Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:1-2003
*Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ortodonti AD
HEADGEAR KOOPERASYONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİNDE HASTALAR VE
VELİLERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ
Dr. Uğur AĞAR* Dr. Cenk DORUK* Dr. Hasan BABACAN* Dr. Altuğ BIÇAKÇI*
ÖZET
Çalışmada headgear takma süresi konusunda hasta ve hasta velilerinin, doktorlarını ne kadar doğru bilgilendirdikleri araştırılmıştır. Çalışmamızda, tedavisinde headgear kullanılan 17’si erkek, 24’ü kız ortalama yaşları 13 olan, 41 hasta kullanılmıştır. Hastalar günde en az 16 saat headgear takmaları konusunda uyarılmış ve ne kadar headgear taktığını öğrenmek için zaman ölçer modülle izlenmiştir. Ölçümlerde hastaların %51’inin apareyini önerildiği gibi kullandığı görülmüştür. Apareyini önerildiği gibi kullanılıp kullanılmadığıyla ilgili soruya hastaların daha tutarlı cevap verdiği görülmüştür.
Anahtar kelimeler: Kooperasyon, zaman ölçer
headgear
SUMMARY
Forty-one patients who wear headgear were included in the investigation, 17 boys 24 girls, mean 13 years of age. The patients were instructed to wear headgear for at least 16 hours per day and they were monitorized with electronic module timer to evaluate the number of hours the patients wore the headgear. Fifty-one percent of the patients were found to have worn their headgear as recommended. When the patients and their parents were asked if the headgear was used as recommended or not, the patients were found to be more consistent in reporting the hours they thought they did wear headgear.
Key words: Compliance, headgear timer
GİRİŞ
Ortodontinin amacı; ortodontik anomalinin
meydana gelmesini önlemek, meydana gelmiş ortodontik anomaliyi tedavi etmek ve elde edilen
sonucun kalıcı olmasını sağlamaktır.15 Ortodontik
tedavinin başarılı olması ise bir dizi faktöre bağlıdır. Bunlar arasında klinisyenin bilgi ve becerisinin yanı sıra hasta kooperasyonu ve velilerin etkin işbirliği de önemli yer tutmaktadır. Hasta kooperasyonunda oluşabilecek bir problem, ideal tedavi planı ve mekaniklerini olumsuz
etkileyip, tedavi süresini uzatabilmektedir.2,13,16
Ortodontide oldukça sık kullanılan apareylerden
olan headgearler’in, ilk kullanımı 1800’lü yıllara dayanır.7
O günden bugüne kadar geçen süre zarfında headgearlerin kullanımını kolaylaştıran pek çok yapısal yenilikler olsa da, kooperasyon sorununu çözmede
istenilen düzeye ulaşılamamıştır.3
Bir kısım araştırmacı;1,6,9,10,11,12,14,17 headgearlere
alternatif olarak vidalı apareyler, magnetler, pendulum
apareyi, coil springler, Keleş Slider, implant, mini implantlar ve Wilson arkı, gibi kooperasyon gerektirmeyen bir takım intraoral distalizasyon yöntemleri ortaya koymuş; fakat bu apareylerin kullanımı sırasında yaşanan; diş çürümesi, anterior dişlerdeki protrüzyon, hijyen, ankraj, kooperasyon, cerrahi gibi pek çok problem, headgeari yıllar boyu vazgeçilmez kılmıştır. Bu sebeple headgear kooperasyonunu etkileyen faktörler ve hasta kooperasyonunun arttırılması konusu pek çok araştırmacının ilgisini çekmiştir.
Cureton ve ark.,3 1993 yılında yaptıkları çalışmada,
hastaların headgearlerini söyledikleri sürenin yarısı
kadar taktığını saptamışlardır. Headgear timerla
izlendiklerini bilmeyen 28 hasta üzerinde yaptıkları diğer bir çalışmada ise, 14 hastaya günlük takma süresini işaretleyebilmeleri için headgear çizelgesi vermişler ve bu hastaların çizelge verilmeyen 14 hastaya göre daha
Cumhuriyet Üniversitesi Cilt:6 Sayı:1-2003
Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi
29
Güray ve Orhan,8 1997’de imal ettikleri ve
laboratuvar şartlarında % 100 güvenilir olduğunu ispatladıkları Selçuk Type Headgear Timerla 10 hastada yaptıkları çalışmada, hastaların headgearlerini arzulanan takma süresinin %63’ü kadar taktıklarını fakat zaman
ölçerli headgear ile izlendiklerini öğrendikten sonra, takma sürelerini % 26 oranında arttırdıklarını ve arzulanan takma süresinin % 89’una ulaştıklarını rapor etmişlerdir.
Doruk ve ark.,5 toplam 46 hasta üzerinde yaptıkları
çalışmada ilk 2 aylık periyotta apareyini önerildiği gibi kullanmayan hastaların uyarılmayı takiben günlük takma sürelerini 9.5 saatten 14 saate çıkardıklarını ifade etmiş ayrıca, tedavi başında apareyini önerildiği gibi takan hastaların zaman ölçerli headgearle izlendiklerini bilmemelerine rağmen 6 aylık tedavi süresi boyunca apareylerini önerildiği gibi kullandıklarını ifade etmişlerdir.
Günümüzde zaman ölçer modülleri kullanarak hastanın ne derece koopere olduğunu anlamak mümkündür fakat maddi problemler ve kimi modüllerin kullanılmasında bilgisayar desteğinin gerekli olması bu modülleri rutin olarak kullanılmasını güçleştirmektedir. Çalışmamızda hasta ve hasta velilerinin headgear takma süresi konusunda ne kadar doğru bilgi verdiği araştırılmıştır.
MATERYAL ve METOT
Çalışmamızda 17’si erkek, 24’ü kız olmak üzere yaşları 10 ile 16 arasında değişen ve ortalama yaşları 13 olan sınıf 2 bölüm 1 malokluzyona sahip toplam 41 hasta kullanılmıştır. Hastaların hepsi Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ortodonti Kliniğine başvuran hastalar içinden seçilmiş olup hastaların hiçbirinden malzeme parası dışında herhangi bir tedavi ücreti alınmamıştır. Hastalar 3 farklı doktor tarafından tedavi edilmiştir.
Yapılan analizler sonucu hastalara servikal headgear takılması uygun görülmüş ve hastalara günde en az 16 saat headgear takmaları gerektiği söylenmiştir. Hastaların istenilen miktarda headgearlerini takıp takmadığını saptayabilmek için headgearin enseliğine zaman ölçer modül takılmış ve ne hastaya ne de velisine hastanın zaman ölçerle izlendiği söylenmemiştir. Hastalara 2 ay sonrası için randevu verilmiş ve bu randevuda hastaların headgearlerini ne kadar kullandığı ölçülmüş ve aynı seans hastalara ve velilerine apareyin önerildiği gibi kullanılıp kullanılmadığı sorulmuştur.
BULGULAR
İki aylık periyodun sonunda yapılan ölçümlerde hastaların %51’inin apareyini önerildiği gibi günde en az
16 saat taktığı ölçülürken, %49’unun ise apareyini önerildiği gibi kullanmadığı görülmüştür. Apareyin önerildiği gibi kullanılıp kullanılmadığıyla ilgili soruya hastaların %73’ü evet, %27’si ise hayır yanıtını vermiştir. Aynı soru velilere sorulduğunda velilerin %80’i evet, %13’ü hayır, %7’si ise bilmiyorum yanıtını vermiştir. Bu durumda hastaların %22’sinin velilerin ise %29’unun doğruyu söylemediği saptanmıştır.
TARTIŞMA
Elde edilen bulgular sonucu hastaların, headgear kullanma konusunda velilere göre daha büyük bir oranda doğruyu söylediği saptanmıştır. Bu da bize, apareyi kullanma konusunda hastanın, ebeveynine göre daha doğru bilgi verebileceğini göstermektedir. Bunun sebebi ebeveynin, çocuğunun gerçekten apareyini önerildiği gibi taktığını sanması olabileceği gibi apareyin önerildiği gibi takılmadığını bildikleri durumlarda ise tedaviye ara verilebileceği endişesini taşımaları velilerin bir kısmını doğru söylemekten alıkoymuş olabilir. Çocuğun, tedavinin içeriğine ilişkin kaygı ve sorumluluğunun olmaması ya da çok düşük olması, apareyin kullanılmasına ilişkin sorulara (olumlu-olumsuz) daha net yanıtlar verebilmesine olanak kılarken; ebeveynin, gerek tedavinin içeriği, gerekse çocuğunun sağlıklı bir tedavi sürecinden geçmesi konusunda daha fazla kaygı ve sorumluluk taşıması nedeniyle, sorulan sorulara net olmayan yanıtlar verebildiği görülmektedir.
SONUÇ
Ortodontik tedavi sürecinde uygulanan birtakım apareyler, kimi zaman ağrı kimi zamanda estetik kaygılar nedeniyle önerildiği gibi kullanılmamaktadır. Uygulanan tedavinin sürekliliği ve etkinliği açısından, apareylerin önerildiği gibi kullanılıp kullanılmadığını bilmek önemlidir. Bu gibi durumlarda en sık uygulanan ve en basit yöntem hasta ve hasta velisini sorgulamaktır. Yaptığımız çalışma bu sorgulama sonucunda hastaların kendilerinden, ebeveynlerine göre daha doğru ve sağlıklı sonuçlar alınabileceğini göstermektedir.
Cumhuriyet Üniversitesi Cilt:6 Sayı:1-2003
Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi
30
1. Adams CP.: The design and construction of removable appliances. Ed 4, Bristol, England, John Wright & Sons, 1970. 2. Allan TK., Hodgson EW. (1968): The use of personality measurements as a determination of patient cooperation in an orthodontic practice. Am. J. Orthod., 54: 433-440
3. Cureton SL., Regennitter FJ., Yancey JM. (1993): Clinical versus quantitative assessment of headgear compliance. Am. J. Orthod. and Dentofac. Orthop., 104: 277-284.
4. Cureton SL., Regennitter FJ., Yancey JM. (1993): The role of the heargear calendar in headgear compliance. Am. J. Orthod. and Dentofac. Orthop., 104: 387-394.
5. Doruk C., Ağar U., Babacan H.: The role of headgear timer in extra oral cooperation. Yayına kabul edilmiş makale. 6. Gianelly AA., Vaitas AS., Thomas WM., Berger D. (1988): Distalization of molars with repelling magnets, case report. J. Clin. Orthod. 22: 40-44.
7. Graber TM., Swain BF. (1975): Current orthodontic concepts and techniques. 2nd ed. St. Louis: CV Mosby, 365-452.
8. Güray E., Orhan M. (1997): Selçuk type headgear-timer. Am. J. Orthod. and Dentofac. Orthop., 11: 87-92.
9. Hilgers JJ. (1992): The Pendulum Appliance for Class II non- compliance therapy. J. Clin. Orthod. 26: 706-714.
10. Jones RD., White MJ. (1992): Rapid Class II molar correction with an open coil jig. J. Clin. Orthod. 26: 661-664. 11. Keleş A. (2002): Unilateral distalization of a maxillary molar with sliding mechanics, case report. J. Orthod., 29(2): 97-100.
12. Linkow LI. (1970): Implanto Orthodontics. JCO, 4: 685-705.
13. Nanda RS, Kierl M J (1992): Prediction of cooperation in orthodontic treatment. Am. J. Orthod. and Dentofac. Orthop., 102: 15-21.
14. Ryuzo K. (1997): Mini-implant for orthodontic anchorage. Angle Orthod., 31 (11): 763-767.
15. Ülgen M. (1993): Ortodontik Tedavi Prensipleri. 4. Baskı. İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, İstanbul.
16. Weiss J, Eiser HM. (1977): Psychological timing of orthodontic treatment. Am. J. Orthod., 72: 198-204.
17. Wilson RC, Wilson WL. (1988): Enhanced orthodontics: Book 2, force systems
mechanotherapy manual. Denver, Colarado: Rocky Mountain Orthodontics.
Yazışma Adresi:
Dr.Uğur Ağar
Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı 58140 SİVAS
