ALTI
M
is)Lü
5~Ç0
Ölümünün
27.
Yıldönümünde:
Âbdülhak
Hamid
Tarhan
 b d ü l h a k Ham id , In g ilt ere- de T ü r k Elçiliği M üs te şarı ik en b ir gün y a k ın d o s tla r ın d a n U b e y d u ll a h E fen d i L o n d r a ’ya ş e lir. Şa ir, d eğ erli misafirini a ğ ır l a m a k için alı p b ü y ü k gazino la r d a n birine g ö t ü r ü r , ik i esk a h b a b gazinoda bir güzel eğle n i r le r . Hâm id . viskiyi fazla ka ç ır m ış olmalı ki, biraz sonra ha fif t e r t i p d e n s izlik le re b a ş la r Bu arad a g ö ste rile r y a p an kız l a r a da, g e reğ in d en a ş ı n , taşkın' lık l a r d a b u l u n u r . U b e y d u l la h Efendi, b ir s ü r e dişipi sıkar, s o n r a d a y a n a m a z ; usu lc a şa iri d ü r t ü k l e r ; «— B ana b a k H a m id ; bu s u l u l u k l a r sa na y a k ış m ıy o r, u n u t m a kı a r tı k k ırk ın ı aşm ış b i r a d a m sın!..»  b d ü l h a k H a m id , b u h a t ı r l a t m a d a n alı nır, h id d etle cev ap ve rir:
«— Ben kırkını mırkını aşmış bir adam değilim..»
«— P e k i de diğ in gibi olsun, a- m a b ü y ü k b i r elç ili k m e m u r u s u n ; bu y a p t ı k l a r ı n d o ğ ru de ğil.»
«— Ben elçilik melçilık me muru değilim.»
«— Ona da p e k i; f a k a t u lu sç a t a n ı n m ış b ir şa ire göre değil se nin bu hafifliklerin..»
«—■ Ben, ulusça tanınmış bir şair mair de değilim.»
B u se fer U b e y d u l la h Efen di nin tep esi a t a r ; o da be te lenir:
«— P e k i be a d a m ; şu değilsin, ou değilsin. O h a ld e n e h alt sın sen?» H â m id , a r k a d a ş ı n ın k o lu n d a n t u t a r a k , d o ğ r u s u n u söyler: «— Ne miyim Ubeydullahcı- ğım? Sarhoşum!..» B i r v a k i t l e r ; « T ü r k le r in en b ü y ü k şairi» diye v a s ıfla n d ırı lan, k u t s a ll a ş t ır ı l a n , yarı ta n r ı l a ş tı r ı la n ; z am an z am an da bel ki b u öl çü den d a h a b ü y ü k ölçü de h a k s ı z l ı k la r la hiçleştirilme- ğe çalışan  b d ü l h a k H â m id ’u* kişisel k a r a k t e r i n i , b u anı ka d a r gü zel y a n s ıta n , b a ş k a bir belg e b u lm a k e p ey i zor olsa g e r ek tir .
Çıktın mı huzur-ı kibrivava. Bildin mi nedir o tıfl-ı ekber?
d iy e H â m i d ’in bizzat kendisi de, b i r bebek o l a r a k d o ğ u şu n dan 85 y aşın d a b i r b e b e k ola r a k ö ld ü ğ ü g ü n e k a d ar, daim a çok değişken b i r çocuk r u h u ta ş ım ış tı r. Şair, b u n u b ili yor ol m al ı ki; özden b ir yazısında « M ensubu o ld u ğ u m H ek im b aşı ailesinin âba ve ecd â d ın d a n baş- lıy a r a k , b ü tü n e r k â n ve efra d ın d a da im a b i r çocuk hâlet-i ruhi-vesi h ü k ü m f e r m a olm uş tur.» d e m e k ten kaçınm ıyor. H e r h a l d e bu çocuk r u h u d u r ki
j ... Y a z a n ...
1 Şemsettin Kutluj
H â m id ’i, engin b e n liğ in d e iniş leri çıkışları en çok olan s a n a t çı ya p m ıştır. O n u n bu özelliğini Ziya G ö k a lp « Â b d ü l h a k H â m id ’in e s e rl e r in d e m a n tık s ız b ir h a y atla ha y atsız b ir m a n t ı k in m ü ca d ele le ri gözükü r.» sözleri}’- le pek güzel ö z etlem iş ti r.
2 O cak 1852 y ılın d a doğan, iyi bir eğitim ve ö ğ re tim gören, ö- n e m ü d e v le t g ö r e v le r in d e b u l u nan, doğu ve batı d ü n y a la r ın ı geniş ölçü de gezip g ö rm e i m k â nına u l a ş a n ; is t ib d a t . M e ş r u ti yet, C u m h u r iy e t gibi üç d e v rey i k a p s a y a n ö m r ü n d e h e r üç d e v ir de de saygı ve i ti b a r gören, ge nel o la r a k m u t l u b ir ö m ü r ge çir en  b d ü l h a k H â m i d : 12 Ni san 1937 de ö ld ü ğ ü v a k it, a r k a sın da 40 ta n fazla e s e r bıraV.- mış b u l u n u y o r d u . Ş a i r H â m i d ’in bu 40 es e rin d e n b ir kısmı m a n zum, bir kısmı m en s u r, bir kıs mı da nazım- nesir k a r m a s ıd ır. E s e r le r in in yarıs ın ı, t iy a t r o kı lığına u y m ıy a n , t i y a t r o l a r
teş-Kil e der. T i y a t r o la r ın ı n t e k n i k n o k s a n l ık l a r ın ı , tem sile e lv e r iş li b u l u n m a d ı ğ ın ı kendisi de ka bul e tm e k te , bu n u b iraz da bi l ere k y a p tı ğ ın ı s ö y l e m e k t e ve se bebini de. ( T a r ı k ) ' ı n s o n u n d a ki b i r yazısında «Y üksek v e gü zel f ik ir le ri, t i y a t r o o y u n c u la r ı nın se v iy elerin e indirm em ek.. » şek lin d e a ç ı k l a m a k t a d ır .
 b d ü l h a k H â m id ’i n : e ngin u- fu klu. ala b ild iğ in e geniş ilh a m - lı, zeng in ve seçkin h a y a l l e r e sa hip, sağlam b i r k ü l t ü r e ve fel sefe g ü c ü n e d ay alı b ü y ü k b i r şa ir o ld u ğ u n d a ş ü p h e y o k t u r . T ü r k şiirini, kend i z a m a n ın a k a d a r sü r e g e le n kliş eleşm iş m o ti f lerd en , d e ğ er d e n d ü ş m ü ş iç ve
dış g e le n e k l e r d e n ilk d e f a o k u r t a r m ı ş ; ona istediği a l a n l a r a do lu dizgin y ö n e le b i lm e k ö z g ü r lü ğ ü n ü o k a z a n d ır m ı ş t ır Kişi ha y a tın ın , d u y g u s a l ve d ü şü n s el o r t a m l a r d a , ne göz u l a ş a m a z y ü c e l i k le r e k a d a r çık tığın ı, öte yan dan ne a k ıl sır a lm a z d e r in l i k le re k a d a r in diğ ini e d e b iy a tım ız da on u n k a d a r e n in e b o y u n a k u r c a l ıy a n b a ş k a b i r ş airim ize r a s t l a m a k h a y li zordur- O r h a n Veli’nin, y ir m in c i y ü z y ıl o r t a l a rın d a, şi irde k o n u ö z g ü r lü ğ ü y o lunda a tt ığı a d ım la r ın ilk in i Ab- d ü l h a k H â m it O n d o k u z u n c u y ü zyıl ın ikinci y a r ıs ın d a a tm ış tır . K e n d is in e «Ulviliğin Şairi» dendiği h a ld e o; g ü n d e lik yaşa yışın p e k olağ an g ö r ü n t ü l e r i n den söz e t m e k te n de hiç kaçın m am ıştır .
 b d ü l h a k H â m it ; çok yazm ış, çoğu z am an özentisiz yazm ış, il h a m la rın ı b i r a z i s r a f e tm iş şair- lerim iz d en d ir. Bu b a k ım d a n kendis in i inişli y o k u ş lu , killi k u m lu , k a y a l ı k lı d ü z lü k l ü b i r t o p r a k t a f ış k ır a n g ü r b i r k a y nağa b e n z e tm e k m ü m k ü n d ü r . Bu g ü r k a y n a k , y e r d e n f ı ş k ı r d ı k ta n s o n ra o b i l l u r hâ liy le, önce den d ü z en len m iş b i r k a n a l a , y a ni e m b o y u belli b i r o r t a m a dö k ü l m ü ş olsa ydı, h e r h a l d e , d u r u m u çok d a h a b a ş k a o la c a k ; inişe y o k u şa, kile, k a y a y a , k u m a ser- pile dağıl a h e d e r olm ıy a ca k tı .
E c d a t y a d ig â r ı o l a r a k r u h u n a ve b e n liğ in e işl em iş o â v â r e ço cuk r u h u , o iz sın ır t a n ı m a z ha yal ve z ek â taş k ın lığ ı Â b d ü l h a k H â m id ’i, z a m a n ın d a da z a m a n ı n dan so nra da. g erçek değeri ile ö l ç ü l m e k t e n y o k s u n b ı r a k m ı ş tır- D o ğ r u s u n u sö y le m e k g e r e kirse H â m it hiç b i r ince lem ec i t a r a f ın d a n , h e n ü z d ö r tb a ş ı m a m u r ve s a b ır lı b i r in ce lem ey e tâ bi t u t u l m u ş t a d e ğil dir. O — şü phesiz — ( T ü r k şi irin in en b ü y ü k tem si lci si ), ( D â h i), S ü l e y m an N azif’in güzel b i r ş a k a s ın da b e lir ttiğ i gibi ( T a n n ’nın k ü çük k a r d e ş i ) f a la n d e ğ il d ir. A- m a on u n i n k â r ed ile m e z h e y b e t li v a r lığ ın ı g ö r m e z lik te n g elm ek te — en az ilk g ö rü ş k a d a r — haksız ve y a n lı ş b i r t u t u m d u r . B ü tü n m es ele, bu ü n l ü T ü r k şa irin in e d e b i y a t ı m ı z d a k i y e rin i ve de ğ erin i t a ra fs ız g ö r ü ş le r le ve bilim se l ö lçü le rle beli rtebil- m ektir- Y a p ı la c a k iş; p a h as ı ile o r a n tılı o lm ı y a n b i r y ü k n ite li ğ in d e k i H â m i d ’in, 85 y ıllık ö m r ü n d e n , 40 e s e rin e r a s t g e l e se r p i ş tir ilm iş d u y g u v e dü şü n ce c e v h e r le r i n i a y ık l a y ıp ç ık a r m a k , y ü k ü p a h as ı ile o r a n tılı d u r u m a g e ti r m e k t e n i b a r e tt i r . Böyle b i r d a v r a n ı ş ; h e m b ü y ü k şa ire h a k s ızlık e t m e k te n k u r t u l u ş , h em de e d eb iy atım ız için b i r k a za n ç o lac ak tır.
Âbdülhak Hâmid’den Seçilmiş Beyitler, Dörtlükler:
insan edince kendi kemâliyle imtizaç, Tenzil-i kadr-i âhere hissetmez ihtiyaç. Çıktım semâvâta hâk berser,
indim semâvâtla beraber..
Bu yolda nakd-i vakti Cem-i kuvvet birle harcettik Bize gelmişti zira meslek-i ecdad nâkâfi. Bu taş cebinime benzer ki aynı makberdir;
Dışı sükûn ile zâhir, derunu mahşerdir.
Onun bîllûr kadehten Çıkan rengin hayali, Onun kavs-i kuzehten Doğan eyyamı vardır. Bilmem ne söyleyim ölümün bîr kerameti;
Kabr olmasaydı biz koparırdık kıyameti. Bütün dünyaya bazan tabiat ninni söyler; Uyur kuşlar koyunlar, uyur köyler şehirler.. Her ferd bir vazife içindir, gelir gider;
Bilmez nedir vazifeyi, lâkin edâ eder. Şeytan kemikleriyle bina eylerim, güzel Kızlar ki, akraba gibidirler nücum ile.. Evet tarz-ı kadim-i şi’ri bozduk, hercümerc ettik, Nedir şi’r-i hakiki safha-i irfana dercettik;
Sanmayın yer katında bir bodrum, Açmışım gök yüzünde bir uçurum Ki derununda ben varım ancak!. Anlıyan kimse var mı hatırda ? Ben eminim ki devr-i hazırda Yazdığım şeyler anlaşılmıyacak.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
