Konya' da marketlerde satışa sunulan broiler karkaslarında termofilik campylobacter türlerinin varlığı ve dağılımının araştırılması

Vct. Bil. Derg.(2006), 22,3·4: 85·90

KO

NYA'DA

MARKE

TLERDE

SATıŞA

SUNULAN BROiLER KARKASLAR

INDA

T

ERMOFiLiK

CAMPYL

OBA CTER

T

ÜRL ERiNiN

V

ARLlGl

V

E

D

AGILlMININ

AR AŞTI RILM ASI·

Mehmet Halit Minnar1@ Yusuf Doğruer2

Invcstigation on the Presenee a

nd

Dispersion of Thermophilie Campylobacter Speeies

in Broiler Careass Parts Sold at Retall Market in Konya

Özel: Bu araştırmada, breller karkas parçalarındalermolilikCampylobaeter türlerinin (C.jejuni ,C.co/i, C.ları) varlığı araşlırıldı.Bu amaçla Konyapiyasasında satışasunulan broiler karkas parçalarından(but,göğüs,kanat) 120 numune incelendi. Araştırmasonucunda butlann 26, göğüslerin 35, kanaııarın31 tanesinde etken izole edildi.Toplam 92 nu-munede izole edilen Cempylobectet' lerin 24 adeli C.jejuni (%20), 29 adeli C. coti (%24.17) ve 39 adeli C. lari (%32.5) olarak idenlifiye edildi. Araştırma verilerine göre broiler karkaslarınınyüksek bir.düzeydo lermolilik Camp-ylobaeterlürleriile kanlamineolduğuve halksağlığı bakırmr.danbüyükı,ıam:-rzottiO kanaatlnevarıldı.

Anahtar Kelimeler: Campylobaeter, Termofilik, Br.ıilercareass.C.jejuni, C.eoli,C.''')i

Summary: In this sludy, raw chicken meal pieces are examined for the presence of lhermophilicCampylobaeter spe -cies(C.jejuni,C.eoli,C.ları). A totalol 120 samples ol raw chicken meal pieces (thigh,breasl,wing) were analysed for human consumptionsale al Konya market. Campylobaeter was isolaled from 26 of the thiçh, 35 ol Ihe breası and 31ol Ihe wing. Total of Ihe 92 positive samples are idenlified as 24 pieces are C.jejuni(20%) ,29 pieces are C.eoli (24.17%) and 39 pieces are C. lari (32.5%).According lo the data ol Ihe research,Ihe proportion of conlaminal ed chicken carcasses wilh Ihermophilic Campylobacter spp.was in high levels.itis Ihoughl that it is very important lor publichealth.

Key Words: Campylobaeter, Thermophilic,Broiler careass, C.jejuni, C. eoli,C.lari

Gırış

Cempyton»: rk' , çeşitli evcil ve yabani hay-vanlar ile im..:' ,.ı ı n Sıı , 'rirn ve genital sistem in-Ieksiyonlann.,Irl SOl ıın l:J oldukları gibi, bu ko-nakçıları n norrnat ücratarmda da bulunabilen mikroorqro-ızrna ta dır. Önceleri V.cholera ile "Vib-rio" cinsi tçerisfnoe incelen mi ş olan Camp -ylobactelleri ilk kez Ingiltere'de.1913 yılında Mc Fadyean ve Stockman, abort yapan koyun.ve sı­ ğırlardan mikroaerafilik Vibrio'lar olarak izole et-mişlerdir(Ullman, 1979; Arda ve ark., 1982). 1970'li yıllarda C. jejunlnin önemli birzoonotik patojen ol-duğu belirlenmiş. geliştirilen yeni tekniklerin uy-gulanmas ı ile Campylobactollerin nedeni an-laşılmayan bir çok hastalığın etkeni olduğu ortaya konulmuştur (Timoney ve ark., 1988; Baysal ve

Güler. 1992). Campylobacter selektif besiyerlerin in geliştirilmesinden sonra, insanlarda Camp -ylobactellerden kaynaklanan enteritislerinin Sa l-monella ve Shigella enteritislerinden daha yaygın

olduğu, insidensinde de sürekli bir artış görüldüğü

bildirilmiştir (Riordan ve ark., 1993). Blaser ve ark. (1983b), hastanelere başvuran enteritisli insanla rı n dışkı örneklerinden %1.0 oranında Shigella, %2.3 oranında Salmoneıla, %4.6 oranında da C. jejuni izoleetmişlerdir.

Karnpilobaktericzls, çoğunlukla pişmemiş ya da azpişmiş kanatlı, sığırve domuz eti ve pastörize edilmemiş sütlerin tüketimiyle meydana gelen ve ekonomik yönden önemli bir zoonozdur (Skirrowve ark.,1981; Diker, 1987;Kwiatek ve ark.,1990; Sk ir-raw, 1990; Butzler ve Dosrerom, 1991; Shane, 1992). C. jejuni ve C. coli enteritislerinin et i-Geli şTarihi:16 .11.2006 @: hali t nıi n nar@ my ne l.eom

•Birinciyazarınaynıisimli Dokt o ratezindenözet lenmi şt ir.

1. obcl I!!içFirmasıKonyaTemsilciliği.HavzanMahallesi .EbussuudEfendi Cad.,KONY.A 2.SelçukUniversi tesi Veterine r Fakültesi , BesinlIijyenive Teknolojis iAnabilimDalı.KONYA

,ıı~~AR.[)()(jRUF.R

yok>jisınde tavuk etlerinin rofü üzerinde yapı lan ça-lışmalar, tavuk eti tüketimi ile kampilobakteriozis riskinin aml Q ınl ortaya koymuştur (Harris ve ark., 1986; Skirrow, 1990). ABD'de Campylobacter en-tennslenmn%48'inin tavukelitüketimisonucu mey

-dana geldiQibıldıriımektedir(Skirrow, 1990).

C. jejun/ nin, insanlarda kanatlı eti tüketimine baQIı otarak meydana gelen besinzehinenmelerinin predominant türü ok1~u (BUlzler ve Dosrerom, 1991; Shene. 1992) ve insanlarda tıbbi müdahale gerektiren akut gastroenteritis olgula rının"IoJ-14'ünü oluşturdu{ıu belirtilmiştir (Diker ve Yardımcı, 1989; Kwiatek veark.. 1990).

Kanallıürünlerin termolilik Campylobaeterıürleri

ile konlam ine olduQu, kanatlı kesimhaneleri ve

ka-nallı eliişlemetesislerindeyapılanpek çokaraştırma

ile ortaya konulmuştur (Prescotl ve Geliner, 1984: Beker ve ark., 1986; Dikerve Yardımcı, 1989; Jones ve ark., 1991). Baker ve anı:. (1986), tavuk de-rilerinde%20-100oranında C.jejun; izole ettiklerini, kesimden sonra buoranı n karkastarda %70-100 ol-duQunu bildirmişlerdir. Araştırmacılar tavuk densine göre karkasta daha yüksek oranda C.~JUnitespit edilmesıni iç organları n çıkarılması sırasında mey-dana gelen kontaminasyonla ilişkileOOirmşlerdir.

Shane (1991), terrnofılik Campy1obaeter'leri bro-üenenn%90' ında, hindilerin% 100'ünde, Ordeklerin

%88'IOOe lespıl eniQini bildirmiştir. Blaser

v

e

Rener (1981),

C.

jejUnlnin en uygun üreme slcaklıOının 42"C olması dolayısıyta kanatlı türlerini lercihetliQini açıkla mıştı r.

Polonya'da 839 kanatlı karkası üzerinde ya-pılan bir çalışmada (Kwialek ve ark., 1990) kar-kasta nrı %80.3'Onden Campylobaeter türteri izole edilmiştir. Atanassova ve Ring (1999),Almanya'da tüketime sunulan tavuk karkaslarının% 41.9'unun

Campylobacter türleri lre kontam ine oldu{ıunu ,

bunun da%43'nün C. jejuni ve%13 'nün C.colio l-duğunu sapta m ı şlardı r. Kramer ve ark. (2000), da inceıedrkıe n kanatl ı ellerinin % 83.3'UnUn Cam

p-ylobaeter turleri ile konlamine olduQunu ve C. je· ıunInin %77.3'lükoranla preocmmant

t

ür

olduQunu bildırmişlerdir.

C.

jejun/ nin %28-64 arasında de-Qışenoranlardatavuk karkastannda mevcut cHduQu çeşitli araştı rmacıla r (Oo sterom veatk.. 1983;'Park vear1ı. 1991:Wempe ve ark., 1983:Uyttendaele ve arx., 1999: Dufrenne ve atk.. 2(01) tarafından be-lirtilmiştir. Shih (2000), 'raceı-raıwen'ee tüketime sunulan 95 tavuk numunesinin 34'ünde tam kar-kasta. 32tanesindeiç organlarda (ta şlı k, karaciQer)

ve

29 Ianesinde de karkasm deOişik bölgelerinde (but,gOQus, kanat) enteropatcienık Campyfobacter

66

türlerinitespitetmiştir.

Bu çalışma, broiler karkas parçalarında tbut.

göOus ve kanat) termofilik Campylobacter

t

ü

nennm

varilQı nlvedaQı lım ı n l septemekamacıyla yapıldı.

Materyal ve Metot

Araştırmada,Konya'da çeşüü markellerde

par-çalanmış olarak satışa sunulan broüer lenn but,

gOOus ve kanat kısımlanndan 40'ar adet olmak üzere toplam 120 numune lesadüfi örnekleme yön

-temiyle toplandı . Numuneler sterit terbatara alm

-dıktan sonra soğuk termasların içerisinde aseptik

şartlardalaboratuaraulaştırı Id ı.

Standart suş olarak Refik Saydam Hılzıs ıhha Merkezinden elde edilen Campylobaeter jejuni (RSKK NO:02022) ve campylobacter coli (RSKK NO:03(35)suşları kullanıldı.

Te rrnolılik CampyfObactellerin tzoıasvon ve

ıdenlllikasyonu,

rocc

and Drug Adminislration

(Anan, 20(1) taralından bildirilen yöntem esas ah-narakgerçekleştirildi.

Cn zengtnleştirme amacıyla her birbroüer kar-kasparçası derisi ilebiBkle 259tarnhpüzerine 225 ml suplerrent ilave edilmiş Bolton Broth eklenerek stomacherde 15 saniye süreileparçalama işlemine

tabi ıunnou. Daha sonra

st

erü

pyrex şişe içerisine

konularak, etüvde 3TC'de 4saat mikroaerolilik

ko-şullarda Onzençinteştume işlemine tabi tutuldu.On

zenginleştirmeyi takiben sıcaklık 42°C'ye ayar-lanarak, 20-44 saat süreyle selektil zenginleştirme yap ı ldı .

Selektil zenginleştirme sıvısından, mCCDA

(cnarcoet celoperazone deoxycholate agar

(Oxoid, CM 0739) besi yerine yüzeye çtztm yön

-temiyle ekimyaptıktan sonra 42°C'de 24· 48saat mikroaerofilik (%5 Oksijen, %10 Karbcn diok su.

%85 Azot) olarak inkube edildi. lnkübas yon so

-nucunda mCCDA'da merkezi gri, çevresi siyah renkli, konvek s gOrünümlü, yaygın !ilm şeridi tar -zında üreyen tipik5 kolani seçildi.Koloniter.pa saj yapıp çoQaltmak amacıyla %7 delib rine koyun kanı kat k ılı Muller-HinlonAgar 'a ptaun

ö

z

e

ile ekü-di ve 37°C'de 24-48 saat zenginleştirme aşa­ ması nda olduOu gibi mtkrcaerotink şartlarda i n-kubasyonabırakıld ı. Muüer-Hintcn Agar'da üreyen

şupheli kolonilere Tablo t'de belirtilen testler

Şekil ı. Breder xarxasranmn Farklı Parçalarında n

Identiliye EdilenCampylobaclerTürterininOranları

Konya'da satışa sunulan brcner karkas par

-çaları nın 92 tanesinde (%77) termolilik Camp -ylobactertürleritespitedilmiştir. Bunların toplamnu

-mune içindeki dağrhmlan

C.

jejuni %20,

C.

coIi %24.17ve

C.

lari%32.50 şeklinde olmuştur.

Bul numunelerinin 26'sında (%65) termofilik Campylobactertürleriizoleedilmişolup,bunların6'sl (%15) C. jejuni,8'1 (%20) C.colive12'si(%30)

C.

lari olarakidentiliye edilmiştir.

GöQ:üs etinden izole edilen C. jejuni, C. colive C. lari bakterilerinin toplam göğüs numuneleri için

-dekioranları sırasıyla 0/025,%25 ve %37.5 şeklinde

olmuştur.

Konya'd a~Ia fk l.'t lefd e SatışaSunulan...

Tablo1.TennohlikCampylobacıer Türlerininızolasyonve Identilikasyonunda Kullanılan Testler (Anon2001). Tesller C.jejuni C.eoU C.lari

Oksidaı + + + Kalalaz + + + Gram boyama NaCl (%3.5) Glicin (%1) + + +

H

,S

+ + + Hareketlilik + + + Hippurathidroliz + 25"C'deüreme 42"C'de üreme _{+ + +} Aerobikürem e

Cephalothin'e duyarlilik

Di

Di

Di

Nalidiksikasiteduyarlılık

Du

D

u

Di

Di:Dirençli. Du:Duyartı

Bulgular

Konya'da ıuketıme sunulan broiler karkas

par-çalarından terınolilik Campyfobacter türlerinin var

-hQınl ve daQılımınt belirlemek amacıyla, 40'ar adet

but, göQüs ve kanat olmak üzere toplam 120 n u-mune incelendi, Broiler karkas parçalarında tespit edilentermolilik CampylObactertürlerinin sayısal ve oransaldaQ:ılı mlan Tablo2'debelirtilmiştir.

ec

..

'"

as 30 25

zc

"

"

,

o

c.~

O""

e eur

.

GOGOs

~ı<ANAT C,1IJrj

Tablo 2,BroilerKarkasParçalarındaTesp itEdilen TermolilikCampylobacıer TürlerininSayısalveOransalDağılımları

But Göğüs Kanal Toplam

Numu ne

Campylobacter( +)eeet Oran(%)

C.jeJuni Pozitifnumune

Campy10bactertürleri içindekioran(%) Toplam numune içindekioran (%)

C.coll

Pozitifnumune

Gampy10bacter türleri içindek ioran(%) Toplam numuneiçindekioran(%) C.lari

Pozitilnumune

Campylobacter türleri çindeki oran(%) Toplamnumune içindekioran(%)

40 40 40 120 26 35 31 92 65.00 87.50 77.50 77.00 6 · LA 6

'4

23.08 28,57 25.61 26.09 15.00 25,00 20.00 20.00 6 LA 11 29 30.77 28.57 35.48 31.52 20.00 25.00 27.50 24.17 12 15 12 39 46.15 42.86 38.71 42.39 30.00 37.50 30.00 32.50

~llNNAR,ı.x.XIRUER

Kanat numunelerinin %77.5'inde

Camp-yfobacıer izole edilmiştir. Bunların tür düzeyindeki

daQıhmları %20 C.jejuni,%27.5

C.

colive%30

C.

lariolarakbelirlenmiştir.

Tartışma ve Sonuç

Konya ilinde tüketime sunulan 120 adet broüer karkas parçasının 92 tanesinde (%77) Camp

-ylobacter türü tespit edilmiştir. Bunların toplam

nu-mune içindeki dağılımları C. ieiuni %20, C. cou

%24.17 ve

C.

lari%32 .50şeklinde olmuştur.

Incelenen 40 adet bul numunesinin 26'sında

(%65) termotilik Campylobacter türü izole edilmiştir. Pozıtifnumunelerin 6'sl (%15) C. jeiuni,8'i(%20) C. couv e 12'si("/030)C.laliolarakidenliliyeedil miştir.

Gö{ıüs kısımlanndan izole edilen

C.

ieiuni, C.

coIive C.Jalioranları sırasıyla %25, %25 ve %37.5 şeklinde olmuştur.

Incelenen kanat numunelerinin °/o77,S'inde ter -mofilik Campylobactertürü izole edilmiştir. Bunların %20'si

C.

jejuni, "!o27.S'i C. coli ve "/o30'u C. lari

olarak identifiyeedilmiştir.

Buaraştırmadaortalama"/077 gibiyüksekoran -da termofilik Campyfobaeıer türteri izole edilmiştir. Smellzer (1981),brellerkarkasfarmdan"/094. Velosa (1989) "/086, Kinde ve ark. (1983) %82.9, Kwiatek ve ark. (1990) %80.3 ve Altmeyer(1985)%80

ora-nında termolilik Campylobaeler türlerini izole

et-mişl erd ir .

Bazı eraştrrmacnar ise,buçalışma ile yukarıda

bildirilen diQerçalışmalarda elde edilen izolasyon oranlarına kıyasla oldukça düşük oranlar

bil-dirmişlerdir. Lammerding ve ark (1988) % 38.2,

Stem ve ark.(1984) %21.3,Shankerve ark.(1982) %45 oranında Campylobacter türlerini izole et-mişlerdir.

YıldızveDiker (1992),ise

C.

jejuni,

C.

eolive

C.

larınin tavuk karkasları ndaki bulunma oranlarını sı­ rasıyla %56, %41.6 ve %2.4 şeklinde bildirmişJerdir. Yı ld ızveDiker (1992)'intespitettiği

C.

jejunioranıbu araştırma bulgula rındanyüksek.

C.

larininisedüşük düzeyde olduQu gözlenmektedir.

Bazı araştırmacılar (Park ve ark., 1981:Wempe ve ark.,1983;Kwiatek ve ark., 1990; Kramerve ark., 2000 ) sadece

C.

jejunlnin tavuk karkaslarında

bu-lunma oranlarını tespit etmişler diğer termorilik

Campylobaeter türleri hakkında bir sonuç b il-dirmermşıerdtr.

Bu çalışmada, breller karkasparçalarında (but, göğüs vekanat)ortalama%77 gibi yüksekbir oran-da Campylobaetertürlerinin izoleedilmişolması , çe -şitli yönlerden değertendinlebülr. Kentaminasyon

88

kaynaOI açısından bakıldığında, baOırsak içeriğinin

başlıca bulaş ma kaynağ ı nı teşkil etmeolasılı ğı yük -sek görülmektedir. Nitekim Türkiye'de breiter ye-tiştiriciliğinde CampyfobaeterslklıOının %1oo'e ulaş­ tığı bildirilmiştir (Diker ve Yardımcl,1989). Dolayısıyla, kanatlı bağırsaklarında bukadar yüksek

oranda bulunan etkenin, kesim sırasında özellikle

ıüy ıslatma ve soğutma suyu vasıtasıyla karkasm

tüm bölgelerine bulaşma ihtimali oldukça yüksek

olabilir. Nitekim birçok araştırmacı (Hartog ve

ark.,1983: Yusulu ve ark., 1983; Rogol ve ark., 1984;rzaıve ark.,1988)karkasların Campyfobacter

ile bulaşmasına baOırsak içeriğinin nedenolduğunu

bildirilmişlerdir. Campylobaete/leri, bağırsaklarında

düşük oranda bulunduran ıavukların karkaslarında,

nispetendüşükoranda Campylobacterbelirlenmesi, budüşünceleridesteklemektedir.

Bu araştırmada ve diQer araştırmalarda elde

edilen izolasyonoranları ndan Dünya'da ve Türkiye' de Campylobacter lnsıdensinln farldı olduğu göz-lemlenmekledir. Bufarklı l ı klarincelenen numune sa-yısına, incelenen organa, kanatlının yaşı ve kesim usulüne, izolasyon ve identilikasyonda kullamlan besi yerlerinin çeşidine ve sürülerde antibiyotik

kul-lan ı mı na bağlanabilir. Nitekim, Baysal ve Güler

(1992), Konya yöresindeki tavuklarda Ca

mp-ylobaeter insidensi üzerine yaptıkları araştırmada.

668 kanatlının 174'ünde.(%27) izole edenerken.

DikerveYardımcı (1987), Ankara Yöresinde525

ka-natlının 450'sinde (%85.7) izole ettiklerini

bil-dirmişlerdir. Baysal ve Güler (1992), aynı organlar (bağırsak,salra kesesi,karaciğer)veaynı besiyerini kullandıkları halde Diker ve Yardımcı (1987rnın ıes­ pit etlikleri orandan daha düşük Campylobacler izole-etmelerinin.fa rklı yaş grupla rındaki kanatlıların

kullanılmasından kaynaktanabileceğiru

bil-dirmişlerdir. Araştırmacılar, 4 aylık tavuklarda % 30.7, 24 aylık piliçlerde %44.3, 1-6 günlük elv -elvlerde % 54 oranında Campyfobacter izole edil-diğini belirtmişlerdir (Dikerve Yardımcı . 1987; Bay-sal ve Güler, 1992). Koç (1990) ile Diker ve Yardımcı (1987), antibiyotik uygulanan sürülerden

Campylobaeter izole edemediklerini bildirmişlerdir (Diker veYardımcı, 1987;Koç,1990).

Sonuç olarak. piyasada satılan broüer karkas

parçalarının yo{ıun olarak Campylobaeter türleri ile

kentarnine olduOu ve göğüs ile kanal parçalarmoa

kontamine numune sayısının but parçalarına göre daha fazla olduğu saptandı. Campylobacter kon-taminasyonunun incelenen numunelerin büyük bir çoğu nlu{ı ımda görülmesi yetiştiricilik ve kesim şart­

larını n yetersizliğme, karkas parçaları arasındaki

farklılıklar ise parçalama sırasındaki çapraz kon -taminasyonabağlanabilir.

Kon)lI'dlı :'ılllrkttltrdtSauşaSunuIlin...

Kaynaklar

Mmeyer, M. (1985). VOfkonvnen und verbreitı.rıg von GampyIobaCtSf jejutılcoIi in der jungmaslgelÜJ&l peo-duktion,lnaugıxa1-Dissertation,MUnchen.

Anonim, (2001).Bacterlok)gicalAnaJyticaI~,

camp-y1ObaCtSf. Chapter 7 FDA USA: 8ttı ed Pubiished by

AOAC.

Arda.M.,Minbay,A.,Aydın,N.(1982).Ol~Mikrobiyoloji ve Bakleriyel Inleksiyô z hastalıklar. Ank Univ Vet Fak

YayınNo386, Ank.Üniv.,Basımevi,Ankara.

Atanassova . V., Ring, C. (1999). Prevalence ol

camp-ylObaCtef$pp.pouhry mealinGermany, ını'J.FoodM

ic-robiology, 51,2-3, 187· 190.

Baker, R.C.,Paredes,M.D.C .,Qureshi,RA (1986). Pte-vaıerceol CampylobaCt8fjejuniineggs and pooltry meat inNewYorkstate.Poltry Science,66, 1766-1n O. Baysal, T., Güler, L. (1992). Konya Bölgesi'ndaki

ta-vuldarc\an CampykJbac !ef elkenlerinin izolasyonu,

V&-ıerinarium3,1,6-11.

Blaser,M.J.,ReDar,B.L. (198 1). Campyfobactef enleritis, N.Eng.J.Med.,305,1444- 1452.

BIasef, M.J., Web , J.G., Fekman, RA., poaard, RA, Alien.J.R(1983b). GampyIobaCterenceritisinUnited Sta -tes,Am.int.Med.98, 360-365.

Sutzlef , J.P., Oosrerom, J. (199 1). GampyIobaCter.

pal-tiogeoliofyandsignifiC:anCeinloods.Int.J.FoodMicrobiol,

12:1·8.

Dıker, K.S. (1987). C8mpylobact8rWrlerinin çeşitli hay· vanlardan izoıasyonu ve zoonolik yönle rinin

ce

-~ıiendirilmesl,MikrobiyolojiBUh.21:266-273.

Diker, K.S., Yardımcı, H. (198 7). Tavuk.lardan

Camp-yIobacterıürlerinin izOıasyonuve idenlifikasyonu üzerinde çalışmalar. TÜBITAK Vet. ve Hayvancılık Araştırma Grubu,ProjeNo:VHAG-671, Ankara.

Diker, K.S., Yardımcı, H. (1989). Isolalion and

cn

e

-recteneeuco ol Campy!obacter species lrom ctackene. Do{ıaT.U .J.Vet.SCIe.,13 (3),257·264.

Duffenne,J.,Rilmeesler,W., Dellgou-van Aseh,E., Van leusden , F., Jange , R (2001). Ouanlilicationol

can-taminalien olctscxenand chicken produclsinNethertands with Salmoneıla and Campylobacter,J. Food Prcıect64, 4,538-541.

Harris,N.V.,Weiss,N.S.,NoIan, C.M.(1986).The rOıeof

poo/lry andmeatsintheeliologyofCampy10bactiKjeiuni COIienlenlis.A.J.P.H.76(4): 407·411.

Hartcg,B.J.,DeWıide,G.J.A., De Boer,E.(1983).Pouftry as a source of CampyIobacter jeiuni, Arch. l&-bensmiıtelhyg, 34,109-132.

Izaı. A.l.,Gardner, FA.Denton,J.H.,Gotan,F. (1988). Incidenceand !evelol Campy10bacterjejuniinbroier

pro-cessing, POUltry$ci.,67,1568-1572.

Jone s, F.T., Axlell, R.C., Rives, D.V., Schetdeler, S.E.,

terver. F.R,Walker,RL,Wınwıand.M.J.(199 1).A sur

-veyolGampybbacterjejunicanlaminalioninmodem be

o-'afprociıctionardprocessing systems,J.Food Prct. 54

(4),25&-262.

Kinde, H.. Genigeorgls, CA, Pappaioanou, M. (1983). Prevalence of Gampybbacter jejuni in chicken wings.

App&.Environ.Microbioloii.45(3),1116-1118.

Koç, F. (1990).Normal ve hepatılısli lavuklardan Ca

mp-yIobacterIzoıasyonuUZ8ıYıe çalışmalar. TarımOrmanve K6yişleriBakanlığı,EtlikHay.Hast.Araşt. Enst. ,Uzmanlık

Tezi.

Kramer, J.M., Frcst, J.A., 8o/lon, F., Waring, O.RA (2000). Campflobactercentaminali on ol raw meat and

Poullry at retail sale: identification ol ":,UIlipl.aıypes and

comprancn wilh isolaled Irom human torectıcn. J. F?Od Prot,63,12,1654·1659.

Kwiatek, K., wcjton. B., sıem. N.J. (1990). Prevalence

and distribution of Campyfobacterspp.On pou/lry and

se-lected red meat careassas in Poland,J. Food Prol ,53 (2), 127- 130.

lanvnerding,A.M.,Garcia,M.M .,MaM.E.D.•Robinson, V., Dorward,W.J.,Truscotl,RB.,Titliger ,F.(1988).Pr~ valence ol SaJmoneOaand thermophilic C8IT9y1obactern lreshpork,beet,vea1 and pou/lry in

öanece.

J.FoodProt. 51(1),47·52.

Qoslerom, J., Wilde, G_J.A., De Boer,K., Blaauw, L.H., Karman,H.(1983).Surviva1of Campyfobacterj&jurıi

Ô.J-ringpou/lryprocessingand

pg

slaughl ering.J. Food Prot ,46(8),702-706.

Park.,C.E., Stankiewicı,z.x.lovett. J.,Hoot,J.(198 11. lncidence of Campflobacter jejuni in fresh eveceratec

whole market chickens,Can.J.Microbiolo;, 27 (8),841· 842.

Park., A.W.A., Griffiths, P.L, Moreno, G.S. (1991).

sc.

urcesand survival of Campylob8ctelS: relevance lo

en-larilis and theloodincluslry, J. AppI. Microbiol. Symp. Suppl, 70, 975-1065.

Prescctt.J.F.,GeUner,0.5 .(1964).Inlestina! camaçe ol Campylob8cter jcjuniand S8lmoneffaby chicken lIocks et

sJoughıet,Can, J. Comp. Med, 48, 329-331.

Riordan,T.,Humphrey,I.J.,FowIes,A.(1993).Apoint

so-uıce outbreekof CBf1JJYIobacterinlection reıateclo bird-peckedmill<..Epidemiol.Infed.,110 (21, 261·265.

RogoI,M., Sechler. 1., Shtark, J.•AIli, S., Greefi:ıerg, Z..

Mısrachi. A. (1984). Contamination of

meat

and

en-wonmenl

with GampyIobaCterjtljurılcoIiin ehickenabat·

ıaW,markeısand restauranlS,Isi. J. Med. $ci 20,476. Shane,S.M.(1991).Gampybbact&liosis.In:Diseases of

Poı.iIıy. Caınec, B.w., Bames,H.J., Beard. C.W., Reid,

W.M., Yoder, HW.. 9th ecUowa Slal e Universty Pres,

Iowa,USA.

Shane,S.M.(1992).The signifanc eof Canyıyfobacter

je-juniinfectioninpouhry: A review.Avian PathOI 21, 189 -213.

$hanker, S., Aosenheld, J., Davey, G.A. , Sorrel, T.C. (1982).Campy10bacter jejunl.Ineidencein prcceeeed

bro-Mlr$and biotype clslnbution in human and brother

iso-ıetes. Appl Environmenl Microbiol .,43(5),12 19- 1220. Shih, D.Y. (2000). Isolaıion and idenıdicalion of pal -hogenicCampylobacter$pp.from chicken samples in Ta

-ipei,J.FoodProıect63, 3,304-306.

Skirrow.M.B.,Fideo, A.G.,Jones,D.M. (198 1).An~ reak ol presumplive food-bome Campylobac1er enterilis,

J. Infecı,3,234-236.

Skinow,M.B.(1990). Foodbome IUness, CampyIobacter,

Thelancel,336,921-923.

Smeltze r, T.I. (198 1). Isolalion ol CampyIobacterjejuni

from

pouhry

cereesses.

Aust.

vet

J.57,511-512.

Stern, N.J., Gran, 5.5., Thaker,N., Kra1, D.J., Chiu,J.

(1964). Recoveıy ol CampyIobacterjejcnfrom Irash and

frozan meal and pouitry coIIecıed al slaughıer, J.Food

Prct., 47 (85),372-374.

Timoney,J.F., Gilespe,J.H.,

scott.

F.W., Bar'ıougı.J.E.

(1988).Hagan'. and Brune(s Microbiologyand Infectious Diseases ol Domestic Arıirna!s, 8th Ed, Comslock

p\b-IishingAssacialıon,london.

90

Ullman, U. (1979). Methods in Campylobader. In: Mel·

hods in Microbtology (VOL 13), Bergan, T., Norris , J.R.

(Eds) Academic Press,pp45-442london.

VyI1endaele,M., De Troy, P., Debevere, J. (1999). I n-cidence ol Salmonena, Campylobacter jejuni, Caf7l>

-yfobacter~and lJsteria monocyrogenesinpoutııycar

-cassesanddifferenttypespoutIıyproducls forsae onthe

BeIgiantetailmarkel,J.FoodPrctecı.62,735- 740. Veiosa, M.G.(1989).CampyIobacter jejurVin broilercar

-casses.

Rev, P()(1. Ctenc. Vet. 84.91·94.

WetJ1)e, J.M., Genigeorgis, CA, Farver, T.B., Yusutu,

H.T. (1983). Prevalence ol CampykJbacterjeiuniin ıwo

Califomia ChK:ken processing planıs, Appl Environ.M ic-robiol,45(2), 35>359.

YıldıZ, A., Dil.er, KS. (1992). Campyiobacter

CM-taminalioninc:tUckencarcasses,

DOOa

Tr. J.vet. Anim. Sci.,16, 433-439.

Yusutu,H.I.,Genigeorgıs,C.,Farver,T.B.,Wempe,J.M. (1983). Preveıeoce 01 Campylobacterjejuni al dıfferenl

sampiings.:IOSinlWOcal.lomianturkey proce ssing ptar\IS,