ANALYZING INDIVIDUAL CHARACTERISTICS AND ADMISSION CAUSES OF ELDERLY PATIENTS TO EMERGENCY DEPARTMENTS

(1)

Esma ÖZﬁAKER

Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Cerrahi Hastal›klar› Hemflireli¤i Anabilim Dal› ‹ZM‹R Tlf: 0232 388 11 03 e-posta: esma.ozsaker@ege.edu.tr Gelifl Tarihi: 28/08/2009 (Received) Kabul Tarihi: 01/01/2010 (Accepted) ‹letiflim (Correspondance)

1 _{Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Cerrahi} Hastal›klar› Hemflireli¤i Anabilim Dal› ‹ZM‹R 2 _{Ege Üniversitesi Araflt›rma ve Uygulama Hastanesi}

Esma ÖZﬁAKER1

Fatma DEM‹R-KORKMAZ1

Meral DÖLEK2

ANALYZING INDIVIDUAL CHARACTERISTICS

AND ADMISSION CAUSES OF ELDERLY

PATIENTS TO EMERGENCY DEPARTMENTS

AC‹L SERV‹SE BAﬁVURAN YAﬁLI HASTALARIN

B‹REYSEL ÖZELL‹KLER‹N‹N VE BAﬁVURU

NEDENLER‹N‹N ‹NCELENMES‹

ÖZ

Girifl: Bu tan›mlay›c› araflt›rma, acil servise baflvuran yafll› hastalar›n bireysel özelliklerinin ve baflvuru nedenlerinin incelemesi amac›yla yap›ld›.

Gereç ve Yöntem: Araflt›rman›n örneklemini 1 Haziran 2003-1 Haziran 2005 tarihleri aras›n-da Ege Üniversitesi Araflt›rma ve Uygulama Hastanesi Acil Servise baflvuran ve araflt›rmaya kat›l-may› kabul eden 65 yafl üstü 169 yafll› oluflturdu. Veriler araflt›rmac›lar taraf›ndan haz›rlanan an-ket formu ile hastalarla yüz yüze görüflülerek topland›.

Bulgular: Yafll› hastalar›n yafl ortalamas› 74.50±6.53 olarak bulundu. Acil servis baflvurular›n-da en s›k neden solunum sistemi problemleriydi (%21.3), bunu gastrointestinal sistem problem-leri (%18.3), kalp-damar sistemi problemproblem-leri (%16.6) ve travma (%15.4) izliyordu. Yafll›lar›n %52.7’sinin boflalt›m, %51.5’inin görme, %49’unun uyku problemi yaflad›¤›, %72.8’inde en az 1 kronik hastal›k oldu¤u saptand›.

Sonuç: Yafll› hastalar›n acil servise s›ras›yla en çok; solunum sistemi problemleri, gastrointes-tinal sistem problemleri, kalp-damar sistemi problemleri ve travma ile baflvurduklar› belirlendi. Acil serviste bu problemlerin h›zl› tan› ve tedavisinin yap›lmas› yafll› hastalar için hayat kurtar›c› olacak-t›r.

Anahtar Sözcükler: Yaﬂl›; Hastane Acil Servisi; Veritaban›.

ABSTRACT

Introduction: This descriptive study was carried out with the purpose of analyzing individu-al characteristics and admission causes of the elderly patients to emergency departments.

Materials and Method: The sample of the research is composed of 169 elderly patients above age 65, who were admitted to the Emergency Department of Ege University Research and Practice Hospital between June 1, 2003 and June 1, 2005 and who volunteered to participate in the research. The data were collected with a questionnaire form prepared by the researchers and with face-to-face interview.

Results: Mean age of the elderly patients was 74.50±6.53. Respiratory system problems (%21.3) were the most frequent causes among these admissions, followed by gastrointestinal problems (%18.3), cardiovascular system problems (%16.6), and trauma (%15.4). It was found out that 52.7% of the patients had excretion problems, 51.5% had vision problems, 49% sleep problems, and 72.8% had at least one chronic disease.

Conclusion: It was determined that the most common reasons that bring the elderly peop-le to the emergency departments were respiratory system probpeop-lems, gastrointestinal probpeop-lems, cardiovascular system problems and trauma. Rapid diagnosis and treatment of these problems in the emergency department has a life saving role for elderly patients.

Key Words: Aged; Emergency Service, Hospital; Databases as Topic.

(2)

G‹R‹ﬁ

D

ünyada ve Türkiye’de yafll› nüfusun toplam nüfus içinde-ki pay› gün geçtikçe artmaktad›r. Bu say›n›n gelecekteki 20 y›l içinde iki kat›na ulaflaca¤› ve 2050 y›l›nda Türkiye’nin yafll› nüfus aç›s›ndan Avrupa’n›n en kalabal›k ülkesi olaca¤› tahmin edilmektedir (1). Türkiye’de 1985 y›l›nda %4.2 olan 65 yafl ve üzeri nüfusun, 2000’de %5.6, 2008’de %6.8 oldu-¤u görülmekte, 2020 y›l›nda ise bu de¤erin %7.7’ye yüksel-mesi beklenmektedir. Ayn› flekilde, 2002 y›l›nda 70 y›l, 2008 y›l›nda 71.8 y›l olan do¤umda beklenen yaflam süresi 2020 y›-l›nda 73.9’a ulaflaca¤› tahmin edilmektedir (2,3). Ortalama insan ömrünün uzamas›n›n sonucu olarak, toplumda yafll› nü-fusunda görülen art›fl yafll›lar›n sorunlar›na önem verilmesi gerekti¤ini göstermekte ve sa¤l›k hizmetleri aç›s›ndan s›k rastlanan geriatrik sorunlar›n tan›nmas›n›n gereklili¤ini orta-ya ç›karmaktad›r.

Yafll›l›k, fizyolojik bir olay olarak ele al›n›p, fiziksel ve ruhsal güçlerin bir daha yerine gelemeyecek flekilde kaybedil-mesi, organizman›n iç ve d›fl etmenler aras›nda denge kurma potansiyelinin azalmas›, kiflinin fiziksel ve ruhsal yönden ge-rilemesi fleklinde tan›mlanmaktad›r (4). Yafll› hastalar›n çeflit-li stres ve de¤iflen yaflam koflullar›na uyumu azalmakta, hasta-l›klara daha s›k yakalanmakta, ço¤u kez birkaç sa¤l›k sorunu-nu bir arada gö¤üslemeye çal›flmakta ve bütün bunlar›n sosorunu-nu- sonu-cunda da sa¤l›k merkezlerine daha s›k baflvurmaktad›rlar (5). Acil servislerin kullan›m›n›n da yafll› hastalarda normal popü-lasyona göre daha s›k oldu¤u bildirilmektedir (6-8).

Ünsal ve arkadafllar›n›n çal›flmas›nda da yafll› hastalar›n acil servise baflvuru yüzdesi 13.0 olarak tespit edilmifl ve ya-p›lan di¤er çal›flmalarda bu de¤erin %11.5-%50 aras›nda de-¤iflti¤i bildirilmifltir (9). Bu de¤erler ülke, flehir, acil servisle-rin bulundu¤u lokalizasyon ve o bölgenin nüfus özellikleri gi-bi gi-birçok faktörden etkilenegi-bilece¤i ifade edilmektedir (5,9).

Yafll› hastalar›n gençlere göre daha s›k ve daha karmafl›k problemlerle acil servise baflvurduklar›, daha yo¤un bir hiz-mete gereksinim duyduklar›, daha fazla radyolojik ve labora-tuar ifllemine tabi tutulduklar›, acil serviste daha uzun süre kald›klar›, ve bunlara ek olarak di¤er yafl gruplar›na göre da-ha yüksek oranda da-hastane ve yo¤un bak›ma yat›r›ld›klar› bil-dirilmektedir (5, 6, 9-18).

Literatürde; acil servise baflvuran hastalar›n, %15’inin yafl-l› oldu¤u, bu de¤erin 2020 y›yafl-l›nda %25’lere yükselmesi bek-lendi¤i, yafll› hastalar›n acil servis kaynaklar›n› daha fazla kul-land›klar›, acil servis ortam›nda daha uzun süre kald›klar› ve yo¤un bak›m alt›na al›nan tüm hastalar›n yaklafl›k %46’s›n› yafll›lar›n oluflturdu¤u belirtilmektedir (17). Ayr›ca Amerika

Birleflik Devletleri Ulusal Sa¤l›k ‹statistikleri Merkezi’nin (NCHS) yürüttü¤ü bir çal›flmada, 100 acil servis baflvurusun-dan 31.4’ünün 65-74 yafl grubunbaflvurusun-dan hastalar oldu¤u, 75 yafl üstü kiflilerin de y›lda 100 baflvurudan 55.8’ini gerçeklefltir-di¤i tespit edilmifltir (17). ‹statistikî verilerden de anlafl›laca-¤› gibi toplumsal yafllanma sürecine paralel olarak yafll› hasta-lar›n acil servis baflvuruhasta-lar›n›n da giderek artaca¤› tahmin edilmektedir.

Bu bölümlerde çal›flan sa¤l›k personelinin acil servise bafl-vuran yafll› hastalar›n bireysel özelliklerini ve genel olarak acil servise hangi nedenlerle baflvurduklar›n› bilmeleri yafll› hasta-lar›n bak›m›n› karfl›layacak destekleri gelifltirmeleri aç›s›ndan önemlidir. Ayr›ca bu konuda gerekli e¤itimleri almalar› has-talara verilen bak›m›n kalitesini yükseltecek ve ayn› zamanda hastalara daha h›zl› bak›m verilmesini sa¤layacakt›r.

Bu nedenle bu araflt›rmada acil servise baflvuran yafll› has-talar›n bireysel özelliklerinin ve baflvuru nedenlerinin belir-lenmesi amaçlanm›flt›r.

GEREÇ VE YÖNTEM

T

an›mlay›c› tipte olan bu araflt›rma, 1 Haziran 2003-1 Ha-ziran 2005 tarihleri aras›nda Ege Üniversitesi Araflt›rma ve Uygulama Hastanesi Acil Servis Anabilim Dal›nda yap›l-d›. Hastanenin acil servisi, dahiliye bölümü (12 yatakl›), ka-d›n ve erkek gözlem odalar› (19 yatakl›), reanimasyon (3 ya-takl›) ve cerrahi müdahale (5 yaya-takl›) bölümlerinden olufl-maktad›r. Belirtilen tarihler aras›nda acil servise baflvuran, 65 yafl ve üzeri, bilinci aç›k, sorular› ba¤›ms›z olarak cevaplaya-bilen hastalar araflt›rma kapsam›na al›nd›. Acil servisin reani-masyon ve cerrahi müdahale bölümlerinde yatan hastalar kli-nik durumlar› nedeniyle araflt›rma kapsam›na al›nmad›lar. Araflt›rma verileri, bir araflt›rmac› taraf›ndan hafta içi iki gün (Sal› ve Perflembe) saat 10:00-12:00 aras›nda topland›. Bu sa-atler aras›nda ulafl›labilen ve çal›flmaya kat›lmay› kabul eden 169 hasta araflt›rman›n örneklemini oluflturdu.

Araflt›rma verileri araflt›rmac›lar taraf›ndan haz›rlanan so-ru formu ile topland›. Soso-ru formu hastalar›n yafl›, cinsiyeti, beden kitle indeksi, ö¤renim durumu, medeni durumu gibi bireye özgü demografik sorular›n yan›nda, sigara içme duru-mu, yard›mc› cihaz kullanma duruduru-mu, mevcut kronik hasta-l›¤›, ilaç kullanma durumu, düflme öyküsü, sistem yak›nma-lar›, acil servise baflvuru nedenleri, acil servisteki ba¤›ml›l›k düzeyleri, acil servise gelifl biçimi ve klinik seyirlerini belirle-meye yönelik 11 aç›k uçlu 15 çoktan seçmeli olmak üzere top-lam 26 sorudan olufltu. Uygutop-lama öncesi soru formu rasgele seçilen üç hastaya ön uygulama yap›larak soru formunun

(3)

an-lafl›labilirli¤i kontrol edildi ve gerekli düzeltmeler yap›ld›. Ön uygulama yap›lan üç hasta araflt›rma kapsam› d›fl›nda b›-rak›ld›.

Soru formu, araflt›rmaya kat›lmay› kabul eden hastalar ile yüz yüze görüflülerek ortalama 30 dakikal›k bir sürede doldu-ruldu. Hastan›n acil servisteki ba¤›ml›l›k düzeyi, acil servise gelifl flekli ve hastalar›n klinik seyri ile ilgili bilgiler hasta dos-yalar›ndan al›nd›. Araflt›rmaya bafllamadan önce söz konusu kurumdan yaz›l› izin al›nd›. Anketler uygulanmadan önce yafll› hastalara çal›flman›n amac› ve içeri¤i hakk›nda bilgi ve-rildikten sonra gönüllü olanlar ile çal›flma yap›ld›. Verilerin de¤erlendirilmesinde, SPSS (Statistical Program for Social Sciences) for Windows 11.00 paket program›nda say›, yüzde da¤›l›mlar›, Student t ve ki-kare testi kullan›ld›. ‹statistiksel analizler sonucunda p de¤eri 0.05’in alt›nda ise anlaml› olarak kabul edildi.

BULGULAR

A

raflt›rmaya kat›lan yafll› hastalar›n %59.2’sinin kad›n ol-du¤u ve yafl ortalamalar›n›n ise 74.50±6.53 (min:65, max:100) oldu¤u bulundu. Beden kitle indeksine göre yafll›-lar›n %50.9’u normal kilolu, %30.8’i hafif fliflman olarak sap-tand›. Okuma yazma bilmeyenlerin, sosyal güvencesi olanla-r›n, evlilerin ve yaln›z yaflayanlar›n yüzdesi s›ras›yla %30.2, %91.7, %60 ve %25 olarak tespit edildi. Tablo 1’de

araﬂt›r-maya kat›lan yaﬂl›lar›n baz› özelliklerinin cinsiyete göre da¤›-l›m› verildi.

Erkek hastalarda sigara içme ve yard›mc› cihaz kullanma durumunun istatistiksel olarak daha yüksek oldu¤u görül-mektedir (p<0.05) (Tablo 1). Yafll› hastalar›n yard›mc› cihaz olarak en çok gözlük (%51.5) ve baston (%25.4) kulland›kla-r› ve iflitme cihaz›n›n say›ca az kullan›ld›¤› (%3) belirlendi. Araflt›rmaya kat›lan yafll› bireylerin %72.8’inde en az 1 kro-nik hastal›k oldu¤u, bunlar›nda %32.5’inde iki yada daha faz-la kronik hastal›¤›n bir arada oldu¤u ve mevcut kronik hasta-l›klar›n %51.5’ini kalp-damar sistemi hastahasta-l›klar›n›n olufltur-du¤u saptand› (fiekil 1). Yafll› bireylerin ilaç kullanma du-rumlar› incelendi¤inde %56.2’sinin sürekli ilaç kulland›¤› bulundu.

Yafll›lar›n %36.7’sinde son befl y›lda düflme öyküsü oldu-¤u saptand› (Tablo 1). Düflme sonucunda yafll› hastalar›n %50’si hafif düzeyde yaraland›¤›n›, %32’si k›r›k geliflti¤ini, %37’si düflme korkusu nedeniyle aktivitelerinin k›s›tland›¤›-n› belirtti. Yafl gruplar›na göre düflme öyküsü incelendi¤inde ise hastalar›n yafl› ilerledikçe düflme s›kl›¤›n›n artt›¤› (p<0.05) ve yaln›z yaflayanlar›n (%54.3) efli (%40.5) veya ço-cu¤uyla(%28.6) yaflayanlara göre düflme oran›n›n daha yüksek oldu¤u bulundu (p<0.05).

Tablo 2’de acil servise baﬂvuran 65 yaﬂ üstü hastalar›n tüm sistemlere ait yak›nmalar›n›n cinsiyete göre da¤›l›mlar›

ince-Tablo 1— Yaﬂl›lar›n Baz› Özelliklerinin Cinsiyete Göre Da¤›l›m›

Erkek Kad›n Toplam

Say› % Say› % Say› %

Kronik Hastal›k Durumu (Ki kare=1.28, p>0.05)

Var 47 68.1 76 76.0 123 72.8

Yok 22 31.9 24 24.0 46 27.2

‹laç Kullanma Durumu (Ki kare=1.42, p>0.05)

Evet 35 50.7 60 60.0 95 56.2

Hay›r 34 49.3 40 40.0 74 43.8

Sigara ‹çme Durumu (Ki kare=46.15, p<0.05)

‹çiyor 5 7.2 4 4.0 9 5.3

B›rakm›ﬂ 47 68.2 19 19.0 66 39.1

‹çmiyor 17 24.6 77 77.0 94 55.6

Yard›mc› Cihaz Kullanma Durumu (Ki kare=5.79, p<0.05)

Evet 53 76.8 59 59.0 112 66.3

Hay›r 16 23.2 41 41.0 57 33.7

Düﬂme Öyküsü (Ki kare=0.56, p>0.05)

Var 23 33.3 39 39.0 62 36.7

(4)

lendi. Yafll› hastalar›n sistem yak›nmalar›na bakt›¤›m›zda en s›k olarak boflalt›m problemi (%52.7) yaflad›¤› daha sonra s›-ras›yla en çok uyku problemi (%49.7), görme bozuklu¤u

(%42) ve iflitme bozuklu¤u (%28.4) yaflad›klar› belirlendi. Yafll› hastalar›n acil servise baflvuru nedenleri aras›nda en s›k solunum sistemi problemlerinin oldu¤u, bunu gastroin-testinal sistem rahats›zl›klar›n›n, kalp-damar sistemi rahats›z-l›klar›n›n ve travman›n izledi¤i görülmektedir (fiekil 2).

Yafll› hastalar›n acil serviste ba¤›ml›l›k düzeyleri incelen-di¤inde %70.4’ünün ba¤›ms›z, %24.3’ünün alt düzey ba¤›m-l› oldu¤u belirlendi. Hastalar›n %20’sinin acil servise ambu-lans ile, %80’inin ise kendi özel araçlar›, yürüyerek veya di¤er araçlar ile getirildikleri saptand›. Acil servise baflvuran yafll› hastalar›n klinik seyirleri incelendi¤inde %76.3’üne ayaktan tedavi uyguland›¤›, %23.7’sinin ise acil serviste ya da ayn› hastanenin baflka bir klini¤inde yat›r›larak tedavi edildi¤i be-lirlendi.

TARTIﬁMA

A

raflt›rmaya kat›lan yafll›lar›n yafl ortalamas› olan 74.5 ül-kemizde do¤umda beklenen yaflam süresi ortalamas›ndan

ﬁekil 1— Yaﬂl›larda görülen kronik hastal›klar.

Tablo 2— Yaﬂl›larda Görülen Tüm Sistemlere Ait Yak›nmalar›n Da¤›l›m›

Erkek Kad›n Toplam

Say› % Say› % Say› %

Boﬂalt›m Problemleri (Ki kare=0.916, p>0.05)

Var 36 52.2 53 53.0 89 52.7

Yok 33 47.8 47 47.0 80 47.3

Uyku Problemleri (Ki kare=0.916, p>0.05)

Var 31 44.9 53 53.0 84 49.7

Yok 38 55.1 47 47.0 85 50.3

Görme Bozuklu¤u (Ki kare=0.916, p>0.05)

Var 30 43.5 41 41.0 71 42.0

Yok 39 56.5 59 59.0 98 58.0

‹ﬂitme Bozuklu¤u (Ki kare=0.916, p>0.05)

Var 25 36.2 23 23.0 48 28.4

Yok 44 63.8 77 77.0 121 71.6

Beslenme Bozuklu¤u (Ki kare=0.755, p>0.05)

Var 13 18.8 14 14.0 27 16.0

Yok 56 81.2 86 86.0 142 84.0

‹nkontinans (Ki kare=0.916, p>0.05)

Var 4 5.8 7 7.0 11 6.5

Yok 65 94.2 93 93.0 158 93.5

Prostat ﬁikayeti* (n=69)

Var 18 26.1 – – – –

Yok 51 73.9

(5)

(71.8 y›l) biraz daha yüksek bulundu (3). Gençlikten yafll›l›-¤a do¤ru insan vücudunda doyafll›l›-¤al olarak meydana gelen mor-folojik ve fizyolojik de¤ifliklikler pek çok sistemi etkilemekte ve bu de¤ifliklikler bireylerde birtak›m hastal›klara neden ol-maktad›r (19). Araflt›rmaya kat›lan yafll› bireylerin ço¤unda en az bir kronik hastal›k oldu¤u, üçte birinde iki ya da daha fazla hastal›¤›n bir arada oldu¤u ve mevcut kronik hastal›kla-r›n yar›s›ndan fazlas›n› kalp-damar sistemi hastal›klahastal›kla-r›n›n oluflturdu¤u saptand›. Erkek hastalara oranla kad›n hastalarda kronik hastal›k varl›¤› say›sal olarak daha yüksek olmas›na ra¤men cinsiyet ile kronik hastal›k görülme durumu aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir fark bulunmad› (p>0.05). Öz-demir ve arkadafllar› taraf›ndan yafll›larda kronik hastal›k pre-valans›n› saptamaya yönelik yap›lan bir çal›flmada da en az bir kronik hastal›¤› olanlar›n s›kl›¤› %78 olarak belirlenmifltir (20). Literatürde, ülkemizde 65 yafl üzerindeki kiflilerin %90’›n›n kronik bir hastal›¤a sahip oldu¤u, %35’inde iki, %23’ünde üç, %15’inde dört ve daha fazla hastal›¤›n bir ara-da oldu¤u belirtilmektedir (21). Araflt›rmaya kat›lan yafll› bi-reylerin büyük bir ço¤unlu¤unun kronik bir hastal›¤a sahip oldu¤u sonucu yafll› nüfusta görülen kronik hastal›k görülme s›kl›klar›na paralellik göstermektedir.

Kronik hastal›klar›n prevalans›n›n artmas› sonucunda yafl-l› bireyler giderek daha fazla say›da ilaç kullanmaktad›r (22). Araflt›rma kapsam›ndaki yafll› bireylerin ilaç kullanma du-rumlar› incelendi¤inde yar›dan fazlas›n›n sürekli ilaç kullan-d›klar› bulundu. Özer ve Fad›lo¤lu’nun çal›flmas›nda ise bu s›kl›k %93.3 olarak saptanm›flt›r (23). Bu sonuçlar literatür bilgilerine benzerlik göstermektedir.

Çal›ﬂmaya kat›lan kad›n hastalar›n büyük ço¤unlu¤unun

hiç sigara içmedi¤i ve sigara al›flkanl›¤›n›n erkeklerde daha yüksek oldu¤u saptand›. Bizim çal›flmam›za benzer flekilde Bilir ve arkadafllar›n›n Van ili kent merkezinde yaflayan 65 yafl ve üzeri nüfusta yapt›klar› çal›flma sonucunda da kad›nlar›n %76.1’inin hiç sigara içmemifl oldu¤u ve erkeklerin kad›nla-ra göre s›k ve daha fazla sigakad›nla-ra içtikleri belirlenmifltir (24). Çal›flmam›z›n sonuçlar› sigara kullanma s›kl›¤› aç›s›ndan bu çal›flma ile uyum göstermektedir.

Literatürde, 65 yafl üstü bireylerin yaklafl›k 1/3’ü her y›l, en az bir kez düflme deneyimi yaflad›¤›, düflme insidans›n›n yaflla ve yaflan›lan ortam›n çeflitli özelliklerine göre artt›¤› ve olgular›n %10-15’inde k›r›k geliflti¤i bildirilmektedir (25). Ayr›ca, düflme korkusunun birçok yafll› birey taraf›ndan ya-fland›¤› ve düflme korkusu prevalans›n›n tam olarak bilinme-mekle birlikte %25-85 aras›nda oldu¤u bildirilmektedir (26). Literatüre benzer flekilde bizim çal›flmam›zda da yafll›lar›n %36.7’sinde son befl y›lda düflme öyküsü oldu¤u ve %32’sin-de k›r›k geliflti¤i, %37’sin%32’sin-de düflme korkusu ne%32’sin-deniyle akti-vitelerinin k›s›tland›¤› saptand›. Hastalar›n yafllar›n›n ilerle-mesi ile düflme s›kl›¤›n›n artmas› da, yaflla birlikte vücut fonksiyonlar›ndaki azalma nedeniyle oldu¤u düflünülmekte-dir.

Yafll› hastalar›n sistem yak›nmalar›na bakt›¤›m›zda en s›k boflalt›m problemleri, uyku problemleri, görme bozuklu¤u ve iflitme sorunu yaflad›klar› saptand›. Günay’›n yapt›¤› bir çal›fl-mada ise, Kayseri’de 65 yafl ve üzeri grubun % 69.7’sinde gör-me problemi, %34.4’ünde iflitgör-me sorunu saptanm›flt›r (27). Literatürde de, yafll›larda görme ve iflitmede azalma sonucu ›fl›k ve ses gibi d›fl uyaranlar› alg›lamada eksiklikler ortaya ç›kt›¤› bunun sonucu olarak ta uyku kalitesinin olumsuz yön-de etkilendi¤i ve uyku bozukluklar› sonucu hastalanma riski-nin artt›¤› belirtilmektedir (28).

Yafll› hastalar›n acil servise baflvuru nedenleri aras›nda en s›k solunum sistemi problemlerinin oldu¤u, bunu gastroin-testinal sistem problemleri, kalp-damar sistemi problemleri ve travman›n izledi¤i saptand›. Mert’in çal›flmas›nda da yafll› hastalar›n acil servis baflvurular›nda en s›k nedenin kardiyolo-jik problemler oldu¤u bunu gastrointestinal problemler ve solunum sistemi problemlerinin izledi¤i bildirilmifltir (11). Bizim çal›flmam›za benzer flekilde kardiyovasküler ve solu-num sistemi problemlerinin yan›nda travman›nda en s›k bafl-vuru nedenleri aras›nda gösterilen çal›flmalar da vard›r (13, 29). Hatta yafll› hastalarda acil servis kullan›m› ile ilgili yap›-lan bir çal›flmada kaza/travma nedeniyle baflvuranlar›n oran›-n›n, kardiyak problemlerden daha s›k oldu¤u belirtilmektedir (29). Farkl› olarak Hu ve arkadafllar›n›n yapt›klar› çal›flmada

(6)

ilk üç neden aras›nda serebro-vasküler olay, kanser ve kardi-yovasküler hastal›k yer almaktad›r (16). Türkiye’de yap›lan bir baflka çal›flmada ise hipertansiyon %13.5’ile acil servise baflvuru nedenleri aras›nda ilk s›rada yer almaktad›r (9). Ross ve arkadafllar› yafll› hastalarda en s›k acil servis baflvuru nede-ninin gö¤üs a¤r›s› (%24) oldu¤unu bildirmifllerdir (15). So-nuçlara bak›ld›¤›nda yafll› hastalarda kardiyak ve solunum problemlerinin ilk s›ralarda yer ald›¤›, ancak bölgeler aras› farkl›l›klar›n olabildi¤i görülmektedir.

Çal›flmada hastalar›n yaln›zca 1/5’inin acil servise ambu-lans ile getirildikleri saptand›. Benzer flekilde Strange ve arka-dafllar›n›n çal›flmas›nda da 65-74 yafl aras› nüfusun %25’inin 112 acil sa¤l›k hizmetlerinden yararland›klar› saptanm›flt›r (10). Satar ve arkadafllar›n›n (2004) çal›flmas›nda ise ambulans kullan›m s›kl›¤› %54.1 olarak bulunmufltur (5). Bu sonuçlar 112 acil servis hizmetlerinin yafll› hastalar taraf›ndan kayda de¤er düzeyde kullan›ld›¤›n› göstermektedir.

Acil servise baflvuran yafll›lar›n ço¤unun (%76.3) acil ser-viste ayaktan tedavi edilerek taburcu edildikleri saptand›. Benzer flekilde Ünsal ve arkadafllar›n›n çal›flmas›nda (%78.3) ve Mert’in çal›flmas›nda da (%71.4) acil servise baflvuran yafl-l›lar›n ço¤unlu¤u ayaktan tedavi edilmifllerdir (9,11). Yava ve arkadafllar› taraf›ndan yap›lan çal›flmada ise ayaktan tedavi edilen yafll› hastalar›n yüzdesi 46.84 olarak belirlenmifltir (30). Yafll› hastalar›n klinik seyirlerindeki bu farkl›l›k klinik tan›lar›ndan ve aciliyet durumlar›ndan kaynakland›¤› düflü-nülmektedir.

Sonuç olarak; acil servise baflvuran yafll› hastalar›n bireysel özelliklerini ve baflvuru nedenlerini belirlemeye yönelik yap-t›¤›m›z bu çal›flma sonucunda, yafll› hastalar›n acil servise da-ha çok solunum sistemi, gastrointestinal sistem, kardiyo-vas-küler sistem problemleri ve travma nedeniyle baflvurdu¤u, büyük ço¤unlu¤unda en az bir kronik hastal›k oldu¤u ve bunlar›nda yar›dan fazlas›n› kalp-damar sistemi hastal›klar›-n›n oluflturdu¤u, ço¤unun sürekli ilaç kulland›¤›, yar›ya yak›-n›n›n son befl y›lda düflme öyküsü oldu¤u ve düflme korkusu nedeniyle aktivitelerinin k›s›tland›¤› saptand›. Elde edilen bu sonuçlara göre tan› ve tedavi giriflimlerinin h›zland›r›lmas› yafll› hastalarda hayat kurtar›c› olaca¤› için acil servislerde hastan›n karfl›lanmas› ve ilk müdahalenin yap›lmas›nda ön planda yer alan acil servis ekip üyelerinin yafll› hastalar›n özel-likleri konusunda bilgilendirilmesi, yafll› hastalarda görülen hastal›k s›kl›klar›n›n bilimsel çal›flmalarla belirlenmesi ve düflme korkusu olan yafll› bireyler için düflmeyi önleyici ön-lemler konusunda rehabilitasyon programlar›n›n haz›rlanma-s› önerilebilir.

KAYNAKLAR

1. Çilingiro¤lu N, Demirel S. Yaﬂl›l›k ve yaﬂl› ayr›mc›l›¤›. Tur-kish Journal of Geriatrics 2004;7(4):225-30.

2. Akgün S, Bakar C, Budako¤lu ‹. Dünya’da ve Türkiye’de yaﬂl› nüfus e¤ilimi, sorunlar› ve iyileﬂtirme önerileri. Turkish Jour-nal of Geriatrics 2004;7(2):105-10.

3. T.C. Baﬂbakanl›k Türkiye ‹statistik Kurumu 2008 y›l› Verile-ri, www.tuik.gov.tr. Eriﬂim: 15.12.2010.

4. Bilginer B, Tuncer A, Apan E. Adana huzurevi ve yeni baraj sa¤l›k oca¤› bölgesindeki 65 yaﬂ ve üzeri yaﬂl›n›n demografik özellikleri. V. Ulusal Halk Sa¤l›¤› Kongresi Bildiri Kitab›, 1996, pp 168–9.

5. Satar S, Sebe A, Avc› A, K arakuﬂ A, ‹çme F. Yaﬂl› hasta ve acil servis. Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi Dergisi 2004;29:43-50.

6. Singal BM, Hedges JR, Rousseau EW, et al. Geriatric patient emergency visits. Part I: Comparison of visits by geriatric and younger patients. Ann Emerg Med 1992;21:802-7.

7. Strange GR, Chen EH, Sanders AB. Use of emergency depart-ments by elderly patients: projections from a multicenter data base. Ann Emerg Med 1992;21:819-24.

8. Aminzadeh F, Dalziel WB. Older adults in the emergency de-partment: a systematic review of patterns of use, adverse outco-mes, and effectiveness of interventions. Ann Emerg Med 2002;39(3):238-47.

9. Ünsal A, Çevik AA, Metintafl S, Arslantafl D, ‹nan OÇ. Yafll› hastalar›n acil servis baflvurular›. Turkish Journal of Geriatrics 2003;6(3):83-8.

10. Strange GR, Chen EH. Use of emergency departments by the

elder patients: A five year follow-up study. Acad Emerg Med 1998;5:1157-62.

11. Mert E. Geriatrik hastalar›n acil servis kullan›m›, Turkish

Jour-nal of Geriatrics 2006;9(2):70-4.

12. Sanders AB. Older persons in the emergency Medical Care

System. Journal of American Geriatrics Society 2001;49(10):1390-2.

13. Lim KH, Yap KB. The presentation of elderrly people at an

emergency department in Singapore. Singapore Med J 1999;40:742-4.

14. McNamara RM, Rousseau EW, Sanders AB. Geriatric

emer-gency medicine: A survey of practicing emeremer-gency physicians. Ann Emerg Med 1992;21:796-801.

15. Ross MA, Compton S, Richardson D, Jones R, Nittis T,

Wil-son A. The use of an emergency department observation unit for elderly patients. Ann Emerg Med 2003;41:668-77.

16. Hu SC, Yen D, Yu YC, Kao WF, Wang LM. Elderly use of the

ED ina an Asian metropolis. Am J Emerg Med 1999;17:95-9.

17. Ateﬂkan Ü. Geriatrik Aciller. Acil ‹ç Hastal›klar› Kitab›nda

2003, pp 668-75. http://www.gata.edu.tr/dahilibilimler/ichas-taliklari/files/kitaplar/47.pdf. Eriﬂim: 20.07.2009.

(7)

18. Vanpee D, Swine CH, Vandenbossche P, Gillet JB.

Epidemi-ological profile of geriatric patients admitted to the emergency department of a university hospital localized in a rural area. Eu-opean Journal of Emegency Medicine 2001;8:301-4.

19. Ünal S. Yaﬂl› hastan›n de¤erlendirilmesi. Geriatri 1. Hekimler

Yay›n Birli¤i, 1997, pp 116-45.

20. Özdemir L, Koço¤lu G, Sümer H, et al. Sivas il merkezinde

yaﬂ-l› nüfusta baz› kronik hastayaﬂ-l›klar›n prevalans› ve risk faktörleri. Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fakültesi Dergisi 2005;27(3):89-94.

21. Fad›lo¤lu Ç, Tokem Y. Geriatrik rehabilitasyonda hemﬂirenin

rolü, Turkish Journal of Geriatrics 2004;7(4):241-6.

22. Aslan ﬁ, Atalay A, Kutsal Y. Yaﬂl›larda ilaç tüketimi. Turkish

Journal of Geriatrics 2000;3(2):56-60.

23. Özer S, Fad›lo¤lu Ç. 65 yaﬂ ve üzeri bir grup yaﬂl›n›n aile

sa¤-l›klar›n›n, sosyal a¤lar›n›n ve alg›lad›klar› aile destek sistemle-rinin de¤erlendirilmesi, Turkish Journal of Geriatrics 2006;9(3):158-64.

24. Bilir N, Özcebe H, Vaizo¤lu S, Aslan D, Subaﬂ› N. Van ili kent

merkezinde yaflayan 65 yafl ve üzeri kiflilerin sigara içme durum-lar›. Turkish Journal of Geriatrics 2004;7(2):74-7.

25. Iﬂ›k AT, Cankurtaran M, Doruk H, Mas MR. Geriatri

olgular-da düﬂmelerin de¤erlendirilmesi. Turkish Journal of Geriatrics 2006;9(1):45-50.

26. Meriç M, Oflaz F. Yafll› bireylerin düflme yaflant›s›yla ilgili

alg›-lar› ve günlük yaﬂamalg›-lar›na etkisi üzerine niteliksel bir çal›ﬂma, Turkish Journal of Geriatrics 2007;10(1):19-23.

27. Günay O, Öztürk A, Gün ‹, et al. 1987-2001 y›llar› aras›nda

yafll›lar›n mediko-sosyal durumundaki de¤iflim. 7. Halk Sa¤l›-¤› Günleri, Eskiflehir, Bildiri Özet Kitab›, 11-13 Eylül 2001, p 1.

28. Göktaﬂ K, Özkan ‹. Yaﬂl›larda uyku bozuluklar›. Turkish

Jour-nal of Geriatrics 2006;9(4):226-33.

29. Hamdy RC, Forrest LJ, Moore SW, Cancellaro L. Use of

emer-gency departments by the elderly in rural areas. South Med J 1997;90:616-20.

30. Yava A, Çiçek H, Tosun N. Acil servisin yaﬂl› bireyler

taraf›n-dan kullan›m›: 16287 baflvurunun de¤erlendirilmesi.Hemflire-lik Forumu Dergisi 2007; Ocak-fiubat, Mart-Nisan birlefltiril-mifl say›:76-81.