TT-N e . 3 - T em m uz 1944
On sekizinci asır Fransız feylesoflarına hayran gözüken Tanzimat adamları arasında Ziya Paşanın en çok Ruso tesirinde kaldığı görülmektedir. 1871 de Cenevreye sığınmak zorunda kalan Ziya Paşanın Ruso’nun eserle rini tercümeye kalkıştığı söylenir. Bunlardan «Emil» tercümesinin mevcut olduğu ve basıla cağı zaman zaman ilân edilmiş olmakla beraber yalnız ön sözüyle birkaç parçası, bir de «Emil» ilhamı ve «îtirafname» tesiriyle kendi çocukluk hayatına dair yazdığı parça gazetelerde çıkmıştır. Münif Paşa ile başlıya- rak bazı muharrirler «Yeni Helois» romanından birkaç mektup tercüme etmişlerdir. Kemal Paşa zade Sait Bey ilk nutku «Fazail-i ahlâ kiye ve Kemalât-ı ilmiye» adiyle, bazı müta lâalar ekliyerek, dilimize çevirmiştir. 1908 inkılâbından sonra «Mukavele-i içtimaiye» adiyle «Sosyal mukavele» tercüme olunmuş, Ruso hakkında birçok yazılar yazılmış, ve son yıllarda ise «Nuvel Helois», «İtiraflar», «Emil» kitap halinde basılmış, «İçtimai muka vele» de Hüseyin Cahit Yalçın tarafından Fikir Hareketleri dergisinde tefrika olun muştur. (Mustafa Nihat Ozon)
S A R A Ç O Ğ LU , ŞÜ K R Ü — Şükrü
Saraçoğlu 1887 de Ödemişte doğmuştur. Or ta tahsilini İzmirde yaptıktan sonra Mülkiye mektebine girmiş ve 1909 senesinde mezun ol muştur. Aydına maiyet memuru tayin edil dikten sonra İzmirdeki İttihat ve Terakki ticaret mektebi müdürlüğüne getirilmiştir. Bunu müteakip tahsilini ikmal etmek üzere Belçikaya ve sonra da umumî harb esnasın da Cenevreye gönderilmiş ve bu şehir üni versitesinin iktisadi ve siyasi ilimler kıs mından mezun olmuştur. Kendisi millî hare kâta da iştirak etmiş ve Istanbuldaki Meclisi Mebusanda İzmir mebusu olarak bulunmuştur. 1923 te Büyük Millet Meclisine İzmir mebu su olarak seçilen Saraçoğlu o vakitten beri Mecliste bu mevkiini muhafaza etmektedir.
Şükrü Saraçoğlu
Şükrü Saraçoğlu 1925 te Fethi Okyar kabinesinde Maarif Vekâleti makamını işgal etmiş ve mezkûr kabinenin istifasını mütea kip Türk ve Yunan halkının mübadelesi için kurulan muhtelit komisyona Türk murahhas heyetinin reisi tayin edilmiştir.
AYLIK ANSİKLOPEDİ
1927 de İsmet Paşa kabinesinde Maliye Vekilliğini deruhte etmiş ve bu mevkii işgal ettiği esnada devlet memurlarının barem ve tekaütlük kanunlarını ihzar ve kabul ettir miş, Türk parasının fiilî stabilizasyonunu yap mış ve aynı zamanda Cumhuriyet Merkez Bankasının teessüs ve teşkiline hizmet et miştir.
Maliye Vekâletinden istifa ettikten sonra bazı iktisadi meselelerin tetkiki için 1931 de vazifeten Amerikaya gönderilmiştir. Bilâhare Osmanlı borçları meselesini hallet mek için, alacaklıların mümessilleriyle Pariste müzakerelerde bulunmak üzere tavzif edilen Türk murahhas heyetine reislik etmiş ve akdedilen itilâfı 1933 te Türkiye Cumhuri yeti namına imzalamıştır.
Aynı senenin Mayıs ayında Saraçoğlu Adliye Vekâletine tayin olunmuş ve hâkim ler, avukatlar, meşhud suçlar, icra, ceza ev leri kanunları gibi mühim mevzuatı tatbik sahasına koymaya muvaffak olmuştur.
Hariciye Vekâleti makamını evvelâ 1938 de Celâl Bayar kabinesinde ve sonra da Refik Saydam kabinesinde işgal eden Sara çoğlu 1942 Ağustosuna kadar bu mevkide kal mıştır. Halen işgal etmekte olduğu Başvekâlet, kendisine 9 T e m m u z 1 9 4 2 t a r i h i n d e Refik Saydam’m vefatını müteakipteydi edil miş bulunmaktadır. Mumaileyh Başvekil olduğu vakit Hariciye Vekilliğini vekâleten 12 Ağus tos 1942 tarihine kadar idare ettiği gibi şimdi de 15 Haziran 1944 ten beri Vekâlet vekilli ğini uhtesinde bulundurmaktadır.
Şükrü Saraçoğlu’nun Başvekâlete gelişi nin üçüncü yıla basması münasebetiyle Falih Rıfkı Atay’m «Ulus» ta yazdığı makale ken dilerini lâyıkiyle anlattığından bunun bazı satırlarını alıyoruz:
«Şükrü Saraçoğlu’nun Başvekilliği üçün cü yaşma bastı. İkinci dünya harbinin ağır buhranları içinde iktidara geldi. Eyimser ve ş e v k l i b i r r u h l a çalıştı ve başardı. Halkçı ve demokrat Saraçoğlu’nun eskiden beri inancı odur ki B ü y ü k M i l l e t M e c l i s i i l e t a m b i r ç a l ı ş m a v e a n l a ş m a b e r a b e r l i ğ i halinde yenilmiyecek bir güçlük yoktur. Hükümetle tenkid ve kontrol cihazları arasında hizmet fikri ve karşılıklı samimilik esas kaldıkça, küçük ve gündelik politikacılığın bütün zararları önlenebilir ve kendinden hiçbir şey gizlenmiyen, her şey kendi karşısında münakaşa olunan halkta, inanacağı ve inanmıyacağı, kapılacağı ve ka- pılmıyacağı tenkidleri birbirinden ayırdetmek hassası kuvvetlenir. Saraçoğlu a ç ı k k o n u ş ma, bazan en haksız itirazları bile sabırla dinleme mesleğine ilk vekilliği zamanından beri sadık kalmıştır. Saraçoğlu’nun üçüncü yılı, güllük, gülistanlık olmıyacaktır. İkinci dünya harbi en katî safhasına girmiştir. Her an katî kararlar almak lâzım olabilir. M i l l î Ş e f ’ i n b u 1 u n m a z k ı l a v u z l u ğ u i l e devlet gemisini yürüten Saraçoğlu hükü metinin etrafında toplu ve birlik bulunmamız belki de hiçbir zaman şimdiki kadar zaruri olmamıştır.
Saraçoğlu ve arkadaşlarına candan ba şarılar dileriz. Çünkü bu başarılar, bu gele cek zamanlarda Cumhuriyet tarihi için kader belirtici olacaktır.» (S. /.)
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Ta h a Toros Arşivi
