Prof. Dato’sri Dr. Zaleha Kamaruddin

KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi

Mülâkat

Prof. Dato’sri Dr. Zaleha Kamaruddin

Malezya Uluslararası İslâm Üniversitesi Rektörü, Hukuk Profesörü

Fa-kültesi’ni bitirdi. Yüksek lisansını Karşılaştırmalı Hukuk alanında, uzmanlığını Ma-lezya Uluslararası İslâm Üniversitesi’nde Şer‘î Hukuk ve Uygulaması üzerine, dokto-rasını ise 1994 yılında Londra Üniversitesi’nde Karşılaştırmalı Hukuk alanında yaptı. 1986 yılında Malaya Yüksek Mahkemesi’ne dava vekili olarak kabul edildi. 28 yıldan fazla süreyle Malezya İslâm Üniversitesi’nde çeşitli düzeylerde görev yaptı. Ahmad Ibrahim Hukuk Fakültesi Dekanlığı, Lisansüstü Çalışmalar Merkezi Dekanlığı ve Malezya İslâm Anlayışı Enstitüsü Genel Direktör Yardımcılığı görevlerini üstlendi. Prof. Kamaruddin, Pahang ve Selangor Eyaletleri Fetva Komitesi üyeliğinin yanı sıra, 2003 yılından beri Selangor Din İşleri Konseyi (MAIS) üyeliği ve federal seviyede Başbakanlığa bağlı olan İslâmî Dinî İşler Bakanlığı’nda Şer‘î ve Medenî Hukuk Teknik Komitesi üyeliği bulunmakta ve Ulusal Din Konseyi’nin atanmış üyesi olarak görev yapmaktadır. Aile hukuku uzmanı olarak Kadın, Aile ve Toplumsal Gelişme Bakanı tarafından Ulusal Kadın Danışma Konseyi üyesi ve Kadınların Güçlendirilmesi NAM Enstitüsü Teknik Komite üyesi olarak atanmıştır. Uluslararası düzeyde karşılaştırmalı aile hukuku konusunda önde gelen bir otorite ve hukuk camiasının saygın bir üyesi-dir. 2004 ve 2005 yıllarında iki kere IIUM tarafından Mükemmel Araştırmacı ödülü-ne (fakülte seviyesinde) lâyık görülmüştür. Prof. Kamaruddin’in yirmi kitabı ve aile hukuku, çocuk hakları ve kadın hakları ile ilgili konularda iki yüzden fazla makalesi yayımlanmıştır. Uluslararası Malezya İslâm Üniversitesi’nin ilk kadın rektörüdür.

1 Kıdemli Uzman (KADEM) ve KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi Editör Yardımcısı, rabia.oter@kadem.org.tr 2 rector@iium.edu.my, http://www.iium.edu.my/rector/

İlk olarak, Malezya’daki kadınların sos-yal statüsü hakkında neler söylemek istersiniz? Ayrıca, toplum içerisindeki farklılıklardan ve çeşitlilikten bahsede-bilir miyiz?

Malezya’daki kadınlara baktığınızda, oldukça iyi durumda olduklarını göre-bilirsiniz. Kadınların yarısından fazlası işgücüne katılıyor. Bu rakam yıldan yıla artış gösteriyor. Son rakam %46 iken şimdi %50’nin üzerinde ki, bu son derece olumlu bir

gelişme-dir. Ancak bildiği-niz gibi zor durum-da olan kadınlar durum-da var ve daha iyi du-rumda olanlar zor durumda olanlara yardım ediyorlar. İlk söylemek iste-diğim budur. İkin-cisi, gerek devlet üniversitelerinde gerekse özel üniver-sitelerde kadınların eğitim gördüklerini görüyorsunuz. Ma-lezya’da kadınların %60-70 kadarı üni-versitelerde yükse-köğrenim görmek-tedir. Devletin de

bunu olumlu görmesini umuyoruz çün-kü böylece ailelere eğitimli kadınlar reh-berlik edecektir.

Kadınların Gelişmesi ve Aileden Sorum-lu Bakanlık bünyesinde de programları-mız mevcut, özellikle girişimcilik üze-rine... Bunlar da kadınların ekonomik olarak bağımsız olmalarını sağlamayı hedefliyor. Malezya’da kadınlarımız için yapılanları böyle özetleyebilirim.

Malez-ya’da okuryazarlık oranı çok yüksek, çün-kü bu konuda gerek devletin gerekse sivil toplum örgütlerinin sunduğu fırsatlar çok geniştir.

Ne tür fırsatlar söz konusu? Yasalarda eşitliğe ilişkin veya kadınlara avantaj sağlayan hükümler var mı?

Anayasamızda cinsiyet temelli herhangi bir ayrımcılık yapılmaması gerektiği ifa-desine yer verilmiştir. Böylece kadınlar

aleyhinde ayrımcı-lık içeren faaliyet-ler veya politikalar uygulanamayacağı garanti altına alın-mıştır. Malezya, aynı zamanda Ka-dınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Ulusla-rarası Sözleşmesi’ni (CEDAW) de im-zalamış ve hiçbir şekilde ayrımcılığın yapılmayacağını taahhüt etmiştir. Karar vericiler ara-sında kadınların oranını %30’a çı-kardık. Bu oranın daha düşük olduğu bazı alanlarda da çalışmaya devam ediyoruz. 2020 yılına geldiğimizde bu alanlarda çok daha ileri-de olacağımızı umuyoruz.

Bu oranlar oldukça yüksek... Kadınlara karşı şiddet veya ailede şiddet vakalarını sormak istiyorum, bunu önlemek için ne gibi uygulamalarınız var?

Malez-ya’da da yaşanan vakalar olduğunu inkâr edemem. Bu birçok sebepten kaynakla-nıyor ama devlet bunların yaşanmaması için kimi yapılar oluşturdu ve şiddeti ön-lemek için yasalarımız mevcut. Eşlerini döven erkekleri veya kadınları engelle-mek üzere aile içi şiddet yasamız var. Bu yasa sadece eşlerle sınırlı değil, ebeveyn-lere yönelik şiddeti de içeriyor. Ebevey-nlere saygılı şekilde davranılmalı ve aile fertlerine yönelik şiddet olmamalı.

Bu yasa, şer‘i hukuk ile mi, yoksa me-denî hukuk ile mi bağlantılıdır?

Her ikisiyle de.

Peki, Müslümanlar ve gayrimüslimler için bu yasalar nasıl farklılaşıyor?

Ailede şiddet yasası hem Müslüman-lar, hem de gayrimüslimler içindir. Ma-lezya’da medenî kanun ve şer‘i kanun şeklinde ikili bir hukuk düzeni vardır. G ay r imüslim ler

için medenî ka-nun uygulanırken, Müslümanlar için İslâm Aile Hukuku uygulanmaktadır. Bunun dışında ör-neğin, ceza kanunu hem Müslümanlar hem de gayrimüs-limler için

uygulan-maktadır. Özellikle ailevî konular ile ilgili olarak Müslüman olmayanlar için de bir kanunumuz bulunmaktadır. Aile huku-kunda Müslümanlar için şeriata dayanan özel kanunlar uygulanmaktadır. Bu ka-nunlar eş zamanlı olarak yürürlüktedir ama şu anda taraflardan birinin Müslü-man olduğu diğerinin olmadığı durum-larla ilgili sorunu çözmeye çalışıyoruz. Şu

anda karşı karşıya olduğumuz zorluk, din değiştirme vakalarında gerçekleşmekte-dir. Bu konu dışında yasalarımız yapısal olarak sağlamdır ve iyi uygulanmaktadır. Özellikle de ailede şiddet konusunda ya-salarımız hem Müslüman olanları hem de olmayanları kapsamaktadır.

Yani konu ailede şiddet olduğunda, Müslümanlara ve gayrimüslimlere eşit muamele yapılıyor?

Evet, ailede şiddet konusunda kanun her-kese eşit muamele yapar. Bu, aile fertlerini ilgilendiren özel bir suçtur ve yabancılar tarafından işlenen bir suç gibi ele alın-mamalıdır. Ancak, aileye karşı yabancılar tarafından işlenen bir suç, aile içi şiddet kanunu kapsamında değil, ceza kanunu kapsamındadır ve buna ceza mahkeme-lerimiz bakar.

Evlilik konusu nasıl düzenleniyor?

Kadının ailedeki hakları, İslâm aile hukuku içerisinde yer alır. Bizde 14 eyalet var, evlilik ve boşanmaya iliş-kin 14 ayrı İslâm aile hukuku söz konusudur. Evlilik konusu altında me-hir, nafaka, geçim, kadının boşanma durumundaki hakları, kadının boşandığı veya eşinin ölümü du-rumundaki hakları gibi konular işlenir. Tüm bunlar İslâm aile hukukunda mev-cuttur. Elhamdülillah, ben de bu yasala-rın taslaklayasala-rını hazırlayan teknik kurulun bir üyesiyim. Tüm eyaletlere uygulama-ları için model kanunuygulama-ları gönderiyoruz. Temelde 14 eyaletin tümünde İslâm aile

hukukunun uygulanmasında birlik var-dır. Ancak, zaman zaman bazı kısımla-rında küçük farklılıklar da olabilmekte-dir, çünkü İslâm hukuku eyaletin yargı yetkisindedir.

Sizce Malezya’da kadınların ve erkek-lerin ev içi ve ev dışındaki rolleri nasıl şekilleniyor?

Malezya bir tarım ülkesidir. Modern ta-rıma geçilmesi isteniyor ama kültürümüz tarıma dayalı olduğu için kadınlar tar-lalarda çalışır. Bu nedenle de, kararları kadınlar alırlar. Örneğin çeltik tarlasının ne zaman ekileceğine ilişkin kararı kimin nasıl aldığına dair araştırmalar şunu gös-termektedir: Kadının içinde bulunduğu durum özellikle de sağlığı bu kararda et-kili olmaktadır. Bir sağlık sorunu varsa ya da doğum yapmışsa erkek evde kalarak ona bakar. Bu yüzden, kadın kendi du-rumuna göre çeltik tarlasının ne zaman

ekileceğine karar verir. Malezyalı kadın-ların mizaçkadın-larının yumuşak olduğunu ama çelik gibi de güçlü olduklarını söy-leyebilirim. Ailelerinin güçlenmesi için yumuşak güçlerini kullanırlar.

İslâm da annelere babalardan üç kat fazla saygı göstermiştir. Malezya’da erkeklerin çoğu ülkemizdeki birkaç faktörden do-layı kadınlara ev işlerinde yardım eder. Çocuklara bakarlar, onları beslerler, ço-cukları taşırlar. Ev işi yapan erkek sayısı diğer ülkelere göre yüksektir.

Doğum sonrası babalık izni var mı?

Çocuğu olan baba için 14 gün iznimiz var ve bunu özellikle memurlar için uygulu-yoruz. Annenin doğum izni için devlet bir yıl ücretsiz ve 60 günlük ücretli izin vermektedir. Bunun sebebi kadınların tekrar çalışmaya başlamadan önce tam olarak sağlıklarına kavuşmaları ve en az 60 gün bebeklerini emzirebilmeleridir. Bu ücretli iznin 90 gün olması, böylece en az 90 gün boyunca bebeği emzirebil-me talebi ile ilgili mahkeemzirebil-melere yapılmış birçok başvuru var ama devlet bu 30 ilâve günün ücretsiz izin olabileceğini söylü-yor. Ama başlangıç olarak bu da iyi bir gelişme çünkü ilk olarak doğum izni 30 gündü ve 60 güne çıkartıldı. İşverenlerin 90 günü kabul etmesini umuyoruz. Si-vil toplum örgütlerimiz doğum izninin 90 güne çıkartılmasını sağlamak için bir baskı grubu olarak çok güçlü bir çalışma yürüttüler.

Malezya’daki sivil toplum örgütleri na-sıl yapılanıyor? Bu örgütlerin savunu-culuk faaliyetlerinden bahseder misi-niz?

Wo-men’s Organisations, Malezya) kadınların örgütlenmesine yönelik bir ulusal kon-sey, Malezya’daki tüm kadın örgütlerini kendi çatısı altında toplayan bir şemsiye kuruluştur. Bu örgütler, hem kadını hem de çocuğu korumak amacıyla aile kuru-munun zarar görmemesini sağlamak için birbirleri ile çok yakın çalışıyorlar. Bence bunlar kadınların en temel haklarıdır.

IIUM üniversitesinin rektörüsünüz. Dünya çapında bir İslâm Üniversite-si’nin ilk ve tek Müslüman kadın rektö-rü deniyor sizin için, ne dersiniz?

Ben Uluslararası İslâm Üniversitesi’nin ilk kadın rektörü olarak göreve başla-dım. Benim dışımda Malezya’da devlet üniversitelerinde

görev yapan iki kadın rektör ve üç rektör yardımcısı kadın bulunuyor ama bunların ikisi İslâm üniversitesi değil. Ben aynı za-manda Malezya’da Müslüman Kadın-lar ve İslâm Organi-zasyonu’nun başka-nıyım. “Peace We” adını verdiğimiz

bir beyin takımımız var. Kadın Bakanlı-ğı Müslüman olan ve olmayan kadınları kapsıyor. Biz ise sadece Müslüman

ka-dınları temsil ediyoruz. Malezya Yöneti-ciler Konseyi’nin tanıdığı bir kurumuz ve inşallah Malezya hükümetine Müslüman kadınlarla ilgili konularda tavsiyelerimizi vereceğiz.

Malezya’da bu yıl düzenlenen Müslü-man Kadınlar Zirvesi ile hedeflenen nedir?

Söylemek istediklerimiz Kuala Lumpur Deklarasyonu’nda ifade edildi. Bu bugün tüm dünyadan Müslüman kadınların se-sidir ve inşallah bir Uluslararası Müslü-man Kadınlar Günü deklarasyonumuz da olacak. Dolayısıyla bu tarihler üzerin-de çalışıyoruz ve önemli bir gün olarak bugün Kuala Lumpur Deklarasyonu’nda

açıklayacağız. Yani “Uluslararası Müslüman Kadın-lar Günü” oKadın-larak anılacak sembolik bir gün mü olacak? İlk olarak tüm dünyadan kadın-larla Uluslararası Âlimler Konseyi’ni oluşturacağız, bir web sitesi açacağız ve kendi veri tabanımızı oluşturacağız. Uluslararası Müslüman Kadınlar Günü kadınların güçlenmesi için yeni bir döne-min başlangıcı olacak.

“Peace We” adını verdiğimiz bir be-yin takımımız var. Kadın Bakanlığı Müslüman olan ve olmayan kadın-ları kapsıyor. Biz ise sadece Müs-lüman kadınları temsil ediyoruz. Malezya Yöneticiler Konseyi’nin ta-nıdığı bir kurumuz ve inşallah Ma-lezya hükümetine Müslüman kadın-larla ilgili konularda tavsiyelerimizi vereceğiz.