Karpal Tünel Sendromunda Uyku Kalitesi ile
Depresyon ve Anksiyete Bulgular›
Sleep Quality, Depression and Anxiety in Carpal Tunnel Syndrome
Ö Özzeett
A
Ammaaçç:: Bu çal›flman›n amac›, KTS’li hastalarda KTS sebebiyle ortaya ç›kan uyku bozukluklar›, tasalanma ve depresyonu incelemek ve hastalardaki bu belirtilerin fliddetinin elektrodiagnostik çal›flma bulgular› ile ba¤lant›-s›n› saptamakt›r.
G
Geerreeçç vvee YYöönntteemm:: Olgu-kontrol yöntemi kullan›larak, elektrofizyolojik olarak do¤rulanm›fl yafl ortalamas› 45±13 (27-62) y›l olan (%86,9 kad›n, n=73) 87 KTS hastas› ve yafl ortalamas› 40±9,2 (21-56) y›l olan (%54 ka-d›n, n=27) 50 kontrol olgusu muayene edildi. Olgu hikayelerinin bilgileri-nin gizlili¤ibilgileri-nin sa¤lanmas› ve KTS hastalar›n›n klinik nörolojik muayene-lerin yap›lmas›na ek olarak, hastalar›n kendi beyan›ndan derlenerek Uy-ku Kalite ‹ndeksi (UK‹), Beck Depresyon Ölçe¤i (BDÖ) ve Beck Anksiyete Ölçe¤i (BAÖ)’nin onaylanm›fl Türkçe versiyonlar› kullan›ld›.
B
Buullgguullaarr:: KTS grubundaki hastalar›n büyük ço¤unlu¤unun, kontrol grubu ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda (p<0,05), daha kötü depresyon ve anksiyete semp-tomlar› gösterdi¤i gözlemlendi. KTS’nin fliddeti, sa¤-sol el kullan›m› ve hasta taraf›ndan beyan edilmifl uyku bozuklu¤u, anksiyete ve depresyon ölçeklerindeki semptomlar›n fliddeti ile aç›k bir flekilde ba¤lant›l› de¤ildi. Elektrodiagnostik bulgularla, hastan›n fonksiyonel durumu ve semptom-lar›n fliddeti aras›nda istatistiksel olarak kayda de¤er herhangi bir ba¤-lant› bulunamad›.
S
Soonnuuçç:: Elektodiagnostik bulgular, hastan›n KTS-iliflkili semptomlar› ile uy-ku, anksiyete ve depresyonun ba¤›ms›z ölçütler oldu¤u anlafl›ld›. KTS so-nuçlar› ile ilgilenen klinisyen ve araflt›rmac›lar ikisini de de¤erlendirmek durumundad›rlar. KTS’de depresyon ve anksiyete seviyeleri yüksek ol-makla birlikte uyku kalitesi nispeten düflüktür. Bununla birlikte, hastal›¤›n fliddeti ve semptom say›s› ile bu de¤iflkenler aras›nda ba¤lant› olmad›¤› göz önünde bulundurulursa, hastal›¤›n fliddetinin öznel olarak alg›land›¤› düflünülür. Bu sebeple, hastal›¤›n fiziksel etkileri de öznel olarak de¤er-lendirilmelidir.Türk Fiz T›p Rehab Derg 2008;54:102-6.
A
Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Karpal tünel sendromu, uyku, anksiyete, depresyon
S
Suummmmaarryy
O
Obbjjeeccttiivvee:: The purpose of this study was to examine the sleep disorders, anxiety and depression caused by CTS in patients, and whether electrodiagnostic study findings were associated with the severity of symptoms of sleep quality, anxiety and depression in patients. M
Maatteerriiaallss aanndd MMeetthhooddss:: Using a case-control methodology, 87 electrophysiologically confirmed CTS patients with a mean age of 45±13 (27-62) years (86.9% women, n=73) and 50 controls with a mean age of 40±9.2 (21-56) years (54% women, n=27) were examined. Clinical neurological examinations of CTS patients and validated Turkish version of self-reported Sleep Quality Index, Beck Depression Scale and Beck Anxiety Scale were employed.
R
Reessuullttss:: The majority of patients in the CTS group had worse symptoms of depression and anxiety, compared with the control group (p<0.05). The severity of CTS was not significantly associated with right and left hand utilization and the severity of symptoms of self-reported sleep quality, anxiety and depression scales. There were no statistically significant relationships between the electrodiagnostic findings and the patient functional status and symptom severity.
C
Coonncclluussiioonn:: Electrodiagnostic findings and patient CTS-related symptoms and sleep, anxiety and depression appear to be independent measures. Clinicians and researchers interested in CTS outcomes need to assess both. While depression and anxiety levels are found to be high in CTS, sleep-quality is relatively low. However, knowing that there is no correlation between the intensity of the illness and the number of symptoms with those variables, leads us to consider that the severity of the illness is evaluated on the self reports of patients. For this reason, physical impacts of the illness should also be evaluated as subjective. Turk J Phys Med Rehab 2008;54:102-6.
K
Keeyy WWoorrddss:: Carpal tunnel syndrome, sleep quality, anxiety, depression
‹brahim TEKEO⁄LU, Elif GÜLCÜ, Refah SAYIN*, Lütfullah BEfi‹RO⁄LU**, Levent YAZMALAR
Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon, *Nöroloji ve **Psikiyatri Anabilim Dal›, Van, Türkiye
Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii//AAddddrreessss ffoorr CCoorrrreessppoonnddeennccee:: Doç. Dr. ‹brahim Tekeo¤lu, Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, 65200 Van, Türkiye Tel: 0432 215 04 73 Faks: 0432 216 75 19 E-posta: teke58@hotmail.com GGeelliiflfl TTaarriihhii:: Temmuz 2007 KKaabbuull TTaarriihhii:: Nisan 2008
G
Giirriifl
fl
Karpal tünel sendromu (KTS), en s›k görülen tuzak nöropatidir (1,2). Median sinirin da¤›l›m alan›ndaki parestezi bu sendrom için ti-piktir. Median sinirin el bilek düzeyinde, karpal tünelde s›k›flmas› so-nucu oluflur. Özellikle bilek fleksiyonda iken fleksör tendonlardan gelen bas›nc›n direkt etkisiyle kolayca s›k›flabilir. Kad›nlarda daha s›k görülür. ENMG ile do¤rulanm›fl KTS prevalans› kad›nlarda %3, er-keklerde %2’dir (1). Di¤er çal›flmalarda KTS’nin genel populasyonda prevalans› %4 olarak hesaplanm›flt›r (3,4). Genellikle 30-60 yaflla-r›nda görülür, prevalans yaflla artar. 65-74 yafl aras› kiflilerde preva-lans erkeklerde %1,7 kad›nlarda %5,4 olarak bulunmufltur (5,6).
Klinik öykü ve testler (Phalen testi ve Tinel testi) tan›da en çok kullan›lan muayene yöntemleri aras›ndad›r. Ancak kesin tan› elek-trofizyolojik yöntemler (ENMG) ile konur (7-9).
KTS’nin fliddetinin belirlenmesi ve izlenmesinde elektrofizyo-lojik tetkiklerin önemi bilinmektedir. Elektrofizyoloji yöntemi; KTS’nin ay›r›c› tan›s› ve/veya birlikte olabilen di¤er nöropati ve ra-dikülopatilerin ay›r›m›nda da yeri olan bir tan› yöntemidir. ENMG’de s›kl›kla duyusal olmak üzere median sinir iletimlerinde bir yavafllama saptanmas› KTS tan›s›nda en önemli bulgu oldu¤u bilinmektedir (10-12).
Fibromiyalji, kompleks bölgesel a¤r› sendromu (13,14) ve di¤er kronik a¤r›l› hastal›klarda psikometrik ölçümlerde anomaliler sap-tanmaktad›r. Üst ekstremite a¤r›l› hastal›klar›nda depresyonda artma oldu¤u bildirilmifltir (15). Bir çal›flmada KTS’de uyku bozuk-luklar›na s›k rastland›¤›, nokturnal uyanma ve nokturnal istem d›-fl› hareketler görüldü¤ü bildirilmektedir (16).
Bir baflka çal›flmada KTS tan›s› alan bir hasta grubunda ayn› yaflta kontrollere göre anlaml› derecede yüksek oranda huzursuz bacak sendromu bulgular› görüldü¤ü bildirilmektedir (17).
Literatürde KTS’de depresyon, anksiyete ve uykunun birlikte de¤erlendirildi¤i yeterli veri bulunamad›. Bu çal›flmada ENMG ile KTS tan›s› alm›fl hastalarda depresyon ve anksiyete düzeyi ile uy-ku kalitesini sa¤l›kl› grupla karfl›laflt›rmak ve ENMG’deki sinir ha-sar› fliddeti ile depresyon, anksiyete ve uyku kalitesi aras›ndaki iliflkinin araflt›r›lmas› amaçland›.
G
Ge
erre
eç
ç v
ve
e Y
Yö
ön
ntte
em
m
Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabili-tasyon ve Nöroloji Anabilim dal›na baflvuran hastalardan oluflan bir çal›flma grubu oluflturuldu. Klinik tan› testleri pozitif olan ve ENMG ile KTS tan›s› alm›fl 84 hasta de¤erlendirildi (127 el). Benzer yafl grubundan kontrol grubuna al›nan 50 sa¤l›kl› gönüllüye (100 el) ayn› testler uyguland›.
Çal›flmaya al›nan hastalarda omuz, dirsek, el bile¤i, impinge-ment sendromu, epikondilit, el bile¤inde geçirilmifl k›r›k öyküsü, DeQuervain tenosinoviti, tetik parmak, Dupuytren kontraktürü, hipotiroidi, gut, akromegali, mukopolisakkaridoz gibi KTS’ye ne-den olabilecek etiyolojik nene-denler sorguland›.
‹lk de¤erlendirmede hastan›n yafl›, cinsiyeti, mesle¤i, efllik eden hastal›k olup olmad›¤›, belirtilerin süresi, dominant eli, KTS olan eli, KTS’nin temel belirtileri (uyuflukluk, yanma, kar›ncalan-ma, a¤r›, beceriksizlik, güçsüzlük, gece uyand›ran a¤r›, parastezi) ve bu belirtilerin ne kadar süreli oldu¤u soruldu. KTS’ye neden olabilecek faktörleri ortaya koymak için tüm hastalardan, tam kan say›m›, açl›k kan flekeri, rutin biyokimyasal tetkikler, tiroid fonksi-yon testleri, C-reaktif protein, eritrosit sedimantasfonksi-yon h›z›, roma-toid faktör düzeyleri ile el grafisi istendi.
Fizik muayenede Tinel, Phalen, ters Phalen, pnömotik kompresyon ve modifiye pnömotik kompresyon testi, abduktor pollisis brevis kas›nda kas gücü kayb› olup olmad›¤›, tenar atrofi, el elevasyon testi de¤erlendirildi.
Tinel belirtisi el bile¤i ekstansiyonda perküsyon yap›l›rsa daha güvenilirdir. Phalen testi hastan›n el bileklerini fleksiyon pozisyo-nunda 30-60 sn tutmas› ile test edilir. Ters Phalen testi hastan›n el bileklerini ekstansiyon pozisyonunda 30-60 sn tutmas› ile test edilir (2). Elde median sinir da¤›l›m›nda yüzeyel dokunma ve i¤ne batma duyusunda azalma tespit edilebilir. Abduktor pollisis brevis (baflparmak 5. parma¤a do¤ru yaklaflt›r›ld›ktan sonra hastadan dirence karfl› parma¤›n› açmas› istenir) ve opponens pollisiste (bafl parma¤›n 5. parma¤›n ucuna dokundurulmas›ndan sonra uy-gulay›c› iki parma¤› açmaya çal›fl›r) kuvvetsizlik olabilir. ‹lerlemifl vakalarda tenar ç›k›nt›da (özellikle abduktor pollisis breviste) at-rofi gözlenebilir. Pnömotik kompresyon testinde sfigmomanomet-re el bile¤ine sar›larak 100 mm/Hg’ye kadar fliflirilip 30 sn bekle-tilmek suretiyle uyguland›. Modifiye pnömotik kompresyon testin-de ise ayn› ifllem el bile¤inin volar yüzüne karpal tünel üzerine ka-lem biçiminde bir obje yerlefltirilerek yap›lmaktad›r (18).
El elevasyon testinde 60 saniye süreyle el yukar›ya kald›r›ld›-¤›nda elde uyuflma kar›ncalanma hissi artar (19,20).
P
Pssiikkoommeettrriikk ÖÖllççüümmlleerr
Hastalara Pittsburgh Uyku Kalitesi indeksi (PUK‹), Beck Dep-resyon Ölçe¤i (BDÖ) ve Beck Anksiyete Ölçe¤i (BAÖ) uyguland›.
PUK‹ son bir ay içindeki uyku kalitesini de¤erlendirmek amac›y-la topamac›y-lam 19 sorudan ve 7 bileflenden oluflmaktad›r. PUK‹; subjektif uyku kalitesi, uyku gecikmesi, uyku süresi, uyku verimlili¤i,uyku bo-zuklu¤u, uyku ilac› kullan›m› ve gündüz ifllerinde bozulman›n de¤er-lendirildi¤i yedi ö¤eden oluflmaktad›r. Her birinin yan›t› belirti s›kl›-¤›na göre 0-3 aras›nda puanlanmaktad›r. Puanlama; geçen ay bo-yunca hiç olmam›flsa 0, haftada birden az ise 1, haftada bir veya iki kez ise 2, haftada üç veya daha fazla ise 3 olarak yap›lmaktad›r.
Ankette sorulan uyku kalitesi de¤erlendirmesi ise; çok iyi 0, ol-dukça iyi 1, olol-dukça kötü 2, çok kötü 3 olarak puanlanmaktad›r. El-de edilen global skor 0-21 aras›nda El-de¤iflmekte ve yüksek El- de¤er-ler uyku kalitesinin kötü, uyku bozuklu¤u seviyesinin yüksek oldu-¤unu göstermektedir. Global skorun 5 veya üzerinde olmas› klinik olarak uyku kalitesinin anlaml› düzeyde kötü oldu¤unu göster-mektedir. Tan›sal duyarl›l›¤› %89,6, özgüllü¤ü %86,5’tir (21,22). PUK‹ anketinin geçerlilik ve güvenirlili¤i A¤argün ve ark. (23) ta-raf›ndan test edilmifltir.
BDÖ depresyon fliddetini ölçmek amac›yla gelifltirilmifl bir öz bil-dirim ölçe¤idir. Ölçek 21 maddeden oluflmufl olup iki madde duygu-lara, on bir madde bilifllere, iki madde davran›flduygu-lara, befl madde be-densel belirtilere, bir madde kifliler aras› belirtilere ayr›lm›flt›r. BDÖ’nün de¤erlendirilmesinde 21 sorudan oluflan bu anket formu kullan›ld›. Hastalardan bu sorulardan kendi durumlar›na en uygun olan›n› seçmeleri istendi. Her bir soruya 0-3 aras›nda puan verile-rek, 0-63 aras›nda de¤iflen skorlar elde edildi. Sonuçlar 0-9 hiç yok/minimal depresyon, 10-18 hafif depresyon, 19-29 orta depres-yon, 30-63 fliddetli depresyon olarak de¤erlendirildi (24). Depresyo-nun fliddetini belirlemek için kullan›lan bu testin Türk toplumu için geçerlilik ve güvenirli¤i Hisli ve ark. (25) taraf›ndan yap›lm›flt›r.
BAÖ anksiyete belirtilerinin s›kl›¤› ve fliddetinin belirlenmesi amac›yla kullan›lan bir öz bildirim ölçe¤idir. 21 maddeden oluflan, 0-3 aras› puanlanan Likert tipi bir ölçektir. Ölçekten al›nan puan-lar›n yüksekli¤i, bireyin yaflad›¤› anksiyetenin fliddetini göster-mektedir (26). Testin Türkçe’de validasyonu Ulusoy ve ark. (27) taraf›ndan yap›lm›flt›r.
E
Elleekkttrrooffiizzyyoolloojjiikk ddee¤¤eerrlleennddiirrmmee
Nikon-Kohden Neuropack cihaz› kullan›larak yap›ld› ve medi-an sinir distal motor latmedi-ans›, bileflik kas aksiyon potmedi-ansiyeli (BKAP) amplitüdü, median sinir duyu latans› ve amplitüdü, ön kolda median sinir motor h›z›, median sinir duyusal iletim h›z›, ul-nar sinir duyu latans› ve duyusal iletim h›z› ve 4. parmak ulul-nar median tepe latans› fark› ölçüldü. Duyusal ileti çal›flmas›nda yü-zük elektrotlar ve motor de¤erlendirmede yüzeyel kay›t elektrot-lar kullan›ld›. Süpürme h›z› duyusal de¤erlendirme için 10 msn, motor de¤erlendirme için 30 msn; uyar› süresi ise 0,1 msn olarak uyguland›. Voltaj aksiyon potansiyeli maksimum amplitüde ulafl›-lana kadar artt›r›ld›. Olgular iletim h›z› ve 4. parmaktan median, ulnar duyusal tepe latans fark› 0,5’den büyükse veya her iki el karfl›laflt›r›ld›¤›nda 0,2 msn latans fark› varsa hafif; median duyu-sal iletim h›z› 45-50 m/sn, median motor distal latans› 4 msn ve üzeri, tepe latans› 1-2 msn ise orta; median duyusal iletim h›z› 35-40 m/sn, median motor distal latans› 5-6 msn ise a¤›r KTS ola-rak de¤erlendirildi (28).
Çal›flman›n gücü Back Anksiyete Envanteri dikkate al›narak Minitab istatistik paket program›nda güç analizi yap›ld›. Denek sa-y›s› 87, standart sapma 15,8 ve farkl›l›klar (ortalama x ortalama-dan sapma) 7,33 olarak kabul edildi¤inde güç %86 olarak bulun-maktad›r. Verilerin normal da¤›l›ma uyum kontrolü için Kolmogo-rov Smirnov testi yap›ld›. ‹statistik de¤erlendirmelerde gruplar aras›nda karfl›laflt›rmalar Student-t testi ve ki-kare testi ile yap›ld›. De¤iflkenler aras›nda ba¤›nt›sal iliflkileri araflt›rmak amac›yla Spe-arman ba¤›nt› analizi uyguland›. Anlaml›l›k düzeyi p<0,05 olarak kabul edildi.
B
Bu
ullg
gu
ulla
arr
Çal›flmaya ellerinde a¤r› ve uyuflukluk flikayeti ile baflvuran ve elektrodiagnostik inceleme ile KTS tan›s› alm›fl 84 hastan›n 127 eli dahil edildi. Hastalar›n 11’i erkek (%13,1), 73’ü kad›nd› (%86,9). Yafl
ortalamas› 45±13,2 y›l idi. 67 hasta (%79,8) ev han›m› iken 3 (%3,6) hasta titreflimli cihaz kullan›c›s›, 2 (%2,4) hasta sekreter, 2 (%2,4) hasta çiftçi, 1 (%1,2) hasta flöför ve 9 (%10,7) hasta di¤er meslek gruplar›ndan idi. Hastada rahats›zl›k uyand›racak ölçüde ortaya ç›kan belirti süresi ortalama 27,7±4,5 (6-60) ay olarak be-lirlendi.
Hastalar›n 64’ünde (%76,2) ek bir hastal›k bulunmazken, en s›k efllik eden hastal›k 8 hastada (%9,5) Raynaud fenomeni idi. En s›k belirti ellerde a¤r› ve uyuflukluk olup 42 hastada (%47,1) mev-cuttu (Tablo 1).
Tinel testi 19 (%22,6) hastada sa¤ elde, 8 (%9,5) hastada sol elde, 54 hastada her iki elde (%64,3) pozitifti. Phalen testi 10 (%11,9) hastada sa¤ elde, 5 hastada sol elde (%6), 50 (%59,5) hastada her iki elde pozitifti. El elevasyon testi 14 (%16,7) hasta-da sa¤ elde, 6 hastahasta-da sol elde (%7,1), 49 (%58,3) hastahasta-da her iki elde pozitifti. Pnömotik kompresyon testi ve modifiye pnömotik kompresyon testi 16 (%19) hastada sa¤ elde, 6 (%7,1) hastada sol elde, 43 (%51,2) hastada her iki elde pozitifti (Tablo 2).
Tablo 3’de görüldü¤ü gibi hasta ve kontrol grubunun BDÖ, BAÖ, PUK‹ puanlar› incelendi¤inde her iki grup aras›nda anlaml› fark bulundu. KTS grubunun depresyon ve anksiyete düzeyleri kontrol grubundan anlaml› olarak yüksek bulunurken, uyku kalite-si anlaml› olarak daha düflük bulundu.
Hastalar›n 24’ünde (%27,5) sadece sa¤ elde, 14’ünde (%17,2) sadece sol elde, 46’s›nda (%52,8) ise her iki elde karpal tünel bul-gular› vard›. KTS tan›s› konan 84 olgunun median sinir iletim h›z-lar› de¤erlendirilmesinde; 77’sinde (% 60,6) elde hafif dereceli tu-tulum, 33’ünde (%25,9) elde orta dereceli tutulum ve 17 (%13,5) elde fliddetli derecede tutulum vard›. ENMG tutulum fliddeti ile BDÖ, BAÖ ve PUK‹ aras›nda ba¤›nt›sal iliflki sadece sa¤ el, sadece sol el ya da her iki elde tutulumu olan hastalarda ayr› ayr› araflt›-r›ld›¤›nda de¤iflkenler aras›nda anlaml› iliflki bulunamad›.
ENMG bulgular›n›n fliddeti ile BDÖ, BAÖ ve uyku kalitesi ara-s›ndaki iliflki, tutulumu yaln›zca sa¤ ya da yaln›zca sol olan
hasta-K
KTTSS ttaann››ll›› hhaassttaallaarr ((nn==8844)) KKoonnttrrooll ((nn==5500)) pp
Cinsiyet K/E 73/11 27/22 <0,05
Yafl ortalamas› (y›l) 45±13 40±9 >0,05
Meslek da¤›l›m› Ev kad›n› 67 Ev han›m› 35
Titreflimli cihaz kullan›m› 3 Sekreter 11
Sekreter 2 Di¤er 3
fiöför 1 Çiftçi 2 Di¤er 9
Efllik eden hastal›k Yok: 64 Yok
Raynaud fenomeni: 8 Diabetes mellitus: 7 Hipotiroidi: 3 Romatoid artrit: 1 Multipl myeloma: 1 Belirtiler A¤r›+uyuflukluk: 42
A¤r›+uyuflukluk+tenar atrofi+APB güç kayb›: 34 A¤r›+uyuflukluk+APB güç kayb›: 8 Belirtilerin süresi (ay) 27±14
Etkilenen el Sa¤ el: 25, Sol el: 16, Her iki el: 43
larda ve iki tarafl› olan hastalarda ayr› ayr› araflt›r›ld›¤›nda ENMG bulgular›n›n fliddeti ile psikometrik de¤iflkenler aras›nda anlaml› bir iliflki saptanmad› (Tablo 4).
Tüm hastalarda a¤r› ve uyuflukluk belirtileri mevcuttu. Hasta-lar›n %49,4’ünde (n=43) güç kayb› ve %36,8 inde (n=32) tenar atrofi mevcuttu. Hastalar güç kayb›n›n ya da tenar atrofinin olup olmamas› aç›s›ndan grupland›r›ld›ktan sonra gruplar aras›nda BDÖ, BAÖ VE PUK‹ puanlar› karfl›laflt›r›lm›flt›r. Güç kayb› olan ve olmayan gruplar aras›nda ve tenar atrofi olan ve olmayan gruplar aras›nda BDÖ (güç kayb› için t=1,34, p>0,05, tenar atrofi için t= 0,69, p>0,05), BAÖ (güç kayb› için t=1,95, p>0,05, tenar atrofi için t=1,41, p>0,05) ve PUK‹ (güç kayb› için t=0,78, p>0,05, tenar at-rofi için= t=0,06, p>0,05) aç›s›ndan anlaml› fark bulunamad›.
Hastalarda KTS ile iliflkili olarak sorgulanan ortalama klinik be-lirti say›s› (a¤r›, uyuflukluk, tenar atrofi, abduktor pollisis breviste güç kayb›) 2,8±0,9 olarak bulundu. Klinik belirti say›s› ile BDÖ (r=0,11, p>0,05), BAÖ (r=0,18 p>0,05) ve PUK‹ (r=0,03, p>0,05) pu-anlar› aras›nda anlaml› bir ba¤›nt›sal iliflki bulunmad›.
T
Ta
arrtt››fl
flm
ma
a
Bu çal›flmada KTS’li hastalar›n depresyon, anksiyete düzey-leri kontrol grubuna k›yasla daha yüksek bulunurken, uyku kali-tesi ise daha düflük bulundu. Daha önce bu grup hastalarda dep-resyon ve anksiyete üzerine bir çal›flma olmamakla birlikte
ça-l›flmam›zla benzer flekilde gece uyanma ve huzursuz bacak ben-zeri belirtilerin fazla oldu¤unu bildiren çal›flmalar bulunmakta-d›r (16,17). Bu belirtilerin uyku kalitesini bozan belirtiler oldu¤u düflünülebilir. Bununla birlikte ENMG bulgular›n›n fliddeti ile depresyon, anksiyete ve uyku kalitesi aras›nda anlaml› bir iliflki olaca¤›n› öngörmemize ra¤men ENMG tutulumundaki fliddet ile (hafif, orta, fliddetli) psikometrik ölçümler ve uyku kalitesi bo-zuklu¤u aras›nda anlaml› iliflki bulunmad›. Ayr›ca hastalarda mevcut belirti say›s›n›n fazlal›¤› ile depresyon, anksiyete ve uy-ku kalitesi aras›nda bir iliflki bulunmam›flt›r. Çal›flmam›z›n sonuç-lar› ile benzer flekilde Chan ve ark. (29) taraf›ndan yap›lan çal›fl-mada KTS hastalar›nda elektrodiagnostik bulgularla hastan›n belirtilerinin fliddeti ve fonksiyonel ölçekler aras›da iliflki araflt›-r›lm›flt›r. Bu çal›flmada a¤r› fliddeti, depresyon, somatizasyon, belirti süresi, cinsiyet, vücut kitle indeksi gibi de¤iflkenler ince-lenmifltir. Sonuçta yukar›daki de¤iflkenlerle elektrofizyolojik bul-gular aras›nda anlaml› ba¤›nt› bulunmam›flt›r.
Bu sonuçlar KTS hastalar›nda anksiyete, depresyon ve uyku sorunlar›n› sa¤l›kl› kiflilere oranla daha fazla yaflayabilece¤ini dü-flündürmekle birlikte bu sorunlar›n tek bafl›na KTS ile aç›klanama-yaca¤› yorumu yap›labilir. KTS ile psikiyatrik sorunlar aras›ndaki iliflkinin araflt›r›lmas› durumunda hastal›kla iliflkili olmayan baflka etmenlerin (örne¤in: psikososyal etmenler, yaflam kalitesi) de he-saba kat›lmas› gerekti¤i düflünülmektedir. Yani hastal›¤›n varl›¤›n› kiflinin kendisinde alg›lamas›, kendini daha kötü hissetmesi için yeterli bir neden olabilirken, bozuklu¤un nesnel olarak daha
flid-detli bulunmas› bu alg›lamay› daha olumsuz bir flekilde etkileme-mektedir. Bu noktada hastal›¤›n fliddeti ve belirti düzeyine odak-lanan nesnel yaklafl›mlardan ziyade kiflinin hastal›k nedeniyle ya-flad›¤› sorunlar›n yaflam›na etkisinin öznel olarak de¤erlendirme biçiminin hesaba kat›lmas› gerekmektedir. Sa¤l›kla ilgili yaflam ka-litesini çok yönlü olarak de¤erlendiren araçlardan bu amaçlar do¤rultusunda yararlan›labilir.
Çal›flmam›z›n eksiklikleri aras›nda hastalar›n herhangi bir psi-kiyatrik tan› al›p almad›klar›n› de¤erlendirmek amac›yla yap›land›-r›lm›fl psikiyatrik görüflmelerin yap›lmam›fl olmas›, hastalar›n dep-resyon, anksiyete ya da uyku kalitelerini etkileyebilecek yaflam olaylar›n›n etkisinin hesaba kat›lmamas› say›labilir. Ayr›ca çal›flma ve kontrol grubunun cinsiyet oranlar›n›n daha benzer da¤›l›mda olabilirdi. Bununla birlikte olgu say›s›n›n yeterlili¤i, hem psikolojik etmenleri, hem de fiziksel etmenleri hesaba katan bir çal›flman›n gücünü oluflturmaktad›r.
K
KTTSS ttaann››ll›› hhaassttaallaarr KKoonnttrrooll ggrruubbuu PP ((kkii--kkaarree)) S
Saa¤¤//SSooll//HHeerr iikkii eell SSaa¤¤//SSooll//HHeerr iikkii eell
Tinel testi 19/8/54 4/2/- 0,0001
Phalen testi 10/5/50 2/-/- 0,0001
El elevasyon testi 14/6/49 5/3/- 0,0001
Pnömotik kompresyon testi 16/6/43 0/0/0
Modifiye pnömotik kompresyon 16/6/43 0/0/0
Tablo 2. Karpal tünel sendromu grubunda provokasyon testlerinin da¤›l›m›.
KTS tan›l› hastalar Kontrol P (t-test)
Beck Depresyon Ölçe¤i 35,64±14,29 16,14±12,43 0,0001
Beck Anksiete Ölçe¤i 45,79±15,80 15,80±13,88 0,0001
Pittsburg Uyku Kalitesi ‹ndeksi 12,79±5,06 6,27±3,95 0,0001
Tablo 3. Karpal tünel sendromu ve kontrollerde depresyon, anksiyete ve uyku kalitesi verileri.
BAÖ BDÖ PUK‹ Sol (n=14) rs=0,08 rs=0,13 rs=0,02 p>0,05 p>0,05 p>0,05 Sa¤ (n=24) rs= 0,01 rs=0,09 rs= 0,14 p>0,05 p>0,05 p>0,05 Bilateral (n=46) Sa¤ rs=0,06 rs=0,01 rs= 0,07 p>0,05 p>0,05 p>0,05 Sol rs=0,02 rs=0,00 rs=0,07 p>0,05 p>0,05 p>0,05
BAÖ: Beck Anksiete Ölçe¤i, BDÖ: Beck Depresyon Ölçe¤i, PUK‹: Pittsburg Uyku Kalitesi ‹ndeksi
Tablo 4. El tutulumuna göre ENMG bulgular›n fliddeti ile BDÖ, BAÖ ve uyku kalitesi aras›ndaki ba¤›nt› katsay›lar›.
K
Ka
ay
yn
na
ak
klla
arr
1. Keith AB, Jeffrey JB. Hand Disorders. In: DeLisa JA, Gans BM, Walsh NE (Editors): Physical Medicine and Rehabilitation, 4th ed. Philadelphia, 2005, pp 843-54.
2. fienel K. El ve El Bile¤i A¤r›s›. Beyazova M, Gökçe-Kutsal Y (Editörler). Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon. Ankara: Günefl Kitabe-vi, 2000, s.1455-64.
3. Atroshi I, Gummesson C, Johnsson R, Ornstein E, Rantsam J, Rosen I. Prevelence of carpal tunnel syndrome in a general population. JAMA 1999;282:153-8.
4. Atroshi I, Gummesson C, Johnson R, Ornstein E, Ranstam J, Rosen I. Prevalence for clinically proved carpal tunnel syndrome is 4 percent. Lakartidningen 2000;97:1668-70.
5. Thomas MA, Felsenthal G, Fast A, Young M. Peripheral Neuro-pathy. In: DeLisa JA, Gans BM, Walsh NE (Editors): Physical Medi-cine and Rehabilitation, 4th ed. Philadelphia, 2005, pp. 895-911. 6. Swigard RC, Wolfe WS. Hand Wrist Pain. In: Harris DE, Budd CR, Frestein SG, Genovese CM, Sergent SJ, Ruddy, S, et al. (Editors). Kelley’s Textbook of Rheumatology. Seventh Edition, Elsevier and Saunders Company, 2005; pp. 623-36.
7. Gomes I, Becker J, Ehlers JA, Nora DB. Prediction of the neurophysiological diagnosis of carpal tunnel syndrome from the demographic and clinical data. Clin Neurophysiol 2006;117:964-71. 8. Katz JN, Larson MG, Sabra A, Krarup C, Stirrat CR, Sethi R, et al. The carpal tunnel syndrome: diagnostic utility of the history and physical examination findings. Ann Intern Med 1990;112:321-7. 9. Nora DB, Becker J, Ehlers JA, Gomes I. What symptoms are truly
caused by median nerve compression in carpal tunnel syndrome? Clin Neurophysiol 2005;116:275-83.
10. Hadler MN. Nerve Entrapment Syndromes. In: Koopman JW, Moreland WL (Editors). Arthritis And Allied Conditions. A Textbook of Rheumatology. Fifteenth Edition. Lippincott Williams & Wilkins, 2005. pp. 2109-16.
11. Nashel DJ. Entrapment neuropathy. In: Hocheberg CM, Silman AJ, Smolen SJ, Weinblatt EM, Weisman HM, Mackin EJ (Editors). Rheumatology. Third edition, Mosby, 2003-2004, pp. 713-24. 12. Fam GA. The wrist and hand. In: Hocheberg CM, Silman AJ,
Smolen SJ, Weinblatt EM, Weisman HM, Mackin EJ (Editors). Rheumatology. Third edition, Mosby, 2003-2004, pp. 641-50. 13. Rommel O, Willweber-Strumpf A, Wagner P, Surall D, Malin JP,
Zenz M. Psychological abnormalities in patients with complex regional pain syndrome (CRPS). Schmerz 2005;19:272-84.
14. Rauis AL. Psychological aspects. A series of 104 posttraumatic cases of reflex sympathetic dystrophy. Acta Orthop Belg 1999;65:86-90.
15. Ring D, Kadzielski J, Fabian L, Zurakowski D, Malhotra LR, Jupiter JB. Self-reported upper extremity health status correlates with depression. J Bone Joint Surg Am 2006;88:1983-8. 16. Lehtinen I, Kirjavainen T, Hurme M, Lauerma H, Martikainen K,
Raulaha E. Sleep related disorders in carpal tunnel syndrome. Acta Neurol Scand 1996;93:360-5.
17. Tan EK, Koh KK, Arulanandam S, Lo YL. Restless hand symptoms in carpal tunnel syndrome. Int J Clin Pract 2004;58:1000-2. 18. Tekeoglu I, Dogan A, Demir G, Dolar E, Anlar O. The pneumatic
compression test and modified pneumatic compression test in the diagnosis of carpal tunnel syndrome. J Hand Surg Eur 2007;32:697-9.
19. Ahn DS. Hand elevation: a new test for carpal tunnel syndrome. Ann Plast Surg 2001;46:120-4.
20. Amirfeyz R, Gozzard C, Leslie IJ. Hand elevation test for assess-ment of carpal tunnel syndrome. J Hand Surg [Br] 2005;30:361-4. 21. Buysse DJ, Reynolds CF 3rd, Monk TH, Berman SR, Kupfer DJ. The Pittsburgh sleep quality index: A new instrument for psychi-atric practice and research. Psychiatry Res 1989;28:193-213. 22. Buysse DJ, Reynolds CF 3rd, Monk TH, Hoch CC, Yeager AI,
Kupfer DJ, et al . Quantification of subjective sleep quality in he-althy elderly men and women using the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI). Sleep 1991;14:331-8.
23. Agargün MY, Kara H, Anlar O. Pittsburgh Uyku Kalitesi ‹ndeksinin geçerli¤i ve güvenirli¤i. Türk Psikiyatri Derg 1996;7:107-15. 24. Sorias O. Psikiyatrik derecelendirme ölçekleri. Güleç C, Köro¤lu
E (editörler). Psikiyatri Temel Kitab›. 1. Cilt. Ankara, 1998:81-93. 25. Hisli N. Beck Depresyon Envanteri’nin geçerliligi üzerine bir
çal›fl-ma. Psikoloji Dergisi 1988;6:118-22.
26. Beck AT, Epstein N, Brown G, Steer RA. An inventory for measuring clinical anxiety: psychometric properties. J Counsult Clin Psychol 1988;56:893-7.
27. Ulusoy M, Sahin NH, Erkmen H. Turkish Version of the Beck Anxiety Inventory: Psychometric Properties. J Cogn Psychother Int Q 1998;12:163-72.
28. Ertekin C. Santral ve Periferik EMG Kitab›. 2006, sf. 420-7. 29. Chan L, Turner JA, Comstock BA, Levenson LM, Hollingworth W,
Heagerty PJ, et al. The relationship between electrodiagnostic findings and patient symptoms and function in carpal tunnel syndrome. Arch Phys Med Rehabil 2007;88:19-24.
