SAĞLIKLI FARELERDE SİTOLOJİK ÇALIŞMALAR

SAGLlKLI FARELERDE SiTOLOJ

IK

ÇALIŞMALAR

Ertan Oruç l@

C

yto

l

ogjc

a l

S

t udi

es i

n H

e

alth

y

M

ou se

özet

:

Buçalışmacıa ~ıklıfarelem dil,akCiQer. kataci{ıer,da1ak. Ienf~.~ vetestısıemden iıfTLRLIereenan lıc:e4eı ıeı eksözkonusuorganların nomıaiekStO/YaS)OOile SitOIOjik~ ~

Anaht ar Kelimeler: Fare,normal,sıtoIoji

Summary:Inlhisstudy,eıdoliatıonandnOrmaJCYk)IOgiCappearaneofıongue.Lng.Iiver.kidney.spieen,lyrr'1)tınede.and

testıswereinvestıgatedlf1ımpmtsmearsprepared fromheaitttyMouse. KeyWords: Mouse.normaı.CYtOIOgY

Glri ,

Hastalık teşhisine yönelik uzun laboratuvar işlemlerini beklemeden birkaç saat içerisinde

hazırlanıp boyanan

smeartan

inceleyerek.

en

azındanhastalık karakterini hemenortaya kcyabüen sıtoloji. veteriner künrk-patcloiide henüz yeterli

kul-lanım alanı bulamamaktadır. Sitolojik incelemelerin kullanlldlQı bir çok çalışmada (Kıran ve ark.. 2000;

Roth,2001;Birdane veark., 20(4)bazı yangısalve

neoplastik hastalıklarda sitolojik ve histopatolojik sonuçların benzerlikgOsterdiQ itesbitedilmiştir. Ma· terya! temininin kolayllQı da veteriner klinik

pa.

toıoüde sitolojik incelemenin önemini bir kat daha

artırmaktadır. Ancak patolojik snorojının doğru

vo-rumianabilmesi için saQlıkll organları n normal e

ks-telvasyon ve sitolojik gOrüntülerinin bilinmesi de en

az sitopatolojiktanıkadarönemlidir(Padrldve ark.,

2001;Hew son veVieI 2002: Tekse 2004).

Çalışmada saQlıkll larelerden haı ırlanm ış

imp-rint smearları ile dil, akciğer. karaciğer. dalak, lenf

dU{Jümü ve testisin normal sitolojik görüntüsü

o

r-taya konmayaçalışılmıştır.

Materyalve Melol

Çalışmada klinik olarak hastalık belirtisi

göstermeyen, genel durumları ve iştahları iyi 10 adeterişkin tare kullanıldı. iki ayrı kateste bir hafta

gözlem altında tutulan tareler. gözlem boyunca günde 2 sefer pelet yemle beslenerek su içmeleri serbest bırakıldı. Süre sonunda geneldurumlannda

herhangi bir de{ıişiklik gOzlenmeyen saQhkh tareler klOroformla uyunılduktansonra rekrops ten yapıldı. Nekropsi sırasında dil, akciQer, karaciğer. datak. lenfdüQümO, böbrek vetestislerin kesit yüzlerinden

temiz ve kuru rOOailt lamtera her organdan iki şe r adetimprfntsmearı hazırlanarakhavada kurumaya

bırakıldı. Örnekler May·Gru nwald Giemsa (

Bio-Opnca. Katalog no: 04·080802) ve Papanicolaou EA 65 (Bio-Qptica, Katalog no:05-12017L) smear boyama yöntemıert ile tekniQine uygun boyanarak ışık mikroskobunda incelendi. Her preparatta 100 adet hücre sayımı yap ı larak hücre tipi ve organ imprintinde görülmeora nla rı belirlendi.

Sltolojlk bulgula r

Dil: Dil imprintleri yo{Jun epitel kümeleri arasında bazenkas hücreleriiletek tük nötrofil,

80-zinoül. baQ doku yapıları ile kerannöz parçacıklardan oluşmaktaydı. Epitel hücreleri oldukça iri olup, geniş sitoplaımalı veziküler

çekirdekli idi. Bazı epitel hücreleri ise küçOlmüş, çekirdeklerini kaybetmiş ve mat bir görünüm almışlardı. Dil smearlarında ayrıca yoQun bakteri kümeleri dikkati çekti. Dil smear1arında gözlenen

hücrelerin ortalama de{ıerleri tablo 1'de

gOsteriimiştir.

AkciQer:AkciQerimprintlerioldukça yoQunerit -rosit kümeleri arasında yayılmış diQernücreıerden oluşmaktaydı. Bu hücreler silyumlu ya da s

il-yumsuz,prizmatikten kübik ya da yassıya değişen epitelhücreleri ileaı sayıda alveoler makrotai.t

en-ORUÇ

tosit.nötrofi l,eozinotll ve bağ doku yapıları Idi(Şekil

1-2). Alveoler makrofajlar geniş sitoplazmalı ve

çekirdek hücrenin daha çok bir kenarına doğru yer değiştirmiş olup bazen intrasitoplazm ik parçacıklar içeriyordu. Akciğer smearlarında gözlenen

hücrelerin ortalama değerleri tablo 2'de

gösteril mişti r.

Karaciğer: Karaciğerden hazırlanan imprint

smear tanncayoğun eritrosityığınları içerisindeki he -patosmere tekli ya da hücre grupları şeklinde ra st-landı. Hepatositgrupları bazen bir duvarı oluşturan

tuğlalargibidizilirken hücre sın ı rlarıgenelde belirgin

değildi. Karaciğerin tipik parenkim hücreleri iri ve

polihedral olup senn al yerleşimli yuvarlak

çekirdeklere sahipti (Şekit 3). Hepatostt si· toplazmalarında bazen düzensiz küçük berrak ya da qranüler yapılar dikkati çekti. Yine bazen boya

almam ı şintrasitc ptazmikyadaçevreyedağıımış

va-kuoller ve az sayıda san-veşnoret pigmen1 yapıtan

gözlendi. Yoğun eritrosit kümeleri arasında bazen

sınırlı sayıda eozino fil. prizmatik epitel, nötrofil ve

bağ doku hücreleri de görülebilen diğer yapılardı. Karaciğer smearları nda gözlenen hücrelerin or -talamadeğerleritablo3'degösterilmiştir.

Böbrek: Böbrek irnpdntlennde genelde tubut

parçacıkları ve çevreye dağılmış tubul epitel hücrelerinden oluşmaktayd ı. Preparasyon

aşa ma sı nda sücplazmatann parçalanması se

-bebiyle bu bölgelerde hücreler genelde çıplak Iri

veziküler çekirdeklerden ibaretti. Sağlam epitel

hücreleri çeşitli büyüklükte olup tek tük sityumlu

hücrelere rastlanch. Böbrek smearlannda da ka -raciğerde olduğu gibi, ancak çok daha az l

nt-rasttoplazmik ya da çevreye dağılmış boyanmamış

vakuoller dikkati çekti. Böbrek smearlannoa gözlenen hücrelerin ortalama değerleri tablo 4'de

gösterilmiştir.

Lenf düğümü: Oldukça iyi eksfolyasyon

gösteren lenf düğümü imprintleri yoğun biçimde

küçük lenfasitlerden oluşmaktaydı. Bunlar ent

-rositten büyük, nötrofilden küçük yapıda olup dar

sitoplazmalara sahipti.Normal imprintlerde dahairi

gözlenen lentoblastlar küçük lenfositlerin 2·3 katı

büyüklüğünde olup, bir ya da daha fazla

nükleolusa sahiplerdi. Normal lenf dü{Jümü t

mp-nntlennde yine az sayıda çeşitli hücre parçalarını,

hemosiderinya da diğer hücresel ürünlerifagosite

etmiş makrolajlar ile plazma hücreleri, bazen

nötrofilvehatta eozinofil tesbitedildi. Lenf dü{Jümü smearlarında gözlenen hücrelerin ortalama

değerleritablo5'degösterilmiştir.

Dalak: Dalak imprintleri de tipik olarak re n-fositik kümeler (Şekil 4) ve eritrositlerden zengindi.

Az sayıda dikkati çeken makrotaper genelde tıe· mosiderin yüklü olup yine az sayıda plazma

hücreten iletek tük nötrofil ve eozinofilter gözlendi.

Dalak smearlarında gözlen en hücre lerin ortalama değerleri tablo6'dagösterilmiştir.

Tablo 1.Dilsmearlarındaqönenenhücrelerinortalamad~erıeri

Hücre Çekirdekli Çekirdeksiz Kas Ba~doku

tipi epitel (keratinize) epitel hücresi Nötrout hücresi lenlosit Makrofaj

Sayı sı 49 38 6 2 3 2 1-0

Tablo2.Akciğ eremeertenrca gözlenenhücrelerinortalamad~erleri

Hücretipi Silyumlu Silyumsuz Ba~doku

epitel epitel nücresı lenlosit

sayısı 22 35 12 11

Tablo 3.Karaciğersmearlarındagözlenenhücrelerinortalamad~erleri

Makrofaj

'4

Eozinolil Nötrofil

5

Hücretipı Hepatosit Prizmatik hücre Bağdoku hücresi lenfasit

sayısı 61 19 7 6

Makrolaj 3

Eozinolil Nötrotu

2 2

Tablo4.Böbreksmeartarındagözlenen hücrelerinortalamad~erleri

Hücre Silyum ıu SHyumsuz Bağdoku

tipi epitel epitel Makrotaj Lentosrt Nötrolil Eozinolil ncerest

sayısı 35 32 14 11 5 12

Tablo 5.Lenfdüğümü smearlarındagözlenen hücrelerin ortalamadeğerleri

Hücre Küçük Büyük Plazma Bağ doku

tipi len/osit lenfasit nücresl Makro/aj Nötrofil Eozinofil nücres!

sayısı 84 9 4 2 1 Hı 1-0

Tablo 6.Dataksmearlarındagözlenen hücrelerinortalamadeğerleri

Hücre KüçOk BOyOk Plazma Bağdoku

tipi lenfasit lenfosit höcrest Makrofaj Nötrofil Eozinofil bücresı

sayısı 56 14 9 13 1 6

Tablo 7.Testissmearlarındagözlenen hücrelerin ortalamadeğerleri

Hücre Spermatogenez Sertoli

tipi hücresi hücresi lenfosit Makrofaj

sayısı 78 18 2 Nötrofil ı-o Eozinofil 1-0 Bağdoku bücrest 1-0

Testisler: Testis imprintlerinde irivezıkuler ser-tali hücreleri arasında paketlenmiş tarzda sper-matogenez hücreleri gözlendi (Şekil 5), Sper-matositler ruzttorm ve irili ufaklı olup. bu hücre

kümelerine yakın oldukça iri, sitoplazmadan yok-sun veziküler görünümlü sertali hücreleri dikkati çekti. Testis imprintlerinde genelde yangı

ORUÇ

Şekil2.Akciğer. Alveolar~akrofaj(m)ve nötrofil (n).

Şekil3_Karaciğer. Eritrosit kümeleriarasında sitoplazmasınıkaybetmişhepatosit çekirdekleri.

!

Şeki l4.Dalak.lenfosılı khücrelerve pigmentparçaeıkian(Ok).

ORUÇ

granüler parçacıklar gOzlendi. Testis smearlarında gözlenen huerelerin ortalama d~erleri tablo 7'de gOsterilmiştir.

Tartı,ma ve Sonuç

Sitolojik preparatların incetenmesiyle kısa sürede hastalı!)ın karakteri hakkında bir

on

fikirecı­ nilebilmekle birlikte. patolojik silOlojinin iyi

yo-rumianabilmesi içinöncelikle saQlıkll doku sitolojisi

ve eksfolyasyonu hakkında yeterli dene yim ve bilgi

sahibi oIurunasl

son

derece OnemIidir. Çatışma bu

amaçla organlarınnormal eksfOıyasyon

ve

sitolojik QÖrünümlerini belirlemek için saQllkllfarelerden elde

edilen imprintsmeartarı üzerindeyapılmıştır.

Çalışmada dil, akciQer. karaciQer, dalak,

böbrek. lenl düQümü ve testis imprintl erinde tesbit edilen sitolojik yapılar fare dışındaki diQertürlerde

gözlenmiş sonuçlara benzerlik gOsterme ktedir

(Cowel ve Tyler, 196 9 ;Ra skin,2000; Padrid,2001;

Rolh, 2001; Hewson ve Vie!. 20(2). Çalışmada i

n-celenen sito lojikprepa ratlarda akciQer,karaciQerve

dalaQın kandan zengin oldukları

ve

diQer pa.

renkimal yapıların eritrosi t kümeleri içerisinde

daQıldıklarl görülürken lenf dCıQümü, böbrek, testis

ve dil preparatlarının daha kansız ve parenkimal

hücrede n zengin oldukları dikkati çekti. Yine dil, akciQer, karaciQer ve böbr~in epitelya!

hücrelerden, lenl dü{ı ümO ve dala!) ı n belirgin biçimde lenfositik hücrelerden testislerin ise sper -matogenez hücreleri ileserteli hücreleri bakımından daha yoQun eksfolyasyongösterdikleri dikka ti çekti.

Dilsmear1arındabasit yada koktarzındaçoksayıda bakteriyel kontam inasyon gözlendi. Bu smear1arda belirgin bir yangısal tab lo görülmemesi söz konusu bakterilerin aQız florası bakter ileri clabileceğinl cöş öroürmöştör. Stock house ve ark. (200 2), ileri

yaştaki sa!)hklı köpekleriri karaciQer smear1arında

intraselüler pigment, yaQ ve glikojen bu

-lunabilec~ini bildirmişlerdir. Çalışmada kullan ılan

tareleroe yaş ve cinsiyetayrımına dikkat edilmed iQi

için bu kriterlerin hücresel ayrınııyı nasıl etkilediQi

hakkında bir

sonuç

belirtilmemiş, anca k int

-rasttoptazmik ya da serbest, boya almamış

va-kuol ter ile pigmenı yapılarına çalışmada kullanılan

saQlıklı farelerde de zaman zaman rastlanmıştır.

AkciQerin sitolojik incelemelerinde ise farelerd e

saQlıklı akciQerinal (Hewson ve Viel,20(2)ve kedi

118

(Padrid

ve

ark., 20(1) gibi diQer türlerde Qil·

dirilenlere Ofanla daha az yangısal hücr e ve daha çok epitel hıkresi içerdiQi gözlenmiştir. Bu da

diQer araştırıcıların aksine çalışmada br

onko-alveo ler lavaj yerinedoQrudan impri ntsmearlerinin

incelenmesindenkaynaklanmışolabilir.

Sonuçolarak;çalışmada, seri hazırlanm ış imp-rini smearterinin organın bilinen normal histolojik

yapısınısitolojik olarakgeneldeyansınlQıgözlendi.

K.yn.kl.r

BirdaneF.M .,HatipoOluf..OrtataUıM.,Koç Y.arw:tTur

-gutK.(20(4)RenalCel Carcinomaina

009

:

PatholOgie

anelCytoIogIcFmings,Rev.Med.Vet.2004(4) 212-215. Cowell RLandTyIer RO (1989) DiagnostJC cytOOgyof dOganelcat.AmerICanVeteMaryPı..t>Iications, Inc.5782

ThomwoodDrive,Calit<>ına.

CuningCFA., AlIison RT, BartWT (1985)CYtOIOgY

tech-nique, In:ceııuıarpathologytecnnque.Bunerworth8[id

Co.(pubIishers) nd.

HewsonJ,VıelL (2002) Sampling,rriCrOtııOIgYand cv

to-Iogy of the re spi ratory tract_in:EquineRespiratory

ot-seese. Ed. Lekeux P. www.lvis.org. nneca. New York.

USA

Kı ran MM, Erer H, ÇiMçi MK, Hatfıo!}lu F, Tuzcu M

(2000) Koyunpulmoner adenomatozisinin ekslolyali1

st-tok>ji ve bronko-aIveoIar tavaj yOnıemıeri iıe tanısı ve

sonuçları n histopatolojikbWgularla karşılaştırılması. Vet

Bil.Oefg.16 (1),

Padrid PA, Bernard FF, Fank K, Samitz EM, Reil O,

Gross CE (2001) Cytologie, miCrobiologic arw:t bi·

ochemiC81 analysis ol broochoaJveolar lavage tluid

co-tainedfrom24healthycats.AmJVet Res,52 (8),13Q()..

1307.

Rasldn RE (2000)UverCylology:inı erpreting needıeb

i-opsy samples. Veterlnary Medicine. Peer reviewed

symposium.244-249.

RothL (2001) Comparlsonol livercytologyandbiopsy diagooses in dOgs anel cats: 56 cases. Veterinary CIi·

nicalPaıhOlogy,30(1):35·38.

SlockhauseC,Teltse E, Ingh TVD,RothiuıenJ (2002)

Tlie influenceol age onthe cytology of liverinhealthy dogs.Vet Patho" 39:154-158.

'rekse E (2004) Clinical cytobgy in smail animal

me-dicine.29thwor1dcongressolthewor1dsmal animal ve-terinary association. October 6-9, 2004, Rhodes, Gre-ece.