scCO
2ve İyonik Sıvı Ortamında Mannich Tepimelerinin İncelenmesi
Zeynep Tunalı ve E. Sultan Giray
Çukurova Un,iversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü 01330, Adana kimya.zeyneptunali@gmail.com
Doğal bileşiklerin ve biyolojik yönden aktif bileşiklerin sentezi ,organik sentezin önemli bir bölümünü kapsamaktadır. Mannich reaksiyonu bu bileşiklerin sentezi için en temel ve en kullanışlı metotlardan biridir. Bu reaksiyona örnek olarak bir amin ,iki karbonil bileşiği (aldehit veya keton) ve asit veya baz katalizörü bir araya gelerek bir β-aminokarbonil bileşiğinin oluşturulması verilebilir[1]. Asit katalizörler genellikle organik ve mineral asit içermektedir. Örneğin prolin, asetik asit, p-dodesilbenzensülfonik asit ve bazı Lewis asitleri geçiş metal klorür tuzlarını oluşturmaktadır [2-4].Fakat bu tür asit katalizörleri genellikle toksik, korozif, üründen ayrılması ve geri kazanımı yüksek katalitik aktivitesine rağmen zordur. Asit katalizli bir reaksiyon için asidik iyonik sıvılar asit katalizörlerin yerine kullanılabilecek en iyi bileşiklerdir. İyonik sıvılar, iyonik çözgenler ya da çevre dostu çözgenler olarak bilinen düşük erime noktasına sahip tuzlardır.Tasarım çözücüler olarak ta adlandırılan bu bileşikler anyon ve katyon seçimlerinde yapılacak değişikliklerle çok farklı özellikler gösterebilirler. Son zamanlarda, yeni bir reaksiyon alanı olarak ve katalizörlü/ katalizörsüz reaksiyonların geniş kullanımında ümit verici olduğu düşünülmektedir. Süperkritik akışkanlar, yoğunlukları sıvıların, viskozite ve yayınırlıkları ise gazlarınkine benzeyen maddelerdir. Yoğunluğun artması ile süperkritik akışkanların çözme güçleri artmakta ve gazlara göre daha fazla madde çözebilmektedirler.Yayınırlığın artması ve viskozitenin azalması ile süperkritik akışkanlar, katı yapıdaki gözeneklerde gazlar gibi kolayca yayınabilmekte ve çözme güçleri artmaktadır. Bu özellikleri nedeniyle özellikle süperkritik CO2 (scCO2), uzun yıllardır doğal bileşiklerin ekstraksiyonunda, son yıllarda ise organik tepkimelerde alternatif çözücüler olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada scCO2 ortamında Benzaldehit, Anilin ve Asetofenonun model bileşikler olarak seçildiği ve çeşitli asidik iyonik sıvıların katalizör olarak kullanılacağı Mannich reaksiyonlarının gerçekleştirilmesi için yeni bir yöntem geliştirmek amaçlanmıştır. Çalışmada kullanılacak iyonik sıvılardaki farklı katyon ve anyonların reaksiyon hızı üzerindeki etkisi de araştırılmıştır. Çeşitli asidik iyonik sıvının çok etkin bir katalizör etkisi gösterdiği belirlenmiştir.
PhCH PhNH2 PhCOCH3 iyonik sıvı O PhCHNHPh CH2COPh KAYNAKLAR
1. Guoying Z., Tao J., Haiziang G., Buxing H., Jun, H. and Donghai S.,.
Green Chem, 6,75-77, 2003
2. List, B., Pojarliev, P., Biler W.T., Martin H.J., Am. Chem. Soc. 124,827, 2002 3. List, B., J., Am. Chem. Soc. 122,9336, 2000
4. Duthaler, R.O., Angew., Chem., Int.,Ed., 42, 975, 2003
