H
astalığın seyrini değiştirecek olan aşılardır. Vatandaşlarımızın üzerine
düşen ise sırası gelenlerin vakit kaybetmeden aşısını yaptırmasıdır. Sırası
gelen vatandaşlarımızın aşı olması halinde bu yaz salgının yıkıcı etkisinin son
bulacağı öngörülmektedir. Bakanlığımızın aşı takvimi güncellemelerle hayata
geçirilmektedir. Aşının yaygın olarak yapılmasıyla birlikte artık kapanmadan
ziyade kişisel korunmanın esas olduğu bir süreç öngörülüyor. Kişisel
kontrollerin olacağı, kişisel koruyucu tedbirlerin ön plana çıktığı, yasaklamalar
ve kısıtlamaların ise azaldığı bir süreç bizi beklemektedir. Tabi bunların
sırası gelenlerin vakit kaybetmeden aşılarını yaptırması ile ortaya çıkacak
gelişmelerdir. İlimizde aşılama sayımız Bakanlığımızın da anlık açıkladığı gibi
an itibariyle 128604 olmuştur, hastanelerimizde, aile sağlığı merkezlerimizde
randevulu aşılamalarımız tüm hızıyla devam etmekte, tüm çalışanlarımız
bu konuda çok büyük bir çaba sarf etmektedir, hepsine çok teşekkür ederiz.
Bakanlığımız aşı tedarikini eksiksiz ve kesintisiz bir şekilde sürdürmektedir.
Lütfen randevu alalım ve aşı olup bu virüsü yenelim.
Uzm. Dr. Reha Sermed Aygören Burdur İl Sağlık Müdürü
Dünyada COVID-19 için birkaç farklı aşı türü geliştirilmektedir. Bu aşıların tümü vücudun bağışıklık sistemine COVİD -19’a neden olan virüsü güvenli bir şekilde tanıtmayı ve yok etmeyi öğ-retecek şekilde tasarlanmıştır.
Erken dönemde faz III çalışmalarına başlamış aşılar üç farklı yöntemle üre-tilmektedir. Bu yöntemler:
1.İnaktif Aşılar
• Virüs parçalanıp etkisiz hale getirilerek vücudumuza zarar ve-rilmeden bağışıklığımız uyarılır. • Öldürülmüş virüs ihtiva etme-lerinden dolayı ilk aşamada daha güvenli olduğu kabul edilir.
• 2-8°C’de saklanabilir.
• Üretimi diğerlerine göre daha zor ve yavaştır.
• Türkiye’de yapılan faz III çalış-masının ara değerlendirme so-nuçlarına göre aşının etkinliği %91,25 olarak tespit edilmiştir. • Sinovac aşısı bu sınıfa girmek-tedir
2.Viral Vektör (Adenovirüs) Aşı-ları
• Grip benzeri hastalık yapan bir virüsün (adenovirüs) genetik mü-dahale sonrası Koronavirüs pro-teini ile desteklenerek insanda bağışıklık oluşturması amaçlanır. • Aşıların içindeki
mikroorganizma-lar canlı olmakla birlikte, güçsüz-leştirildiklerinden dolayı insanlar-da hastalık yapamazlar.
• Avantajı 2-8°C arasında, yani rutin olarak kullanılan aşı dolaplarında saklanabilmeleridir.
• Sputnik-V ve Oxford/AstraZeneca
aşıları (AZA-1222) bu sınıfa girmek-tedir. 3.Mesajcı RNA (mRNA) Aşıları • Bu aşılar 25 yıldır kanser dâhil pek çok hastalığın tedavisine yönelik olarak kişiye özel immunoterapi yöntemleriyle çalışılan teknolojiye benzer şekilde üretilen aşılardır. • Bu aşıların en büyük
dezavanta-jı Biontech/Pfizer aşısının (BNT-162b2) -70°C’de, Moderna aşısının (mRNA-1273) -20°C’de saklanabili-yor olmasıdır.
• Biontech/Pfizer, Moderna aşıları bu sınıfa girmektedir. *Ülkemizde halen 16 aşıya ilişkin çalışma yürü-tülmektedir.
COVID-19 Aşısı Sonrası Yan Etkiler
Bugüne kadar COVID-19 aşılarına yö-nelik gerek yürütülen klinik çalışmalar-da gerekse mevcut aşı uygulamaların-da ciddi yan etkilere rastlanmamıştır. Aşılama sonrasında görülen yan etki-ler sıklıkla hafiftir.
Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, tit-reme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkilerdir. Ancak nadir de olsa alerjik reaksiyonların olabileceği göz ardı edilmeden aşı uy-gulamasından sonra bir rahatsızlık
his-sedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvu-rulması ve hekime yakın zamanda aşı olunduğu bilgisinin iletilmesi unutulmamalıdır.
Yan Etkilerle Karşılaşıldığında Yapılacaklar
Aşı sonrasında sık olarak karşılaşılabilecek durumlar ve bu hafif durumlara yönelik destekleyici yaklaşımlar şunlardır: • Aşı uygulanan bölgede ağrı/şişlik/kızarıklık Aşı
uygula-nan kolunuza yüksekte olacak şekilde pozisyon veriniz. Soğuk uygulama yapınız. (Örnek: Soğuk suyla ıslatılmış bir havlunun aşı yapılan bölgeye uygulanması vb. Bu sı-rada cilde doğrudan buz temas ettirilmesinden kaçınıl-malıdır.) Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir. • Yorgunluk İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin
olunuz.
• Hafif ateş, titreme İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınız-dan emin olunuz, parasetamol içeren ağrı kesiciler kul-lanabilirsiniz.
• Baş ağrısı Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilir-siniz.
• Kas/eklem ağrısı İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınız-dan emin olunuz, parasetamol içeren ağrı kesiciler kul-lanabilirsiniz.
• Kusma, ishal Bol sıvı takviyesi yapabilirsiniz, beslen-menizi ishal diyetine uygun olarak düzenleyebilirsiniz. Ağızdan sıvı ve gıda alınamayacak kadar kusma olması durumunda sıvı kaybı olabileceğinden sağlık kuruluşu-na başvurunuz.
COVID-19 aşısı uygulamasından sonra bunların dışında aşıyla ilişkili olabileceği düşünülen bir rahatsızlık
hissedil-mesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulma-lıdır.
Neden COVID-19 aşısı olalım?
Bu soruya en kısa yanıt “çünkü salgından kurtulmak için başka bir çare görünmüyor!” olur. Yaklaşık bir yıldır tüm dünya siyasi, ekonomik, ticari, tıbbi ve bilimsel bir müca-dele içinde pandemi dediğimiz bütün ülkeleri etkileyen bu salgınla boğuşmaktadır. Çok eskiden beri bilinen Corona isimli virüsün, yeni bir melezi olan CoV-2 (COVID-19) ölüm-cül ve yaygın bir enfeksiyonla bütün ülkeleri ciddi bir şekil-de etkilemektedir.
Etkili ve özgül bir antiviral tedavisi olmayan bu salgın has-talığın başarılı bir şekilde yok edilebilmesi için aşı olmalıyız Görüldüğü üzere bu pandemiyi bitirebilmek için insanoğ-lunun elinde aşılama ile kazanacağımız bağışıklık haricinde kullanabileceği başka bir metot şu an mevcut değildir. Di-ğer bir deyişle aşılanmaktan başka bir çare görünmemek-tedir.
Aşıların ölümü ve ağır hastalığı yüzde 100’e yakın önledi-ği, enfeksiyonun yayılma hızını önemli ölçüde yavaşlattığı anlaşılmıştır. Diğer taraftan dünyada kullanılan tüm aşıların etkinliklerin yanında son derece güvenli olduğu görülmüş-tür.
Hangi coronavirüs aşısı tercih edilmelidir?
Bu sorunun en kısa yanıtı, “en kısa zamanda ve güvenilir olarak ulaşılabilen” aşıdır. Çeşitli üretici firmaların değişik
tekniklerle hazırladıkları aşıların bilimsel olarak etkinlikleri arasında doğal olarak küçük farklılıklar olacaktır. Artık aşı çalışmalarının kuralları, fazları, güvenlik-etkinlik oranları ve hatta yayınlanan bilimsel makaleler bile sağlık çalışanı olmayan diğer insanlar tarafından da medyatik ortamda yakından izlenmektedir. Bu durum aşı kararlarının verilme-sine yardım etmediği gibi daha da kafa karıştırıcı olmakta, yarardan ziyade zarar getirmektedir. Hangi firmanın üretti-ği COVID-19 aşısının salgını söndürmek için bir diğerinden üstün olabileceği hakkında bir yorum yapmamıza şu anda-ki bilimsel veriler yeterli değildir.
Virüs mutasyonundan dolayı aşı etkisini kaybeder mi?
Virüsün dikensi çıkıntısında çok büyük bir mutasyon olma-dığı sürece kaybetmez.
Kimler aşı olabilecek?
Devletin oluşturduğu E-nabız ve HSYS’nin (Halk Sağlığı Yö-netim Sistemi) izin verdiği ve onayladığı kişiler salgın açısın-dan risk sıralamasına göre belirlenerek aşı olabileceklerdir.
Corona aşısı olan kişiler de maske takmalı mı?
Evet, aşılanan kişiler de koruyucu önlemleri şimdiki gibi devam ettirmelilerdir, ta ki salgının sona erdiği ilan edilene kadar.
Koronavirüs aşısı alerji yapar mı?
Alerjik bünyelerde her antijen alerji yapma olasılığı taşır. Bu nedenle aşılar sağlık kuruluşlarında yapılacak, erken alerji olasılığına karşın hasta 30 dakika süreyle bekletilerek, alerji açısından gözlenecektir. Aşının üretim sürecinde yumurta kullanılmamaktadır. Bu nedenle yumurta alerjisi olan kişi-lere inaktif COVID-19 aşısı uygulanabilir.
Koronavirüs aşısı kısırlığa neden olur mu?
Bu tür bir yan etki şimdiye kadar hiçbir aşıda bildirilmemiş-tir.
Koronavirüs aşısı koruyuculuk oranları nelerdir?
Koruyuculuk oranları (protective immunity) değişik çalış-malara ve aşı yapılan kişinin yaş ile bağışıklık durumuna göre değişiklik göstermekle birlikte %75-95 gibi yüksek bir oranda saptanmaktadır.
Gebeler ve Emziren anneler koronavirüs aşısı yaptıra-bilir mi?
Gebelikte inaktif COVİD-19 aşısının uygulanmasına ilşkin veri bulunmamaktadır. COVİD-19 enfeksiyonunu ağır ge-çirme riski yüksek olan gebe ve emiren anneler kendi is-tekleri halinde aşı olabilirler. Gebeliğin ilk 20 haftasında aşı uygulamaları önerilmemektedir.
