ii
Comittees
Honor Committee
Prof. Dr. AĢkın ASAN University of Avrasya
Prof.Dr. Igor KOVAL Odesa National I.I Mechnikov University Cemil Ufuk TOĞRUL Consul General of the Republic of Turkey
Congress Chairman
Assoc. Prof. Dr. Kemale GAHRAMANOVA
Regulatory Board
Assoc. Prof. Dr. Ahmet GÖKGÖZ Assist. Prof.Dr. Mirvari HASRATOVA Assist. Prof.Dr. Türkay TÜRKOĞLU Assist. Prof.Dr. Gül YÜCEL
Lec. Tuğrul AKTAġ Lec. Volkan ÇAVUġ Liridon KRYEZIU
iii Scientific Board
Prof. Dr. Ahmet TOLUNAY University of Süleyman Demirel Prof. Dr. Annette GOUGH University of Rmit
Prof. Dr. Hüseyin Avni EGELĠ University of Dokuz Eylül
Prof. Dr. Erdoğan GAVCAR University of Muğla Sıtkı Koçman Prof. Dr. Ergun BAYSAL University of Muğla Sıtkı Koçman Prof. Dr. Fujio YAMAGUCHĠ University of Meiji
Prof. Dr. Hikmet ALĠZADE University of Baku State Prof. Dr. Ġsmail ĠSMAĠLOV University of Avrasya Prof. Dr. Ikue NONAKO University of Meiji Prof. Dr. John FIEN University of Swinburne Prof. Dr. Muhammad ABĠD Enstitüs Comsats Prof. Dr. Kiyohito KURAHARA University of Kogakuin Prof. Dr. Kamile ALĠYEVA University of Baku State Prof. Dr. Nesib NESĠBLĠ University of Avrasya Prof. Dr. Steven GOUGH University of Bath Prof. Dr. Syed Amir IQBAL University of Ned Prof. Dr. Steven LAMB University of Victoria Prof.Dr.Tofiq KAZIMOV University of Keio
Prof.Dr.Tomofumi ANEGAWA Azerbaycan Information Technology Institute Prof. Dr. Yavuz ÖZORAN University of Avrasya
Prof. Dr. Yuji YAMAGUCHĠ University of Daitobunka Assoc. Prof Dr. Afet NESĠBLĠ University of Avrasya Assoc. Prof Dr.Fatih YAPICI University of Ondokuz Mayıs Assoc. Prof Dr.Farhad MĠRZAVEY University of Bakü State Assoc. Prof Dr.Hasan ÜNAL University of Yıldız Teknik Assoc. Prof Dr.Hilmi TOKER University of Muğla Sıtkı Koçman Assoc. Prof Dr. Lala JABBAROVA University of Baku State
Doç. Dr. Maqsood Ahmet KHAN University of Ned
Assoc. Prof Dr.Mustafa ġEKER University of Yıldız Teknik Assoc. Prof Dr.Mustafa Sami TOPÇU University of Yıldız Tekniks Assoc. Prof Dr. Murat GÖK University of Yalova Assoc. Prof Dr. Nazli Hasanova University of Bakü State Assoc. Prof Dr. Oğuzhan ĠLGEN University of Koceli Assoc. Prof Dr. Rena MAMEDOVA University of Baku State Assoc. Prof Dr.Sevınç ALLAHYAROVA University of Baku State Assoc. Prof Dr.Qurban QASĠMOV University of Baku State Assist. Prof. Dr. Abdullah URAL University of ĠSTANBUL Assist. Prof. Dr. Araz ASLANLI University ofAzerbaijan Assist. Prof. Dr. Banu Yücel TOY University of Yıldız Teknik Assist. Prof. Dr. Burak HERGÜNER University of Avrasya Assist. Prof. Dr. Fatma SÖYLEMEZ University of Avrasya Assist. Prof. Dr. Glulam DASTGEER University of Air
Assist. Prof. Dr. Güler ÇAVUġOGLU University of Artvin Çoruh Assist. Prof. Dr. Ismaıl Hakkı OCAK University of Avrasya Assist. Prof. Dr. Levent KALYON University of Avrasya Assist. Prof. Dr. Ofira KAFAROVA University of Baku State Assist. Prof. Dr. Osman YILDIZLAR University of Avrasya
Assist. Prof. Dr. Orhan ÇELTĠKÇĠ University of Süleyman Demirel Assist. Prof. Dr. Özlem EFĠLOĞLU KURT University of Yalova
Assist. Prof. Dr. ġahin ORUÇ University of Yıldız Teknik Assist. Prof. Dr. Rıfat BENVENĠSTE University of Avrasya
iv
Assist. Prof. Dr. Türkay TÜRKOĞLU University of Muğla Sıtkı Koçman Assist. Prof. Dr. Zeynep UĞURLU University of Sinop
v Contents
Zayıf Kayaçlarda RMR Sistemi için Önerilen Dayanım Puanının Belirlenmesi ... 1
Three Dimensional Modeling of Rock Quality Designation (RQD) in a Limestone Quarry (Trabzon, Turkey) ... 10
Bir KireçtaĢı Ocağındaki Kayaçların Kazılabilirlik Özelliklerinin AraĢtırılması ... 18
Ses Ötesi Dalgaların Flotasyon ile Kömür Temizleme Üzerine Etkisi ... 24
Kömürün Flotasyon ile Temizlenmesinde Atık Ayçiçek Yağının Kullanılabilirliği ... 32
Farklı Salınım Barası Seçimlerinin Optimal Güç AkıĢı Üzerindeki Etkilerinin Ġncelenmesi ... 40
Türkiyede Akıllı ġebekeler Üzerine Bir Ġnceleme ... 51
Ti-6Al-4V‘ nin Frezelenmesinde Kesme Parametrelerinin, TitreĢim, Akustik Emisyon ve Kuvvet Sinyallerine Etkisi ... 56
Türkiye Kamu Ortak Veri Merkezi için Optimum Lokasyon Önerisi ... 62
Kaya ġev Duraylılığının AraĢtırılmasında FEM-SSR Yönteminin Kullanılması ... 71
Osmanlı Dönemi Kubbeli Mimarlık Eserleri Restorasyon ĠnĢaat Maliyetlerinin Yapay Zeka Yöntemleriyle Tahmini* ... 78
Destek Vektör Makineleri Ġle Türkiye‘nin Uzun Dönem Elektrik Arıza Tahmini Ve Modellemesi ... 92
Personelgüçlendirme Ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki ĠliĢkide Örgüt Kültürünün Moderatör Etkisinin Ġncelenmesine Yönelik Bir AraĢtırma ... 97
Gemi Adamlarının ĠĢten Ayrılma Nedenleri Üzerine Bir Uygulama ... 109
Sosyal-Çevre Unsurlarının ve Demografik Özelliklerin, Kamu ÇalıĢanlarının Örgütsel Bağlılığına Etkisinin Değerlendirilmesi: Akseki Ġlçesi Örneği ... 124
Yenilikçilik Düzeyi ve Örgüt Performansı ĠliĢkisi: Denizcilik UlaĢtırma ĠĢletmelerinde Bir Uygulama ... 135
TalaĢlı Ġmalat ĠĢlemlerinde ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinde Risk Değerlendirmesi ... 139
ĠnĢaat Sektöründe ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinde Risk Değerlendirme ... 148
Mersin Ilinin Bazi Ilçelerindeki Anit Ve Anitsal Nitelikli Ağaçlar ... 157
Primula ruprechtii Kusn.: Ayrı Bir Tür mü? Yoksa Primula elatior (L.) Hill ile Aynı mı ? ... 168
Anadolu Göknar Türleri (Abies spp.) Odunlarının Kimyasal Karakterizasyonu ... 175
MeĢe Odununun Mikro-mekanik Özellikleri Üzerine Yükleme Hızının Etkisi ... 183
Natural Beech (Fagus orientalis Lipsky) Regenerations and Long-Term Productivity ... 190
Mikro Boyutlu Sarıçam Odununun Eğilme Özelliklerinin Belirlenmesi ve Standart Boyutlu Örneklerle KarĢılaĢtırılması ... 199
Farklı Platformlardaki Veritabanı Yönetim Sistemleri ... 207
Yazılım GeliĢtirme Eğitimine Yeni Bir BakıĢ: Blok Programlama Teknolojisi ... 211
Moodle ile Bıgbluebutton ve Adobe Connect Entegrasyonu ve Performans KarĢılaĢtırması ... 220
3d Printer ile KiĢiye Özel Tabanlık ve Ortez Tasarım ve Üretimi ... 226
Görgül Kip AyrıĢımı ve Elman-Jordan Yapay Sinir Ağı Tabanlı Hibrit Rüzgar Hızı Kestrimi ... 232
GazipaĢa (Antalya)‘nın Anıt ve Anıtsal Nitelikli Ağaçları ... 239
vi
Isıl ĠĢlemin Kızılçam Odununda (Pinus brutia Ten.) Ağırlık Kaybı, Islanabilirlik ve
YapıĢma Performansı Üzerine Etkisi ... 257
Farklı Azot Uygulamalarının Golden Sel B Elma ÇeĢidinin Yaprak Besin Maddesi Ġçeriği Üzerine Etkileri ... 264
Tarımsal Ġlaçlamalarda Çiftçilerin Meteorolojik KoĢullara Duyarlılıklarının Saptanması ... 272
Meyvecilikte Koruyucu Ġlaçlamanın Adı: Bordo Bulamacı ... 278
Okul Öncesi Eğitimde Okuma Yazmaya Hazırlık ÇalıĢmaları ... 284
Mühendislik Öğrencilerinin Tercih Nedenleri Üzerine Bir AraĢtırma: Kocaeli Örneği ... 294
Üniversite Öğrencilerinin Uzaktan Eğitime BakıĢ Açıları: Dumlupınar Üniversitesi Örneği .. 303
Sakarya Üniversitesi Sakarya Meslekyüksekokulunda Üniversite- Sanayi ĠĢbirliği Ġçin Uygulanan Bir Proje ... 310
Denizcilik Öğrencilerinin Seyir Öğrenmeye Yönelik Motivasyon Düzeylerinin Değerlendirilmesi ... 320
Edebiyatta BaĢkaldırı Ve Oğuz Atay ... 326
Enver Gökçe‘nin ġiirlerinde BaĢkaldırı ... 335
Toplumdaki ParçalanmıĢlığın Dile Yansımaları: Pinter‘in Doğum Günü Partisi ve Anday‘ın Müfettişler Adlı Oyunu ... 344
ġeyh Ġsmâil Gürünlü‘nün (Gürünî‘nin) Merece‘l Bahreyn Adlı Mesnevîsi Üzerine Yapılan Tez ÇalıĢması ve Tanıtımı... 351
Nazmü‘l-Le‘âlî Der-Tercüme-Ġ Nesrü‘l-Le‘âlî‘nin Türk Edebiyatındaki Yeri ve Önemi ... 358
Türk Fındığı (Corylus Colurna L.)‘Nın Meyve Karakteristikleri Açısından Kuzeybatı Anadolu Ormanlarındaki Populasyon ÇeĢitliliği (Kastamonu Yöresi) ... 363
Türkiye Florasında Mevcut Scilla (Scilla spp.) Türlerinin YetiĢtiği Alanlara Ait Bazı Toprak Özelliklerinin Belirlenmesi ... 373
ġırnak Ġli Topraklarının Yüzey Karbon Stokları ... 382
Tunceli Yöresinde YetiĢen Yenilebilir Bazı Makrofungus Türlerinin Antioksidan Aktivitelerinin AraĢtırılması ... 389
Kermes MeĢesi (Quercus coccifera L.) Yaprak ve Sürgünlerinin Besin Madde Ġçeriği ve Yem Kalitesinin DeğiĢimi ... 397
Tuz Stresi Altındaki Patlıcan Fidelerine Uygulanan Gibberellik Asit (GA3)‘in Bitki GeliĢimi ve Ġyon Birikimi Üzerine Etkisi ... 404
Eko-GiriĢimciliği Motive Eden Faktörler ... 409
MüĢteri Odaklılık ve Rakip Odaklılık ile Pazarlama Performansı Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi: Yat Turizmi ĠĢletmeleri Üzerine Bir AraĢtırma ... 417
Lojistik Yönetiminde DıĢ Kaynak Kullanımı: Bursa‘daki Ġmalat Sektörü Üzerinde Bir Uygulama ... 423
Yöneticilerin ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemine YaklaĢımı: Bir Alan RaĢtırması... 429
Participation of Women in Politics in Local Administration: In The Example of Ġzmir ... 440
KTÜ Halis Duman Amfisi ve Mimarlık Bölümü MA2 No‘lu Dersliğinin Sesin Nesnel Parametreleri Açısından Değerlendirilmesi ... 451
Anadolu Selçuklu Dönemi Çinilerinde Kullanılan Hayvan Figürlü Motiflerin Ġncelenmesi: BeyĢehir Kubadabad Sarayı Örneği ... 461
Kentsel Alanın Arazi Örtüsünün Veri Madenciliği Algoritmaları ile Sınıflandırılması ... 471
vii
Kamusal Mekanlarin Yeni Yüzü Olarak AliĢveriĢ Merkezlerinin Ġncelenmesi ... 490
Mikro Taktiklerden Kentsel Tasarım Stratejilerine Taktiksel Kentçilik: Kentsel Bir Sanat Ve Zanaat Biçimi ... 502
Ġç Mekân Tasarımında Mobilya‘nın Etkisi ... 514
Klasik Osmanlı Döneminde Ortaya Çıkan Ġnsan Figürlü Ġznik Seramikleri ... 524
Osmanlı Ġmparatorluğu Dönemi‘nde Türk ĠĢleme Sanatı ve Kadın ... 531
Tarımsal Sulamada GüneĢ Enerjisi Kullanımı Üzerine Bir AraĢtırma ... 537
Türkiye‘de YetiĢen Bazı Ġğne Yapraklı Ağaç Odunlarının Eğilme Özelliklerinin Ultrasonik Yöntemle Tahmini ... 544
Orman Ürünleri Sanayinde ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Uygulamalarının Demografik Özellikler Bakımından Ġncelenmesi ... 550
Polipropilen Esaslı Bağlayıcı Sistemi Ġle ÜretilmiĢ T15 Yüksek Hız Çeliği Besleme Stoklarının Toz Enjeksiyon Kalıplanabilirliği ... 557
Sıcak Presleme Yöntemiyle Üretilen Al7xxx Metalik Köpüklerin Gözenek Morfolojisine Presleme Basıncı ve Sıcaklığın Etkisi ... 567
Tarımsal Sulamada FV panellerde Verimlilik Değerlendirmesi ... 576
Yüksek Gerilim Yeraltı Kablolarında Hava BoĢluğu Etkisinin FEMM Tabanlı Analizi ... 582
ĠĢ Sağliği ve Güvenliğinde Performans Ġzleme Metodu Elmeri ve Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Metal ĠĢleri Atölyesinde Bir Uygulama ... 589
Türkiye'de ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Önlisans ve Lisans Programlarında Öğrenci Profili ... 603
Sıcak Presleme Yöntemi ile ÜretilmiĢ Al Köpüğün Gözenek Yapısı ve Köpürme DavranıĢı Üzerine MgO Ġlavesinin Etkisi ... 613
Alumix 231 Esaslı SiC ve Al2O3 Takviyeli Hibrit/Kompozit Üretimi ve Karakterizasyonu ... 622
B2O3-C-Al Üçlü BileĢen Tozlarının Mekanokimyasal DavranıĢı Üzerine Bir ÇalıĢma ... 629
Yıldırım Darbe Generatörü Sistem Parametrelerinin Hesabı ve PSPICE Tabanlı Analizi ... 636
Surface Soil Carbon Stock In Adıyaman Province ... 645
Tarımsal Yeniliklerin Benimsenmesinde Etkili Olan Faktörler; Konya Ġli Yunak Ġlçesi Örneği ... 651
The Effect of Relative Temperature And Humıdity on Soil Carbon Emission ... 658
Tam Arpa ve SoyulmuĢ Arpa Unu Katkısının EriĢtenin Bazı Kalite Özelliklerine Etkisi ... 665
DeğiĢik Vejetasyon Dönemlerine Kadar Uygulanan Farklı Tuz Konsantrasyonlarının Biberde Meydana Getirdiği Fizyolojik DeğiĢikliklerin Belirlenmesi ... 674
Hassas Tarımda Ġnsansız Hava Aracı Kullanımı ... 686
Kızılçam (Pinus brutia Ten.) ve Karaçam (Pinus nigra Arn. subsp. pallasiana) Kabuk Miktarı ve Kullanım Olanakları ... 692
Reklam Panolarının Görsel Kalite Yönünden Ġncelenmesi ve Değerlendirilmesi; Düzce Spor Sokak Örneği ... 704
Odun DıĢı Orman Ürünü Olarak Kullanılan Bazı Odunsu Bitkilerin Peyzaj Mimarlığında Kullanım Potansiyelleri ... 712
Melez Servi‘nin Ġlginç Öyküsü ... 723
Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi AraĢtırma Uygulama Çiftliği‘ne Ait Diskli Gübre Dağıtma Makinalarının ĠĢ GeniĢliklerinin Belirlenmesi ... 730
viii
Van Ġli Gövelek Köyü Mera Vejetasyonunun Botanik Kompozisyonu ... 737
Hepatoprotective Potential of Giant Fennel ( Ferula communis) Extract on Carbon Tetrachloride-Induced Hepatotoxicity and Oxidative Damage in Rats ... 744
Anestezi Teknikerliği Programı Öğrencilerinin Hasta Mahremiyetine BakıĢı ... 754
Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi Uygulaması: Türkiye Örneği ... 758
Farklı Juniperus L. Türlerinin P. Aeruginosa‘da Biyofilm OluĢumuna Etkisi ... 765
Probiyotiklerin Ġnsan Sağlığındaki Önemi ... 771
Bazı Rhamnus (Cehri) Türlerinin Kök Ekstraktlarının Diabetli Mus musculus albino Kan ġekeri Değerleri Üzerine Etkilerinin AraĢtırılması ... 776
Farklı Boyuttaki Elmaların KNN ve MLP Algoritmaları Kullanılarak Sınıflandırılması ... 782
Aynı Dönemde YazılmıĢ Antolojik Ġki Tezkirenin (Silahdâr-zâde Tezkiresi ve ġefkat Tezkiresi) Benzerliği Üzerine ... 790
ZorlaĢtırılmıĢ ġartlarda Damar Tanıma Sistemlerinde Örüntü Alma Sıklıklarının Gözlem Yoluyla Tespiti ... 802
Sismik Kalite Faktörü Tahmininde Spektral Oran ve Optimizasyon Yöntemlerinin Değerlendirilmesi ... 814
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA
823
Ayçiçeği Üretiminde Enerji Kullanımı
ÖZTÜRK H.H.Çukurova Üniversitesi, Türkiye hhozturk@cu.edu.tr
KÜÇÜKERDEM K. H. Çukurova Üniversitesi, Türkiye
hkkucukerdem@hotmail.com
Özet
Bu çalıĢmada, Söke ovasında ikinci ürün yağlık ayçiçeği üretiminde kullanın enerji girdi ve çıktıları belirlenerek, üretimin enerji etkinliğinin saptanması amaçlanmıĢtır. Doğrudan enerji girdileri olarak; insan iĢgücü ve yakıt/yağ enerjileri dikkate alınmıĢtır. Üretim iĢlemlerinde kullanılan tarım alet/makinalarının yapım enerjileri, gübre/tarımsal ilaç/tohumluk üretimi için tüketilen enerjiler ise dolaylı enerji girdileri kapsamında değerlendirilmiĢtir. Birim alan (ha) için toplam enerji tüketiminin; % 23,3‘ünü (1724,6 MJ) doğrudan, % 76,7‘sini ise (5683,8 MJ) dolaylı enerji tüketimleri oluĢturmaktadır. Gübre enerjisi girdisinin (4112,5 MJ/ha), üretimde kullanılan toplam enerji girdisine oranı, diğer girdilerin oranına kıyasla en yüksek düzeyde olup, % 55,5 olarak belirlenmiĢtir. Ayçiçeği üretiminden toplam enerji çıktısı; sadece tohum verimi dikkate alındığında 49181 MJ/ha, tohum ve bitki gövdesi (61133,5 MJ/ha) birlikte dikkate alındığında ise 110314,5 MJ/ha olarak hesaplanmıĢtır.
Anahtar Kelimeler:
Ayçiçeği üretimi, İkinci ürün, Enerji kullanımı, Enerji verimliliği
Energy Use for Sunflower Production
Abstract
The aim of this study was to examine energy input and output for second crop sunflower production in Soke plain of Turkey. In the study, the inputs in the calculation of energy use in the second crop sunflower production include human, labor, machinery, diesel oil, fertilizers, chemicals and seeds were included in the output total. The fertilizers energy input of the sunflower production was the highest in the total energy consumption with the value of 4112.5 MJ/ha followed by fertilizers (1720.3 MJ/ha). The share of machinery energy including fuel, lubricant and manufacturing energy of farm machines inputs was 34.3 %for the second crop sunflower production. The results showed that the average yield in seed cotton was 1870 kg per hectare.
Keywords: Sunflower production, Second crop, Energy use, Energy efficiency
GĠRĠġ
Ayçiçeği (Helianthus annuus L.), günümüzün en önemli yağ bitkilerinden birisidir. Ayçiçeği yağı yemeklik kalitesi yönünden tercih edilen bitkisel yağlar arasında ilk sırayı almaktadır. Dolayısıyla dünyada birçok ülkede ekonomik düzeyde tarımı yapılmaktadır. Dünyada yıllık 85 milyon ton civarındaki yağ tüketiminin % 75‘ten fazlası bitkisel yağlardan karĢılanırken, % 25‘i hayvansal yağlardan karĢılanmaktadır. Ülkemizde ise tüketilen yağın % 90‘ını bitkisel yağlar, % 10‘u da hayvansal yağlardan karĢılanmaktadır (Aysu, 2010).
Ülkemiz açısından ayçiçeği üretimi, insan beslenmesinin yanı sıra, ekonomi açısından da oldukça önemli bir yere sahiptir. Ülkemizde yıllara göre değiĢmekle birlikte, yaklaĢık 550000600000 hektar arasında değiĢen alanda ayçiçeği üretimi yapılmaktadır. Türkiye Ġstatistik Kurumu (TUĠK, 2010) verilerine göre, 2009 yılında ülkemizde toplam 514980,5 ha alanda yağlık ayçiçeği üretimi yapılmıĢ olup, 960330 ton ayçiçeği tohumu elde edilmiĢtir ve ortalama verim 1860 kg/ha‘dır. Ülkemizde yağlık ayçiçeği üretiminin % 60 (üretimin % 70) Marmara Bölgesi‘nde gerçekleĢtirilmektedir (Aysu, 2010). Türkiye‘deki yağlık ayçiçeği üretim alanlarının 18768,3 hektarı Ege Bölgesi‘nde olup, bu bölgemizden 27157 ton ürün elde edilmiĢtir ve ortalama verim 1450 kg/ha düzeyindedir. Türkiye‘de 2009 yılında yağlık ayçiçeği üretiminin % 2,8‘ü Ege Bölgesi‘nde
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA
824
gerçekleĢtirilmiĢtir. Ege Bölgesi‘nde yağlık ayçiçeği üretimi bakımından Aydın ilinin payı % 1,53 olup, üretim alanı 7715,8 ha ve ortalama verim 1900 kg/ha düzeyindedir. Ege Bölgesi‘nde Aydın iline bağlı Söke ilçesinde, 2009 yılı verilerine göre; 6567 ha alanda yağlık ayçiçeği üretimi yapılmıĢ, 12291 ton ürün elde edilmiĢtir ve ortalama verim 1870 kg/ha düzeyindedir. Türkiye‘de yapılan yağlık
ayçiçeği üretiminin % 1,28‘i Söke ilçesinde gerçekleĢtirilmiĢtir.
Son yıllardaki sürdürülebilir tarım ilkeleri doğrultusunda bir tarımsal üretim projesinin değerlendirilmesinde ekonomi, enerji ve çevre üçlüsü birlikte incelenmektedir. BaĢka bir açılımla, herhangi bir tarımsal üretim kolunda birim alandaki ürünün enerji eĢdeğeri ile üretim için harcanan enerji miktarı arasındaki oran, baĢarılı ve kârlı bir üretim için bir gösterge ve bir kıyas değeri olarak kullanılabileceği gibi, çevresel duyarlılığın hızla arttığı günümüzde enerjinin etkin kullanımı açısından da önemli bir değerdir. Ayrıca, alternatif üretim teknikleri arasındaki farklılığın değerlendirilmesinde birim alan baĢına maliyet ile birlikte göz önünde bulundurulması gereken önemli bir yaklaĢımdır (Erdoğan, 2009).
Tarımsal üretimle ilgili olarak yapılacak enerji analizleri tarımsal sistemlerin enerji tüketimi açısından tanımlanıp gruplandırılmasında önemli bir yaklaĢımdır. Ayçiçeği üretiminde verimi artırmak ve girdileri azaltmak için üretimde kullanılan girdi ve çıktıların dikkatli bir Ģekilde analiz edilmesi gereklidir. Ayrıca, ayçiçeği yağı, bitkisel aksamı ve küspesinden biyoyakıt üretilmektedir. Biyoyakıt üretmek amacıyla hammadde olarak yararlanılabilecek bir ürün için, enerji girdi ve çıktılarının belirlenmesi önem taĢımaktadır.
Uzunöz ve ark. (2008), Tokat ilinde ayçiçeği tohumundan yağ üretimi için enerji girdi ve çıktılarını incelemiĢlerdir. Üretim alanı baĢına toplam enerji tüketimi 18931,1 MJ/ha olarak belirlenmiĢtir. Toplam enerji tüketiminin, % 51,28‘ini kimyasal gübre ve % 28,55‘ini dizel yakıtı kullanımı oluĢturmuĢtur. Enerji kullanım etkinliği 2,95 olarak belirlenmiĢtir. Ayçiçeği tohumundan yağ üretimi için özgül enerji tüketimi 8498,3 MJ/t olarak hesaplanmıĢtır. Toplam enerji tüketiminde doğrudan ve dolaylı enerji girdilerinin oranlarını sırasıyla, % 30,41 ve % 64,13 olarak belirlenmiĢtir.
Bu çalıĢmada, Söke ovasında ikinci ürün yağlık ayçiçeği üretiminde kullanın enerji girdi ve çıktıları belirlenerek, üretimin enerji etkinliğinin saptanması amaçlanmıĢtır. ÇalıĢma sonuçlarından elde edilecek bulgulara bağlı olarak, ikinci ürün yağlık ayçiçeği üretiminde, enerji etkinliğinin artırılabilmesi için, uygulanan üretim iĢlemlerinden değiĢtirilebilecek olanlar belirlenmiĢtir. Bu amaçla, Aydın iline bağlı Söke ilçesinde gerçekleĢtirilen ikinci ürün yağlık ayçiçeği üretiminde uygulanan iĢlemler ve kullanılan girdiler ayrıntılı bir Ģekilde incelenmiĢtir. Ayçiçeği üretiminde kullanılan dolaylı ve doğrudan enerji girdileri, 2009 yılında üreticilerle yapılan anket çalıĢmaları ile belirlenmiĢtir. Doğrudan enerji girdileri olarak; yakıt ve yağ enerjileri dikkate alınmıĢtır. Üretim iĢlemlerinde kullanılan tarım alet/makinalarının yapım enerjileri, gübre/tarımsal ilaç/tohumluk üretimi için tüketilen enerjiler ise dolaylı enerji girdileri kapsamında değerlendirilmiĢtir. Ġkinci ürün yağlık ayçiçeği üretimindeki enerji girdi ve çıktılarına bağlı olarak, yapılan üretimin enerji etkinliği; enerji çıktı/girdi oranı, özgül enerji, enerji üretkenliği ve net enerji verimi değerlerine bağlı olarak belirlenmiĢtir. ÇalıĢma sonucunda belirlenen bulgu ve etkinlik göstergelerine bağlı olarak, mevcut üretimin iyileĢtirilmesine yönelik çözüm önerileri verilmiĢtir.
MATERYAL VE YÖNTEM
2.1.
Söke Ovasında İkinci Ürün Ayçiçeği ÜretimiSöke ovasında ayçiçeği yağlık olarak üretilmekte olup, ayçiçeğinin tamamına yakını buğdaydan sonra ikinci ürün olarak yetiĢtirilmektedir. YetiĢtirme döneminde, Nisan ayının sonu veya Haziran ayının baĢlangıcında hasat edilen buğdayın biçerdöver artığı sapları, balya veya saman makinası ile toplanır. Daha sonra buğday anızına tav suyu verilir ve toprak tava gelince toprak iĢleme yapılır. Ġkinci ürün yağlık ayçiçeği üretimi için tarla uygulamaları ve kullanılan ekipmanlar Tablo 1‘de verilmiĢtir. Söke ovasında ikinci ürün yağlık ayçiçeği üretimi için yapılan kültürel uygulamalar ve bakım iĢlemleri Tablo 2‘de özetlenmiĢtir.
Tablo 1. Ayçiçeği Üretimi Ġçin Tarla Uygulamaları ve Kullanılan Ekipmanlar
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA
825 1. sınıf toprak iĢleme 3 gövdeli pulluk 2. sınıf toprak iĢleme 20 diskli goble diskaro 3. sınıf toprak iĢleme 7 ayaklı çizel
Ekim Gübreli ve 4 sıralı pnömatik ekim makinası Gübreleme Gübreli ve 4 sıralı pnömatik ekim makinası
Gübreli ve 7 sıralı ara çapa makinası Çapalama Gübreli ve7 sıralı ara çapa makinası Ġlaçlama 500 L depo kapasiteli tarla pülverizatörü
Hasat Biçerdöver
Tablo 2. Ayçiçeği Üretimi Ġçin Kültürel Uygulamalar ve Bakım ĠĢlemleri
Kültürel Uygulamalar Uygulamanın Özelliği
Toprak iĢleme Toprak, pulluk ile 20iĢleme yapılır. Tırmık veya merdane ile düzeltilir. 25 cm derinlikte sürülür. Daha sonra goble diskaro ile
Ekim
Haziran ayının ikinci yarısı ile Temmuz baĢlangıcında, 4 sıralı pnomatik ekim makinası ile sıra arası 70 cm ve sıra üzeri 1520 cm olacak Ģekilde, 45 cm derinliğe ekim yapılır. Ekim normu ortalama 9,7 kg/ha‘dır.
Ara çapa Ayçiçeği bitkisinin boyu 15çapa makinası ile, sadece bir kez çapalanarak yabancı ot mücadelesi yapılır. 20 cm olduğunda, 3 veya 5 sıralı, frezeli ara Yabancı ot yok ise çapa yapılmayabilmektedir.
Gübreleme
Goble diskaro veya tırmıkla toprak iĢlemeden önce, dekara 2,53 kg saf fosfor (P2O5), toprak altı gübresi olarak, santrifüjlü gübre dağıtma makinası
ile ekimden önce toprağa verilir ve karıĢtırılır. Ayrıca, toprak altı gübresi olarak; 151515, 20200 veya DAP 1846 kompoze gübreleri kullanılabilmektedir. Üreticiler, bu gübreyi, genellikle ekim anında sıra arasına toprak altına vermektedirler. Ara çapa iĢleminden sonra, gübreli ara çapa makinası ile azotlu gübreleme yapılır. Dekara 89 kg saf azot uygulanmaktadır. Toprak altı gübrelemede verilen azot dıĢında, geri kalan azotlu gübre sıra arasına verilir. Genel olarak üre (% 46 N) veya amonyum nitrat (NH4NO3, % 33) gübreleri kullanılır.
Yabancı ot mücadelesi
Tırmık ile toprak iĢlemeden önce yabancı ot için ilaçlaması yapılır. Ekimden önce toprak ilaçlaması yapılmamıĢ ise, çapalamadan sonra yabancı otlar geliĢtiğinde de yapraklı kaynaĢ, darıcan vb. otlar için pülverizatör ile herbisit uygulaması yapılır. Tarla pülverizatörleri, 4008001000 L hacimli ve 1014 m iĢ geniĢliğindedir.
Yaprak gübresi uygulaması
Makro ve mikro besin elementleri içeren yaprak gübresi, traktörün bitkiye zarar vermeyeceği en son aĢamada, tarla pülverizatörü ile verilir. Genel olarak, 181818 sıvılaĢtırılarak 200250 cc/da normunda gübreleme yapılır. Ayrıca, çok yaygın olmamakla birlikte, yaprak kurdu için erken dönemde insektisit uygulaması yapılır. Yaprak gübresi ve insektisit karıĢtırılarak aynı anda verilmektedir.
Sulama Sulama uygulanmamaktadır.
Hasat
Ayçiçeği bitkisinin gövde ve yaprakları kuruduğunda, Ekim ayının ikinci haftasından itibaren, tohumun nem içeriği % 812 arasında iken, biçerdövere ayçiçeği tablası takılarak hasat yapılır. Hasat iĢleminden sonra, tarlada kalan gövde ve sap artıkları, genellikle diskaro çekilerek parçalanır.
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA
826
2.2. Anket Uygulanacak İşletme Sayısının Belirlenmesi
Söke ilçesine bağlı toplam 15 köyde anket çalıĢması yapılmıĢ olup, anket uygulanacak iĢletmeler tabakalı tesadüfî örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenmiĢtir. Uygulanan anketler 2009 üretim yılı verilerinden oluĢmaktadır. Örnekleme büyüklüğü aĢağıda formülü verilen Neyman yöntemi (Yamane, 1967) ile hesaplanmıĢtır.
2
h h 2 2 2 h hS N D N S N n ………...(1) Bu eĢitlikte;n = örnek hacmi, d = öngörülen sapma miktarı,
N = toplam üretici sayısı, z = standart normal dağılım değeri ve Nh = tabakadaki üretici sayısı, Sh
2
= tabaka varyansıdır.
D = d/z
2.3. Analitik Yaklaşım
2.3.1. Ayçiçeği Üretiminde Enerji Girdilerinin Belirlenmesi 2.3.1.1. Doğrudan Enerji Girdileri
Doğrudan enerji girdileri, ayçiçeği tohumu üretimi için doğrudan kullanılan ve enerji değeri yüksek olan girdilere bağlı olarak hesaplanmıĢtır. Bu anlamda, üretim iĢlemleri sırasında, tarım alet/makinaları tarafından tüketilen yakıt ve yağ enerjileri doğrudan enerji girdisi olarak değerlendirilmiĢtir. yağ yakıa dğ E E EG ………..(2) Burada;
EGdğ = doğrudan enerji girdisi (MJ/ha),
Eyakıt = alan baĢına yakıt enerjisi tüketimi (MJ/ha) ve Eyağ = alan baĢına yağ enerjisi tüketimidir (MJ/ha).
a) Yakıt Enerjisi
Tarım/alet makinaları ile gerçekleĢtirilen üretim iĢlemleri sırasında, traktör tarafından tüketilen yakıt miktarı üreticilerle yapılan anket çalıĢmaları ile belirlenmiĢtir. Ġkinci ürün ayçiçeği üretiminde birim üretim alanı (ha) için tüketilen yakıt enerjisi miktarı, üretim iĢlemleri sırasında traktör tarafından tüketilen yakıt miktarı ve tüketilen kırsal motorinin ısıl değerine bağlı olarak aĢağıdaki gibi hesaplanmıĢtır. yakıa yakıa yakıa M ID E ………...(3) Burada;
Eyakıt = alan baĢına yakıt enerjisi tüketimi (MJ/ha), Myakıt = alan baĢına traktörün yakıt tüketimi (L/ha) ve IDyakıt = yakıtın ısıl değeridir (MJ/L).
b) Yağ Enerjisi
Ġkinci ürün ayçiçeği üretiminde motor yağı tüketimi nedeniyle gerçekleĢen yağ enerjisi girdisi, üretim iĢlemleri sırasında kullanılan tarım traktörünün ve hasat iĢleminde kullanılan biçerdöverin saatlik yağ tüketimi değerleri dikkate alınarak belirlenmiĢtir. Birim üretim alanı baĢına toplam yağ enerjisi girdisi aĢağıdaki gibi hesaplanmıĢtır.
yakıt
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA 827 yağ yağ yağ TE BE E ………..(4) Burada;
Eyağ = toplam yağ enerjisi girdisi (MJ/ha),
TEyağ = traktör kullanımına iliĢkin yağ enerjisi girdisi (MJ/ha) ve BEyağ = biçerdöver kullanımına iliĢkin yağ enerjisi girdisidir (MJ/ha).
Tarım traktörünün saatlik yağ tüketimi, traktörün en yüksek kuyruk mili gücüne bağlı olarak aĢağıdaki gibi belirlenmiĢtir (Öztürk, 2010).
02169
,
0
KMG
00059
,
0
YT
t
max
………...(5) Burada;YTt = traktörün saatlik yağ tüketimi (L/h) ve
KMGmax = traktörün maksimum kuyruk mili gücüdür (kW).
Ayçiçeği üretim iĢlemleri için kullanılan tarım traktörünün maksimum kuyruk mili gücü (KMGmax), traktör anma gücünün (TAG, kW) % 88‘i olarak dikkate alınmıĢtır.
TAG
88
,
0
KMG
max
………...(6) Ayçiçeği hasadında kullanılan biçerdöverin saatlik yağ tüketimi, motor gücüne bağlı olarak aĢağıdaki eĢitlikten belirlenmiĢtir (ASAE, 1994).b b
0
,
004
G
YT
………...(7)Burada;
YTb = biçerdöver yağ tüketimi (L/h) ve Gb = biçerdöver motorunun gücüdür (kW).
Ayçiçeği üretim iĢlemlerinde birim alan için tüketilen yağ enerjisi miktarı, üretim iĢlemleri sırasında traktör ve hasat iĢleminde kullanılan biçerdöver tarafından saatlik olarak tüketilen yağ miktarı, tüketilen yağın ısıl değeri ve traktör ve biçerdöverin alan iĢ verimine bağlı olarak aĢağıdaki gibi hesaplanmıĢtır. ) AĠĠ ( AĠĠ ID ) YT ( YT ) BE (
TEyağ yağ t b yağ t b ………...(8)
Burada;
Eyağ = alan baĢına yağ enerjisi girdisi (MJ/ha), YM = alan baĢına traktörün yağ tüketimi (L/h), IDyağ = yağın ısıl değeri (MJ/L) ve
AĠK = traktörün alan iĢ kapasitesidir (h/ha).
2.3.1.2. Dolaylı Enerji Girdileri
Ayçiçeği üretiminde kullanılan; insan iĢ gücü ile tarım alet/makinaları, kimyasal gübre, tarımsal savaĢ ilaçları (pestisitler) ve tohumluk üretimi için tüketilen enerji miktarları, dolaylı enerji girdisi olarak dikkate alınmıĢtır.
TE PE GE ME ĠE EGdy ………(9) AĠKt AĠKb
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA
828 Burada;
EGdy = dolaylı enerji girdisi (MJ/ha), ĠE = insan iĢgücü enerjisi (MJ/ha),
ME = alan baĢına alet/makina kullanımına iliĢkin dolaylı enerji tüketimi (MJ/ha), GE = birim alana toplam gübre enerjisi girdisi (MJ/ha),
PE = birim alana toplam pestisit enerjisi girdisi (MJ/ha) ve TE = birim alana tohumluk enerjisidir (MJ/ha).
a) İnsan İşgücü
Söke ovasında ikinci ürün ayçiçeği üretimi sırasında insan iĢgücüne iliĢkin dolaylı enerji tüketimi aĢağıdaki gibi belirlenmiĢtir (Öztürk, 2010).
ĠEE ĠA ÇS ĠS ĠE ……….………..(10) Burada;
ĠE = insan iĢgücü enerjisi (MJ/ha), ĠS = iĢçi sayısı (adet),
ÇS = çalıĢma süresi (h), ĠA = iĢlenilen alan (ha) ve
ĠEE = iĢgücü enerji eĢdeğeridir (MJ/h).
b) Tarım Alet/Makinalarına İlişkin Dolaylı Enerji Girdisi
Ayçiçeği üretim iĢlemleri sırasında, her bir tarla uygulaması için kullanılan tarım alet/makinalarına iliĢkin iĢlenen alan baĢına dolaylı enerji tüketimi aĢağıdaki gibi belirlenmiĢtir (Öztürk, 2010). ĠS EIK EÖ TDE TBE MYE ME ………...(11) Burada;
ME = alan baĢına alet/makinaya iliĢkin dolaylı enerji tüketimi (MJ/ha), MYE = alet/makina yapım enerjisi (MJ),
TBE = alet/makinanın tamir/bakım enerjisi (MJ), TDE = alet/makinan taĢıma/dağıtım enerjisi (MJ),
EIK = etkin iĢ kapasitesi (ha/h),
EÖ = alet/makinanın ekonomik ömrü (h) ve ĠS = iĢlem sayısıdır.
c) Kimyasal Gübre Kullanımına İlişkin Dolaylı Enerji Girdisi
Ayçiçeği üretimde kimyasal gübre kullanımına iliĢkin, gübrelenen birim alan baĢına toplam dolaylı enerji tüketimi aĢağıdaki gibi hesaplanmıĢtır (Öztürk, 2010).
l u n n n eş u n n n eş u n n n eş s l lA
K
O
K
A
P
O
P
A
N
N
GE
1 2 1 5 2 1 1 ……….(12) Burada;GE = birim alana toplam gübre enerjisi girdisi (MJ/ha), N = uygulanan azotlu gübre miktarı (kg),
NeĢ= azotlu gübre üretimi için tüketilen enerji miktarı (MJ/kg), P2O5 = uygulanan fosforlu gübre miktarı (kg),
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA
829 K2O = uygulanan potasyumlu gübre miktarı (kg),
KeĢ= potasyumlu gübre üretimi için tüketilen enerji miktarı (MJ/kg), A = gübrelenen alan (ha) ve
n = gübre uygulama sayısıdır.
d) Tarım İlacı Kullanımına İlişkin Dolaylı Enerji Girdisi
Ġkinci ürün ayçiçeği üretimde tarım ilacı kullanımına iliĢkin birim alan baĢına toplam dolaylı enerji tüketimi aĢağıdaki gibi hesaplanır (Öztürk, 2010).
l u n n n eş u n n n eş u n n n eş s l l F F I I H H PE
1 1 1 1 ………...(13) Burada;PE = birim alana toplam pestisit enerjisi girdisi (MJ/ha), H = birim alana herbisit uygulama normu (kg(L)/ha),
HeĢ= herbisit üretimi için tüketilen enerji miktarı (MJ/kg(L)), I = birim alana insektisit uygulama normu (kg(L)/ha),
IeĢ = insektisit üretimi için tüketilen enerji miktarı (MJ/kg(L)), F = birim alana fungusit uygulama normu (kg(L)/ha),
FeĢ= fungusit üretimi için tüketilen enerji miktarı (MJ/kg(L)) ve n = uygulama sayısıdır.
e) Tohumluk Kullanımına İlişkin Dolaylı Enerji Girdisi
Dolaylı olarak tüketilen tohumluk enerjisi aĢağıdaki gibi hesaplanmıĢtır (Öztürk, 2010). TE=EN(TÜE+PTE)………...(14) Burada;
TE = birim alana tohumluk enerjisi (MJ/ha), EN = ekim normu (kg/ha),
TÜE = tohum üretim enerjisi (MJ/kg) ve PTE = paketleme ve taĢıma enerjisidir (MJ/kg).
2.3.1.3. Toplam Enerji Girdisi
Ayçiçeği üretiminde toplam enerjisi girdisi olarak, doğrudan ve dolaylı enerji girdilerinin toplamı dikkate alınmıĢtır.
dy
dğ EG
EG
TEG ……….(15)
Burada;
TEG = toplam enerji girdisi (MJ/ha), EGdğ = doğrudan enerji girdisi (MJ/ha) ve EGdy = dolaylı enerji girdisidir (MJ/ha).
2.3.2. Ayçiçeği Üretiminde Enerji Çıktılarının Belirlenmesi
BaĢlıca çıktılar, ana ürün olarak ayçiçeği tohumları ve yan ürün olarak da bitkinin gövde ve tabla kısımlarıdır. Ayçiçeği üretimi sonucunda elde edilen ana ürün ve yan ürünlerle ilgili olarak kazanılan toplam enerji miktarı aĢağıdaki gibi hesaplanmıĢtır (Öztürk, 2010).
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA
830 Burada;
TEÇ = toplam enerji çıktısı (MJ/ha), AÜV = ana ürün verimi (kg/ha), YÜV = yan ürün miktarı (kg/ha),
Eaü = ana ürünün enerji eĢdeğeri (MJ/kg) ve Eyü = yan ürünün enerji eĢdeğeridir (MJ/kg).
2.4. Ayçiçeği Üretiminde Enerji Etkinliğinin Belirlenmesi
Söke ovasında ikinci ürün ayçiçeği üretiminde enerji etkinliğinin belirlenmesi için Tablo 3‗de verilen göstergelerden yararlanılmıĢtır.
Tablo 3. Tarımsal Üretimde Enerji Kullanım Etkinliği Göstergeleri (Öztürk, 2010)
Gösterge Tanımı Birimi
Enerji oranı = -
Özgül enerji = J/kg
Enerji üretkenliği = kg/J
Net enerji verimi = Çıkan toplam enerji Kullanılan toplam enerji J/ha
BULGULAR VE TARTIġMA
Söke ovasında ikinci ürün yağlık ayçiçeği üretiminde kullanılan girdiler için hesaplanan enerjisi girdisi değerleri Tablo 4‘de verilmiĢtir. Doğrudan ve dolaylı enerji tüketimi 7408,47 MJ/ha olarak hesaplanmıĢtır. Birim üretim alanı (ha) baĢına en fazla enerji girdisini (4112,5 MJ/ha) gübreleme uygulaması oluĢturmaktadır. Ġkinci ürün ayçiçeği üretiminde fazla miktarda azotlu gübre kullanılması nedeniyle, birim alan baĢına toplam enerji tüketiminin % 55,51‘ini gübreleme uygulamaları oluĢturmaktadır. Pullukla toprak ve hasat iĢlemleri, birim üretim alanı (ha) baĢına enerji tüketiminin sırasıyla, % 9,41 ve % 7,82‘sini oluĢturmaktadır. Kültürel iĢlemler içerisinde, en düĢük enerji tüketimi % 2,99 oranıyla ekim iĢleminde gerçekleĢmekte olup, bu uygulamayı % 3,26 oranıyla çapalama iĢlemi izlemektedir.
Ayçiçeği üretiminde, birim üretim alanı (ha) baĢına toplam enerji tüketiminin en yüksek ilk iki uygulamasını azotlu gübre kullanımı ve yakıt tüketimi oluĢturmaktadır. Birim üretim alanı (ha) baĢına toplam enerji tüketiminin % 52,54‘ünü azotlu gübre kullanımı oluĢturmaktadır. Üretim iĢlemlerinde kullanılan traktör ve hasat için kullanılan biçerdöverin yakıt tüketimi, toplam enerji tüketiminin % 23,22‘sini oluĢturmaktadır. Toplam enerji tüketiminin en düĢük oranını (% 0,23) insan iĢgücü oluĢturmaktadır. Yunanistan koĢullarında ayçiçeği üretiminde bu oranlar sırasıyla, % 42, % 33,9 ve % 0,4 olarak belirlenmiĢtir (Kallivroussis ve ark., 2002).
Söke ovasında ikinci ürün ayçiçeği üretiminde, 1870 kg/ha ayçiçeği tohum verimi için, enerji çıktı/girdi oranı 6,63 olarak belirlenmiĢtir. Bununla birlikte, birim üretim alanından (ha) toplam elde edilen ürün olarak tohum ve bitki gövdesi (6145 kg/ha) dikkate alındığında, enerji oranı 14,89 olarak hesaplanmıĢtır. Özgül enerji oranı, sadece birim üretim alanından (ha) alınan tohum miktarı dikkate alındığında 3.96 MJ/kg, üretim sonucunda kazanılan toplam çıktı (tohum + bitki gövdesi) miktarı dikkate alındığında ise 1,2 MJ/kg olarak belirlenmiĢtir. Söke ovasında ikinci ürün ayçiçeği üretiminde, 1 kg ayçiçeği tohumu üretimi için 3,96 MJ enerji tüketilmektedir. Enerji üretkenliği, sadece birim üretim alanından (ha) alınan tohum miktarı dikkate alındığında 0,25 kg/MJ, üretim sonucunda kazanılan toplam çıktı (tohum + bitki gövdesi) miktarı dikkate alındığında ise 0,83 kg/MJ olarak belirlenmiĢtir.
Çıkan toplam enerji miktarı Kullanılan toplam enerji miktarı Kullanılan toplam enerji miktarı Hasat edilen toplam ürün miktarı Hasat edilen toplam ürün miktarı Kullanılan toplam enerji miktarı
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA
831
Tablo 4. Ġkinci Ürün Ayçiçeği Üretiminde Enerji Girdi/Çıktıları ve Enerji Etkinliği
Girdi BaĢına Miktar Hektar (ha) EĢdeğeri (MJ/ha) Toplam Enerji Girdisine Oranı (%) Toplam Enerji
İnsan İşgücü (h) 7,58 17,28 0,23
Pulluk 1,47 3,35 0,05
Çizel 0,5 1,14 0,02
Goble disk 1,06 2,42 0,03
Ekim makinası 1,15 2,62 0,04
Ara çapa (gübreli) 1,37 3,12 0,04
Pülverizatör 0,73 1,66 0,02 Biçerdöver 1,3 2,96 0,04 Tarım Alet/Makinası (h) 13,21 814,45 10,99 Traktör 6,28 265,64 3,59 Pulluk 1,47 50,27 0,68 Çizel 0,5 8,55 0,12 Goble disk 1,06 24,17 0,33 Ekim makinası 1,15 38,53 0,52
Ara çapa (gübreli) 1,37 23,43 0,32
Pülverizatör 0,73 17,37 0,23 Biçerdöver 0,65 386,49 5,22 Yakıt (L) 48,2 1720,26 23,22 Pulluk 18,0 642,42 8,67 Çizel 3,25 115,99 1,57 Goble disk 8,20 292,66 3,95 Ekim makinası 5,05 180,23 2,43
Ara çapa (gübreli) 6,00 214,14 2,89
Pülverizatör 2,45 87,44 1,18 Biçerdöver 5,25 187,37 2,53 Yağ (L) 0,67 4,36 0,06 Pulluk 0,07 0,46 0,006 Çizel 0,02 0,16 0,002 Goble disk 0,05 0,34 0,005 Ekim makinası 0,06 0,36 0,005
Ara çapa (gübreli) 0,07 0,43 0,006
Pülverizatör 0,04 0,23 0,003 Biçerdöver 0,36 2,37 0,032 Kimyasal Gübreler (kg) 114 4112,50 55,51 Azot (N) 86,5 3892,50 52,54 Fosfor (P2O5) 27,5 220,00 2,97 Tarımsal İlaçlar (kg) 1,0 241,50 3,26 Herbisit 0,5 134,50 1,82 Ġnsektisit 0,5 107,00 1,44 Tohumluk (kg) 9,47 498,12 6,72
Toplam Enerji Girdisi (MJ/ha) 7408,47 100,00 Doğrudan Enerji Girdisi 1724,62 23,28
Dolaylı Enerji Girdisi 5683,85 76,72
Çıktılar (kg)
Tohum 1870 49181,0 44,6
Gövde 4275 61132,5 55,4
Toplam 6145 110313,5 100,00
Toplam Enerji Çıktısı (MJ/ha) 110313,5 ENERJĠ ETKĠNLĠĞĠ Tohum Toplam
Enerji Oranı 6,63 14,89 Özgül Enerji (MJ/kg) 3,96 1,20 Enerji Üretkenliği (kg/MJ) 0,25 0,83 Net Enerji Verimi (MJ/ha) 41772,53 102905
SONUÇLAR VE ÖNERĠLER
ĠĢletmelerin mekanizasyon alt yapısı için enerji verimliliği yüksek olan teknolojilerden yararlanılmalıdır. Güç kaynağına uygun kapasitede alet/makina kullanılmalıdır. ĠĢletme için gerekli güç optimizasyonu sağlanmalıdır. Tarım alet/makinaları tam yükte ve verimli olarak çalıĢtırılmalıdır. Ayçiçeği üretim iĢlemlerinde kullanılan tarım alet/makinaları ile çalıĢma sırasında gerçekleĢen yakıt
IMCOFE’16: INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY CONGREE of EURASIA
832
tüketimleri dikkatli bir Ģekilde izlenmelidir. Kullanılan alet/makinaların güç gereksinimleri değerlendirilerek, yakıt tüketimini azaltıcı önlemler alınmalıdır. Tarımsal üretimde uygulanan gübrelerden beklenen yararın elde edilebilmesi için gübrelerin genel karakteristik özelliklerini bilmek ve etkili bir Ģekilde kullanmak, gübre kullanım zamanlarını ve tekniğini bilmek, gübreleme programını gübre kullanım etkinliğine yön veren faktörlere göre ayarlamak son derece önemlidir.
REFERANSLAR
Aysu, A. (2010). Türkiye‘de Ayçiçeği Tarımı. Ankara.
Erdoğan, Y. (2009). Tarımsal Üretimde Enerji Girdi Çıktı Analizlerinde Kullanılacak İnternet Tabanlı Bir Yazılımın Geliştirilmesi. (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesin Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Kallıvroussis, L., Natsis, A., Papadakis, G. (2002). The Energy Balance of Sunflower Production for Biodiesel in Greece. Biosystems Engineering 81(3), 347–354.
Öztürk, H.H. (2010). Tarımsal Üretimde Enerji Yönetimi. Hasad Yayınevi, Ġstanbul.
Rodrigues, G.C., Carvalho, S., Paredes, P., Silva, F.G., Pereira, L.S. (2010). Relating Energy Performance and Water Productivity of Sprinkler Irrigated Maize, Wheat and Sunflower Under Limited Water Availability. Biosystem Engineering 106, 195204.
TUĠK. (2010). Türkiye Ġstatistik Kurumu, Ankara.
