RECAİZADE EKREM
Recaizade, edebiyatım ızda derin izler bırakmış bir şahsiyettir. O ,
taham m ül edilm ez ıztıraplara göğüs geren talihsiz bir baba idi.
Edib Hakkı Süha, üstadın hayatını, eserlerini ve edebiyattaki
mevkiini bu sahifelerde büyük bir salâhiyetle anlatm aktadır.
Yazan:
Hakkı Süha
m
E d e b i y a t ı m ı z d a ç o k d e r in izler b ı r a k m ı ş olan ü sta d Reoai z ad e M a h m u t E k r e m N e j a t (s o lu n d a ) v e E r c ü m e n t E k r e m ( sa ğ ın d a) ile bil* a r a d a , A ltta ü s
t a d ı n b i r portres i. .
T
Ü R K e d e b iy a tın d a d e rin iz b ı ra k m ış şa h s iy e tle rd e n b iri de R ecai z a d e M a m u t E k re m B eydir. U zu n b ir b o y , so n d e re c e d e zarif b ir kılık. K u m ra l s a k a lın a k ib a r g ü lü şü n d e n ince b ir ışık d ö k ü lü y o r sa n ırsı nız. G ö z le rin d e ta tlı b ir m a h z u n lu k s e zilir. U zu n v e ız tıra p lı b ir ö m rü n izi, b u g ö z le re ç ö k m ü ştü r.Bir çiçek nasıl k o k u s u n d a n h a b e r siz y a şa rsa , M a h m u t E k re m de, m ü ste s n a k ib a rlığ ın ı öyle taşırd ı. Ç a ğ d a ş la rın ın en ileri g ele n le ri o n a : — Ü sta t! D e rle rd i. E v e t, a m m a b u ü s ta t sö zü n e sak ın b u g ü n k ü m ân a sın ı v erm ey in iz. Ş im d i «B abıâli» ü s ta t d o lu . «A zizim », m o n
-şer» tâ b irle ri u n u tu la lı b eri, a rtık h e r k e s; ü sta t lâfın ı k u lla n ıy o r.
E k re m B eyin ü sta tlığ ı b ö y le değil.
« E k r e m ki a s r ı m ı z d a üst adı m u k te d a d ır » « D e rs o lm a sın mı o n d a n b i r söz o lu n ca sadır»
B eytini, b u ü n v a n ın b e ra tı gibi k a b u l ed eb iliriz. « Z e m z e m e » lerin asıl s a hibi, e tra fın a feyiz saçm ış, n u r ve irfan şakiliği etm iş, bilgi v e ru h su n a ra k , g e r ç e k te n ü s ta t olm u ştu .
B ir k ıt’asile k e n d i d o ğ u m tarih in i, ta rih in a ln ın a y a z m ıştır:
«iki yıl e v v el e ğ e r gelse idim d ü n y a y a , Y in e e ts ey d i b a n a «E k rem » i m a h l a s eb ve ced; Elften k a t ’ı n a z a r m e v l i d im i n ta r i h i
M a h la s ım d a n b ilin ird i b ih es ab ı ebced»
« E k ıe m » e b c e t h e sa b ile « 2 6 1 » e d e r, «ejf» d e b in « 1 2 6 1 » , iki yıl so n ra
S a h ife : 0
d o ğ d u ğ u n a g ö re « 1 2 6 3 » d e d ü n y a y a g eld iğ i an laşılır.
O, niçin ü s ta ttır? Ş u n u n iç in d ir ki R ecai z a d e ile y e p y e n i b ir s a n ’a t inanışı ve b ir b e d iiy a t ölçüsü m e y d a n a g el m iştir.
G e re k «zem zem e» lerin m u k a d d e - m e le rin d e , g e re k se M en em en li T a h irin « E lh an » için y a zd ığ ı « T a k d iri E lh an » d a , o z a m a n a k a d a r hiç b ilin m e y e n b ir « san ’a t ve estetik » b a y ra ğ ı açılm ıştı. K e n d isin in h e m m ü lk iy e, h e m G a la ta sa ra y su lta n îsin d e m u allim oluşu, m e m le k e t gençliğini d e o n u n k u v v e tli a v u ç la rın a v e rm iş v e b ir y a n d a k â ğ ıtla m ü re k k e b i işlerk en , b ir y a n d a n d a canlı ese rle r y etiştirm işti.
« E k rem » in ü sta tlığ ı işte b ö y le b ü y ü k b ir g erçek tir. K en d isi: « T e f e k k ü r ü s e v e ri m m a h r e m i m e lâ lim d ir» D er. Bu, o n d a d ü şü n m e ğ e m e y y al b ir ru h u n v a rlığ ın ı gö sterir. B aşk a b ir şiirin d e d e :
« D ik ü p n e zz are m i b i r necm i p e r t e v e fşane D ü ş ü n cey i s e v e rim m u tta s ıl h a m u ş a n e »
B eytini o k u y o ru z. D ü şü n m ek , b e y in ik lim in d e bir « so n d a j» dır. F ik ir a rte z iy e n in i fışk ır ta n b u rg u o n d a n yap ılır. R e c a i z a d e n in d ü şü n m e y i se v m e sin d en , d ü şü n ü şe m e y y a l b ir ru h ta şı m a sın d a n , n e d o ğ d u ? O n d a nasıl b ir d e rin te fe k k ü r âlem ile k a rşılaşırız? D ü şünce, E k re m e h a n g i felsefî u fk u n g e nişliğini v e rm iştir?
E se rle rin d e b ö y le d erin lik lerin , y ü k se k sezişlerin u ğ u ltu lu d a lg a la n ışı g ö rü lü r m ü ?
B u n a k ısa c a : — H a y ır!
D iyeceğiz. Ç ü n k ü d ü şü n c e o n d a fik ird e n ço k hissi işley en b ir şair d a lg ın lığıdır. « D ü şü n m ek » i d a h a z iy a d e ta h a y y ü l y e rle rin d e k u lla n m ıştır, sa n ı y o ru m .
Z a te n eserlerin i to p lu b ir b a k ışla m ü şa h e d e a ltın a a ld ığ ım ız z a m a n , k i ta p h ü k ü m le rin in ço ğ u n a o rta k o la m a yız.
Ç o k ince, p e k h assas, g a y e t ra k ik d iy e s ıfa tla n d ırıla n « E k rem » B e y d e n e b a ş d ö n d ü re n b ir y ü k sek lik , n e ru h la ra ü rp e rm e le r v e re n b ir d e rin lik v a rd ır. Şair, k e n d in i g ö n ü l fırtın a la rı, ru h c e h e n n e m le ri içine a ta c a k fe lâ k e tle re u ğ ra d ı. O n u n b a b a lık ız tırab ın ı, b alığ ın k a rn ın d a k i «Y unus» v e «E y ü b » p e y g a m b e rle r b ile ç ek m em iştir.
E v e t a m m a , b ü tü n b u iç m ah şeri, iç in d e n k a sırg a u ğ u ltu la rı, k a r ta l çığ-
—■ A r k a s ı 24 iincü s a y f a d a —
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a Toros Arşivi
