOe8

and ils associabon with repro<1.ıctrve perfoımance ol daııy

cowwsgrazing pasture, L..iVeSkK:t< ProWcbonScience,57.

255-265.

\fOJhiLake(OA,smith

EJ,

daRosa GO and KeIy ..., (1993)

some

etIectsofnutntionandmanagemenl

on

the lert*yol

dairycanle,VetRec, 133:3.61-64.

Wmwer FG.GaIardOP, ReyesJ and opıtzH(1999) BUIk

rrAure&coııceııt.8ÖOI"lSand1heir*abonshipwilha:NI

ter

·

biıryin

grazng

daiyherdsinsouthem0ııiIe, prevertıveV8'"