HORMONAL TİMEKTOMİ OLUŞTURULAN CİVCİVLERİN DALAK VE BURSA FABRİCİİ'LERİ ÜZERİNDE HİSTOLOJİK ÇALIŞMALAR

Vel. Bi!. Dcrg. (2003),19.3.4: 103·111

HORMONAL TiMEKTOMi

OLU~TURULAN

civcivLERIN DALAK VE BURSA

FABRicii'LERi OZERiNDE HiSTOLOJiK

9ALI~MALAR

Mustafa

San(h~I'

0

The His

t

o

l

ogical Studies

in

Splee

n

and

Bursa

of Fabricius of

Hormonally

Thymectomised Chickens

Ozet : Bu yall¥Mda. kul~kadan C;lkl~tan soma hidrokortizon aselat verilerek hormonal limektomi uygulanan civcMerin dalak ve bursa Fabrici1erinde ~ histolojik ~k1ikler 1~lk mikroskopik dClzeyde incelendi. Bu amac;la

200 adat Avian

Irkl civciv materyal oIarak kullamldl.

Bu hayvaniafln yanslrlda kulLJ;kadan

C;lkl~ln 7. gOnOnde hidrokortizon ssetat (HCAl

va-rilmek sureliyle hormonal timektomi ge~~riljrken diger yansl kontrol grubu oIarak kullamk:li. HCA uygulamasnldan 2, 4 ve 6 gOn sonra yapllan histolojik incelemelerde dalaglO atrofik o~, organdaki lenfosit yogunlugunun azaldlgl ve lenf 10-likUllerinin germinal merkez.lerinin ~killenmem~ oldugu dikkati c;ektL Kontrol grubundaki hayvanlann arteriya sentralislerini

saran periarteriyoler !enfold Iohfta (PALS) gOzlenen alla·naftil asetat esteraz (ANAE) pozitif lenfosltler, HCA uygulanan g~ larda rastlanmadl. HCA uygulamasmltakibeden 3. haftadan itibaren daneme grubunun PAlS'lanooa da tek tOk ANAE po-zllif lenlOSltler g6z1endi. Takib&den d6nemlerde. deney grubunda dalagln histolojik Ozelliklerinin kontrollerinkine bOyOk ben-zerlik gOsterdigi dikkati c;ektL HCA uygulanlaslndan 2, 4 ve 6 gOn soma yapllan incelemelerde bursa Fabricii'nin atroflk oIc:Ju!)u, organdaki lenf 10likUlIerinin korteks bOlgelerinin ortadan kalkhgl ve meduUa bOIgelerinde ise yayglO kistik yapllann ~ekillenm~ oIdugu gOrOldO. Timektomiyi takibeden 2. 4, ve 6. gOnlerde kontrol grubu bursa Fabricii Omeklerindeki lenl 10-likOllerinin medul1alannda sikh kia, folikOI ili~kili epitel (FAE) ahlnda Ise seyrek oIarak rastianan ANAE pozitillenlositler HCA uygulananlarda gOzlenmedi. Takibeden dOnemierde ise, HCA uygulanan grupta bursa Fabricirnin kontrol grubundakiyle bonzer hlstOlOjik Ozelliklere sahip OIdugu tespit edildi.

Anahtar Kelimeler: Oalak, bursa Fabricii, Civciv, Hidrokortizoo Asetat

Summary: In this study, the effect of honnonal thymectomy induced by hydrocortisone acetate (HCA) administration at post hatching period on the spleen and bursa 01 Fabricius of chickens was investigated ligth microscopically. For these pur-pose, 200 chickens from Avian Bred were used as materials. While 100 chickens served as a controls, 100 chickens were hormonally thymec10mized by subcutaneous hydrocortisone acetate administration at one week old. AI 2, 4, 6 days fol·

lowing the HCA treatment, it was demonstrated that spleens reduced the size, the frequency of lymphocyte decreased and germinal centers disappeared. In these periods, alpha·naphthyl acetate esterase (ANAE) positive lymphocytes found in pe. riarteriolar lymphatic sheath in the control group, but the ANAE·positive cells were not observed in the HCA treated group. By the 3rd week following the HCA treatment, ANAE pozitive lymphocytes were rarely seen in the periarteriolar lymphatic sheath in comparison with control group. After wards, the spleens of HCA·treated animals had quite similar histology with those of the controls. AI the 2, 4. 6 days following the HCA treatment, bursa 01 Fabricii 01 the animals were displayed ad-vanced atrophy. the cortical region of lymphoid follicles was almost disappeared. cystic structures were observed in the centres 01 lymphoid follcles. In these periods. a number of ANAE positive lymphocytes were found in the medullar regions of lymphoid follicles and few ANAE positive ~hocytes lound under the follicle associated epithelium (FAE), whereas in the HCA·treated animals the cells did not appear beneath the FAE. Bursa Fabricii of HCA'lreatment group displayed quite similar with those of the controls, at subsequent periods of the experiment.

Key Words: Spleen, bursa 01 Fabricius, Chicken, Hydrocortisone Acetate

Girl,

Primer lenfoid organlarda far1<llla~n lenfositler,

kan yoluy1a sekonde

r

lenfold

organlara

giderek, bu·

ralarda

kendilerine

OzgO bOlgelere

yer1e§ir1er.

TI-mustan

gelen

T lenfositier dalaktaki

perianeriyole

r

len-foid

klhflara, kanatlilarda

bursa

Fabricii'den

galen

8 len·

fositle

r

ise

esas oIarak bu organdaki len! folikOllerinin

germinal

mer1c;ezlerinde Iokalize olur1ar

(Weissman, 1973; Diker, 1998). Oaha

Once

yapllan ~h~maIarda (Odend'hal

ve Player,

1979; Cones va

am.,

1995) as· Gcli~ Tarihi : 16.06.2003 @: sandikcimuslafa@yahoo.com

SANDIK(:I

linda bir primer lenfoid organ olmaslna ragmen, bursa Fabridi'de

T

bOlgelerininde bulundu~u bildirilmi~tir. Oil-luz lenlosit infiltrasyon alanlan (OLA) olarak tanlmlanan bOlgelerte organdaki len! lolikOlierinin 10mene bakan yOzlerini Orten epitelin hemen altlndaki b6lgelerde, T lenlositlere OzgO bir enzim olan alfa-naftil asetat

as-teraz (ANAE) pozitivitesl g6steren lenfositlerin (Mueller ve ark. 1 975) yerfe~tikleri ileri sOrOlmO~tOr (Odend'hal 'Ie Player, 1979). Oaha sonra yapllan bir calr~mada (Cortes 'Ie ark. 1995) diffuz lenfosit infiltrasyon alan-lanndaki hUcrelerin kultJ9kadan ylkl~tan soma bOIgeye Jnliltre olan CD4 ve COB pozitif T lenfositler olduklan

g6s1erilmi~tir.

CivcMerde (Sandlkyl 'Ie Celik, 2000), farelerde (Cohen, 1972; Ecken

va

Kaden, 1976) va ratlarda (Lee ve Oomm, 1967) hldrokortizon uygulamaslndan sonra timus Ozerinde yapllan incelemelerde, organm kor-teksinin atrofiye oldugu 'Ie bu b6lgedeki makrofajlann sitoplazmalannda SlklIIda fagosite edilmi~

lenfosit

ye-kirdeklerinin g6rOld~O bildirilmi~tir.

Glukokortikoid hormonlar timusta timositlerin

sa-leksiyonunda roJ allrlar. Nitekim, kortikal timositler hid-rokortizona oldukya duyar1idutar (Eckert 'Ie Kaden, 1976). Organm medullaslna g8(:en lenfositler iss hid-rokortizona direnclidir. Sekonder !enfold organlara gi-derek buralarda hUcresel immun yanltl olu~turan im-munokompetent hOcreler hidrokortizona direncli

T

lenfositJerdir (Eckert 'Ie Kaden, 1976; Lee ve Oomm,

1967).

8u caJl~ma, kufuykadan ylkt~tan sonra hid· rokortizon asetat veriferek hormonal timektomi olu~­

turulan civcMerin dalak va bursa Fabricii1erinde oIu~n

histolojik de{lj~ikliklerin, Ozellikle de bu organlardaki ANAE pozitif lenfosit yoQunlu~unda meydana gelen

deQi~ikliklerin t~tk mikroskopik dOzeyde belirfenmesi amaclyla geryekle~tirilmi~tir.

Materyal 'Ie Metot

Bu

~h~mada, materyal oIarak 200 Avian Irkt civ·

eN

kullaOiIdI.

Bu

civcivlerin yanst kontrol grubu oIarak kullanlhrken; di~r yanstna kuluykadan ylkJ~m 7. gO-nOnda, 0.2 ml serum fizyolojikte yozdOrOlen 5 mg hid -rokortizon asetat (HCA) (Sigma) subkutan yolla verildi

(Chan, 1987). Enjeksiyondan 2, 4, 6 gOn va 3, 5, 7, 9, 11,13, 15, 17, 19,21,23,25 halla sonra kontrol 'Ie deney gruplanndan 5'er hayvandan dalak 'Ie bursa Fabrk:ii dokusu Omekleri altndt. Alman doku omekleri tamponlu formol-sGkroz lespit soIOsyonunda +4 OC de 24 saal sOrey1e tespit edildi. Tespit edilen doku 6r-neklerinin yanst, T lenfositlerina OzgO olan ANAE en-ziminin demonslrasyonu (Mueller va ark, 1975) ama· Ctyla HoH soIOsyonunda 24 saat tutulduktan sonra kriyostatla 12 Ilf'n kallnh~lOda kesitler altOOI. ANAE

en-104

ziminin demonslre edildi~i kesitJer ~kirdek boyamasl

iyin Giemsa ile boyandt. Doku omelderinin diger yanst ise ytkama. dehldrasyon va ~ffaflandlrma i~lemlerini

takiben parafinde bIokiandt. 810klardan altnan 6 f.lm ka-ItnhglOdaki kesHler Crosmon'un OyIO boyast (Culling

va

ark., 1985), PAS (Cook, 1990) 'Ie Pappenheim'in pa-noptik boyast (Konuk, 1981) ile boyandt.

Hazlrtanan preparatlar t~tk mikroskobunda (Leica OMLB a~lnna mikroskobu) incelenerek gerekli

gO-rulen bOlgelerin reslmleri ~kildi.

BulguJar Oalaklaki histolojik de9i~iklikler.

HCA uygulamastndan sonra kontrollere

gOre

da-lalda gozlenen histOlojik deQi~iklilder tabio-1'de O

zet-lenm~tir. HCA uygulamastnlO 2, 4 va 6. gOnlerinde, konlrol gnbu hayvanlann dalaklarlOtn histolojik

ga-I~mini tamarnadlgt, klrTTltzl va beyaz puJpantn iyi aytrt edilebildigi 'Ie genninal rnerkezlerin ~killenmi~ 01-duklan gOzlendi (~kil1a). HCA uygulananlarda ise or·

ganda belirgin

bir

atrofinin meyclana geldi~i, ktnnlzl 'Ie

beyaz pulpa alanlanntn aymmlOtn ZO~I~I ve stro-ma",n arttt~1 dikkati yekl:i (~I 1 b). Beyaz pulpadaki IenfosH YOOunl~unun kontrollere

gOre

belirgin biyilTKJe azak:h~1 'Ie germinal merkezlerin ~ekillenmediOi tespit edildi ($skill b). ANAE enzimi demonstrasyonunda iss,

bu d6nemlerde kontrol grubunda periarteriyoler ktltfta yok saylda ANAE pozitif IenfosH g6rOIdO{lO ($sk.i! 2a) halde, deney grubunda sOz konusu oolgede ANAE

po-zHif lenfosit gOzlenmedi ($skil 2b).

Deney grubunda. HCA uygulamaslOdan 3 halla sonra beyaz pulpada lenfosit yoQunlugu kontrollere gOre daha az almakla birlikte; genninal merkezlerin g6-rOnumunOn kontrorlerinkine benzer olduQu gOzlendi. 8u dOnemde kontrol grubunda periarteriyoler klltlla

yok.

sa-ytda 90zlenen ANAE pozitif lanfositlere ($ekil 3a) HCA uygulanan grupta nadiren rastlandt ($skil 3b).

HCA uygulamastndan 5-25 halla sonraki d6-nemlerde HCA uygulanan gruplarda dala~1O kant· rollerinkiyle banzer histolojik yaptya sahip

okIugu

gaz· lendi.

8ursa Fabricii'deki histolojik de~i~iklikler.

HCA uygulamastndan sonra kontrollere 90re bursa Fabricii'de gOzlenen histolojik de9~iklikler tabio-2'de ozetlenm~tir. HCA uygulamaslOt lakiben 2, 4, 6. gOnlerde, kontrol grubu bursa Fabrlcii'lerinde falikOI il~· kili epitel (FAE) va interfolikOler epHel (IFE) belirgindi ve lenf fotikOlierinin korteksleri

[Ie

medullalan aytrt edj-lebilmekteydi ($ekil

4a,

Sa). Deney grubunda, bursa Fabricii'nin atrofik ok:I~u, lenf folikorJerinin Ozellikle kor-tekslerinin inceldi~i 'Ie interfotikOler alanlardaki ba~ do-kusunun arttl~t dikkati yekti ($ekil 4b). 8u d6nemlerde

Hormonal Tlmektomi Ol~turulan Civdvlerin Dalak •..

Pappenheim'in panoplik boyasl ile boyanan kesitlerde pazitif lenfositler g6zlenmedi (~kil6b).

deney grubunun lent folikOlierinin medullalannclakllen- _{HCA uygulamaslnJ takibeden 3-25. haftalarda} ya-fosil yo{lunlu{Junun belirgin oIarak azalch{J1 ve geni~ _{pi tan incelemelerde; HCA}

_uygulanan

_{grupta bursa} Fab-kistlerin ~killendikleri g6zlendi (~kil Sb). ANAE pazitif _{ricii'nin kontrollerinkine benzer yaplsal ozellildere sahip} lenfositlere. kontrOi grubunda lenf folikOlierinin medullar _{oIdu{Ju tespit edildi. Bu dOnemlerde her ild grupta}

_cia

b6Igeleri lie FAE altlnda oak saYlda rastlandlQI

haJde

ANAE pazitif lenfositlere lenf folikOllerinin medullalan lie

(

$eJ<i

1

Ga), deney

gruplannda

,

"",ian bOIgelerde ANAE FAE altlnda gruplar halinde rastlandl (~kiI7). T abIo 1. HCA uygulamaslndan sonra konlrollere gOre dalakta gOzlenen histolojik ~k1ikler

Doku Orgamn Klnnlzl-beyaz Stroma

Beyaz

Germinal ANAE

Omeklerinin bUyU~ugu

_pulJa

pulpada mer1<ezler poz;tif

~,"'W

_non

lenfosil

1enI_

dOnemle, _Byn'" \'OQUNuQU

2.gUn atrofik

_'0'

a"m~

az

yo!<

yok

4.

gUn

atrofik

_'0'

a,,",,~

az

yo!<

yok

S.gOn atrofik

_'0'

..

.,,,~

_az

_yo!<

yok

3.hafta _"""""I be6rgin a"m~

az

VIM nad, 5. hafta

"""""'

belirgin

no_

nonnaJ VIM

"'"

7. hafta

noonal

be~rgin nonnaJ nonnaJ VIM

"'"

9. halta

nannal

be6rgin

no_

nonnaJ VIM

"'"

11. hafta nonnaJ be6rgin

no_

_nonnaJ VIM

"'"

13. hafta nonnaJ beijrgin

noomal

_"""""I VIM

<ok

15. haifa

neomal

belirgin

noomal

nannal

va,

<ok

17. halla

neomal

belirgin

noomal

nannal

VIM

"'"

19. halla

nannal

belirgin

no_

nannal

VIM

"'"

21. hafta

nannal

be~rgin

noomal

nonnaJ VIM

"'"

23. halla

noonal

beliogin

no_

nonnaJ VIM

"'"

25. halla nonnaJ be6rgin nonnaJ nonnaJ VIM

"'"

Tablo 2. HCA uyguiamaslnclan soma kontrollere gOre bursa Fabricirde g6z1enen histOlojik de{Ji~iklikler

Doku Organln Lenf Stroma

Lanl

1OstIe, ANAE pozilil

Omeklerini

_bUyU"ugu

folikOllerinin folikuUerinde lenfositler

all('(!1{11 korteksi lanfosil

dOnemIe,

yo9OOugu

2.gCn

atrofik

"""

...",~

az

VIM yo!<

4.gCn atrofik

"""

...",~

az

VIM yo!<

6.glil atrofik lnee ...",~

az

va<

yo!<

3. hafta

neomal

noomal

no_

normal

yo!< nadir

5. halla

normal

normal

normal normal yo!<

"'"

7.haJta nonnaJ

normal

normal

normal

yo!<

"'"

9.haJta normal noonaj normal

normal

yo!<

"'"

11. hatta normal

no_

normal normal VIM

"'"

13.hafta nonnaJ

normal

normal

normal

va'

"'"

15.hafta

nonnal

nonnaf

normal

noomal

va,

<ok

17. hafta nonnaJ

normal

nonnal

normal

va,

<ok

19. hafta

nonnal

normal

noomal

neomal

VIM

"'"

21. hafta

neomal

normal

noomal

neomal

Va<

"'"

23. halta

noonal

normal

noomal

normal

va<

"'"

25. halla nonnaJ

normal

normal

normal VIM

"'"

105

SANOIK<;I

$ekil1. a) KuJUCkadan 9d(I~ln 9. gGnunde kontrol grubuna ait daIak kesiti. KP: klrmlZI pulpa. 8P: beyaz JX4)a. GM: germinal mer-kcz,

Oytu

boyama. Bar: 50 ~m. b) HCA uygolamasmdan 2 gUn soma daIak kesiti. KlrmlZI (KP) va beyaz puIpa alanlanmn (8P) aylnmlnln Z~tlQ! \Ie stromanln (oIdar) arttl§1 g6nilmekte. ~u boyama. Bar 50 j.lm

."....

'""'"

~

-

-•

•

•

•

•

•

•

~

...

•

•

•

•

~

/

•

•

~ 2. a) Kuluckadan 9lkl~ln 11. gUnUnOO kontrol grubuna ad daIak keslll. Penarteriyoler killfta ANAE pozitif ienfositler (oklar)

gO-nilmekte. ANAE enzimi cSemorntrasyoou. Bar: 50 ~m. b) HCA uyguIamaslndan 4 gUn soma dalak kesiti. ANAE enzimi de-moostrasyonu.

Bar:

50 j.lm.

Hormonal Timekloml Olu~turulan Civcivlerin Dalak ... I

;tt

..

~

1,

...

j

··~f .'~~J

...

f

·~:

.

.

.,

-

..

'

-.

..

•

•

~kil 3. a} KUluc;l<adan ~11o~n 4. nattaslnda komol gntluna all daIak kesru. Penarteriyoler !uliMa ~ saylda ANAE pozitif len-fositler (okIar) gOrUIrnekle. ANAE enzimi

demonstrasyoou

.

Bar. 50 IJm. b) HGA uyguiamaslOOM 3 hafta

soma

dalak kesiti. ANAE

enzimi demonstrasyonu. Bar. 50 IJm.

~

$ek114. a) KuIUCkadan ~11o~m 9. giXlunde kontrol gnb..na. all bursa Fabricii kesrti. FAE: folikCll ili~ apia!, IFE: interfolikUler epitel, IenllolikUllerioo korteksi (K) va me<U\as. (M). ~ boyama, Bar. 50 IJrn. b) HCA uyguIama$lndan 2 gUn SOfV"B bursa Fabricii ke-siti. lenl folikUlerinil korteksle~nin (K) Yllomaoolgl va bag

dokusum.n

arttlgl (okIar) gOrOlmekl:e. FAE: folikUl ~ epitel, IFE: 1"1-terfolikiiler epitel, M: medulla, ~ki boyama., Bar: 20 IJrn.

SAND1K<;:l

$ekil5. a) Kuluykadan ~11o~ln 13. gOnunde kontrol grubuna an bursa Fabricii kesiti. FAE: !oIik(jl ili~M epitel, IFE: interlolikUler

epi-tel, K: korteks, M: medulla. PAS, Bar: 50 ].1m. b) HCA uygulamaslndan 6 gUn soma bursa Fabricii kesiti. Organda Ienfosi1

yo-!:junlu{1unun kontrole g6re azaidlgl g6n11mekte. Oldar: Ylklmlanan len! !oIikiillerinde kistik yapl]ar. Pappenheim'., panoptik

be-yamasl . Bar: 50 ].1m .

•

'Ii

....

•

•

~ 6. s)

Kulurfkadan ~kl~ln

11. gOnUnde kontrol gnbuna aft bursa Fabricii kesiti. ANAE pozitif lenfositler (okIar) len! loIikUllerinin

medulla bOIgeIerinde va FAE anlnda gOrUlmelde. ANAE eozimi demonstrasyonu. Bar: 50 ].1m. b) HCA uygulamaslndan 4 gOn soma bursa Fabrici kesiti. ANAE enzimi demonslrasyonu. Bar: 50 ].1m.

Hormonal Timckloml Olu~turulan Clvclvlerin Dalak ..•

•

•

i

"

•

..

..

'

:

""-

_~

_•

"

$ekil7. Kul~ ~Ikl!im 6. hattasulCia kontrol gn.bJna ait bursa Fabricii kesiti ANAE pozitillenlositler (okIar) lenl folikUUerinin medullaslnda yo?,un oIarak, daha seyrek oIara!< da FAE aItlnda gOriilmekte. ANAE enz.ini demonstrasyonu. Bar. 50 ~m.

Tartl,ma ve Sonuc;:

Bu ~h~mada, neonatal HCA uygulamaslndan 2,

4 va 6 gun sonra dalaOln alrofiye oldUOu, organda

klr-mlZI ve beyaz pulpa aymmmm belirgin olmadlgl, beyaz

pulpadaki lanfosit yogunlugunun konlrollardekinden

01-dukva az oldugu ve organda germinal merkezlarin ~e­

killenmediOi g6zlendi. Sugimura ve Hashimolo (1980)

6rdekJerde ~iru~ikal timektomi sonrasl dalaOln geli~imi

inhibe olduOundan agllllglnln da belirgin olarak

azaI-dlOlnl ve Ozeltikle periarteriyoler lenlatik kthflaki lenfosit

yogunluOunun azakhg-Inl bildirmi~lerdir. Aynca

civ-civlerde timektomiyi takiben germinal merkez saYlsmm

Onemli oranda azaldl{jl (Bhogal ve ark., 1984) ve

li-mektomiyi takibeden iki hafta k;:inde T lenfositlerin

da-Jaklan .;ekildig-ini bildiren ara~JnCllann (Kong ve ark.,

1999) bulgulan ile

bu

yah~mada elde edilen bulgular uyumloour.

Oalaktaki periarteriyoler klhflarda Iokalize olan ANAE pozitif lenfositlere HCA uygulanan grupla

uy-gulamanm 2, 4 ve 6. gOnlerinde rastlanmamasl,

HCA'nm henGz immun korl1>9tens kazanmaml~ olan

lenlositlf:!rin OlOmOne yol acrtlg1ndan dala~

bu

hUe-relerin g6q0nun bloke edildigini gOstennektedir. N i-lekim, 5-8 haflahk ratlarda timeklomiyi taktben T len-fositlerin 3-7 gOn k;:erisinde lenl yumrusu ve dalaktan bo~ldlklan (Hosseinzadeh ve Goldschneider, 1993),

109

anli C04 antikoru enjekte edilen

(Rice

ve Buey, 1995) veya timektomi yaptlan (Ughtstone va ark., 1991) fa-relerde ise kandan, len! yumrulan ve dalaktan C04 ve C08 pozitif T len!ositlerin cekildigi bildirilmi~tir. Budde ve Schaeler (1985), kortikosteroid ile neonatal

Ii-meklomi uyguladlklan larslarin dalaklannda T

b6I-gelerinde Iokalize olan alkalen foslataz pozitif

len-fositlerin bnemli oranda azaldlg-Inl ve T baglmh

tx5lgelerin alrofiye oldugunu ileri sOrm~lerdir.

Sunulan call~mada HCA uygulamaslOl takibeden

3. haflada ANAE pozitil lenfositlere dalaQln

pe-riarteriyoler klh!lOda az saylda rasllandl{jl halde; bu

dO-nemden sonrakl dOnemlerde kontrollerdekine banzer

yoQunlukta ANAE pozitillenlosit g6zlenmi~tir. Rice ve Buey (1995), farelers anti C04 anlikoru verilmesini la-kiban T bOlgelerindeki sayllan azalan T lenfositlerin in-jeksiyondan sonraki 100 gOn k;:inde ilgili bOlgelerde

lek-rar normal sayllanna ula~llk1annl bildirmj~lerdir.

Sunulan yaJl~ma sonuylanna gOre kanatlilarda ise bu

duruma HCA uygUlamaslO1 taktbeden 3. haflada

ula-~llmaktadlr.

HCA ile hormonal limektomi geryekle~lirmek

amaclyla yapllan enjeksiyonlardan sonraki 2, 4 va 6. gGnlerde bursa Fabricii'nin atroHye oIdugu, organdaki len! !oIikGllerinin OzellikJe korteks bOIgelerinin ortadan kalkrm~ oIdUOu va medullalannda gen~ kistlerin

!?9""

SANDIK<;I

killenmi~ oIduQu gOzlendL Oaha once

yaP11an

ca-h~malarda: timektomi uygulanan civcMer (Bhogal ve ark, 1984) He Ordeklerde (Sugimura ve ark., 1975)

bursa

vOcut

aQlrhQI orammn kontrotlere gOre Onemli derecede dO~IUQO, organda lenf folikOlierine ras!-IanmadlQI bildirilm~tir. Aynca, embriyonik geli~imin

11.

gOnOnde uygulanan hldrokortizonun tavuk bursa

Fab-ricifsinde B IenfositJerin ditferensiyasyonunu bloke et-tiQi (Torbek ve ark., 1982),

4

haftallk civcMerde glu-kokortikoid uygulamaslndan 48

saat

sonraslna kadar bursanln aglrllglnln azaIdlQI, takibeden 72

saale

kadar

sabit kaldlgl ve lenfositlerin vitaJitelerinin, uygulamanln

48-72. saatleri arasmda %43 e dO~OgO (Compton va ark., 1990) tespit edilmi~tir. SOz konusu bulgular, bu

cah~da elde edilen bulgularla uyumludur.

Bu cah~mada, kontrol grubu hayvanlann bursa Fabricii'lerinde, ANAE pozitif lenlositlere lenl

10-likOnerinin medulla bOIgelerinde ve FAE'nin hemen ai-IIndaki subepilelyal

bOlgelerde

rasllandl. Odend'hal ve

Player (1979) ANAE politi!

T

lenlositlerin bursa Fab-neii'nin dif1uz lenfosit infiltrasyon aJanlannda Iokalize ()/. duklanm ileri sOrmektedir1er. Zenlel ve ark (1991)

ise

C04 ve C08 pozitif

T

lenfosillerin organdaki lenf fo-likOrlerinin medullalannda ve Ozellikle de subepitelyal bOlgelerde Iokalize olduklanm bildirmekledir. Benzer

~kilde Cortes ve ark da (1995) bursa Fabricij'de C04

ve COS pozitif lenfositler ile MHC molekUllerine sahip olan hOcrelerin Iokalize oldukJannllespil elmi$lerdir. Bu

bulgular B lenfosit oIgunla~masmda

T

lenfoshlerinin de 6nemJi rol oynadlklannl gOslermektedir (Bhagal ve ark

1984).

Civciv\ere anal yolla kolJoidal karbon verildiginde bursa Fabricirde karbon partikUllerinin endosite edildigi (Naukkarinen ve ark., 1978), aynl yolla verilen an-lijeniere ka~1

T

Jenlositlere baglmll hOcresel immun yanilin gel~tiQi (SolVari ve SolVari, 1978: Ekino ve ark., 1985; Naukkarinen, 1989) bildirilmi~tir. Bu bul-gular da bursa Fabricii'nin primer renfoid organ olarak fonksiyon gOrmekJe birlikte, antijenlere ka~1 immun ya-nllm ge~~igJ bir organ olarakta gOrev yaptlQml g6stermektedir. Nitekim, inlerfolikOler dif1uz lenfold bOl

-gelerde ~k saylda plazma hOcresine rastianmasl da bu gO~ desteklemektedir (Kocaoz, 1997).

Kanatlilarda Immun cevap, ekzofen yolla verilen glikokortikoldler tarallndan baskllanmaktadlr (Glick,

1977). Glikokortikoidler henOz olgunla~maml~ len-fosiller Ozerinde silotoksik elki gOslermekte ve do-IaYIStyla da hem limus ve hem de bursada atrofi

gO-rOlmektedir (Compton ve ark., 1990). Bu call~mada

elde edilen bulgufar HCA uygulamaslndan 2, 4 va 6 gOn soma bursa Fabricii'de ANAE pozitif lenfositlerin buJunmadlQtnl ortaya koymaktadtr. Bursa Fabricirdeki

B lenfosil olgunla~masl uzerinde T lenfositlerin Onemli

110

elkireri vardlr. £Ira B hUcrelerinin 9o{Jalma faktOrO d;Jn

lenfokinler T lenfosillerce senteztenmektedir (Bhogal

ve ark., 1984). Hormonal timektoni gelVekJe~tiri!:m

hayvanlarda, bursa Fabricirnin alrofiye uQ:ramastnln

T

lenfositlerce saJgllanan B ienfosit 9o{Jaima fakt6rlell'lin

yelersizliginden kaynaklanabi~i du~OnOlmek'.cJir.

Bursadaki alrorlde etkili olan di?Jer bir mekanizma da,

Ofganm geli~imini saglayan ve timustan salgllanan

bU-yOme

hormonu dOzeyinin timektomi sonucu dO~mesi

(Bhogaf

va

ark., 1984) olabilir.

SonU9 olarak, kulU9kadan ylkl~ln 7. gOnunde sub-kulan yolla HCA verilerek gelVE!kJe~tirilen hormonal Ii -mektomiden

2, 4

ve

6

gOn sonra dalak ve bursa Fab-ricli'nin atrofiye uQradlklan lesprt edildi. Bu dOnemJerde her iki organda da ANAE pozitif lenfosite rastlanmadl. HCA uyguiamasll'1dan

3

hafta sonra bursa Fabricij'rlin,

5 hafta sonra ise dalaQm

normal

histolojik yaptyl

ka

-zandlklan ve kontrolrerinkilere benzer hislolojik f\.!e

l-Hider gbslerdikJeri lespit edildi.

Kaynaklar

Bhogal, B.S., Chi, 0.5 .• Galton, J.E., Bell, MK, Thorbecke

G.J. (1984). Defective bursa regeneration after irradiation of

young

thymectomized ctW::kens. Ce~uler 111'V'I'IlWlOIog, 87,

157-166.

Budde, R., Shaefer, H.E. (,965). Cytochemical differenbation

of T, and B- ~es in the short·tailed mouse (

Cletll-rionomys glareolus). Acta Histochem. 5upp1., 31, 83-105.

Chan, AS. (1987). Effects hydrocortisone on the ult-rastructure 01 the thymic cysts 01 chicks. Exp. Pathol., 32. 23-30.

Cohen.

J.J. ('972). Thymus derived tymphocyIes

se-questered in the bone marrow of hydrocortisone treated

mice. J.lmmlSlOl, 108,3,841-844.

Conl:>ton,

M.M., Gllbs, P.5., Johnson, LA. (1990).

GIi-cocorticoid activation of deoxyrbonucleic acid degradation in bursal tymphocyIes. Poultry Science, 69, 1292-1298. Cook, H.C. (1990). Gaibohydrates In The Theory and Pr

ac-tice of Histological Techniques Ed. By JD Bancroft, A Ste-vens, 3th ed. In-213, The Bath Press, Avon.

Cortes, A, FonIria. J., Vicente, A. Varas, A, Moreno, J.,

Za-pata, AG. (1995). T dependent areas in the chld<en bursa of FabOOus: A immunohistological study. Anat. Ret .. 242, 9 1-95.

Culling, C.FA, Allison, R.T., Barr. W.T. (1965). CeUular Pat

-hology Ted1nique, ButterworlhS and Co ltd .. loodoo.

Diker, KS. (1998). immunoloji. pp: 32-33. Mecisan YaYln Serisi: 37, Ankara.

Eckert, H., Kaden, J. (1976). Morphological and enzyme-tvstochernical changes of the mouse thymus after hid-rokortisooe. Acta Histochem. Bd., 55, 270-285.

Ekino, 5., Soginohara, K. Urano, T., Fujii, T. (1965). The

an-Hormonal Tlmtktomi Olu~turulan Civdvlt-rin Dalak ... tigens. Irnrl'UlOIogy, 55, 405-410.

GlIck.. B. (19n). The bursa of FabriCIus and irrvnt.nogIobtm

synthesis. Int Rev. Cytol. 48. 345-402.

Hossenzadeh, H., GoIdschneider, I. (1993). ReoenI: thymic emgrants in the rat expfeSS a unique antigenic phenotype

and IX'Idergo post-thymic maturation in peripheral

tymhoid

tissues. J. Immunol, 150, 5, 1670-9.

K0ca6z, N. (1997). Kuluckadan ~lkJ~ sonra taM bursa

Faricli'moo oIupn histokljik ~r. S.

O

.

Vet Bi.

Derg

..

13,', n-84.

Kong, F-K. O\en, C.L, Six, A, Hocken, R.D., Cooper, M.D.

( , 999). T eel receptor gene deletion cirdes identify recent

thymIC emigrants in !he peripheral T eel pool. Immunology,

96.4.

'536-'540.

Konuk, T. (198'). Pratik FizyoiO;, A.O. Veteriner Fak. Ya-Ylnlan 378.

AO.

Basllnevi, Ankam.

Lee.

R.E., Oorrvn, LV. (1967). A histological and

hic-tochemical study on !he effects of adrenal kortical steroids in the fetal and neonatal rat thymus. Anat Rae., 157. 1()5.116.

lqItstone, EB., Wytie, 0., Mal\lel, J. (1991). In the mouse

the maturation stage of the perl)heraJ C04+ C045RA+

St.b-set is dfferent from that of the C08+ CD45RA+ sWsel Etx.

J.lmmunol .. 21. 9, 2161-5.

Mueller.

J

..

del Ae. G.B.,

BueOO.

H., Keller, H.U., Hes, MW., Cottier. H. (1975). Nonspecific estarase actMry A criterion for dfiferenll8tion 01 T and B lymphocytes in mous lymph nodes. Eur. J. Imroonol., 5, 270-274.

Naukkarinen, A, H~nen, M. (1989). Development of

the periphemll1'mJne function i'I the d'Ycken. APMIs. 97.

787·7~.

Naul<J<aMen, A, Arstia, AU., Sorvari, T.E. (1978). Mofp-hoIogicaI and Ionctional (jffenwrtiation of the su1ace epiI-heIUn of the bursa Fabrici in ctlicken. Anal. Rec., '9'.4.

111

415432.

0dend'haI, 5., Player, E.C. (1979). Histochemical LI>

calization 01 T cell in tissue sections. A\I'Ian DIseases, 24, 4.

88!H!95.

Aice, J.R., Bucy, A.P. (1995). Differences In the degree 01

dopIetion, rate of recovery, and the preferential elimination 01

naive CD4 .. T cells by anti-C04 monoclOnal antbody (GK

1.5) i'I you'lg and aged mice. J. Immunol., 154, 12,6644-54.

Sandtl<CI, M..

QeIik.

I.

(2000). Tavu!< tiroostnJn embriyonal

geIi!pni

ve

kuluokadan

~k~an

sonra

..-erilen I"Idrokortizon asetatm bu org£Wl (izeme etkisi. Vet Bi.

Derg

"

16.2,81-88.

Sorvari. R., Sorvari T.E. ('978). Bursa Fabncii as a

pe-ripheral ~ organ. transport of vanous materyals lrom

the anal lips to !he bursal ~ follicles With reference to

its immunological importance. Immunology, 32. 4, 499-505.

Sugimura, M., Hashimoto, Y"Yamada. J. (1975).

M0rp-hology 01 bursa of Fabricius in bulS8Ctomized and thymec-Iomized ducks. Jap. J. Vet Res .. 23. 17-24.

Sugimura, M., Hashimoto, Y. (1980). QuantitalJYe

his-tological studes on !he spleen 01 O,icks alief neonatal

thymectomy and bursectomy. J. Anat. 13'.3,441-452.

Torbek, V.E.. Grossi, EK, KadonI, A. (1982). Effects 01

hydrocortisone on the differentiation of B tynvhocytes in

avian embryogenesis. Ar1<h. Anal. Gislol. EmbOOI., 82, 2, 84-87.

Weissman, LL ('973). Thymus eel maturation: studies on

the origin 01 cortisone resistant thymic lymphocytes. J. Exp.

Moo., 137,504-510.

ZerteI,

H.J .• Nohr, 0., Atx'echt, A., Jetmsen, S.H., Vam,

0., Wei'Ie, E. (1991). Peptidergic irnervalion 01 the bursa Fabricii: interrelation with T lymphocyte sltlsets. Inl. J.