A. O. Vet. Fak. Derg. 35 (1) : 93-103, 1988
ıKı ıKıZ OGLAK'TA RASTLANAN BiLATERAL RADİAL PARAXıAL HEMjMELİA OLGULARıNA AlT GÖZLEMLER
Doğan Aslanbey) Metin Taşbaş2 Burhanettin Olcay3
Observations on bilateral radial paraxial hemimelia cases in twin kids Summary: A paraxial bilateral hemiıııelia case has been observed on radius in botlı of tı,1'Oone-week-old twın kids, brouglıt to tlıe Sur-gical Clinic of Faculty of Veterinary Medicine, University of Ankara. Since tlıese congenital defects ıvere generally seen as a hereditary growth and developmental deficiency, and had a very rare incidence,it
is considered to be useful to publish this malformative case, ıvhich cha-racterized with a medial deviatimı of ulna in both kid~. Clinical, radi-ological and anatomical fiııding related to these cases have also been presented.
Özet: Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Kliniği'ne getirilen, bir haftalık iki ikiz oğlağll1, her ikisinin de radius'larmrn oluş-mamasma bağlı olarak şekillenen, bilateral paraxial hemil11elia olguları ile karşılaşıldı. Bir gelişim ve büyüme bozukluğu olarak görülen bu konjenital defekt'lere bağlı olarak, her iki oğlağın ulna'larının mediale deviyasyonları ile karekterize olan bu malforl11asyon olgularmın, ilgi çekici olduğu kadar, çok ender rastlanması nedeniyle yaymlanmasl11l11 yararlı olacağı düşünülerek; bu olgulara ait klinik, radyolojik ve
ana-tomik bulgular sunuldu.
Giriş
Yeni doğan ve yapIlış bozukluğu (anoma1ie) gö,>terdiği için Fakülte Kliniği'ne getirilen. hayvanlara sıkça rastlarunaktadır. Özel-likle bunl~,r arasında buzağı, kuzu ve oğlakların sindirim, üriner ve
ıProf. Dr, A.Ü. Yel. Fak, Cerrahi Anabilim Dalı-Ankara. 2 Prof. Dr. A.Ü, Yet Fak, Anatomi Bilim Dalı-Ankara, 3 Y. Doç, Dr. A.Ü, Yel. Fak, Cerrahi Anabilim Dalı-Ankara.
94 DOCAN ASLANBEY - ;vlETt:-.i TAŞBAŞ - BURHANETTli\ OLCAY
genital sistemlerine ait organlard<ı. mstlanan tcratolojik olgular ço-ğunluğu oluşturmakt(l.dır. Ancak ekstremitelerde şekillenen ano-maliler, daha ender olarak görülmekte ya da kliniklere yansltılma-maktadır.
Ekstremitelerde görülen anomali olgulgrında, bilindiği gibi değişik şekil ve özelliklere tanık olunabilmektedir. Örneğin; bacak. ların proksimal kemiklerinden (humerus, radius, ulna, femur, tibia ve fibula) birinin yokluğunda yahut çok küçük boyutta şekillenmesi halinde, ilgili ön veya arkH bacaklar kısa kalarak, hayvmı fok balığı görünümünü almakt<J. ve bu duruma "phocomelicı.", denilmektedir. Bacakların hiç oluşmaması haline "ameli<J." bacgğın scı.dece disteı.1 kısmmm yokluğuna ise "peromelia" adı verilmektedir (7).
Yeni doğan hayv,mların ekstremitelerindeki konjenital defor-miteler arasmda çok ender oluak da "hemimeli<ı." olgu!,mn<ı. rast-lanabilmektedir. Bu olgulHrda, ekstremite kemiklerinden bir veya birkaçı transversal ya da paraxial olcı.rak yapılış bozukluğu göster-mekte ve buna bağlı ohr<ı.k da, ilgili bacgkta deformite oluşmaktadır. Örneğin; transversal hemimeliô.'da bacağın yarısı tam olarak şekil-lenmemektedir. Paraxial hemimelia olgularında radius veya uln.a'nın yahut tibia ya da fibula'n.ın aplasia'sı (yokluğu) sözkonusudur. Bi-lateral tibial hemimelia ve hypoplasia buzağılarda, unilateral radial hemimelia köpek ve kedilerde, ayrıca hemimelia'nın bazı şekille-rine de kuzularda rastlanmıştır (4).
Bu anomalilerin oluşumuna ait değişik görüşler belirtilmiştir. Bunlar içinde gen.etik faktörler başta gelmektedir. Bunun dı~mdg, yavrunun e-mbriyonal gelişim sürecinde, ananın maruz kaldığı bazı dış etkilerin (termik, şimik, travmatik ve radyasyon) rolü olduğu da kaydedilmektedir (2, 7).
Alonso ve ark. (I), Lewis ve Van Sİckle (5) ile Ojo ve ark. (6) hemimelia olgularının genetik faktörler dışında embrio'da veya plasent<ı.l bağlantılarda ciddi yaralc.nıııalar oluşturan travmaları, sağaItım veya profilaksi aın<ı.cıile kUll<J.nılanba.zı ilaçları, bozuk gıda ve değişik toksikasyonları, hayvanlar gebe iken canlı virus ile hazır-lanmış bazı aşı uygulamalarını veya h(l.yv,mların mdyasyona maruz kalmaları gibi nedenleri etyolojik faktörler cı.rasında belirtmektedir-ler (1, 5, 6).
Hawkins ve ark. (1983)'nm Avustralya'da merİnos koyunları üzerinde gerçekleştirdikleri bir araştırmada ise; gebe hayvanl(l.rın lupin
tKt tKtz OGLAKTA RASTLAl'\AN Bt LATERAL RADİAL 95
(acı bakla) bulunan mer'alarda otlaHınlmalariyle, bunlardım d.oğan kuzuların
%
II 'inde hemimelia gibi teratolojik olgulara, ayrıca kuzularda perinatal ölümlcre tanık olunduğu kaydedilmektedir (3). Shupe ve ark. (1976) lupin (acı bakla) ve lupin'in toksik etkili derivelerinin gebe hayvanlarda yarattığı etki ile doğan buzağıların ekstremitelerinde bazı defekt'ler oluşturduğunu deneyselolarak gös-termişlerdir. Keel1cr ve ark. (1977) ise, hemimelia olgusu tesbit et-memekle birlikte buzağılarda arthrogryposis, scoliosis ve torticol1is gibi bozuklukların oluşabildiğini ve bu malformasyonlarda lupin'in kapsadığı teratojenik etkili maddelerin rol oynayabileceğini belirt-mişlerdir. Yukarıda sayılan faktörler dışında, Fenbendazole gibi antelmentik ilaçl£l.rın hayvanların gebelik süresince kuııanılmasının, doğan yavruların ekstremitelerinde değişik deformasyonlara neden olduğu husus u da kaydedilmektedir (3).Parsonson ve ark. (1981), Ak<J,bane virusunun neden olabileceği gelişim bozuklukları arasında, ekstremitelerde görülen bazı defekt'leri, merkezi sinir sistemindeki fonksiyonel bozuklukları, hydranencep-halie ve arthrogryposis gibi olguları kaydetmektedirler (3).
Ülkemizde hemimelia olgularına ait herhangi bir yayına rast-lanmamıştır. Bir gelişim ve büyüme bozukluğu olarak görülen bu ilgi çekici temtolojik olguların yayımlanarak, konu ile ilgilenebilecek disiplinlere duyrulmasının yararlı olacağı görüşünü taşımaktayız.
Materyal ve Metot
A.Ü. Veteriner Fakültesi Cerrahi Kliniği'ne getirilen iki ikiz oğlak, yayınımıza konu olan materyaııeri oluşturdu. Alınan anem-neze göre; analarının doğal tohumlama sonucu, bir hafta önce bu ikiz oğlaklan doğurduğu, aynı ananın daha önceki yavrularında her-hangi bir anomali bulunmadığı ve yine ana' nın önceden ve halen hiçbir hastalığı olmadığı belirtildi.
Genel durumları bozuk olan ve beslenmeleri için yapılan gırı-şimierde başarılı olunamayan oğlakların; klinik, radyolojik ve kJiniğe getirilişlerinden 6 gün sonra ölmelerini takiben ilgili ekstremitelerinin anatomik yönden incelemeleri yapılarak, rastlanan bulgular tesbit edildi.
96 DOGAN ASLA;\,BEY - METli\" TAŞBAŞ - B{jRH:\~ETTji\" OLCAY
Bulgular
Kliııik Bulgular
Biri erkek, diğeri dişi olan ikiz oğlakların sadece ön ekstremite-lerinde ve antcbrachium hizalarında bilateralolarak medial yöne 90c'lik bir açılanma ile döndükleri setptandı. Bu malformasyona bağlı
olarak ha.yvanların ön bacetklarım hiç kullemamadıkları görüldü (Şekil 1-2). Palpasyonla yapılan muayenede, antebrachium bölge-sinde sad.ece bir kemiğin mevcut olduğu ve bunun d.a mediale doğru bir yay gibi kıvrılmış bulunduğu tesbit edildi. Ayrıca, articulus cubiti çevrelerinin normal ölçülere göre şişkin oldukları saptandı.
Figure
ı.
Cranial view of both forelimbs of twin kins; showir.g rotation nıedially from the carpal iointsŞekil
ı.
İkiz oğlakların ön bacaklarının önden görünüşü, (Carpal eklemlerden itibaren medial'e deviyasyon oluşuınu)Ana keçinin yeterli sütü olmadığı içip, bir haftalık süre içinde hayvan sahibi tarafındem oğlakların inek sütü ile beslenmesi için yapılan girişimlerin başarısız kaldığı ifade edildi. Ayıu güçlükle kli-niğimizde de karşılaşıldı. Hayvem.Jara, ancak deri altı serum glycosee
tKt tKtZ O(;LAKTA RASTLi\l',AN Bt LATERAL RADtAL 97
Figure 2. Kinus can't remaİn in the normal standing pasition and lean Oil the ground
with their malformed forelimbs.
Şekil 2. Oğlaklar, ayakta duramamakta, malformas)'onlu ön bacaklar üzerinde yere yasaklanmış olarak kalmaktadırlar
enjeksiyonları yapıldı. Genel d.urumları oldukça bozuk olan oğlakl<ı.r keJ,şektıikdurumdaydılar.
Radyolojik Bufgulur
Her iki oğlağm da. ön bacaklarının lateral ve anterio--posterior yönlerden radiografileri glındı. BlIn1<~rdışında, bütün iskelet siste-minin radyolojik incelemesi yapıldı. Bu incelemeler sonund<ı., dişi oğlC'.ğın sol bacağında mdius'un hiç oluşmadığı (hcmimeJia), ulna'nm ise oldukça ince bir y<ı.pıda ve medicı.! yönde bir kıvrıın yaptığı tesbit ed.ildi. Aynı hayvanın sağ C'_ntebn'.chium'unda radius'un sadece prok-simal ucunun i cm. kadC'.r bir kısmınm oluştuğu (hypoplasia) fakat bu kemiğin diğer hsı01larının hiç gelişmediği saptandı (Şekil 3-4).
Erkek oğlağın yine antebrachium bölgesinde; sol bacakta, ra-dius'un oluşmadığı, ulna'nın ise diyafiz bölgesinden ikiye parçalan-dığı, proksimalde kalan parçanın "C" harfi şeklinde mediale doğru kıvnldığı gözlendi. Sağ bacC'.kta ise, yine sadece ulna'nın mevcut olduğu, bunun da medi"Je kıvrılmış bulund.uğu görüldü (Şekil 5-6). Tesbit edilen bu malformasyonleı.r dışında, iskelet sisteminin diğer kısımlarında herhangi bir anormal bulgu tesbit ediIemedi.
Anatomik Bulgular
Hayvanların 12.4.1987 tarihinde ölmesinden sonra, ön ekstre-mitelerinin A.Ü. Veteriner Fakültesi Anatomi Bilim Dalı'nca yapılan makroskopik incelenmesinde, aşC'.ğıdaki bulgular tesbit edildi:
98 DOCAN ASLANBEY - METIN TAŞBAŞ - BURHANETTIN OLCA Y
Figure 3. Radiograph of the left anıehrachium of female kid; radius was mİssing, ulna was sJender and rolaled medially.
Şekil 3. işi oğlağın sol anıebrachium'un radiographie'si (Radius hiç oluşmamış, ulna ise ince bİr yapıda ve mediale kıvrılmış)
Erkek oğlağa ait hUlJ1erus'lor: Trochlea humeri'nin uzun ek-seninin vücudun uzun eksenine paralel duruma gelecek biçimde dön.-mesi sonucu, caud".ı'de olması gereken fossa olecrani medial yönde, cran.ial'de olması gereken fossa radialis ise lateral yönde yer almıştır. Bu nedenle fossa olecrani ile eklemleşen ulna'nın proksimal ucu (olecranon) eklemin caudalİnde değil medialinde yer all1lJştır. Dişi oğlağın humeruslarının da benzeri oluşumlar gösterdiği tesbit edil-miştir.
Ossa ontebmehii: Her iki oğlakta da., cmnio-c,mdal yönde kıv-nlmış ve açık tarafı proksimalde bulunan bir
"e"
harfi biçimindedir.IKI IKIz OGLAKTA RASTLA1\'AN BILATERAL RADIAL 99
Figure 4. Radiograph of the right antebrachium of female kid; radius was mıssıng except for the proximal epiphysis (about ıcm Jang), ulna rotatect medially. Şekil 4. Dişi oğlağın sağ antebrachium'una ait radiographie. (Radius'un sadece proksimal ucu 1 cm. kadar oluşmuş, diğer kısımlar hiç gelişmemiş. Ulna ise mediale doğru bir kıvrım
yapmıştır. )
Radius bulunmayıp, ulna'nın tuber oleeranj ve ine. trochlearis'i gayet belirgin olup bun.da.n. sonraki kısmı distale doğru uzamıştır. Dişi oğlağın sol reı.dius'u oluşmamış, ulna tam ancak mediale doğru "C" harfi şeklinde kıvnlımştır. Aynı hayvanın sağ antebrachium'-un.da radius'a ait proksimal bir kalıntı bulunmaktadır. Erkek oğlağın sağ antebrachium'unda radius'un ancak proksimali çok ufak bir kalıntı halinde bulunmaktadır. Soldakinde ise radius hiç yer alma-mıştır (Şekil 7).
Ossa carpi ve oss;>,metacarpa1ia'nın sayı ve yapıları normalolup dorsal yüzleri cranial değil media\ yöne dönmüş durumdadır.
100 DOGAN ASLANBEY - METIN TAŞBAŞ - BURHANETTIN OLCAY
Figure 5. Radİograph of the left antebrachİum of male kid; radius was missing, ulna was divided into two parts at the diaphysis and the proximal part rotated medially like a "C"
letler
Şekil 5. Erkek oğlağın sol antebrachium'un radiographie'si. (Radius hiç oluşmamış, ulna ise diyafizden ikiye parçalanmış ve proksimal de kalan parça "C" harfi gibi mediale
kıvrılmış)
Tartışma
Ülkemizde, az da olsa ekstremitelere ait bazı anomali olguları yayınlanmıştır. Ancak bugüne kadar hemimelia olgularına ait her-hangi bir yayma rastlanamamıştır. Özellikle kırsal kesimde, yeni doğan hayvanlarda ekstremite malformasyonlarının ve bu arada hemimelia olgularının bulunmadığını söylemek mümkün değildir. Esasen anomali durumu gösteren buzağı, kuzu veya oğlakların üretim açısından ekonomik bir değer taşıyamayacağı düşüncesiyle, bu gibi hayvanların sahipleri tarafından bilimsel inceleme ya da gözlem amacı ile Fakülte gibi kurumlara y8.nsıtılmadığl da bir gerçektir.
tKt tKtz OCLAKTA RASTLANA:" Bt LATERAL RADIAL LO)
Figure 6. Radiograph of the right antebrachium of male kid; ulna rotated medi~lIy an angI e of 90 degrees, radius was missing
Şekil 6. Erkek oğlak, sağ antebrachium'un radiograplıie'si (Sadece ulna oluşmuş ve mediale 90o'Iik bİr açı ile dönmüş durumda. Radİus'a aİt hiç bir oluşum görülmemekıe)
Sunulan hemimelia olgusuna ait gözlemde, hayvan sahibinin ifadesine göre, ikiz oğlakların doğal döllenme sonucu meydana gel-dikleri ifade edilmiştir. Ayrıca ana'nm gebelik süresince herhangi bir hastCl.lığı olmadığı, ilaç ve aşı gibi uygulamalara tabi tutulmC'.dığı belirtilmiştir. Bunlar dışında, oğlakların getirildiği, Ankara'nın MB.mak ilçesi Akdere Bölgesi'nde, lupin (acı bakıcı.) gibi ter<:ıtojen etkili bit-kilerin bulunduğuna ait elimizde herhangi bir kesin bilgi de yoktur. Bu konu araştırınaya açık olmakla birlikte, oğlakları doğuran am. keçinin devamlı olarak fabrika yemi ve kuru ot ile beslendiği de ifade edilmiştir. Yukarıda sıralanan bilgiler dikkate alındığında, bazı eı.raş-tıncdarın (3, 4, 5, 6) h~mimelia oluşumuna ait ileri sürdükleri
et-102 DO(;A!'< ASLA~BEY - I\IETi~ TAŞBAŞ - BURHANETTI:-J OLCAY
Figure 7. A) Left forelimb skelcton of female kid; cranial view. B) Right forelimb skcleton of female kid; lateral view.
a,b: scapula; c,d: humerus; e,f: body of the ulna; g, h: metacarpus; k: remains of the rudimentary proximal epiphysis of the radius
Şekil 7. A) Dişi oğlağa ait sol ön bacak iskeletinin önden görünüşü B) Dişi oğlağa ait sağ ön bacak iskeletinin lateralden görünüşü
a,b: Scapula, c,d: Humerus, e,f: Ulna'nın corpus'u, g,lı: Metacarpus, k: radius'un nı-dimenter proksimal kalıntısı
yalojik nedenlerin olgularımız için sözkonusu olmadığı görülmektedir. İlgili oğlaklara ait ana'nın gebe iken herhangi bir travmaya maruz kalabileceği varsayılsa bile, böyle bir etkinin her iki oğlakta da ve bila.teral olarak paraxial hcmimelia durumu oluşturabileceğini ileri sürmek mümkün görülmeıncktedir.
Yukarıd" belirtilen genel kanaatlar dışında, sunduğumuz ol-guların oluş nedenini açıklayabilecek verilerden yoksun
bulunmak-ıKı ıKIz OCLAKTA RASTLANAN BILATERAL RADıAL 103
tayız. Ancak, bu gibi anom<ıJi olgularının getirild.iği yörelerde çok yönlü ve kaps?mlı ol<J.rakgerçekleştirilecek multidisipliner çerçevedeki ('.raştırmalarm gereğine ve sunduğumuz gözlem ile konunun pek çok yönden incelenmeye açık olduğu k,mısım t?şıdığımızı belirtmek isteriz.
Kaynaklar
I. Alonso, R.A., Heroandez, A., Diaz, P., Canlu, J.M. (1982). Aıı autosoıııal recessh'e
form of heıııimelia iıı dogs. Vet. Rcc. 110: 128-129.
2. Erk, H., Doğaneli, Z., Akkayan, C. (1972). Veteriııer Dağıım Bilgisi (Obstetrik) linekoloji. A.O. Vet. Fak. Yay. 275. A.O. Basımevi, Ankara.
3. Hawkins, C.D., Skirrow, S.Z., W)'bum, R.S., HoweII, J. Mc. (1983). Jiemimelia aııd
Law markiııg percentage iııa jlock of Illerina ewes and lambs. Aust. Vet. J. 60: 22-24 .
4. Jubb, K.V., Kennedy, P.c., Palmar, N. (1985). Pathology of Domestic Animals. Third Ed. Vol. 1, Academic Press Ine. Orlando. XX -i- 574.
5. Lewis, R.E., Van Sickle, D.C. (1970). Congenitalhemiıııelia (agenesis) of the radiııs iııa dog and a cat. J. Am. Vet. Med. Assoc. 156: 1892-1897.
6. Ojo, S.A., Guff)', M.M., Saperstein, G., Leipold, H.W. (1974). Tibial hemimelia iıı ga/loway calves. J. Am. Vet. Med. Assoc. 165: 548-550.
