Modifiye atmosferde elma depolanmasında değişik ambalaj filmlerinin uygunluğunun belirlenmesi

(1)

I

ÖZET

MOD F YE ATMOSFERDE ELMA DEPOLANMASINDA DE K AMBALAJ

F LMLER N N UYGUNLU UNUN BEL RLENMES Onur SARAÇO LU

Gaziosmanpa a Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisli i Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi 2007, 107 sayfa

Danı man : Yrd. Doç. Dr. Cemal KAYA

Jüri : Prof. Dr. Metin YILDIRIM

Jüri : Doç. Dr. Resul GERÇEKÇ O LU

Bu çalı mada Amasya ve Granny Smith elma çe itlerinin modifiye atmosferde depolanmasında farklı kalınlıklardaki de i ik ambalaj filmlerinin uygunlu unun ara tırılması amaçlamı tır. Bu amaçla elmalar hasat edildikten sonra polistren tabaklara yerle tirilerek 20, 30, 40 mikron kalınlı ında polipropilen ve 30, 50 mikron kalınlı ındaki polietilen ambalaj materyalleri ile ambalajlanmı tır. Elmalar 1o_{C’de so uk depoda 10 ay süre ile tutulmu tur. On} ay boyunca her ay so uk depodan çıkar çıkmaz kalite parametrelerinde olan de i meler incelenmi tir. Elmalarda sırası ile a ırlık kaybı, sertlik, suda çözünür kuru madde, pH, titrasyon asitli i, meyve eti ve kabuk rengindeki L*, a*, b* de erleri, ambalaj atmosfer bile iminin belirlenmesi, sakkaroz, glikoz, fruktoz, malik asit, askorbik asit ve sitrik asit de erlerindeki de i imler belirlenmi tir.

On aylık depolama sonunda her iki elma çe idindeki ortalama en yüksek a ırlık kaybı (%4,62 ve %5,94) sırasıyla Granny ve Amasya elmalarının kontrol örneklerinde gerçekle irken modifiye atmosferde depolanan örneklerde daha dü ük düzeylerde (Granny smith çe idinde %1,27-2,02, Amasya çe idinde ise %1,14-1,44) a ırlık kaybı olmu tur. Meyvelerin sertlik de erleri incelendi inde 10 aylık depolama süresi ortalamaları olarak en yüksek sertlik de erleri (Granny Smith çe idinde 94,95 N ve 93,96 N, Amasya çe idinde 76,29 N ve 77,38 N) polipropilen (20 ve 30 µm) filmle ambalajlanan örneklerde belirlenirken en dü ük sertlik de eri ortalamaları (Granny Smith 71,53 N, Amasya 64,89 N) sırasıyla polietilen (30 ve 50 µm) filmlerle ambalajlanan örneklerde bulunmu tur. Titrasyon asitli i ve pH de erlerinin korunumunda modifiye atmosfer tekni inin etkili oldu u saptanmı , en yüksek ortalama asitlik de erlerinin görüldü ü her iki elma çe idi için de polipropilen (20 ve 30 µm) filmlerle ambalajlanan örneklerde görülmektedir. En dü ük pH ortalama de erleri her iki elma çe idinde de polipropilen (20 µm) filmle ambalajlanan örneklerde belirlenmi tir. Anahtar kelimeler: Modifiye atmosfer, ambalaj filmleri, elma, so uk depolama

(2)

II

ABSTRACT

DETERMINATION OF SUITABALITY OF DIFFERENT PACKAGING FILMS FOR APPLE STORAGE UNDER MODIFIED ATMOSPHERE

Onur SARACOGLU Gaziosmanpa a University

Graduate School of Natural and Applied Science Department of Food Engineering

Master Thesis 2007, 107 page

Supervisor : Asst. Prof. Dr. Cemal KAYA

Jury : Prof. Dr. Metin YILDIRIM

Jury : Assoc. Prof. Dr. Resul GERCEKCIOGLU

The purpose of this study was to investigate the suitablity of different packaging films with various thickness for the modified-atmosphere storage of Amasya and Granny Smith apples. For this purpose, the apples harvested at maturity were placed in polystyrene trays and packaged with 20-,30- or 40- µm thick polypropylene or 30-or 50- µm thick polyethylene. The apples were then stored at 1oC for 10 months. The changes in the selected quality parameters of the apples were measured at the end of each month throughout the storage period. The quality parameters monitored were the weight loss, hardness, brix, pH, titration acidity, L*, a* and b* values of the fruit flesh and skin, changes in saccharose, glucose, fructose, malic acid, ascorbic acid and citric acid concentrations.

At the end of the 10-month storage period, the highest mean weight losses were found to be 4.62% and 5.94%, respectively, for the control samples of Granny Smith and Amasya, whereas lower weight loses (1.27-2.02% and 1.14-1.44%) were found for the modified-atmosphere stored Granny Smith and Amasya apples, respectively. In terms of apple hardness, the highest mean hardness values of 10 month-storage were obtained for Granny Smith (94.95 N and 93.96 N) and Amasya (76.29 N and 77.38 N) packaged with 20 µm and

30 µm thick polypropylene films, whereas the lowest mean hardness values were obtained for

Granny Smith (71.53 N) and Amasya (64.89 N) packaged with 30 µm and 50 µm thick polyethylene films, respectively. The titratable acidity and pH values of both apple varieties were best maintained with modified atmosphere packaging, and the highest mean titratable acidity values were obtained for the apples packaged with polypropylene films (20 µm and 30 µm thickness), while the lowest pH values were found for both apples packaged with 20 µm thick polypropylene films.

(3)

III

TE EKKÜR

Yüksek lisans e itimim süresince yardımlarını esirgemeyen danı manım Sayın Yrd. Doç. Dr. Cemal KAYA, Gıda Mühendisli i Bölümü Ö retim Üyesi Sayın Yrd. Doç. Dr. Abdulvahit SAYASLAN’ a, Yük. Gıda Müh. Mehmet YILDIZ’ a ve Gıda Mühendisi Habip TOKBA ’ a, verilerin istatistiksel olarak de erlendirilmesinde yardımlarını esirgemeyen Sayın Yrd. Doç. Dr. Metin SEZER’e, tezin düzenlenmesinde de erli katkılarını sa layan Sayın Prof. Dr. Metin YILDIRIM, Doç. Dr. Resul GERÇEKÇ O LU ve Yrd. Doç. Dr. Ebubekir ALTUNTA ’a ve çalı malarım süresince desteklerini esirgemeyen aileme te ekkürü bir borç bilirim.

Bu tezin gerçekle mesinde maddi katkılarından dolayı Devlet Planlama Te kilatı’na (DPT-2000K120200 nolu proje) te ekkürlerimi sunarım.

(4)

IV Ç NDEK LER Sayfa No ÖZET... I ABSTRACT ... II TE EKKÜR ... III Ç NDEK LER... IV Ç ZELGELER L STES ... VI S MGELER ve KISALTMALAR ... X 1. G R ... 1 2. L TERATÜR ÖZET ... 5 3. MATERYAL ve METOT ... 12 3.1. Materyal ... 12

3.1.1. Ara tırmada Kullanılan Çe itler... 12

3.1.1. Ambalaj Materyali... 12

3.2. Metot ... 12

3.2.1. Modifiye Atmosfer Paketleme Sistemi ... 12

3.2.2. Elmalarda Yapılan Analizler... 12

3.2.2.1. A ırlık Kaybı... 13

3.2.2.2. Sertlik ... 13

3.2.2.3. Kabuk Rengi Tayini ... 13

3.2.2.4. Meyve Eti Rengi Tayini ... 13

3.2.2.5. Atmosfer Ko ullarının Belirlenmesi ... 14

3.2.2.6. pH ... 14

3.2.2.7. Suda Çözünür Kuru Madde... 14

3.2.2.8. Titrasyon Asitli i... 14

3.2.2.9. Organik Asit ( malik, sitrik, askorbik ) Tayini... 15

3.2.2.10. eker (glikoz, fruktoz, sakaroz) Tayini ... 15

3.2.2.11. Duyusal De erlendirme... 15

(5)

V

4. ARA TIRMA SONUÇLARI ve TARTI MA ... 17

4.1. A ırlık Kaybı De i imi... 17

4.2. Sertlik De i imi... 21

4.3. Kabuk L* De eri De i imi ... 25

4.4. Kabuk a* De eri De i imi... 28

4.5. Kabuk b* De eri De i imi... 31

4.6. Meyve Eti L* De eri De i imi ... 35

4.7. Meyve Eti a* De eri De i imi... 38

4.8. Meyve Eti b* De eri De i imi... 41

4.9. O2 De i imi ... 44

4.10. CO2 De i imi ... 47

4.11. Azot Gazı De i imi... 50

4.12. pH De i imi ... 53

4.13. Suda Çözünür Kuru Madde De i imi ... 57

4.14. Titrasyon Asitli i De i imi... 61

4.15. Malik Asit De i imi ... 65

4.16. Askorbik Asit De i imi... 68

4.17. Sitrik Asit De i imi... 71

4.18. Fruktoz De i imi... 74 4.19. Glikoz De i imi ... 77 4.20. Sakkaroz De i imi ... 80 4.21. Duyusal Özelliklerdeki De i im ... 83 4.21.1. Tatlılık ... 83 4.21.2. Ek ilik... 85 4.21.3. Elma Aroması... 87 4.21.4. Gevreklik... 89 4.21.5. Sertlik ... 91 4.21.6. Kabul Edilebilirlik... 93

5. SONUÇ VE ÖNER LER ... 96

EKLER ... 99

KAYNAKÇA ... 103

(6)

VI

Ç ZELGELER L STES

Çizelge Sayfa No

1.1. FAO’ ya göre 2000-2005 yılları dünya ve bazı önemli ülkelerin elma üretimi 1 1.2. 2003 yılı Tokat’daki Elma Üretimi Meyve Veren ve Vermeyen A aç Sayıları 2 4.1. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda

so uk depolama süresince elmaların % a ırlık kaybı de erlerinde

meydana gelen de i imler... 19 4.2. Amasya elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk

depolama süresince elmaların % a ırlık kaybı de erlerinde

meydana gelen de i imler... 20 4.3. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda

so uk depolama süresince elmaların sertlik de erlerinde meydana gelen

de i imler ... 23 4.4. Amasya elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk

depolama süresince elmaların sertlik de erlerinde meydana gelen

de i imler ... 24 4.5. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda

so uk depolama süresince elmaların kabuk L* de erlerinde meydana

gelen de i imler ... 26 4.6. Amasya elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk

depolama süresince elmaların kabuk L* de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların kabuk a* de erlerinde meydana gelen

depolama süresince elmaların kabuk a* de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların kabuk b* de erlerinde meydana gelen

depolama süresince elmaların kabuk b* de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların meyve eti L* de erlerinde meydana

depolama süresince elmaların meyve eti L* de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların meyve eti a* de erlerinde meydana

(7)

VII

4.14. Amasya elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk depolama süresince elmaların meyve eti a* de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların meyve eti b* de erlerinde meydana

depolama süresince elmaların meyve eti b* de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince paket içinde oksijen gazı oranlarında meydana

depolama süresince paket içinde oksijen gazı oranlarında meydana gelen

so uk depolama süresince paket içinde karbondioksit gazı oranlarında

meydana gelen de i imler... 48 4.20. Amasya elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk

depolama süresince paket içinde karbondioksit gazı oranlarında meydana

gelen de i imler ... 49 4.21. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda

so uk depolama süresince paket içinde azot gazı oranlarında meydana

depolama süresince paket içinde azot gazı oranlarında meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların pH de erlerinde meydana gelen

depolama süresince elmaların pH de erlerinde meydana gelen de i imler.. 56 4.25. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda

so uk depolama süresince elmaların suda çözünür kuru madde

de erlerinde meydana gelen de i imler... 59 4.26. Amasya elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk

depolama süresince elmaların suda çözünür kuru madde de erlerinde

so uk depolama süresince elmaların titrasyon asitli i (%

malik asit e de eri) de erlerinde meydana gelen de i imler... 63 4.28. Amasya elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk

depolama süresince elmaların titrasyon asitli i (% malik asit e de eri)

de erlerinde meydana gelen de i imler... 64 4.29. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda

so uk depolama süresince elmaların malik asit de erlerinde meydana

depolama süresince elmaların malik asit de erlerinde meydana gelen

(8)

VIII

4.31. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk depolama süresince elmaların askorbik asit de erlerinde meydana

depolama süresince elmaların askorbik asit de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların sitrik asitli i de erlerinde meydana

depolama süresince elmaların sitrik asitli i de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların fruktoz de erlerinde meydana gelen

depolama süresince elmaların fruktoz de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların glikoz de erlerinde meydana gelen

depolama süresince elmaların glikoz de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince elmaların sakkaroz de erlerinde meydana gelen

depolama süresince elmaların sakkaroz de erlerinde meydana gelen

so uk depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen tatlılık

özelliklerinde meydana gelen de i imler... 84 4.42. Amasya elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk

depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen tatlılık özelliklerinde

so uk depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen ek ilik

depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen ek ilik özelliklerinde meydana gelen de i imler... 86 4.45. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda

so uk depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen elma aroması

depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen elma aroması

(9)

IX

4.47. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen gevreklik

depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen gevreklik

özelliklerinde meydana gelen de i imler... 91 4.49. Granny Smith elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda

so uk depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen sertlik

depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen sertlik özelliklerinde

so uk depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen kabul

edilebilirlik özelliklerinde meydana gelen de i imler ... 94 4.52. Amasya elma çe idi için modifiye atmosferde farklı ambalajlarda so uk

depolama süresince duyusal olarak de erlendirilen kabul edilebilirlik

özelliklerinde meydana gelen de i imler... 95

(10)

X

S MGELER ve KISALTMALAR Kontrol : Ambalajlanmamı örnek

PP : Polipropilen PE : Polietilen PVC : Polivinil klorid

SÇKM : Suda çözünür kuru madde L* : Elmaların parlaklık de erleri

a* : Elmaların renk de erleri (kırmızı/ye il) b* : Elmaların renk de erleri (sarı/mavi) MA : Modifiye atmosfer

KA : Kontrollü atmosfer

(11)

1

1. G R

Ülkemizin sahip oldu u iklim ko ulları bir çok meyve tür ve çe idinin yeti tirilmesine olanak sa lamaktadır. Türkiye’de tarım alanlarının % 5.5-6’sı meyve-zeytin-ba alanı olarak kullanılmaktadır. Dünyada önemli meyve üreten ülkelerden birisi de Türkiye’dir. Ilıman iklim ku a ı meyvelerinden olan elma üretimi 2.5 milyon tona ula mı tır (Bayav ve ark., 2005). Dünya’da elma çe itlerinin sayısı 6.500 civarındadır. Türkiye’de yeti tirilen elma çe idi ise 460’ı bulmaktadır. Kalite, verim açısından ve ticari anlamda yeti tiricili i yapılanların sayısı çok fazla de ildir. Ülkemizde üretilen en verimli elma çe itleri ise Starking, Golden, Starkrimson ve Amasya elmasıdır (Yıkar, 2003).

Çizelge 1.1’e baktı ımızda dünya elma üretimi 2005 yılı sonunda 60 milyon tonu a mı tır. Çin yıllık 25 milyon ton elma üretimi ile birinci sırada yer almaktadır. Türkiye yıllık 2.5 milyon ton üretimi ile Çin ve ABD den sonra 3. sırada bulunmaktadır (Anonim 2006a).

Çizelge 1.1. FAO’ ya göre 2000-2005 yılları dünya ve bazı önemli ülkelerin elma üretimi Üretim milyon ton/yıl

Ülke 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Dünya 59 199 260 57 688 992 55 576 873 58 981 789 63 205 385 63 488 907 Çin 20 437 065 20 022 749 19 250 634 21 105 161 23 681 494 25 006 500 A.B.D 4 681 980 4 276 810 3 866 444 3 988 552 4 726 390 4 254 290 Türkiye 2 400 000 2 450 000 2 200 000 2 600 000 2 100 000 2 550 000 ran 2 141 655 2 353 359 2 334 000 2 400 000 2 400 000 2 400 000 Polanya 1 450 376 2 433 940 2 167 518 2 427 753 2 521 514 2 050 000 Fransa 2 156 900 2 397 000 2 432 228 2 136 886 2 216 940 2 123 000 talya 2 232 100 2 340 677 1 855 319 1 610 435 2 136 226 2 194 875 Rusya Fed 1 832 000 1 640 000 1 950 000 1 690 000 2 030 000 2 050 000 Almanya 3 136 800 1 779 000 1 471 100 1 578 000 1 592 000 1 600 000 Hindistan 1 050 000 1 230 000 1 160 000 1 470 000 1 470 000 1 470 000

(12)

2

Ülkemizin meyve üretiminde önemli merkezlerinden birisi de Tokat ilimizdir. Çizelge 1.2’ye bakıldı ında 2003 yılı verilerine göre Tokat’taki tarım alanlarının % 2,3’ünde (8.770 ha) meyve yeti tirilmekte ve meyve alanlarının % 16,93’ünde (1,485 ha) elma yeti tiricili i yapılmaktadır. Tokat, toplam 478 289 adet elma a acına sahiptir. Mevcut elma a açlarının 336 138’i meyve verirken, 142 151’i meyve vermemektedir. 2003 yılında toplam 13.636 ton elma üretilmi ve a aç ba ına verim 42,1 kg olmu tur (Anonim., 2003a). Tokat 2003 yılı verilerine göre elmadan 11,5 trilyon Türk Lirası gelir elde etmi tir (Anonim., 2003b).

Çizelge 1.2. 2003 yılı Tokat’daki Elma Üretimi Meyve Veren ve Vermeyen A aç Sayıları (Anonim., 2003b)

Yer Meyve veren a aç

sayısı Meyve vermeyen a aç sayısı Üretim (ton)

Merkez 161 000 100 600 7 450.00 Almus 7 750 2 950 228.30 Artova 5 030 4 967 65.50 Ba lıçiftlik 900 167 22.50 Erbaa 18 900 2 900 661.50 Niksar 24 908 5 410 866.90 Pazar 25 000 4 850 1 500.00 Re adiye 14 650 600 366.25 Sulusaray 2 000 10 70.00 Turhal 44 000 10 397 1 794.00 Ye ilyurt 1 000 230 38.00 Zile 31 000 9 070 622.80 Toplam 336 138 142 151 13 626.00

Meyvecilik bakımından önemli bir potansiyele sahip olan ülkemizde toplam meyve üretimimiz son yıllarda 14 000 000 tona ula mı bulunmaktadır (FAO, 2003). Bununla birlikte meyvelerimiz gerek iç piyasaya gerekse dı pazara sa lıklı bir ekilde sunulamamaktadır. Meyvelerimiz hasat ile tüketim arasında % 20 ile % 50 gibi yüksek miktarlarda kayba u rayabilmektedir (Anonim, 2006b).

Buradan da görülmektedir ki Türkiye’de taze meyve ve sebzelerin üretimlerinden iç ve dı pazara sunulmasına kadar olan a amalarında ele alınması gereken bazı önemli sorunlar

(13)

3

bulunmaktadır. Kaliteli ürün eldesi üretimle birincil derecede ba lantılı olmakla beraber üretilmi kaliteli ürünlerin kalitelerinin devamı da hasadı takip eden a amalardaki i leme, ambalajlama, depolama, ta ıma ve pazarlama gibi hizmetlerin do ru olarak uygulanmasına ba lıdır (Pala ve ark., 1994).

Ürünlerin tazeliklerinin uzun süre korunup, bozulmaların geciktirilebilmesi, ürünün so utulması ve özellikle dü ük sıcaklıklarda depolanmaları ile mümkündür. Fakat kimi durumlarda, dü ük sıcaklık kendi ba ına yeterli olmayıp, buna ilaveten ürünlerin paketlenerek depolanması, ta ınması, da ıtımı ve pazarlanması sayesinde, yukarıda belirtilen süreçlerde olu abilecek fizyolojik bozulmalar belirli bir süre önlenebilmektedir (Geeson, 1984).

Meyve ve sebzelerin solunumunun hasattan sonrada devam etmesi nedeniyle, solunumun ürünlerin raf ömürleri üzerine etkili oldu u, bu nedenle de ürünlerin paketlenmesi sürecinde solunum hızlarının da dikkate alınması gerekti i belirtilmektedir (Kader, 1987). Aksi taktirde, paket içinde geli ebilecek anaerobik solunum nedeniyle fermantasyon ürünleri olarak da tanımlanan ve meyvede bulunması istenmeyen etanol, asetaldehit ve organik asitler olu acaktır (Kader et al., 1989).

Paket içindeki gaz dengesi, gaz atmosferinin anaerobik solunuma ve dü ük O2 zararlanmasına neden olmayacak derecede O2 ve ayrıca yüksek CO2 zararlanmasına neden olmayacak derecede CO2 içermesi durumunda, ürünün raf ömrü mümkün oldu u kadar uzatılabilecektir. Bu durum, ancak modifiye veya kontrollü atmosfer (MA/KA) tekniklerinin kullanılmasıyla sa lanabilmektedir (Zagory ve Kader, 1988). Genellikle MA ve KA, ortamdaki O2 konsantrasyonunun azaltılıp CO2 konsantrasyonunun arttırılmasıyla veya bazı gazların ilavesi sonucunda ortamın gaz bile iminin mevcut havanın bile iminden (%78 N2, %20.95 O2 ve %0.03 CO2) daha farklı hale getirilmesiyle mümkün olmaktadır (Kader, 1985). stenilen gaz dengesi, normal oda sıcaklı ında bile gerçekle erek taze ürünlerin uzun süreli depolanmasında faydalı bir ekilde kullanılabilmektedir. Ancak, bu teknik dü ük sıcaklıkla birlikte kullanıldı ında, ürünün depolanma ömrünün daha fazla uzatılması mümkün olabilmektedir (Day, 1993).

Gıda muhafazasında, modifiye atmosferde ambalajlama yeni bir teknoloji olarak biliniyorsa da, gerçekte oldukça eski bir tarihsel geçmi e sahiptir. Yapılan ara tırmalar sonucunda elde edilen bilgilere göre, modifiye atmosfer tekni i ilk olarak Çin’de

(14)

4

uygulanmı tır. lk modifiye atmosfer tekni i uygulamasında; meyvelerin Kuzey Çin’den Güney Çin’e kilden yapılmı kaplar içerisinde ta ınması esnasında kap içine ilave olarak yaprak ve otların yerle tirildi i belirtilmektedir. Kap içerisine yerle tirilen meyve, yaprak ve otların solunumu sonucunda ortamda bulunan O2 konsantrasyonu azalırken CO2 konsantrasyonu artmakta ve bu ekilde ortam gaz konsantrasyonu de i tirilerek ürünün olgunla ması geciktirilmekteydi (Floros, 1990).

Atmosfer bile iminin meyve olgunla masında etkili oldu u yolundaki ilk bilimsel ara tırmalar 1819-1820 yılları arasında Fransız Kimya Profesörü Jaques Berard tarafından ba latılmı tır. leriki yıllarda A.B.D’de Nyve tarafından elma depolanması amacıyla ilkel bir kontrollü atmosfer deposu dizayn edilmi tir. Ancak 1927 yılına kadar konuyla ilgili çalı malar yapılmamı , Kidd ve West gerçek anlamda meyve ve sebzelerin kontrollü atmosferde depolanması çalı malarını bu yılda ba latmı lardır (Salunkhe et al, 1991)

Modifiye atmosferde ambalajlama (MAP) tekni inde ortam atmosferinin modifikasyonu, “pasif” ve ”aktif” modifikasyon olmak üzere iki yolla gerçekle tirilmektir. Pasif modifikasyon, meyve-sebze gibi solunum yapan ürünlerde, aktif modifikasyon ise her türlü gıdada uygulanabilmektedir (Üçüncü, 2000).

Birçok tarımsal ürün gibi üretilen elmaların de erlendirilmesinde ya anan ortak sorun üretim yetersizli i olmayıp, hasat sonrası kayıplar nedeniyle tüketiciye ula madan meydana gelen ürün kayıplarıdır. Bu kayıpların önlenebilmesi için ürünlerin uygun depolama yöntemi ile muhafazası gerekir. Bu muhafaza yöntemlerinden birisi de modifiye atmosfer ko ullarında paketleyerek depolamadır. Bu çalı mada Tokat ve yöresi tarımında önemli bir yere sahip olan Granny Smith ve Amasya elma çe itlerinin depolanma sürelerini uzatmak, dolayısıyla da bu ürünlerden daha yüksek bir gelir sa layabilmek amacıyla, farklı kalınlıklardaki de i ik ambalaj materyalleri (20, 30, 40 µm polipropilen, 30,50 µm polietilen) ile paketlenerek modifiye atmosfer ko ullarında depolanabilirli inin belirlenmesi amaçlanmı tır.

(15)

5

2. L TERATÜR ÖZET

Meyve ve sebzeler genellikle çevre ko ullarına et ve bu day gibi gıdalardan daha duyarlıdır. Bu tür gıdaların dü ük O2 ve yüksek CO2 konsantrasyonunun etkin oldu u atmosfer altında saklanmasıyla solunum hızları ve etilen üretimi yava lar. Bunun sonucunda; olgunla ma gecikir, bile imindeki eker ve asitlerin tüketilmesi sınırlanır, solunuma ba lı olarak geli en nem ve ısı olu umu azalır, klorofil yıkımı ve enzimatik esmerle meler azaltılır veya sona erer (Üçüncü, 2000).

Meyve ve sebzeler hasattan sonra da fizyolojik olarak solunumlarını sürdürürler. Solunumda alınan oksijen, do al olarak hücrenin yapısında bulunan ni asta, eker ve organik asit gibi kompleks bile iklerin yava bir hızla oksidasyonu için kullanılırken, çevreye karbondioksit, su, etilen gibi bazı uçucu metabolizma ürünleri ve bir miktarda ısı verilmektedir. E er solunum kapalı sızdırmaz bir sistem içerisinde gerçekle irse ortam atmosferinde O2 konsantrasyonu azalırken, CO2 ve di er metabolitlerin konsantrasyonu yükselir, yani istenilen modifikasyon kendili inden olu ur (Üçüncü, 2000).

Bu de i meye ko ut olarak solunum gittikçe yava lar ve nihayet durur. Ancak bilindi i gibi solunum, oksijenin bulunmadı ı ortamda da gerçekle ebilmekte (anaerobik solunum veya fermantasyon) ve üründe etil alkol ba ta olmak üzere çe itli metabolitler olu arak, tat ve aroma de i mektedir. te bu nedenle her ürünün solunum özelliklerinin çok duyarlı bir ekilde belirlenerek, anaerobik solunumun ba layaca ı O2 ve CO2 konsantrasyonlarının önceden bilinmesi gerekir (Kader et al., 1989).

Modifiye atmosferde ambalajlama (MAP) tekni inde ortam atmosferinin modifikasyonu, “pasif” ve ”aktif” modifikasyon olmak üzere iki yolla gerçekle tirilmektir. Pasif modifikasyon, meyve-sebze gibi solunum yapan ürünlerde, aktif modifikasyon ise her türlü gıdada uygulanabilmektedir (Üçüncü, 2000).

Pasif modifikasyonda amaçlanan denge gaz bile iminin sa lanması yava geli en bir olaydır. Ayrıca O2 ve CO2 konsantrasyonlarının kontrolünde de her zaman ba arılı olunamamaktadır. Aktif modifikasyon yönteminde denge gaz bile iminin olu ması yava bir ekilde de il müdahale ile kısa bir süre içinde gerçekle mektedir (Floros, 1990). Kapalı bir hücrenin (depo veya ambalaj içi) atmosfer gaz bile iminin istenen ekilde olu turulması ya

(16)

6

gazın içeriye enjekte edilmesi ya da gaz absorbantlarından veya gaz üreticilerinden yararlanılarak gerçekle tirilebilir (Kader et al., 1989).

Pasif modifikasyon yönteminde atmosfer bile imi ve bu bile imin de i im hızı, ürünün solunum hızına ve kullanılan ambalaj materyalinin özelliklerine ba lıdır. Kullanılacak ambalaj materyali ürün tarafından tüketilen O2 ile materyalden geçen oksijen arasında dengeyi sa layacak ekilde seçilmelidir. Bu denge ürün tarafından üretilen CO2 ile ambalajdan dı ortama geçen CO2 içinde kurulmalıdır. Görüldü ü gibi bu sistemde en önemli nokta O2 veya CO2 in ürüne zarar vermeden arzu edilen denge atmosfer bile iminin sa lanmasıdır (Geeson, 1984).

Ayrıca su kaybının önlenmesi için paketleme materyali belli bir su buharı geçirgenli ine sahip olmalıdır. Buna göre ambalajlanmı üründe solunum giderek yava lar ve solunum hızı ile gaz bile imi arasında bir denge olu ur. Ürünün raf ömrünün uzaması bu dengenin sürdürülmesine ba lıdır. Bunu sa lamak için sıcaklı ın dü ük ve salınımsız olması sa lanmalıdır (Ooraikul and Stiles, 1991). Ayrıca solunum sonucu olu an etilen gibi gazlarda artmadan uzakla tırılmalıdır. Bu amaçla ambalaja potasyum permanganat, aktif kömür veya palladyum klorür gibi bir gaz absorbanı içeren küçük geçirgen po etler yerle tirilmektedir (Cemero lu ve ark., 2001). Aynı ekilde solunumda olu an su buharının dı arı atılmasında e de er bir uygulama olarak nem ba layıcılardan yararlanılmaktadır. Bu amaçla ambalaja ayrıca po et içinde NaCl veya benzer nem tutucu eklenmektedir (Üçüncü, 2000).

Elmaların depolanma ko ulları çe ide çok ba lıdır. Bu yüzden depolanacak çe idin depo ko ulları çok iyi bilinmelidir. Ancak çe ide ba lı olarak elmalar genellikle 0 0C ile +5 0_{C ‘ arasında, % 90-95 ba ıl nemde depolanır. Normal artlarda depolama süresi 2-6 aydır.} Karbondioksit modifiye atmosferde ve so ukta muhafaza edilen elmalarda bozulmayı geciktirmekle birlikte CO2 konsantrasyonunun optimum düzeyin üzerine çıkması halinde çürüme hızında artı gözlenmektedir. Optimum CO2 konsantrasyonu elma çe idine göre farklılık gösterir. Meyve ve sebzelerin depolandı ı atmosferdeki CO2 konsantrasyonu kadar O2 konsantrasyonu da önemlidir. O2’nin ortamdan tamamen elemine edilmesi üründe kötü koku olu masına neden olur. %3 ile 20 arasındaki O2 oranı ve %20’nin üzerindeki CO2 oranları bitki dokularında solunumu (krebs döngüsü) etkiler. Dokuda anaerobik solunumun ba lamasına neden olacak kritik O2 konsantrasyonu solunum hızına ba lıdır. Bu nedenle de her ürünün O2’e kar ı toleransı farklıdır (Ünlütürk ve Turanta , 1999).

(17)

7

Bugün elmalarda ticari olarak uygulanan modifiye atmosfer, elmaların depolama ömrünün uzatılmasında oldukça ba arılı olmu tur. Elma için tavsiye edilen modifiye atmosfer % 2-3 O2, % 1-8 CO2 ve -1/-0,6 oC sıcaklıkta elmaların depolama ömrünü 6-7 ay daha uzatmı tır (Blanpied,1990). Elma depolamada ba arı üzerine, depo ko ulları kadar etkili di er bir faktör, meyvelerin hasat zamanıdır. Çok olgun elmalar uzun süre depolanamaz hem de bunlarda bazı fizyolojik hastalıklar görülmektedir. Buna kar ın ham elmalar depoda buru ur ve bunlarda tüketici isteklerini kar ılayacak bir lezzet geli mesi olmaz. Elmaların tazeli inin maksimum olması için elmalar hasat edilir edilmez modifiye atmosferde depolanmalıdır. Elmalar uzun bir periyot için dü ük O2 atmosferinde depolanırsa bitki dokularında alkol birikmesinden dolayı anaerobik ko ullarda alkol zararlanması olu ur. Bu nedenle O2 konsantrasyonu %2 den az olmamalıdır (Jayas and Jeyamkondan, 2002).

Rocha et al., (2004) tarafından Bravo de Esmolfe elma çe idi ve 2 farklı plastik ambalaj materyali kullanılarak yapılan modifiye atmosferde paketleme üzerine yapılan ara tırmada 6,5 aylık bir depolama sonrasında kontrol örneklerindeki a ırlık kayıpları %7 düzeyinde olurken modifiye atmosferde paketlenmi örneklerdeki a ırlık kaybının ise %2’den daha dü ük düzeyde oldu u belirtilmi tir.

Farklı ambalaj materyalleri kullanılarak elmaların muhafaza sürelerini uzatmak ve kalitelerinin daha iyi korunmasını sa lamak amacıyla 1988 ve 1989 yıllarında Pozantı-Kamı lı vadisinde yeti tirilen Amasya, Starking Delicious ve Golden Delicious elmaları kullanılmı tır. Derimden sonra meyvelerin yarısı plastik ambalajlar içerisine konulmu ve di er yarısı da ka ıt ile ambalajlanmı olarak +1°C sıcaklık ve %85-90 oransal nem ko ullarına sahip makine ile so utmalı depoda ve do al so utmalı depoda 7 ay muhafazaya alınarak her ay kalite ölçülerine ait analizler yapılmı tır. Sonuçta plastik ambalaj, muhafaza süresini kısıtlayan faktörlerden biri olan a ırlık kaybının, tüm çe itlerde ka ıt ambalaja göre daha dü ük kalmasını sa lamı tır. Yine plastik ambalaj meyve eti sertli i, asitlik ölçütleri ba ta olmak üzere birçok kalite faktörüne olumlu etkiler yapmı tır. Plastik ambalaj meyvelerdeki renk dönü ümünü de yava latmı , panelistler tarafından yapılan de erlendirmeye göre de daha olumlu sonuçlar vermi tir. Sonuç olarak plastik ambalaj birçok kalite ölçütlerine olumlu etki yapmı , bu etkiyi en belirgin olarak Golden Delicious elmalarında göstermi , bunu Starking Delicious ve Amasya izlemi tir (Özcan ve Ka ka, 1992).

(18)

8

Han ve arkada ları (1985), Fuji çe idi elmaların 20, 30, 40, 60 µm kalınlı ında LDPE filmle pasif modifikasyonda ambalajlanarak 0 0C ve 7 0C’lik ortamda 5 ay depolanmalarında ve bu süre sonunda depo ortamlarından alınarak ortam sıcaklı ında 10 gün bekletilmelerinde belirlenen a ırlık kayıplarının, kontrol örneklerine göre önemli düzeyde az oldu unu saptamı lardır.

Hewett (1984), büyüme döneminde kalsiyum püskürtmesi uygulanan elmaları %3 CO2 içeren atmosferde 2°C’de 5 hafta depolamı tır. Muhafaza süresince %6’dan daha az acı benek hastalı ı görülmü tür. Aynı bahçeden alınan elmalar normal atmosferli depolarda muhafaza edildi inde %26 oranında acı benek hastalı ı görülmü tür. Üzerinde 9 mm çapında delikler açılmı polietilen paketlerde, depolama süresince delik sayısına ba lı olarak acı benek hastalı ı %50 seviyelerinde %5’den daha az düzeylere indirilmi tir. Paketlenen meyveler daha az a ırlık kaybına, daha sert bir meyve etine sahip olmu ve normal depolananlara göre muhafaza süresince meyve kalitesi artmı tır.

Hewett ve Thompson (1990a), Red Delicious, Golden Delicious, Braeburn ve Granny Smith elmalarını, üzerinde 1 mm çaplı bir i ne ile mikro delikler açılmı 25 µm kalınlı ındaki polietilen paketlerde depolanmı tır. Bu elmaların 1°C’ de 7 hafta depolamadan ve 7 gün ortam sıcaklı ında bekletildikten sonra aynı depo ortamında ambalajlanmamı elmalara göre daha az acı benek gösterdi i gözlenmi tir. Polietilen paketlerdeki mikro deliklerin sayısı azaldıkça CO2 konsantrasyonları artmı ve O2 konsantrasyonları azalmı tır. Polietilen paketler içindeki CO2 düzeyi %5’i geçti inde ve O2 %15-16’ya dü tü ünde, Red Delicious elmalarındaki acı benek hastalı ının ticari olarak kabul edilebilir (%5’ten az) oldu u görülmü tür. Polietilen paketlerde depolanan Red Delicious ve Golden Delicious elmaları ambalajlanmayanlara göre daha az a ırlık kaybetmi , daha sert olmu ve daha iyi bir yeme kalitesine sahip olmu tur. 50-70 adet mikro delik içeren polietilen paketlerin test edilen çe itlerde acı bene i azaltmak ve meyve kalitesini korumak için ticari olarak benimsenebilece i ileri sürülmü tür.

Çelikel ve arkada ları (2001) tarafından farklı çilek (Tioga, 216, Douglas, Chandler, Pajora, Tufts, Yalova 15 ve Yalova 104), kiraz (Merton Bigarreau, Lambert, Bing ve 0900 Ziraat) ve incir (Bursa Siyahı) çe itleri üzerine bir ara tırma yürütülmü tür. Bu ara tırmada modifiye atmosfer (MA) için, farklı kalınlıkta (12, 14, 16 ve 23 mµ ) PVC (polivinil klorid) film ve ngiltere’de üretilen farklı geçirgenlikte olan P-Plus filmler (200x250 mm

(19)

9

büyüklü ünde 90, 160 ve 190 mµ PP-polipropilen filmler ve 5 kg.lık karton kutular için 700x700mm ebatında 120 ve 180 mµ PE-polietilen filmler) kullanılmı tır. Farklı materyallerle ambalajlanan meyveler 0°C’de depolanmı ve raf ömrü için 20°C’de bekletilmi tir. Depolama süresince meyvenin fiziksel ve kimyasal özelliklerinde (kalite, tat, çürüme oranı, a ırlık kaybı, meyve eti sertli i, suda erir katı maddeler ve titre edilir asit içeri i ile pH ve rengi) meydana gelen de i imler izlenmi tir. MA uygulamaları tüm türlerde %5’i a an a ırlık kayıplarını önemli oranlarda (PVC ile %1-2’e, P-Plus filmlerde %0.1’e kadar) dü ürerek kalitenin korunması üzerinde etkili bulunmu tur.Çilek meyveleri 20°C'de 4 gün, 0°C'de 2-4 hafta depolanmı tır. MA uygulaması tüm çe itlerde kalitenin korunması üzerinde etkili bulunmu tur. 16 µm PVC film ile 160 µm PP P-Plus film uygulamaları daha etkili bulunmu tur. MA, meyve eti sertli inde depolama süresince meydana gelen dü ü ü yava latmı , a ırlık kaybını ve çürüme oranını azaltmı tır. Çe itler arasında, raf ömrü bakımından önemli farklar çıkmı tır.

Modifiye atmosfer kiraz meyvesinin kalitesinde depolama sırasında meydana gelen dü ü ü geciktirmi tir. PVC kalınlı ına göre 16 ve 23 µm streç filmler kalitenin korunmasında daha etkili bulunmu tur. P-Plus fimler arasında ise, 90 µm PP ve 120 µm PE en iyi sonucu vermi tir. Çe itlere göre biraz de i mekle beraber, kontrol meyveleri 0°C'de 3-4 haftada kalitelerini yitirirken, MA'de ambalajlanan meyveler 6-8 hafta süre ile depolanabilmi tir. ncir meyvesi için PVC filmde 14 µm , P-Plus filmde tüketici ambalajı olarak 90 µm PP, karton kutu için ise 120 µm PE en iyi sonucu vermi tir. Kontrol meyveleri 3-4 hafta sonunda pazar kalitelerini yitirirken, MA uygulaması depolama süresini en az 2 hafta uzatmı tır (Çelikel ve arkada ları ., 2001).

Patatesler üzerine yapılan bir ara tırmada iki farklı hasat döneminde hasat edilen patatesler önce çe ide göre sınıflandırma yapılmı tır. Sınıflandırmadan sonra depolanabilecek nitelikteki fiziki hasarlı olmayan patateslere mikrobiyal yüklerinde arındırılmak amacıyla fungusit uygulaması yapılmı tır. Daha sonra yumrular dört gruba ayrılmı , birinci ve ikinci grup kontrol amacıyla paketlenmeden, di er iki grup ise 38 mikron polipropilen ile 30, 40, 60 mikron kalınlıklarında alçak yo unluklu polietilen filmler ile hava sızdırmaz bir ekilde paketlenerek 5±1 °C de %75-85 ba ıl nemde 8 ay depolanmı tır. Ara tırmanın sonucunda Temmuz ayında hasat edilen yumrular için en uygun paketleme materyalinin 38 mikron polipropilen oldu u ve paket içi optimum denge gaz konsantrasyonunun %9-10 O2, ve

(20)

%7,5-10

8,0 CO2 olabilece i, Eylül ayında hasat edilen yumrular için ise en uygun paketleme materyalinin 40 mikron kalınlıklarında alçak yo unluklu polietilen oldu u ve paket içi optimum denge gaz konsantrasyonunun %6,5-7 O2, ve %6,0-6,5 CO2 oldu u ortaya çıkmı tır ( en, 2004).

Yeni hasat edilmi brokolilerin kullanıldı ı ara tırmada, ambalaj malzemesi olarak 20, 25 ve 30 µm kalınlıkta maksifre , 30 µm polietilen ve 10 µm PVC filmler kullanılarak ambalajlanmı tır. Farklı filmlerin kullanımıyla elde edilen brokoli ambalajlarının ambalaj içi CO2 konsantrasyonları arasında önemli bir farklılık bulunamamı tır. Maksifre 20 µm ve 10 µm PVC filmleri ile ambalajlanan brokolilerin ambalaj içi O2 konsantrasyonları % 18 gibi yüksek de erde olurken, maksifre 25 µm ve 30 µm ile 30 µm polietilen ile ambalajlanan ambalaj içi O2 konsantrasyonları ise yakla ık % 12 civarında gerçekle mi tir. Özellikle 30 µm kalınlıktaki maksifre ve polietilen ile ambalajlanan brokolilerin 20 °C’de 6 gün veya 0 °C’de 32 gün depolanması sonucunda en az % 83’ünün pazarlanabilir durumda oldukları saptanmı tır (Batu,1998 ).

Mantarların MAP tekni ine uygunlu unun belirlenmesi için yapılan bir ara tırmada, 4-20 °C’de 12 gün depolanan mantarlar için, en uygun sıcaklı ın 4°C oldu u ve atmosfer bile iminin %5 O2 ve %10 CO2 oranında oldu unda mantarların tazeliklerini koruyabildikleri belirlenmi tir (Tona et al., 1999).

Halloran ve ark., (2000) tarafından yapılan bir ara tırmada Kandil Dolma biber çe idi delikli ve deliksiz PE ve PP ile ambalajlanarak 8 °C ve % 85-90 oransal nem içeren depoya yerle tirilmi tir. Depolama süresince haftalık periyotlarla ve her analiz dönemi oda sıcaklı ında 48 saat bekletilen örneklerde, solunum hızındaki de i im belirlenmi tir. PP ile ambalajlı biberlerde meyve kalitesi, enfeksiyon ve ü üme zararına ba lı olarak 4 hafta korunabilmi tir. PE torbalarda depolanan biberlerin solunum hızlarının ba langıçta 69.55 ml CO2. kg-1.h-1 oldu u ve 35. gün sonunda solunum hızının 22.61 ml CO2. kg-1.h-1‘e kadar dü tü ü belirlenerek, bu biber çe idi için en uygun ambalaj materyalinin delikli PE oldu u ve bu ambalaj kullanılarak biberlerin önemli bir kalite kaybı olmaksızın 5 hafta süre ile muhafaza edilebilece i belirlenmi tir. PP torbaların ise gaz geçirgenliklerinin daha dü ük oldu u belirlenmi tir.

(21)

11

Kayna ve Sürmeli (1992) Yalova ko ullarında yeti tirilen ES-58, H-2274, Tobol ve Riogrande domates çe itlerinin farklı olgunluk a amalarında kimyasal özelliklerindeki de i meler ve solunum hızlarının saptanması amacıyla yaptıkları ara tırmada domatesleri kabuk rengine göre ye il, renk dönüm, pembe, açık kırmızı ve kırmızı olgunluk gruplarında hasat etmi lerdir. 8,12 ve 20 oC’de depolama sonucunda çe itlerin özgün solunum hızları ve olgunla ma süreleri saptanmı tır. Bu ara tırmanın sonuçlarına göre sıcaklık yükseldikçe solunum hızında belirlenen artı , olgunla manın yüksek sıcaklıkta daha kısa sürede gerçekle ti ini göstermektedir. 20 o_{C sıcaklıkta çe itlere ba lı olarak yakla ık 13-17 günde} tamamlanan olgunla ma 12 ve 8 o_{C sıcaklıklarda yakla ık 30 günde gerçekle mi tir. Elde} edilen solunum hızı de erleri sıcaklık yükseldikçe meyve metabolik aktivitesinin de arttı ını göstermektedir.

O’connor-Shaw ve ark., (1996) tarafından yapılan ara tırmada kavun dilimleri uygun atmosfer ko ullarında MAP tekni i ile ambalajlandıktan sonra 4,5°C’de 28 gün depolanmı ve kalitelerini kabul edilebilir düzeyde korumu lardır. Bir di er ara tırmada ise erken ye il dönemde hasat edilen domateslerin % 3,5 – 4,0 O2 ve CO2 atmosferinde MAP ile birlikte +15°C’de 23 gün saklanması sonucu, çevre ko ullarında iyi bir ekilde olgunla abilecek düzeyde korunabildi i belirlenmi tir (Nakhasi et al., 1991).

(22)

12

3. MATERYAL ve METOT

3.1. Materyal

3.1.1. Ara tırmada Kullanılan Elma Çe itleri

Ara tırmada Tokat yöresinde yaygın olarak yeti tirilen Amasya ve Granny Smith elma çe itleri kullanılmı tır. Elmalar Tokat Fidanlık mevkiindeki meyve bahçelerinden temin edilmi tir. Hasat edilen elmalar özenle seçilmi , içlerindeki yaralı, bereli ve çürük olanlar ayrılmı tır. Elmaların boyut ve a ırlık açısından homojen olmasına dikkat edilmi tir.

3.1.2. Ambalaj Materyali

Elmaların ambalajlanmasında 5 farklı ambalaj tipi kullanılmı tır. Ambalaj tipleri 20, 30, 40 mikron kalınlı ında polipropilen ve 30, 50 mikron kalınlı ında polietilendir. Kontrol örnekleri ise hiçbir paketleme yapılmaksızın depolanmı tır.

3.2. Metot

3.2.1. Modifiye Atmosfer Paketleme Sistemi

Elmalar hasat edildikten sonra zedeli ve hasarlı örnekler ayrılarak denemeye alınmı tır. Deneye alınan elmalar polistren tabaklara yakla ık 1’er kg gelecek ekilde konulmu tur. Daha sonra kontrol örne i olarak veya farklı kalınlıkta ve tipteki ambalaj materyalleri ile paketlenerek +1°C’de 10 ay boyunca depolanmı tır.

3.2.2. Elmalarda Yapılan Analizler

On aylık depolama süresince örneklerin özelliklerinin belirlenmesi amacıyla bazı fiziksel ve kimyasal analizler ile duyusal testler uygulanmı tır. Duyusal testler iki ayda bir kez di er analizler ise aylık olarak yapılmı tır.

(23)

13

3.2.2.1. A ırlık kaybı (%)

Elmaların ba langıç ve raf ömrü periyodu sonundaki tartımları Dikomsan marka (XM-model, seri-2877, Dikomsan Elektronik San. Tic. Ltd. ti. stanbul) terazi ile yapılarak a a ıdaki formüle göre hesaplanıp “%” olarak ifade edilmi tir.

A ırlık kaybı (%) : (a-b)/a x 100 a: Ba langıç a ırlı ı, g

b: Depolama sonu a ırlı ı, g

3.2.2.2. Sertlik

Elmaları dikey boyutundan 50 mm delmek için gereken maksimum kuvvet Newton cinsinden ölçülerek belirlenmi tir. Ölçümde test hızı olarak 60 mm.min-1 ve 10 mm çapında paslanmaz çelik ba lık kullanılmı tır. Ölçümde maksimum 500 N kuvvet uygulayabilen Zwick Z 0,5 Universal Test cihazı kullanılmı tır (Anonymous, 2002).

3.2.2.3. Kabuk Rengi Tayini

Elmalarda kabuk rengi tayini Minolta renk ölçme (CR-300 model) cihazı ile beyaz standart bir plakada (Y = 92,40 x = 0,3137 y = 0,3195) kalibre edildikten sonra Hunter renk ölçme sisteminde L* (parlaklık), a* (kırmızı/ye il), b* (sarı/mavi) de erleri elma üzerinde üç farklı noktada ölçülerek yapılmı tır (Anonymous, 1991).

3.2.2.4. Meyve Eti Rengi Tayini

Elmalarda meyve eti renk tayini meyve kabu u ince bir ekilde soyulduktan sonra Minolta renk ölçme (CR-300 model) cihazı beyaz standart bir plakada (Y = 92,40 x = 0,3137 y = 0,3195) kalibre edildikten sonra Hunter renk ölçüm parametreleri ile L* (parlaklık), a* (kırmızı/ye il), b*(sarı/mavi) de erleri elma üzerinde üç farklı noktada ölçülerek belirlenmi tir (Anonymous, 1991).

(24)

14

3.2.2.5. Atmosfer Ko ullarının Belirlenmesi

Gaz ölçümleri Systech Instruments firmasında (Systech Instruments ltd. 17 Thame Park Business Centre Wenman Road Thame Oxforshare OX9 3XA, UK) üretilen Gaspace 2 marka gaz analizatörü ile yapılmı tır. Alınan gaz örnekleri 650 °C ye ısıtılarak kolonda yürütülerek ve hava içerisindeki gazlardan O2, yüksek saflık ve yo unluktaki zirkonyum sonda aracılı ı ile, CO2 ise infrared yöntemiyle ölçülerek ekranda dijital olarak okunmu tur (Anonymous, 1999). Ölçümler yapılırken paket içine dı ardan gaz geçi ini ve paket içerisindeki gazların dı arı çıkı ını engellemek için paketlerin üzerine gaz geçirmeyen bir malzeme yapı tırıldıktan sonra cihazın i nesi batırılarak yapılmı tır.

3.2.2.6. pH

Blendırda homojen hale getirilen elma pulpunda WTW marka (pH 330/set) pH-metre ile do rudan cam elektrot daldırılarak ölçülmü tür (Cemero lu, 1992).

3.2.2.7. Suda Çözünebilir Kuru Madde

Elmalar blendırda homojenize edildikten sonra kaba filtre ka ıdından geçirilip ilk damlalar saf suya göre kalibre edilmi el refraktometresi (0-32 ölçekli, Hand Sugar Refractometer WYT-1) üzerine alınıp sonuçlar “%” olarak ifade edilmi tir (Cemero lu, 1992).

3.2.2.8. Titrasyon Asitli i

Blendırda pulp haline getirilen elmadan 10 g alınıp pH-8,1 olana kadar 0,1 normal NaOH ile fenolfitaleyn e li inde titre edilerek sarfiyat belirlenmi tir. % asitlik miktarı a a ıdaki formül yardımıyla hesaplanmı ve malik asit cinsinden g/100g olarak ifade edilmi tir. (Konopacka and Plocharski, 2004).

% Asitlik (g/100g) =

V = Titrasyonda harcanan 0,1 N Na OH miktarı, ml N = Na OH çözeltisinin normalitesi

Me = Malik asitin mili e de er gram a ırlı ı (0,067) M = Örnek a ırlı ı, g

V x N x Me x 100 M

(25)

15

3.2.2.9. Organik Asit ( malik, sitrik, askorbik ) Tayini

Blendırda pulp haline getirilen meyveden 5 g alınıp üzerine 20 ml deionize su ilave edilip 3 dakika homojenize edilmi tir. Daha sonra 0,45 µm’lik membran filtreden geçirilip analize hazır hale getirilmi tir. Yüksek basınç sıvı kromotografide analiz için Shui and Leong (2002)’den de i tirilerek; mobil faz A; 2,5 pH’a ayarlanmı sülfürik asit çözeltisi, mobil faz B; metanol, analiz süresi (15 dakika 0,5ml/dakika akı hızında %100 mobil faz A, 5 dakika 0,54ml/dakika akı hızında % 82 A+ % 18 B, 5 dakika 0,6ml/dakika akı hızında %100 B) 25 dakika ve kolon sıcaklı ı 300C olarak uygulanmı tır Analizde SGE (250x4.6mm SS WAKOSIL C18RS 5µm OmniSpher) HPLC kolon kullanılmı tır. Sitrik, malik, askorbik asit miktarı Perkin Elmer (series-200) U/V dedektörde 215 nm dalga boyu kullanılarak alıkonma zamanına göre tespit edilip pik alanına göre daha önce hazırlanan standart grafikten (Ek-1) hesaplanmı ve miktarlar ppm cinsinden belirtilmi tir.

3.2.2.10. eker (glikoz, fruktoz, sakkaroz) Tayini

Blendırda pulp haline getirilen meyveden 5g alınıp üzerine 20 ml deionize su ilave edilip 3 dakika homojenize edilmi tir. Daha sonra 0.45 µm’lik membran filtreden geçirilip analize hazır hale getirilmi tir. Yüksek basınç sıvı kromotografisinde analiz için Bartolome et. al., (1995)’ten de i tirilerek; akı hızı 0,9 ml/dak, mobil faz % 80 asetonitril + % 20 saf su, kolon sıcaklı ı 300C ve analiz süresi 20 dakika eklinde uygulanmı tır. Kolon olarak SGE HPLC (250x4.6mm SS Exsil AM NO) kolon kullanılmı tır. Glikoz, fruktoz, sakkaroz miktarı Perkin Elmer (series-200) refraktif indeks dedektörü kullanılarak alıkonma zamanına göre tespit edilip pik alanına göre daha önce hazırlanan standart grafikten (Ek-1) hesaplanmı ve miktarlar g/100g cinsinden belirtilmi tir.

3.2.2.11. Duyusal De erlendirme

De i ik ambalaj materyalleriyle ambalajlanarak modifiye atmosferde on ay süresince depolanan elmalarda iki ayda bir duyusal analizler (tatlılık, ek ilik, elma aroması, gevreklik, sertlik ve kabul edilebilirlik açısından) gerçekle tirilmi tir. Elmalar duyusal analiz öncesinde kabukları soyulmu olarak 5 panelist tarafından her bir özellik için 0-5 puan üzerinden grafik skala kullanılarak de erlendirilmi tir. Söz konusu skalada (Ek-2) panelist tarafından

(26)

16

i aretlenen bölümün uzunlu unun toplam uzunlu a oranı de erlendirilerek hesaplama yapılmı tır (Altu ve Elmacı, 2005).

3.2.2.12. statistiksel De erlendirme

Yukarıdaki bölümlerde açıklanan çe it ve ambalajın incelenen ürün özellikleri üzerine etkileri 2 X 6 faktöriyel deneme deseni ile elde edilen verilerle belirlenmi tir. Yapılan ön analizde Çe it X Ambalaj interaksiyonu birçok özellik için önemli bulundu undan (P<0.05) analizler Granny Smith ve Amasya elma çe itleri için ayrı ayrı yapılarak ambalajların etkisinin aylara göre de i imi tekyönlü varyans analizi uygulanarak incelenmi tir. Çalı mada verilerin istatistiki analizi SPSS paket programı kullanılarak yapılmı tır. Çoklu kar ıla tırmalarda Duncan testi (P<0.05) uygulanılmı tır (Yıldız ve Bircan., 1994).

(27)

17

4. ARA TIRMA SONUÇLARI ve TARTI MA

4.1. A ırlık Kaybı De i imi (%)

Meyvelerin ekonomik muhafaza sürelerinin belirlenmesinde kullanılan önemli ve belirleyici faktörlerden birisi a ırlık kaybıdır.

Granny Smith elmasının de i ik ambalaj materyalleriyle ambalajlanarak modifiye atmosferde on ay süresince depolanması sonucunda elmaların a ırlıklarında meydana gelen kayıplara ili kin de erler Çizelge 4.1’de verilmi tir. Çizelgenin incelenmesiyle görülebilece i gibi on ay süresince farklı ambalajlara göre meydana gelen en dü ük ortalama a ırlık kayıpları %1,27 ile 50 PE ambalajındaki örneklerde görülürken en yüksek a ırlık kaybı %4,62 ile kontrol örne inde meydana gelmi tir.

Depolama süresince her ay için ölçülen a ırlık kaybı de erleri incelendi inde farklı ambalaj materyalleri arasındaki farklılıkların istatistiksel olarak önemli düzeyde bulundu u (P<0,01) görülmektedir. Ambalaj materyalleri ve kontrol örne inin kendi içerisinde incelenmesiyle görülebilece i gibi on aylık depolama süresince elma a ırlıklarında azalmalar meydana geldi i, olu an bu a ırlık azalmaları arasındaki farklılı ın da istatistiksel olarak önemli (P<0,01) oldu u bulunmu tur.

Amasya elmasının de i ik ambalaj materyalleriyle ambalajlanarak modifiye atmosferde on ay süresince depolanması sonucunda elmaların a ırlıklarında meydana gelen kayıplara ili kin de erler Çizelge 4.2’de verilmi tir. Çizelgenin incelenmesiyle görülebilece i gibi on ay süresince farklı ambalajlara göre meydana gelen en dü ük ortalama a ırlık kayıpları %1,14 ile 40 PP ambalajında görülürken en yüksek a ırlık kaybı %5,94 ile kontrol örne inde meydana gelmi tir.

Depolama süresince her ay için yapılan a ırlık kaybı de erleri incelendi inde farklı ambalaj materyalleri arasında istatistiksel olarak farklılıklar bulundu u (P<0,01) görülmektedir. Ambalaj materyalleri ve kontrol örne inin kendi içerisinde incelenmesiyle görülebilece i gibi on aylık depolama süresince elma a ırlıklarında azalmalar meydana

(28)

18

geldi i, olu an bu a ırlık azalmaları arasındaki farklılı ın da istatistiksel olarak önemli (P<0,01) oldu u bulunmu tur.

Her iki elma çe idi için de kontrol örne i hariç her bir ambalaj materyali kendi içerisinde incelendi inde a ırlık kaybındaki aylık de i imlerin aynı paralellikte olmadı ı, de i ik çe it ve kalınlıktaki ambalaj materyalleriyle ambalajlanan elmalardaki a ırlık kayıplarının aylara göre farklılıklar arz etti i görülmektedir. A ırlık kayıplarının aylara göre benzerlik göstermemesi, ambalajlar içerisinde meydana gelen su buharı yo unla masının ambalaj atmosferini nemce doygun hale getirmesi ve bunun sonucunda da elmalardan atmosfere nem geçi inin düzenli olmayı ı ile açıklanabilece i dü ünülmektedir.

Elde edilen sonuçlar incelendi inde, kontrol örneklerindeki a ırlık kaybının, de i ik ambalajla depolanan örneklerdeki a ırlık kayıplarından oldukça yüksek düzeylerde oldu u gözlenmektedir. Konuyla ilgili yapılan di er çalı malarda da benzer sonuçlara rastlanmı tır. Örne inHan et al. (1985), Fuji çe idi elmaların 20, 30, 40, 60 µm kalınlı ında LDPE filmle pasif modifikasyonda ambalajlanarak 0 0C ve 7 0C’lik ortamda 5 ay depolanmalarında ve bu süre sonunda depo ortamlarından alınarak ortam sıcaklı ında 10 gün bekletilmelerinde belirlenen a ırlık kayıplarının, kontrol örneklerine göre önemli düzeyde az oldu unu saptamı lardır.

Rocha et al., (2004) tarafından Bravo de Esmolfe elma çe idi ve 2 farklı plastik ambalaj materyali kullanılarak yapılan modifiye atmosferde paketleme üzerine yapılan ara tırmada 6,5 aylık bir depolama sonrasında kontrol örneklerindeki a ırlık kayıpları %7 düzeyinde olurken modifiye atmosferde paketlenmi örneklerdeki a ırlık kaybının ise %2’den daha dü ük düzeyde oldu u belirtilmi tir.

Ba ka bir çalı mada Risse et al. (1985) 3 hafta 130C’de, takiben 1 hafta 210C’de bekletilen 100 µm kalınlı ında yüksek yo unluklu polietilen ve ticari adı Clysar EHC-50 olan kopolimer filmlerle ambalajlanan domateslerdeki a ırlık kayıplarının %0,8; kontrol örneklerinin ise %4,6 düzeyinde oldu unu belirtmi lerdir.

(29)

19 Çiz el ge 4 .1 . G ra nn y Sm ith e lm a çe id i iç in m od if iy e at m os fe rd e fa rk lı am ba la jla rd a so uk d ep ol am a sü re si nc e el m al ar ın % a ır lık k ay bı d e er le ri nd e m ey da na g el en d e i im le r a-b A yn ı s at ır da ü ze ri nd e fa rk lı ha rf le ri ta ıy an o rt al am a de er le r ( am ba la jla rı n et ki si ) a ra sı nd ak i f ar kl ılı kl ar is ta tis tik se l o la ra k ön em lid ir (P <0 ,0 5) . a-b A yn ı s üt un da ü ze ri nd e fa rk lı ha rf le ri ta ıy an o rt al am a de er le r ( de po la m a sü re si ni n et ki si ) a ra sı nd ak i f ar kl ılı kl ar is ta tis tik se l o la ra k ön em lid ir (P <0 ,0 5) . A Y L A R K O N TR O L 20 P P 30 P P 40 P P 30 P E 50 P E 1 a 0 ,8 3± 0, 07 3 b ab c 1 ,1 4± 0, 02 1 c ab 1 ,1 1± 0, 16 2 c a 0 ,1 9± 0, 00 5 a a 0, 66 ±0 ,0 66 b a 0 ,5 8± 0, 01 3 b P <0 ,0 1 2 a 1 ,4 4± 0, 10 7 d ab 0 ,7 7± 0, 09 9 b c ab 0 ,5 8± 0, 01 1 a b a 0 ,3 8± 0, 00 4 a a 1, 06 ±0 ,1 17 c ab 0 ,9 0± 0, 17 3 b c P <0 ,0 1 3 ab 1 ,8 6± 0, 12 3 c a 0 ,5 7± 0, 11 7 a ab 0 ,5 8± 0, 00 4 a ab 0 ,5 7± 0, 00 3 a a 1, 00 ±0 ,1 52 b ab c 1 ,0 4± 0, 05 1 b P <0 ,0 1 4 bc 3 ,1 0± 0, 39 7 c ab 0 ,9 4± 0, 12 1 a b a 0 ,5 1± 0, 13 0 a ab 0 ,8 8± 0, 05 3 a b a b 1 ,3 4± 0, 10 5 b a 0 ,7 0± 0, 16 1 a b P <0 ,0 1 5 cd 4 ,2 1± 0, 31 1 c ab c 1 ,2 1± 0, 16 2 a b ab 0 ,8 1± 0, 06 0 a b 1 ,3 3± 0, 24 1 a b a b 1 ,6 9± 0, 11 4 b ab 0 ,8 4± 0, 13 2 a P <0 ,0 1 6 d 4, 55 ±0 ,2 44 c ab c 1 ,2 8± 0, 18 2 a b ab 1 ,0 6± 0, 17 2 a b 1, 23 ±0 ,1 60 a b a b 1 ,7 3± 0, 09 4 b ab c 1 ,2 3± 0, 17 5 a b P <0 ,0 1 7 d 5, 34 ±0 ,4 49 c d 2 ,5 3± 0, 81 3 a b b 1 ,3 8± 0, 32 6 a c 2 ,5 1± 0, 35 0 a b cd 3 ,1 6± 0, 27 4 b bc 1 ,4 2± 0, 05 4 a P <0 ,0 1 8 e 7, 80 ±0 ,7 07 c cd 2 ,1 1± 0, 44 0 a b c 2 ,8 8± 0, 44 6 b b 1 ,2 8± 0, 24 2 a bc 2 ,3 3± 0, 09 4 a b d 2 ,0 8± 0, 35 5 a b P <0 ,0 1 9 e 8, 60 ±0 ,8 98 c ab cd 1 ,5 3± 0, 17 8 a b 1 ,3 6± 0, 22 0 a d 3 ,5 8± 0, 25 2 b d 3 ,6 4± 0, 94 3 b cd 1 ,7 1± 0, 28 3 a P <0 ,0 1 10 e 8, 49 ±0 ,3 26 c bc d 1 ,7 2± 0, 09 9 a c 2 ,8 2± 0, 47 2 a b c 2 ,8 4± 0, 52 0 a b d 3 ,6 1± 0, 60 6 b d 2, 23 ±0 ,3 51 a b P <0 ,0 1 TO P L A M 4, 62 ±0 ,5 25 1, 38 ±0 ,1 35 1, 31 ±0 ,1 67 1, 48 ±0 ,2 09 2, 02 ±0 ,2 19 1, 27 ±0 ,1 15 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 19

(30)

20 Çiz el ge 4 .2 . A m as ya e lm a çe id i i çi n m od if iy e at m os fe rd e fa rk lı am ba la jla rd a so uk d ep ol am a sü re si nc e el m al ar ın % a ır lık k ay bı d e er le ri nd e m ey da na g el en d e i im le r a-b A yn ı s at ır da ü ze ri nd e fa rk lı ha rf le ri ta ıy an o rt al am a de er le r ( am ba la jla rı n et ki si ) a ra sı nd ak i f ar kl ılı kl ar is ta tis tik se l o la ra k ön em lid ir (P <0 ,0 5) . a-b A yn ı s üt un da ü ze ri nd e fa rk lı ha rf le ri ta ıy an o rt al am a de er le r ( de po la m a sü re si ni n et ki si ) a ra sı nd ak i f ar kl ılı kl ar is ta tis tik se l o la ra k ön em lid ir (P <0 ,0 5) . A Y L A R K O N TR O L 20 P P 30 P P 40 P P 30 P E 50 P E 1 a 1, 20 ±0 ,2 83 b a 0 ,2 1± 0, 00 2 a a 0, 28 ±0 ,0 70 a a 0, 34 ±0 ,0 65 a a 0 ,3 4± 0, 06 9 a a 0, 34 ±0 ,0 69 a P <0 ,0 1 2 ab 1, 84 ±0 ,3 63 b a 0 ,4 8± 0, 07 1 a ab 0 ,6 0± 0, 20 0 a ab 0, 75 ±0 ,0 66 a ab 0, 54 ±0 ,0 67 a a 0, 48 ±0 ,0 65 a P <0 ,0 1 3 ab 2 ,2 8± 0, 21 9 b ab 0, 90 ±0 ,1 92 a ab 0 ,7 4± 0, 13 4 a ab 0, 62 ±0 ,0 07 a ab 0 ,6 7± 0, 07 1 a ab 0, 68 ±0 ,1 33 a P <0 ,0 1 4 bc 3, 99 ±0 ,7 98 b ab 0 ,8 2± 0, 12 1 a ab 0 ,6 8± 0, 06 6 a ab c 0, 89 ±0 ,1 86 a ab 0 ,9 6± 0, 13 8 a ab c 0, 82 ±0 ,0 05 a P <0 ,0 1 5 c 5 ,6 9± 0, 30 1 b ab 0 ,9 6± 0, 07 8 a ab cd 1 ,3 0± 0, 20 7 a ab c 1, 08 ±0 ,0 68 a c 2 ,2 1± 0, 99 6 a d 1, 50 ±0 ,2 94 a P <0 ,0 1 6 c 5 ,7 5± 1, 05 0 b ab 0 ,9 6± 0, 07 3 a ab cd 1, 21 ±0 ,2 00 a bc 1, 30 ±0 ,0 74 a ab c 1, 30 ±0 ,1 75 a cd 1, 36 ±0 ,1 19 a P <0 ,0 1 7 d 8 ,3 4± 0, 52 9 b bc 1, 64 ±0 ,1 24 a ab c 1, 07 ±0 ,0 66 a ab c 0, 96 ±0 ,0 61 a bc 1, 50 ±0 ,2 87 a bc d 1, 24 ±0 ,0 07 a P <0 ,0 1 8 d 1 0, 51 ±1 ,2 78 c e 3, 97 ±0 ,6 32 b bc d 1, 40 ±0 ,1 98 a cd 1, 76 ±0 ,7 45 a ab c 1, 37 ±0 ,0 76 a d 1, 51 ±0 ,1 38 a P <0 ,0 1 9 d 1 0, 60 ±1 ,3 61 b d 2, 52 ±0 ,4 37 a d 2, 20 ±0 ,9 00 a bc d 1, 45 ±0 ,3 41 a c 2 ,2 9± 0, 13 4 a e 2, 39 ±0 ,4 28 a P <0 ,0 1 10 d 9 ,1 6± 0, 88 6 b cd 1, 96 ±0 ,0 78 a cd 2, 08 ±0 ,2 28 a d 2, 20 ±0 ,0 84 a c 2, 19 ±0 ,1 61 a e 2, 38 ±0 ,1 43 a P <0 ,0 1 TO P L A M 5, 94 ±0 ,6 66 1, 44 ±0 ,2 10 1, 16 ±0 ,1 39 1, 14 ±0 ,1 21 1, 34 ±0 ,1 56 1, 27 ±0 ,1 36 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 P <0 ,0 1 20

(31)

21

4.2. Sertlik De i imi

Meyve ve sebzelerin, hücre dokularında meydana gelen yumu ama, genellikle yapılarında mevcut olan suda çözünmez formdaki pektik maddelerin (protopektin) olgunla ma ile birlikte suda çözünür forma dönü mesi sonucunda olu maktadır (Kays, 1991). Pek çok meyve ve sebzede, modifiye atmosferde ambalajlama yönteminin tekstür üzerine etkileri, yapılan çe itli ara tırmalarda incelenmi ve ürün çe idine göre farklı etkiler gösterdi i belirlenmi tir.

Granny Smith elmasının de i ik ambalaj materyalleriyle ambalajlanarak modifiye atmosferde on ay süresince depolanması sonucunda elmaların sertliklerinde meydana gelen de i imlere ili kin de erler Çizelge 4.3’de verilmi tir. Çizelgenin incelenmesi sonucunda görülebilece i gibi on ay süresince farklı ambalajlara göre en dü ük sertlik de eri ortalaması 76,36 Newton ile 30 PE ambalajında belirlenmi tir. Bu ambalaj materyali ile depolanan elmalar toplam 10 aylık depolama sürecinde hem ortalama de er olarak hem de on ayın yedisinde en dü ük sertlik de erleri göstermi tir. En yüksek sertlik de erleri ise 97,65 Newton ve 96,76 Newton ortalamaları ile 20 ve 30 PP ambalajlarının kullanıldı ı örneklerde gözlenmi tir.

Depolama süresince her ay için ölçülen sertlik de erleri incelendi inde 2. ve 6. aylar hariç farklı ambalaj materyalleri arasında istatistiksel olarak farklılıklar bulundu u (P<0,05) görülmektedir. Ambalaj materyalleri ve kontrol örne inin kendi içerisinde incelenmesiyle görülebilece i gibi on aylık depolama süresince elmaların sertli inde azalmalar meydana geldi i, olu an bu azalmalar arasındaki farklılı ın da istatistiksel olarak önemli (P<0,05) oldu u bulunmu tur.

Amasya elmasının de i ik ambalaj materyalleriyle ambalajlanarak modifiye atmosferde on ay süresince depolanması sonucunda elmaların sertliklerinde meydana gelen de i imlere ili kin de erler Çizelge 4.4’de verilmi tir. Çizelgenin incelenmesi sonucunda görülebilece i gibi on ay süresince farklı ambalajlara göre en dü ük sertlik de eri ortalaması 67,44 Newton ile 50 PE ambalajında belirlenmi tir. En yüksek ortalama de erler ise 77,80 Newton ve 78,80 Newton ile 20 ve 30 PP ambalajlarının kullanıldı ı örneklerde gözlenmi tir.

(32)

22

Depolama süresince her ay için belirlenen sertlik de erleri incelendi inde 7. ay hariç farklı ambalaj materyalleri arasında istatistiksel olarak farklılıklar bulunmadı ı (P>0,05) görülmektedir. Ambalaj materyalleri ve kontrol örne inin kendi içerisinde incelenmesiyle görülebilece i gibi on aylık depolama süresince elma sertliklerinde azalmalar meydana geldi i, olu an bu sertlik azalmaları arasındaki farklılı ın 20 ve 30 PP ile ambalajlanmı örnekler hariç istatistiksel olarak önemli (P<0,01) oldu u bulunmu tur.

Depolama boyunca ambalaj materyalleri ile ambalajlanan örneklerle kontrol örnekleri arasında istatistiksel olarak bir farklılık görünmemesine kar ın her iki elma çe idi içinde ortalama de erler göz önüne alındı ında kontrol örneklerinin nispeten daha dü ük sertlik de erlerine sahip oldu u söylenebilir.

Bu konuyla ilgili yapılan di er ara tırmalarda da benzer sonuçlara rastlanmı tır. Örne in Anzueto and Rizvi, (1985) Starkrimson çe idi elmaların, Han et al, (1985) Fuji çe idi elmaların, kontrol olarak ambalajsız ve modifiye atmosfer ko ullarında ambalajlanarak depolanmalarında, depolama ba langıcı tekstür de erlerinde, depolama süresince azalma meydana geldi ini ancak bu azalmanın kontrol örneklerinde daha fazla oldu unu saptamı lardır.

Rocha et al., (2004) tarafından Bravo de Esmolfe elma çe idi ve 2 farklı plastik ambalaj materyali kullanılarak yapılan modifiye atmosferde paketleme üzerine yapılan ara tırmada 6,5 aylık bir depolama sonunda modifiye atmosferde paketlenmi örneklerdeki sertlik de erlerinin kontrol örneklerindeki sertlik de erlerinden daha yüksek düzeylerde oldu unu belirtmi lerdir.