Sema töreni

-TT- «TTÛ

1*

/ 7 ' /is

7

^MğüM/£

W

(

SEM A TÖ REN İ

Celâleddin B. ÇELEBİ

Sema, Mevlarıa M ııham m ed Celaleddin-i R um i (1207-1273) ilhamiyle, Türk töresinin, tarihinin, inançlarının, kültürünün bir bölümüdür... Bazı inanç sahiplerinin ve tabiattaki bir ço k yaratığın, şükran duası veya sevin ç ifadesi olarak kullandıklarına da şahit olmaktayız

S em ayı ilmi yön d en tetkik ettiğimizdeyse bugünkü ilmin, var olmanın tem el şartının d ön m ek olduğunu katiyetle tesbit ettiğini görüyoruz D önm eyen hiç birşey, hiç bir varlık yoktu r ve varlıklar arasındaki m üşterek benzerlik, her birinin bünyesini teşkil eden, atomlardaki elektron, proton ve nötronların dönmesidir.

M üşterek olan bu benzerlik dolayisıyle, herşeyin döndüğü gibi, insanda bünye­ sini teşkil eden atomlarda m evcut dönmelerle, vücudundaki kanın dönmesiyle, topraktan gelip toprağa dönmesiyle, dünyayla dönm esiyle yaşamını devam ettirir... Ancak bütün bu dönmeler, tabii ve şuursuz dönmelerdir. Halbuki, insanı öbü r varlıklardan farklı ve üstün kılan akıl vardır. İşte, dönen SEMAZEN varlıkların m üşterek benzerliğine, hareketine, Semasıyla aklida iştirak ettirir, aşkla iştirak ettirir... Ancak bu katış zannedilenin hilafına, birlikte göreceğim iz gibi cezbe de tamamen kendinden geçm ek için değildir. Bu katışla, kainatta canlı cansız diye adlandırdığımız herşeyle beraber, en ufak hücreyle, gökteki yıldızlarla, Yüce Yaratanın varlığına, büyüklüğüne, azametine, m uhteşem bir nizam, bir ritm içinde, hep birlikte dönerek şahadet etmekte, anmakta, ham- detmekte, dua etmekte, aşağıdaki ayetleri te'yid edercesine "Yu sebbihu lillahi ma filsem avati ve ma fil ard... Göklerde ve yerde ne varsa, Allahı zikreder" (Kur Kerim, Teğabun Sure: 64, Ayet: 1. Aynı mealde, Nur S: 24/41; Haşr S: 59/24; Cuma S: 62/1).

Sema töreni, insanin Miracını, manevi yolculuğunu temsil eder, k ü lü n haki- kat'a yönelip, aşkla yücelm esini, benliğini terk ederek, Hak'ta y o k oluşunu ve olgunluğa ermiş, kamil olarak, tekrar kulluğuna dönüşüdür. Bütün yaratışa, bütün yaratılanlara yen i bir anlayışla, sevgi için, hizm et için dönüşüdür. Sema- zen, başında sikkesi (mezartaşı), üstünde tennuresi (kefeni), hırkasını çıkara­ rak, m a n en lıakikat’a doğar, orada yol alır ilerler. Seırıa'a başlarken kolları

çapraz bağlı, görünüşte Bir rakkamını temsileden, A llah’ın Birliğine (tevhide) şahadet eden Semazen, Sema ederken, kollan açık, sağ eli dua edercesine göklere, kerem i İlahiyi almağa hazır, baktığı sol eli yere dönüktür. Hak'tan aldığı m anevi ihsanı, Hak gözüyle baktığı Halka ulaştırmasıdır. Sağdan sola, kalbin etrafında dönerek, dünyadaki 72 milleti ve bütün yaratılışı sevgiyle, aşkla kucaklar...

İnançlanmıza göre insan sevilerek, sevm ek için yaratılmıştır. H z Mevtana: "Bütün aşklar, ilahi Aşk'a köprüdür"buyurur... Evet, tatmıyan bilm ez

Sema töreni beş bölümüdür:

-Birinci bölüm, Aşk'ı tem sileden, Peygamber Ef.mizin (A.S.) methiyesile, “Natı Şerifle" başlar. O'nu methetmek, Ö'nu yaratan Allah'ı ve Ondan ön ce teşrif eden bütün Peygamberleri (.A.S.) methetmektir.

-İkinci bölüm de bu m ethiyeyi bir ney taksimi izler. Herşeye Can veren N efesi Nafhayı İlahiyi ifade eder...

- Üçüncü bölüm, Sem azenlerin birbirine selam vererek, bir peşrevle, üç kere tekrarlanan dairevi yürüyüşüdür, "Sultan Veled Devridir". Şekillerin, beden­ lerin gizlediği Can \n Can 'a selamıdır...

-D ördüncü bölüm, Sema Ayinidir. Dört Selamdır. H er selâm sonunda, sem âzen göğsüne kollarını çapraz bağlayarak, görünüşüyle biri temsil eder. Bu duruş Allah 'in Birliğine şehâdettir.

İn c i Selâm, insanın bilgiyle hakikal’a doğarak, Allah'ını ve kendi kulluğunu idrak etmesidir.

2ci Selâm, insan ’m yaratılıştaki azameti mıışhade ederek, Allah in Büyüklüğü ve Kudreti karşısında hayranlık duymasıdır...

3cü Selam, insanin hayranlık duygularının, aşk'a dönüşmesiyle, aklın a şk ’a kurban oluşudur. Tam teslimiyettir, vuslattır. Sevgilide y ok oluştur. Birliktir. Bu hale İslam tasavvufunda “Fenafillah "denir, Budizm de ‘“Nirvana”. H indfelsefe­ sinde bu hal en bıtyük mertebedir. Bizlerdeyse en yüksek m ertebe kulluktur, Peygamberimiz, Allah'ın kulu sonra Resulu diye anılır. O'nun izinde olan bizlerde, O nun gibi Miraca varıp nasıl dünyadaki vazifesine, kulluğuna dön­ düyse, Sema edenlerde, "Fenafillah'a", varınca kulluklarına tekrar dönerler. Nitekim bu selamda, Semazenler, cezbeye girebilirler, fakat nihayet bulmasiyle bu halden kurtulurlar. Sema nın gayesi devamlı cezbe, kendinden tamamen geçm e, olmadığını arzetmiştim, eğer öyle olsaydı, Selam ve arada ki duraklar olmazdı..

4üncü Selam, Sem azenin m anevi yolculuğunu Miracım tamamlayıp, kaderine razı olarak, yaratılıştaki vazifesine, kulluğuna dönüşüdür (abdiyet). Akliyle fik­ riyle, aşkıyle duygularıyle, Allah 'in, Kitaplarının, Paygamberlerinin, tümyaratı- lışın hizmetkarıdır, "Em ene-Resulü bima iinzile ileyhi min R abbihf vel m u 'minun külün em en e Billahi ve Melaiketihi ve Kutubihi, la nuferriku beyne ahadin m in ResulihL. Peygamber, Rabbi tarafından kendisine in en e inandı ve bütün m ü m in lerd e inandılar, Allah’a, Meleklerine, Kitaplarına, Peygamberle­ rine. Peygam berleri biribirinden ayırd etm eyiz Kur. Ker. Bakara S:2/285... Sem azen bu ayet’in ve Hak Erenlerinin (A.S.), “Mutlu kable en temutu- Ölm eden ö n ce ölü n ü z"em irlerin e uyarak nefsine eg o y u dizginlemiş ve Kur. Kerimin, Fecr S:89/27-28, "Ya eyyetünel nefsül mutmainetu, irci’iy ila Rabbiki radiyeten, mariyeten... Ey em in ve mutmain olan nefis, sen hoşnut olarak, O ’da senden hoşnut olarak, Rabbine dön!” neş 'esi ve zevki içindedir.

Sema töreni, Kur. Kerim tilavetiyle ve bilhassa, Bakara S:2/115 "Ve illahil m eşriku vel mağribu, fe eyn em e tüvellu fesem m e Vechullah İnnellaha, Vasiün Alim.. Allahındır doğuda batıda. Hangi tarafa dönerseniz, A llah’ın yüzü oradadır. Çünkü Allah, herşeyi heryeri kaplar, geniştir, Alimdir", ayetinin okunmasiyle, bütün Peygamberlerin, bütün inananların ruhları için, vatanı­ mızın, devletimizin, milletimizin, ordum uzun selamet ve bakası için, bir fatiha ve duayla son bulur.

Bu

7

Akıl ve Aşk, Mevlanamızın eserlerinde, M esnevi Divan-ı Kebir, Fihi-ma-Fih, Mecalis-i Seb'ada, şiir, nesir ve onların etkisiyle musikiyle işlenmiştir. M evlevi ayinleri Türk musikisine tem el olm uş ve kısmen dünya musikisini etkilemiş ve hala etkilemektedir. Beste sayısı bilinmemektedir. Ancak, Konya Kültür ve Turizm D em eğin in gayretiyle, elliye yakın ayin, tesbit edilip, neşr edilerek, Türk musiki arşivine kazandırılmıştır.

M uhterem Dinleyenler, İçinizde bir soru doğmuş olabilir, Sema törenine Sem a­ zen kul olarak başladı, kul olarak bitirdi, bu iki kulluk arasında fark nedir? Sîzlere bütün İlahi Kitapların sebebi nuzulu, gayesi olan K uranı Kerim in bir ayetiyle cevap vereceğ im Z ü m er Suresi Ayet 9: "H elyestevil lezine y a ’lamun, vel lezine la y a ’lemun... Hiç bilenle bilmeyenler bir olur m u ?”

THE SEMA RITUAL

Celâleddin B. ÇELEBİ

Sema is part o f the inspiration o f Mevtana Muhammed Celaleddin-i Rumi (1207-1273) as well as of Turkish custom, history, beliefs and culture... W ehave noticed that it is being used as a prayer o f gratitude o r as an expression o f joy by som e believers and many creatures in nature.

W hen we examine Serna from a scientific viewpoint on the other hand we witness that contemporary science definitely confirms that the fundamental condition o f our existence is to revolve. There is no object, no being which does not revolve and the shared similarity among beings is the revolution o f the electrons, protons and neutrons in the atoms, which consitute the structure of each of them. As a consequence o f this similarity, everything rovelves and man carries on his live, his very existence by means o f the revolution o f the atoms, structural stones of his body, by the revolution o f his blood by his com ing from the earth and his return to it, which also is a kind o f revolution, by his revolving with earth itself.

However, all o f these are natural, unconscious revolutions. But man is the possessor of a mind and intelligence, which distinguishes him from and makes him superior to other beings. Thus the Semazen, that is the "whirling dervish " causes the mind to participate, and to participate with love in the shared similarity an revolution o f other beings. Nevertheless contrary to com m on belief, this participation is not, as we shall not fail to observe, directed at losing

.

5

The Serna cerem ony represents man's ascent to Heaven, his spiritual journey, it is his turning towards the truth, his growth through love, his desertion of his self as a way to lose himself in God then his return to being a man once more, how ever to being a man who has reached maturity and a greater perfection. It is his return, so as to love and to be o f service to the whole of creation, to all creatures with a new kind of understanding. The Semazen with his Mevlevi headdress (tombstone), his wide skirt (shroud) is by removing his cloak spiritually bom to the truth, he journeys and advances there. At the onset o f the Serna, the Semazen holding his arms crosswise and appearing to represent the number one, testifies to God's unity. While whirling his arms are open, his right hand is directed to skies as if praying and ready to receive God’s beneficence, his left hand upon which his eyes are fastened is turned toward the earth This is his way of conveying God’s spiritual gift to the people upon whom he looks with the eyes o f God Ravolvingfrom the right to the left around the heart, he embraces the 72 nations on this earth and all creation with affection, with love...

According to our beliefs man has been created with love in order to love. Mevlana says: All loves are a bridge to divine love. "Yes those who have not had a taste o f it, do not know!

The Sema ritual consists o f five parts:

-It starts with and eulogy "Nat-i Serif" to our Prophet who represents love To praise Him is praising God, who created Him, and to praising all prophets who preceded Him.

- This eulogy is followed by an instrumental improvisation “taksim "with a reed flute called “ney ". His breath which gives life to everything expresses the divine message

-The third part is the “sem azens" greetings to each other and their thrice repeated circular walk “the Sultan Velid revolution "with the accompaniment o f a piece o f music called "peshrev ". It is the salutation o f soul to soul concealed by shapes and bodies.

- The fourth part is the Sema ritual It consists of four salutes.

The 1st Salute is man's birth to truth by means o f knowledge, his perception of God and his subjection to Him

The 2nd Salute expresses the rapture of man witnessing the splendor of creation, in front of God’s greatness and omnipotence.

The 3rd Salute is the transformation o f rapture into love and there-by the 1sacrifice o f mind to love. It is a complete submission, it is communion, it is annihilation of self with in the loved one. It is unity! This state is defined as "Fenafillah " in Sufism, that is Islamic mysticism, and Nir\>ana in Buddhism This state is the highest grade in Hindu philosophy. However, the highest rank among us is being God's servant. Our Prophet is said to have been God's servant first and his messenger afterwards. Just as the Prophet ascends till the “Arch " and then returns to his task on earth, to being God's servant among us his followers, the Semazens (whirling dervishes) reaching the state of ‘'Fenafillah " return to being God's ser\>ants. As a matter o f fact, the Semazens can enter a state o f ecstasy during this salute, but are released from this state with the termination o f said salute. I had pointed out that the aim o f Serna was not unbroken ecstasy and loss o f conscious thought. Had it been thus, there would be no salute and no intermediate stations.

The 4th Salute is the Semazen's coming to terms with his destiny, his return to his task in creation, to his state o f subservience following the terminations of his spiritual journey and his ascent (Abdiyet "sen’itude ") He is a servant of God, o f His Books, o f his Prophets, of all Creation with his mind and liis thoughts, with his love and his feelings. “Emene-Resulu bima unzile ileyhi min Rabbihi, vel mu'minun kulun em ene Billahi ve Mehiketilii ve Kutuhihi, la muferriku beyne ahidin min R csu lih l" The Prophet has believed in whatever has been handed down to Him by His Lord and all believers have believed in God, in His Angels, in His Books, in His Prophets. We do not make any discrimination between Prophets. The Quran. The Bakara Sura 2/285. Obeying this verse and the commands o f men o f God saying "Mutu kablc en temutu-Die before the advent o f Death" the Semazen has held his self, his Ego in check and has surrendered himself to the joy and pleasure expressed in the Quran's Fecr Sura 89/27-28 "Ya eyyetunel nefsul mutmainetu, irci’ly ila Rabbiki radiyeten mar- diyeten... O thou confident and assured self, return to you r Maker, contented with thyself and He content with thee"

The Serna ritual ends with a reading of the Quran and especially o f the verse of the Bakara Sura 2/1 15. "Ve lillahil mesriku vel magribu, fe eynem e tuvellu fesem m e Vechullah. Innelaha, Vasl'un Alim.. God is in the East and in the West. W herever you turn you are faced with Him God fills everything and is everywhere. He is lofty. He is omniscient "and following this with a Fatiha for the repose o f the souls of all Prophets and all believers and a prayer for the safety and perpetualness of our country, our nation and our army.

Another particularity of this 7 centuries old ritual is the way it unites the three fundamental com ponents o f twin's nature, these being: MIND (knowledge, thought). LOVE (feelings, poetry1, music...) and SOUL (life, motion, SEMA...) it is not possible to find these three components so tightly joined, thus supplement­ ing each other in thought and meaning in theory1 and practice in any other system o f thought!

Mind and thought have been wrought in Mevlana’s works, in the Mesnevi, the Divan-i Kebir, the Fihi-maFih, the Mecalis-i Seb'a with poetry and prose and under their influence with m usic

The Mevlevi rites have laid the foundation of Turkish music and have partly influenced and are still influencing the music o f the world The num ber of these compositions is unkown. However, about fifty rites have been deter­ m ined published and have enriched the Turkish music archives thanks to the efforts of the Konya Culture and Tourism Association.

Esteemed listeners,

You may possibly ask yourself this question. The Semazen started the Serna ritual as God's servant and terminated it as God's servant

| So what is different between these two servitudes? I shall answer this with a verse from the Quran which is the reason o f the descent, the object o f all Holy Books, namely theZumerSura, Verse 9: “H eh estevillezin eya’lamun, vellezine la ya'lemun... Can the knowledgeable and the unknowing ever be the Same? Yes, dear listeners, the object is knowledge, learning!

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Ta h a To ros Arşivi