E
SKİDEN kocayan çamları keser, biçimli yerlerini oyarak kupalar yaparlarmış. Bugün bile söylenen, «eski çamlar bardak oldu» sözü, buradan geliyor. Çamlardan bar dak yapıldığı devirlerden kalan sözün artık değeri kalmadı. Bu deyimi şimdi gerçek an lamında kullanamıyoruz. Çünkü bardak ne çamdan, ne da başka bir ağaçtan yapılıyor. Yirminci asrın insanları bardağı, kumdan ya pıyorlar!Bir kapıdan vagon vagon kumların girdiği, diğer kapıdan çeşitli cam mamullerin çıktığı Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası’nda, bir avuç kumun bardak, şişe veya başka bir şekle girişini izleyebilmek için, insanın bir gününü vermesi gerekiyor.
Buyrun, kumu bardak haline getiren fab rikayı birlikte gezelim...
ERİYEN KUMLAR. .
Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası’nın iş lediği kum, Karadeniz sahillerindeki dağla rın eteklerinden toplanıyor. Kilometrelerce uzaktan gelen incecik kumlar, dikkatle temiz lendikten ve içine soda ile kalker tozu ilâve edildikten sonra, 1 550 derece sıcaklıktaki dev fırınlarda sıvı haline geliyor.
Sekiz dev fırından erimiş halde potalara akan karışımın kalıplara doluşu, gerçekten seyredilmeye değer.
Hele o kıpkırmızı ateş parçasının kısa za manda bir bardak, bir şişe veya lamba ola rak makineden çıkışı, akıllara durgunluk ve riyor. Daha doğrusu, bir süre önce
avuçla-Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası’nda taşlama atel- yesinde çeşitli mamuller taşlanarak kristal özelliği kazanıyorlar. Üstte bir bardağın taşlanışı görülüyor. Sağda ise, fabrikanın zengin müzesinden bir görünüş. Müzede, yurdumuzda şimdiye kadar İmal edilmiş, çe şitli ve kıymetli mamuller yer alıyor. Değerleri İse bugün için bir hayli astronomik rakamlara ulaşıyor.
Hayatin
Camın İptidaî maddesi kum, fırınlara naklediliyor. Günde 35 000 bardak imal eden otomatik makine. Fabrikanın müzesindeki kıymetli bir çeşmt bülbül.
Potaların birkaç metre İlerisinde dahi dur mak, alışmayanlara tarifsiz sıkıntılar veri yor. Oysa camlara şekil veren eller, bir ma kine çabukluğu ile, çubuklarının ucundaki ateş parçalarını bilerek üfleyip, şişeler, bar daklar, sürahiler yapıyorlar. Beş dakika için de bir de bakıyorsunuz ki, küçük ateş par çaları en güzelinden bir bardak, kadeh, şişe olup çıkıvermiş!
Günde büyük parça olarak 800, küçük par ça olarak da 2 000 mamul çıkaran tezgâhlar dan başka, otomatik şişe ve bardak maki neleri 35 000’e yakın parça imal ediyorlar.
ŞEKİLLENEN MAMULLER
Tezgâh ve makinelerden çıkan mamuller, otomatik bir fırında iki buçuk saat içinde so ğuyup, işleme atelyelerine geliyor. Burada özellikle kadeh ve bardakların üzerine, tor nalarda çeşitli motifler işleniyor. Bir kris tal görünüşündeki bardak ve kadehlerin renk veya altın yaldızları ise, yine özel ma kinelerde, elleri çabuk genç kızlar tarafın dan yapılıyor.
ESKİ TÜRK TEZYİNATI
Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası'nın Türk tezyinatı bölümü ise, bir akademi düzeni içinde çalışıyor.
Çoğunluğunu Güzel Sanatlar Akademisi mezunu genç kızların teşkil ettiği atelyede tabak ve vazoların üzerine eski Türk motif leri işleniyor.
DÜNYADAKİ YERİMİZ
Son 10 yıl içindeki imalâtı 50 bin ton bir den artan Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası, dünya klasmanında da başlarda geliyor. Git tikçe artan imalâtın yanı sıra, ihracatımı za da kendi bünyesinde bir şeyler katan fab rikanın ilgilileri, bu konuda şöyle diyorlar:
— Geçen yıl 250 000 dolarlık ihracat yap tık. Bu yıl da rakamın daha da artacağını tahmin ediyoruz.
PAT O ’BRİEN’İN BARI
Bir zamanların ünlü sinema oyuncusu, bu günün başarılı iş adamı Pat O ’Brien’in, Chi cago'daki barının bardakları da, Paşabahçe fabrikası mamulü.
.Özel bir modeli olan kokteyl kadehlerinin içlndekini birkaç dikişte bitirenler, dibinde Ş/C markasını okuyorlar. Temiz bir işçilik ve özel bir form ile kokteyl bardaklarını ha-dığınız kum tanelerinin cam oluşuna insan
inanamıyor.
BİR CEHENNEM GİBİ
Bizler otuz derece sıcaklıkta yakamızı, bağrımızı açarken, 1 200 derecelik fırınların önünde çalışanların kılları dahi kıpırdamı yor. 800 işçi bu cehennemi sıcaklığa öyle sine alışmışlar ki, büyük bir rahatlık içinde, ellerindeki boruları potalara daldırıp çıkarı yorlar.
zırlayıp, üzerine de Pat O'Brien damgasını vuran Paşabahçe Fabrikası’nın müdürü, bu konuda şu bilgiyi verdi: •
— Bay Pat O ’Brien için hazırladığımız bar dakların bir eşini, dünyanın herhangi bir ye rinde bulmak mümkün değil. O'Brien’in ba rının müdavimleri kadehlerinden içkilerini iç mekte, sonra alıp götürmekteymişler. Tabiî bu da bizim, Bay O ’Brien’in siparişlerini karşılamamızı güçleştiriyor.
KORAY GÜNEY ■
Türk tezyinatı bölümünde tabakları İşleyen genç kızlar (üstte). Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikasın daki yüksek dereceli eritme fırınlarından biri (altta).
Taha Toros Arşivi
