Giriþ
M
odern dizel motorlu taþýtlarý, motorun tüm çalýþma koþullarýnda gerekli olan yakýt püskürtme parametrelerini saðlayacak þekilde tasarlanmaktadýr. Bu teknoloji sadece e l e k t r o n i k s i s t e m l e r i n k u l l a n ý m ý y l a gerçekleþebilmektedir. EDK sistemi ile gürültü, emisyon, yakýt ekonomisi ve arýza belirlenmesi gibi parametreler iyileþtirilerek dizel taþýtlarý modernize edilmiþtir.Dizel motorlarýnda silindire emilen hava miktarý buji ateþlemeli motorlara oranla daha fazla olmakta ve güç ayarlamasý anlýk püskürtme miktarýna baðlý olarak yapýlmaktadýr. Bu yüzden, her çalýþma koþulunda uygun yakýt miktarýnýn saðlanmasý önem taþýmaktadýr. EDK sistemi, bir dizel moturlu taþýtta birçok veriyi t o p l a y a r a k , p ü s k ü r t ü l e c e k y a k ý t m i k t a r ý n ý hesaplamaktadýr. EDK'lý bir dizel motordaki püskürtme miktarý ve zamaný, mekanik püskürtmeli bir dizel motoruna göre çok daha iyi bir þekilde kontrol edilmekte ve doðru biçimde gerçekleþmektedir.
baþlangýç zamanýnýn deðiþmesi önemli bir faktördür. EDK sistemi, püskürtme zamanýnýn ayarlanmasýna (deðiþtirilmesine) çabukluk kazandýrmakta, bu durum motorun devir ayarýný kolaylaþtýrmaktadýr. Elektronik kontrol teknolojisinin geliþimi, dizel motorlarýnýn devirler arasýndaki geçiþ problemini önemli ölçüde ortadan kaldýrmýþtýr [1, 2].
Elektronik dizel kontrol teknolojisi ile dizel motorlarýndan kaynaklanan azot oksit (NOx), hidrokarbon (HC) ve is emisyonlarýnda önemli azalmalar saðlanmýþtýr. Ayrýca elektronik kontrol sistemi, taþýttaki vites kumandasý, frenler ve diðer araç kontrol sistemleri arasýnda bilgi alýþveriþini saðlayarak, taþýtýn güvenlik ve konfor düzeyini de arttýrmýþtýr. Taþýt üreticisinin istediði þartlara baðlý olarak elektronik dizel kontrol sisteminin yerine getireceði baþlýca fonksiyonlar; püskürtme baþlangýç zamanlamasý, gerekli yakýt miktarýnýn belirlenmesi, rölanti hýzý kontrolü, aþýrý sýcaklýk korumasý, buji kýzdýrma zamaný kontrolü,
Ahmet Necati ÖZSEZEN, Mustafa ÇANAKÇI
Kocaeli Üniversitesi, Teknik Eðitim Fakültesi, Otomotiv Anabilim Dalý
ÖZET ABSTRACT
Dizel motorlarýnýn püskürtme sistemlerinde yakýt kontrolünün mekanik regülatörler yerine elektronik devreler ile saðlanmasý, motorun çalýþma koþullarýna göre en uygun zamanda ve gerekli miktarda yakýt püskürtmenin yapýlabilmesine olanak tanýmýþtýr. Bu geliþme sonucunda, yakýt tüketimi, ses ve egzoz emisyonlarýnda önemli azalmalar elde edilmiþtir. Elektronik dizel kontrol (EDK) sistemleri üç ana baþlýk altýnda toplanmaktadýr. Bunlar algýlayýcýlar, elektronik kontrol ünitesi (EKÜ) ve hareket ileten mekanizmalardýr. Bu çalýþmada, dizel motorlarýnýn yakýt kontrol teknolojisindeki geliþmeler klasik sistemler ile karþýlaþtýrmalý olarak incelenmiþtir.
Dizel motorlarý, yakýt kontrol teknolojisi, bilgisayar uygulamasý.
Fuel injection systems in diesel engines have been supported with electronic circuits instead of mechanical governors have provided the possibility of injection of diesel fuel at the right time and necessary amount for every engine operating condition. As a result of this advancing, important reductions have been of tained in the fuel consumption, noise and exhaust emissions. Electronic diesel control systems (EDC) are composing of three main items. Those are sensors, electronic control unit (ECU) and actuators. In this study, the developments in the fuel control technology of diesel engines have been investigated, by of conjubetion of comparision with classic systems.
Diesel engine, fuel control technology, computer application
Anahtar Kelimeler: Keywords:
DÝZEL MOTORLARINDA ELEKTRONÝK YAKIT KONTROL
TEKNOLOJÝSÝ
Mekanik Regülatörlü Kontrol
Sistemi
Dizel motorlarýnýn yakýt püskürtme sistemlerinde bulunan tüm regülatör çeþitlerinin temelde görevi yakýt basýncýný ve miktarýný sýnýrlamaktýr. Avans aðýrlýklarý ile kontrol edilen mekanik regülatörler yýllardan beri güvenli bir þekilde kullanýlagelmiþtir. Genelde mekanik regülatörlerde iki temel düzenleme bulunmaktadýr. Bunlar, baþlangýç ve rölanti hýzlarý için deðiþken hýz regülatörü ile sürücü gaz pedalýna bastýktan sonra devreye giren maksimum-minimum hýz regülatörüdür. Mekanik regülatörün avans koluna baðlý gaz pedalý vasýtasýyla, ara yüklerde püskürtülen yakýt miktarý kontrolü maksimum-minimum hýz regülatörü ile saðlanmaktadýr. Sürücü gaz pedalýna tam bastýktan sonra motor devrinin maksimum seviyeyi aþmamasý için regülatör yakýt kesme iþlemini baþlatmaktadýr. Þekil 1'de mekanik regülatörlü pompa için kapalý kontrol çevrimi gösterilmektedir [4, 5].
Çevrimde görüldüðü üzere sürücünün gaz pedalýna basma miktarý püskürtülecek yakýt miktarýný
belirlemektedir. Yapýlan araþtýrmalarda, püskürtme baþlangýcý ile yakýt sevk baþlangýcý arasýnda tanýmlý bir iliþki olmadýðý görülmüþtür [7]. Bu yüzden mekanik regülatörlü pompalarda yakýt püskürtme baþlangýcý, pompa yakýt sevk baþlangýcýna temel alýnmaktadýr. Örneðin; dizel motorlarýnda sývý yakýtý püskürtmede kullanýlan ilk pompa sýra tipi pompadýr. Mekanik tip sýra tipi pompalarda tahrik diþlisi krank milinden aldýðý hareketi avans aðýrlýklarýna aktarmaktadýr. Devir arttýkça avans aðýrlýklarýnýn dýþarý savrulmasýyla kremayer miline küçük bir hareket verilmekte ve yakýt sevk baþlangýcý deðiþmektedir [8]. Þekil 2'de sýra tipi pompalarda kullanýlan bir mekanik minimum-maksimum hýz regülatörü þematik olarak gösterilmektedir.
EDK sisteminin kullanýlmasý ile kremayer milinin kontrolü lineer bir mýknatýs ile saðlanmaktadýr. Sistemde EKÜ ve algýlayýcýlar da kullanýlabilmektedir. Genel olarak mekanik regülatörlü distribütör ve sýra tipi pompalar sadece ana enjeksiyon aþamasýný içermekte, burada pilot enjeksiyon ve ikincil enjeksiyon aþamalarý bulunmamaktadýr.
Dizel Motoru
Yakýt Püskürtme
Pompasý
Turbo þarj
Basýncý
Ýstenen
Hýz
Atmosfer
Basýncý
Mekanik
Pompa
Regülatörü
Moment
Kontrolü
Tam Yük
Miktarý
Püskürtme
Baþlangýcý
Gaz
Pedalý
Püskürtülen Yakýt MiktarýElektronik Yakýt Kontrol
Sistemi
Elektronik yakýt kontrol ünitesi hýz, yük ve sýcaklýða baðlý olarak enjeksiyon pompasýnýn daðýtým baþlangýç zamanýný ayarlamaktadýr. Dizel motorlarýnda hýz ve yük deðiþimi püskürtülen yakýt miktarý ile kontrol edilmektedir. Özellikle yüksüz durumdaki bir dizel motorunda hýz kontrolünün saðlanamamasý motorun kendi kendini imha etmesine, çalýþma sýnýrlarý dýþýna çýkmasýna kadar gitmektedir. Bu yüzden püskürtülecek yakýt miktarýnýn d e ð i þ e n h ý z ko þ u l l a r ý n a g ö r e d ü z e n l e n m e s i gerekmektedir. Yüksek hýz kontrolünün ve rölanti hýzýnýn kontrolünün saðlanmasý için, yukarýda kýsaca belirtildiði gibi, geçmiþ dönemlerde mekanik regülatörler kullanýlmýþtýr. Günümüzde ise yakýt kontrolü tüm enjeksiyon sistemleri için elektronik devrelerle gerçekleþtirilmektedir [2, 9].
Mekanik kontrollü, sýra ya da distribütör tipi pompasý
karþýlaþtýrýldýðýnda, EDK'lý dizel motorlarýnda sürücünün taþýt üzerinde doðrudan bir etkiye sahip olmadýðý görülür. Örneðin, klasik sistemde sürücü gaz pedalýna baðlý kumanda teli ile püskürtülecek yakýt miktarýný direkt olarak belirlerken, EDK'lý sistemde EKÜ algýlayýcýlardan gelen verilere göre püskürtülecek yakýt miktarýný hesaplamaktadýr. Sürücünün gaz pedalýna basmasý ile oluþacak sinyal bu verilerden sadece bir tanesidir. Ayrýca EDK'lý bir taþýtta, EDK ile çekiþ kontrol sistemi (TCS), elektronik vites deðiþimi gibi diðer elektronik sistemler arasýnda sürekli veri iletiþimi bulunmaktadýr [10].
Elektronik devrelerde kontrol, iki çevrim modeli ile yapýlmaktadýr. Bunlar açýk ve kapalý kontrol çevrimleridir. Açýk kontrol çevriminde elektronik kontrol ünitesi motor çalýþma bilgilerini iþlemden geçirirken programlanmýþ karakteristik eðrileri ve 2-3 boyutlu algoritmalarý kullanarak ürettikleri sinyaller ile hareket vericileri t e t i k l e m e k t e d i r. E l d e e d i l e n s o n u ç k o n t r o l edilmediðinden bu sistemlere açýk kontrollü çevrimler denilmektedir. Kapalý kontrol çevrimlerinde ise üretilen çýkýþ sinyallerinin arzu edilen deðerler içerisinde olup
Baþ la ngýç Bitiþ 1 2 3 4 5 6 7 8
Þekil 2.Sýra Tipi Pompalarda Mekanik Minimum-Maksimum Hýz Regülatörü [8] 1. Pompa (Pistonu)
Plancýrý 2. Kremayer mili
3. Tam yük bitiþ dayamasý 4. Kontrol kolu
5. Yakýt pompasý 6. Aðýrlýklar
7. Regülatör yaylarý 8. Sürgü mili
olmadýðý sürekli olarak kontrol edilmektedir. EDK sistemler üç sistem blokundan oluþmaktadýr. Þekil 3'de EDK'lý bir sistemde elektronik yakýt kontrol bloklarýnýn þemasý görülmektedir. EKÜ'deki mikro iþlemci, algýlayýcýlardan aldýðý parametreleri önceden belirlenen bir plana göre sürekli olarak kontrol etmektedir. EKÜ bu program çerçevesinde püskürtülecek yakýt miktarýna iliþkin karar v e r m e k t e d i r. E D K ' l ý s i s t e m l e r i n y a k ý t ö l ç ü m hesaplamalarýnda iki farklý strateji uygulanmaktadýr. Bunlar motorun ilk çalýþtýrýlmasý ve tam hýz anýndaki hesaplama ile motorun normal çalýþma seyri sýrasýndaki hesaplamadýr [2, 10, 11].
Dizel motorlu taþýtlarda özel uygulamalara baðlý olarak farklý þekillerde ve yapýlarda sýcaklýk algýlayýcýlarý kullanýlmaktadýr. Genelde taþýtlarda sýcaklýk ölçümünde algýlayýcý olarak termistörler kullanýlmaktadýr. Termistörler sýcaklýk deðerine baðlý olarak direnci deðiþen elemanlardýr. Negatif sýcaklýk katsayýlý (NTC) termistörler, pozitif katsayýlý termistörlere (PTC) göre daha çok tercih edilmektedir. NTC tipi bir termistörün soðuk iken direnç deðeri artmakta, ýsýnýnca ise direnç deðeri hýzla düþmektedir. Sýcaklýk algýlayýcýlarý kullanarak elektronik kontrol ünitesine, soðutma suyu, emilen hava, motor yaðý, yakýt, egzoz gaz sýcaklýðý gibi sýcaklýk deðerleri
aktarýlmaktadýr. Bu deðerlerden soðutma suyu sýcaklýðý ilk çalýþma bilgisi için, emilen hava sýcaklýðý hava miktarýnýn hesaplanmasý için, motor yað sýcaklýðý bilgisi aracýn bakým gereksinimini belirlemek için, yakýt sýcaklýðý püskürtülecek yakýt miktarýný hassas olarak ayarlayabilmek için, egzoz sýcaklýk bilgisi egzoz gazlarý iyileþtirme sistemleri için bilgi saðlamaktadýr [2, 13].
Bir dizel motorlu taþýtta mikro mekanik basýnç algýlayýcýlarý kullanýlarak, emme manifoldu, atmosfer, yað ve yakýt hattý basýncý ölçülmektedir. Emme manifoldu algýlayýcýsý özellikle aþýrý doldurmalý bir motorda giren hava miktarýnýn kütlesel kontrolünde,
atmosfer basýnç algýlayýcýsý emme manifoldu ve egzoz gaz geri dönüþüm sisteminin basýnç kontrolünde referans deðer olarak, kullanýlmakta; öte yandan yað basýncý aracýn bakým ihtiyacýný belirlemek için, yakýt hattý basýnç algýlayýcýsý manyetik valflere hareket bilgisi saðlamak için kullanýlmaktadýr [2].
Bir dizel motorlu taþýtta hýz, krank mili ve kam mili hýz algýlayýcýsý kullanýlarak belirlenmektedir. Krank mili algýlayýcýsý yanma odasýnda pistonun pozisyonunu belirlemede kullanýlýrken kam mili algýlayýcýsý emme ve egzoz supaplarýnýn kontrolünde kullanýlmaktadýr. 4 zamanlý bir motorda genelde kam mili krank milinin yarý devrinde dönecek þekilde ayarlanmaktadýr. Kam mili Algýlayýcýlar
Þekil 3.EDK'lý Bir Sistemde Elektronik Yakýt Kontrol Bloklarý [11]
algýlayýcýsý tarafýndan EKÜ'ye gönderilen veriler kontrol bilgisi olarak kullanýlmaktadýr [2, 13, 14].
EKÜ'lü sistemler klasik distribütör ve sýra tipi pompalar ile karþýlaþtýrýldýðýnda, burada sürücünün gaz pedalýna basma hareketinin pompaya mekanik bir þekilde iletilmesi iþlem ortadan kalkmaktadýr. EKÜ'ye gaz pedalýnýn konumu (sürücü istekleri) bir algýlayýcý aracýlýðý ile iletilmektedir. Genelde gaz pedalý konumunun belirlenmesinde bir potansiyometre kullanýlmaktadýr. Potansiyometre gaz pedalý konumunun bir fonksiyonu olarak voltaj üretmekte, bu voltaj EKÜ programýndaki karakteristik eðri ile karþýlaþtýrýlmaktadýr. Gaz pedal
konumunun algýlanmasý ile birlikte pompanýn enjektörlere gönderdiði yakýt miktarý ayarlanmaktadýr [2, 13].
Elektronik kontrol ünitesi sistemin kontrol merkezidir ve motor yönetiminin ardýþýk fonksiyonlarýný cevaplamaktadýr. Yukarýda da belirtildiði gibi EKÜ'nün mikro kontrol birimi açýk veya kapalý kontrol çevrimi uygulayarak iþlem yapabilmektedir. EKÜ'ye algýlayýcýlardan ve diðer sistemlerin arabirimlerinden gelen sinyaller giriþ deðiþkenleri olarak alýnmakta ve küçük bir bilgisayar (mikro iþlemci) tarafýndan kontrol edilmektedir. Þekil 4'de Elektronik Kontrol Ünitesi (EKÜ)
Þekil 4. Elektronik Kontrol Ünitesinin Çalýþma Þemasý [10] Enjektör memesi hareket algýlayýcýsý Sýcaklýk algýlayýcýlarý (Soðutucu, hava vb.
)
Yakýt miktar ý ayarlayýcýsý Hava-Akýþ Algýlayýcýsý Devir-hýz algýlayýcýsý Yol-hýz algýlayýcýsý Atmosfer basýncý algýlayýcýsý Ýstenen deðerlerler Gaz pedalý algýlayýcýsýÝstenen hýz Püskürtülen yakýt miktarý Yakýt kesme Püskürtme baþlangýcý
Egzoz gazý geri dönüþümü (EGR) Ýlk çalýþma kontrolü
EKÜ
Mikro
Ýþlemci
PÜSKÜRTME POMPASI EGR valflý kontrol birimi Kýzdýrma bujili kontrol birimi Arýza belirleme ekraný CAN Karakteristik eðriler ve programlar HAREKET ÝLETÝCÝLER ALGILAYICILARÞekil 5.Common Rail Yakýt Püskürtme Sisteminin Kontrol Elemanlarý [12]
Kütlesel hava ölçer
Soðutma suyu sýcaklýk algýlaycýsý Ortam sýcaklýk algýlayýcýsý
Emme manifoldu basýnç algýlayýcýsý Hat basýnç algýlayýcýsý
EKÜ
Krank mili algýlayýcýsý Kam mili algýlayýcýsý
Gaz pedalý konum algýlayýcýsý
Elektronik kontrol ünitesinin çalýþma þemasý gösterilmektedir. EKÜ'nün mikro iþlemcisi giriþ sinyallerini dijital bir þekilde iþlediðinden, ön bellekte özel bir program bulunmaktadýr. Çýkýþ sinyalleri ise EKÜ'nün ana belleðinde bulunan motor programý tarafýndan hesaplanarak üretilmektedir. Üretilen bu çýkýþ sinyalleri mekanik parametrelere dönüþerek sisteme hareket verilmektedir. EKÜ'de sinyal iþleme prosesi bu þekilde gerçekleþmektedir [2, 13, 15] .
Herhangi bir veri birleþiminde püskürtme zamanýný en iyi þekilde düzenleyebilmek amacýyla EKÜ, hafýzasýndaki tablolarý gözden geçirmektedir. Bu veriler üç boyutlu harita olarak da adlandýrýlmaktadýr. Bu tablolar, yüksek basýnç pompasý için özel olarak yapýlmýþ deneyler sonucunda hazýrlanmaktadýr. Ayrýca yüksek basýnç pompasýnýn kullaným alanýna göre (trafikte veya arazide) güç, yakýt tasarrufu, düþük emisyon ve sürüþe iliþkin en uygun düzenlemeler saðlanmaktadýr. Elektronik
ortamda iþlenmiþ veriler, algýlayýcýlardan gelen verilerle birlikte mikro iþlemci (CPU) tarafýndan yönlendirilerek enjektörlere, solenoidlere, bobinlere ve diðer yönetici birimlere veri sinyalleri gönderilmektedir. Mikroiþlemci tarafýndan yerine getirilen temel iþlev bilgisayarý oluþturan tüm fiziksel bölümleri denetlemek bu denetlemeyi matematiksel ve mantýksal iþlemler yaparak gerçekleþtirmektedir. Sözkonusu görevler programlama dillerinden farklý bir dille yazýlmýþ bir programýn denetiminde yerine getirilmektedir. Bu dil mikroiþlemcinin anlayabildiði tek dil olan makine dilidir. Komutlar mikroiþlemcinin türüne göre baytlar veya sözcükler þeklinde yapýlanmýþ, 0 ve 1 adreslerinden oluþmaktadýr [13, 16]. Örneðin; Common Rail yakýt püskürtme sistemine sahip bir dizel motorlu taþýtta EKÜ'nün görevi manyetik süpabý kontrol etmek ve pompa parçalarý arasýndaki çalýþma toleranslarýný denetlemektir. Þekil 5'de Common Rail yakýt püskürtme
sisteminin kontrol elemanlarý gösterilmektedir. Elektronik dizel kontrol devresi, CAN (Controller-Aera-Network) veri taþýma sistemi aracýlýðýyla diðer sistemlerle de iliþki kurmaktadýr. Bu bilgi alýþveriþinin sonucunda motorun çalýþma durumu ile ilgili algýlayýcýlardan gelen bilgilerin tümü EKÜ de deðerlendirilmektedir.
Common rail yakýt püskürtme sisteminin elektronik yakýt kontrol devresi yüksek basýnçlý manyetik supap aracýlýðýyla basma baþlangýcýný ve miktarýný ayarlamakta ve ayný zamanda avans düzeneðinin manyetik supabý aracýlýðýyla en uygun püskürtme zamanýný ayarlamaktadýr. Algýlayýcýlardan gelen sinyaller ve sürücünün istekleri (gaz pedalý yardýmýyla) EKÜ' ye kaydedilmekte, EKÜ'de motorun anlýk çalýþma performansýný tanýmlamaktadýr.
Püskürtme baþlangýcý EDK tarafýndan hesaplanan açý-zaman grafiði ile kontrol edilmektedir. Common rail veya birim pompa gibi elektronik kontrollü yakýt püskürtme sistemlerinde püskürtme baþlangýcý selenoid veya piezo enjektörler kullanýlarak gerçekleþtirilmektedir. Gereken selenoid anahtarý açma-kapama hýzý, yüksek voltaj ve akým kullanýmýyla elde edilebilmektedir. Pilot ve ikincil püskürtme farklý gerilimdeki yaylar kullanýlarak gerçekleþtirilmektedir. Püskürtme sistemi dýþýnda EGR, emme basýncý tetikleyicisi ve elektrikli yakýt pompasýnýn rölesi gibi hareket ileticiler kullanýlmaktadýr [2, 17].
Egzoz ve parçacýk emisyonlarýnýn sýnýrlandýrýlmasý, motor hýz ve momentinde ani deðiþimler sonucunda oluþacak mekanik gerilmeler, soðutma suyu, motor yað ve turboþarj sýcaklýðýnýn artmasý ile oluþacak termik
y ü k l e m e l e r g i b i a þ ý r ý l ý k l a r ý e n g e l l e m e k i ç i n püskürtülecek yakýt miktarýnýn kontrol edilmesi gerekmektedir. Püskürtülen yakýt miktarý algýlayýcýlardan (emme havasý, motor hýzý, soðutma suyu algýlayýcýsý gibi) gelen verilere göre sýnýrlandýrýlmaktadýr. Sürücünün ayaðýný gaz pedalýna aniden basmasý veya çekmesi püskürtülecek yakýt miktarýnýn hýzlý bir þekilde deðiþmesine neden olmaktadýr [8, 18, 19]. EDK bu durumu önlemek için frekanslarý ayný olan fakat püskürtme süreleri farklý olan bir kontrol teknolojisi kullanmaktadýr. Bu kontrol tekniðine aktif basýnç düzenleyicisi denilmektedir. Þekil 6'da aktif basýnç düzenleyicisi tekniði ile püskürtme miktarý kontrolü gösterilmektedir.
1. Sürücünün aniden gaz pedalýna basmasý
2. Aktif basýnç düzenleyicisi olmadan motor hýzý eðrisi (mekanik regülatörlü)
3. Aktif basýnç düzenleyicili (EDK'nýn tetikleyiciyi sürekli kontrol etmesi)
Hareket Ýleticiler
Þekil 6. Aktif Basýnç Düzenleyici Tekniði Ýle Püskürtme Miktarý Kontrolü [8] Zaman Motor Hýzý 1 3 2
Sonuçlar
Kaynakça
1. Hames, R.J., Hart, D.L., Gillham, G.V., Weisman, S.M. and Peitsch, B.E.,
2.
3. Archer, M. and Greg Bell, G.,
4.
5.
6. 7.
8.
9. Guzzella, L. and Amstutz, A.,
10.
11. Miyaki, M., Fujisawa, H., Masuda, A. and Yamamoto, Y.,
12.
13. Ronald K.
14. Richeson, D.A. and Amann, R.W.,
15. Yang, M., Lu, Q., Li, J., Lu, X. and Du, C.,
16. Schmitt, A., Müller, D. And Wohl, G.,
17. Yang, Q., Zhang, H., Huang, G., Zhang, Y. and Chen, C.,
18. Lannan, R.B. and Sisson, A.E.,
19. Jean Botti, Modern dizel moturu taþýtlarýn performansý, elektronik
kontrol teknolojisinin geliþmesine paralel olarak artmýþtýr. Bilindiði üzere dizel motorlarýnda, hýz ve yük deðiþimi püskürtülen yakýt miktarý ile kontrol edilmektedir. Özellikle anlýk hýz deðiþimi istenen bir dizel moturlu taþýtta, elektronik kontrol teknolojisinin kullanýlmasý püskürtme zamanýnýn deðiþmesine çabukluk kazandýrmakta, bu d u r u m m o t o r u n d e v i r l e r a r a s ý n d a g e ç i þ i n i hýzlandýrmaktadýr. Artan püskürtme basýnçlarý altýnda doðru zamanda ve gerekli miktarda püskürtmenin yapýlmasý, dizel motorlu taþýtlardan kaynaklanan NOx, HC ve is emisyonlarýnda önemli düzeyde azalmalar saðlamýþtýr. Ayrýca elektronik kontrol teknolojisinin geliþmesiyle, taþýttaki diðer kontrol sistemleri arasýnda bilgi alýþveriþine olanak tanýnmýþ; bu durum aracýn güvenlik ve konfor düzeyinde artýþ saðlamýþtýr. Gelecekte dizel motorlarýndaki yenilik çalýþmalarýný, püskürtme basýncýnýn yükseltilmesi ve kontrol teknolojisinin geliþimi olmak üzere iki temel konu yönlendirecek gibi gözükmektedir.
DDEC II Advanced Electronic Diesel Control, SAE Technical Paper, No.861110, 1986. Bosch Technical Instruction, Electronic Diesel Control (EDC), Stuttgart, Germany, 2001.
Advanced Electronic Fuel Injection Systems-An Emissions Solution for both 2-and 4-stroke Small Vehicle Engines, SAE Paper, No.2001-01-0010, 2001.
Bosch Technical Instruction, Diesel Distributor Fuel-Injection Pumps, Stuttgart, Germany, 1999.
Bosch Technical Instruction, Diesel In-Line Fuel-Injection Pumps, Stuttgart, Germany, 1996.
Adler, Ulrich, Automotive Handbook, 3rd Edition, SAE, 1994. Ola Larses, Modern Automotive Electronics from an
OEM Perspective, Technical Report, Royal Institute of Technology, Stockholm, March, 2003.
Robert Bosch GmbH, Bosch Automotive Handbook, 5th Edition, SAE, 2000.
Control of diesel engines, Control Systems Magazine, Volume 18, Issue 5, October, 1998.
B o s c h Te c h n i c a l I n s t r u c t i o n , D i e s e l E n g i n e Management: An Overview, Stuttgart, Germany, 2003.
Development of New Electronically Controlled Fuel Injection System ECD-U2 for Diesel Engines, SAE Paper, No.910252, 1991.
Bosch Technical Instruction, Diesel Accumulator Fuel-Injection System Common Rail, Stuttgart, Germany, 1999.
Jurgen, Automotive Electronics Handbook, Second Edition, McGraw-Hill, 1998.
The Electronically Controlled 6.5L Diesel Engine", SAE Paper, No.932983, 1993.
Study of the Injection Control Valve in a New Electronic Diesel Fuel System, SAE Paper, No.980813, 1998.
Turbo-Charged 6-Cylinder Diesel Engine with Electronic Control", Proceeding of the Dresdner Tagung, 2000.
A Study on the Fast Response Solenoid Valve in the Electronic Control of Diesel Engine, Seoul 2000 FISITA World Automotive Congress, Seoul, Korea, June 12-15, 2000.
Cummins Electronic Controls for Heavy Duty Diesel Engines, Transportation Electronics, Convergence 88. Int. Congress, 1988.
Advanced Engine Management and Emission technology, Delphi Publication, 2003.
