Meşveret ve Abdüihamii
M
eşveret 1895’te Paris’te yayma başlamış Türkçe bir dergidir. Ayda iki kere Fransızca ilâveyle çıkar, hem dışardaki Türklere hitap eder, hem de Abdülhamit yönetimindeki OsmanlI topraklarında satılırdı. Padişahın diktasına başkaldırmış ve bu nedenle Avrupa’ya kaçmış Jön Türklerin organıydı Meşveret... O çağda Türkiye’de Posta örgütü yabancıların elivdeydi. Her kötü işin bir iyi yanı bulunur derler; yabancılar elinde bulunan Posta ör gütü A.bdülhamit’in denetiminden uzak kaldığı için Meş veret yurt sınırlarından kolayca giriyor, aydınlara ulaşı yordu.Dergiyi yöneten Ahmet Rıza beydi. Ahmet Rıza bey, Maarif Müdürü olarak çalıştığı Bursa’dan Paris’e kaçmış, Abdülhamit yönetimine karsı savaş bayrağını açmıştı. Abdülhamit, Meşveret’i ya da Meşveretçileri ele geçirse bir kasık suda boğacaktı. Ne var ki, o zamanın Avrupası, Padişahı tutmuyordu. Bir ara Leon Bourgeois başkanlı ğındaki Fransız Hükümetini, Meşveret'i kapatmaya ve sorumlusunu Fransa dışına sürmeye razı etmişti. Ancak Fransa’nın aydın kamuoyu baskı yapınca Fransız Hükü meti geri çekilmek zorunda kaldı.
Bunun üzerine İlginç bir kararla Abdülhamit, Paris’te ki Meşveret yöneticileri aleyhine dava açtı.
Dava konusu, Padişahın kişiliğine hakaretti.
Meşveret’te yayımlanan yazılarda Abdülhamit’e açık ça saldırılar vardı, ve şu sıfatlar kullanılmıştı:
— Dolandırıcı.. Müslümanların yüzkarası.. Soysuz ti ran.. Cellât.. Kanlı Majeste.. Kanlı despot.. Koyun sürü süne çobanlık eden kurt- Kızıl sultan.. Tanrının laneti..
1897 Temmuzunda Paris’teki Türk Elçiliği davayı açtı. Dokuzuncu Seine Mahkemesinin baktığı davada Meşveret’i ünlü Clemenceau savundu.
Mahkeme, yazıları yazanlar ile sorumlu müdürün 16’ şar frank ödemesine ve bu cezanın teciline karar verdi.
O yıllarda Fransız aydınlan, Jön Türk hareketiyle ya kından ilgileniyorlardı. Clemenceau'nun Meşveret davası nı üstüne alması da bunu gösterir. Bugün de dünyanın çeşitli kesimlerindeki ilerici hareketler «Jön Türkler» di ye nitelenir. Paris’teki Jön Türk hareketi bu kadar etkili olmuş ve uzun sürmüştür.
Hareketin başlangıcını bulmak için 1860'lara kadar uzanmak gerekir. Namık Kemal ile Ziya Paşa’nın Batı ülkelerindeki çabalarını incelemek ilk Jön Türk akımına değgin bilgiler edinmemize yarayacaktır.
Jön Türk hareketi önce edebiyata dönüktü, sonra da politik nitelik kazandı.
En sonunda Abdülhamit’in tahttan indirilmesine kadar vardı. ^ ,
Böylece Jön Türk diliyle «koyun sürüsüne çobanlık eden kurt» 33 yıllık saltanatından oluyordu.
Ne var ki, Sultan’ın devrilmesi bir işe yaramadı, imparatorluk sınırlan içinde yaşayan çeşitli uluslara milliyetçilik ateşi düşmüştü. Hep birden baskaldınyorlar- dı. Osmanlılık toplayıcı bir kavram olmaktan çıkmıştı. Türkler milliyetçilik eğilimine kaydıklarında imparatorlu ğun temel düzeni aleyhine bir tutuma sapmış oluyorlardı. Yarı sömürge düzeni ağırlaşıyordu.
33 yıllık karanlık baskı rejiminden sonra elde edilen özgürlükler, kullanmasını bilmediği cici oyuncaklar gibi halkın ellerinde kırıldı.
Tarihimizin bu ilginç sayfalan bize büyük dersler ve rir. Abdülhamit’in Meşveret’e açtığı dava, yurt içinde olsa bir anda yok edeceği bir yayın organına karşı Fransa hu kukunu kullanmak zorundan doğmuştur. Bu çapraz da Padişahın içerdeki ve dışardaki tutumunu belirler.
En sonunda kazanan, gene Meşveret olmuştur.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği T a h a To ros Arşivi
