Ankara Etimesgut Bölgesinde Etimesgut
Merkez ve Ona Bağlı 5 Köyde Çoçuk Sağlığı
ve Gelişimi Üzerinde Yapılan Araştırma
Dr. Şule Bilir* / Ayşıl Ersözlü**
G iriş
Ü lk e m iz d e 0-6 yaş g ru b u çocu k ların ın ölüm o ra n ı incelend iğin de; en ön em li n e d e n in beslenm e b o zuk lu ğu ve o n u n la el ele giden enfeksiyon o ld u ğ u g ö rü lü r. Ö zellikle kırsal bölgelerin çevre koşullarının olum suzluğu a ile le rin sosyo-ekonom ik ve k ü ltü re l düzey lerin in düşük olm ası çocukla rın sağlığı ve eğitim i ü ze rin d e z a ra rlı etkiler y a p m a k tad ır.
Bu çalışm ad a, H a c e tte p e Ü niversitesi Ç ocuk Gelişim i ve E ğitim i B ölüm ü ö ğ ren c ile rin in 2-20 T e m m u z 1973 de öğretim görevlilerinin dene tim iy le y a p ıla n yaz stajı çalışm asının verileri değerlendirilm iştir. Ö ğ re n c ile r gece ve g ü n d ü z a ra ştırm a bölgesindeki sağlık ocağı ve sağlık e v in d e görevli d o k to r, hem şire, ebe, sağlık m e m u ru , sosyal hizm et u z m a n ın ın b ö lg ey i ta n ım a v e aileleri z iy aretlerin d ek i y a rd ım la rı ile çalış m a la rın ı y ü rü tm ü şle rd ir.
Bu çalışm a a ra ş tırm a k ap sam ın a giren sosyalizasyon bölgedeki aile le rin sosyo-ekonom ik-külttirel düzeyleri, y aşam a düzeyi ve alışkanlıkla r ın a gö re, ço cu k ların ı nasıl besleyip, b ak ıp, yetiştirdikleri, sağlıklarını k o ru m a k için n e g ib i ç a b a la rd a b u lu n d u ğ u h ak k ın d a bilgi to p la m a ; halkı özellikle a n n e le ri eğiterek o n la ru ı ailelerin sağlığının korunm ası için sağlık k o n tro lü n e g itm e ve koruyucu aşıların z a m a n ın d a yapılabilm esi için u y a rm a ve y ard ım cı olm a am acı ile yapılm ıştır.
A ra ştırm a Yöntem i ve Araçları:
A ra ş tırm a d a p opü lasy o n u d iğ er b ir deyişle evreni, E tim esgut Sağlık Eği tim ve A ra ştırm a g ru b u n a bağlı o lan 5 köydeki aileler o lu ştu rm u ştu r. * H a c e tte p e Ü niversitesi, P ed ia tri D oçenti, Ç ocuk G elişim i ve E ğitim i Bölüm ü
B aşkam .
102 BESLENM E V E D İY E T D E R G İS İ A raştırm an ın örneklem ini ise; Sağlık O c a ğ ın a k ay ıtlı 0-6 y a ş ın d a ç o c u ğu o lan ailelerden rasgele (ran d o m ) örn eklem e y ö n te m i u y g u la n a r a k seçilenler o rta y a çıkarm ıştır. A ra ştırm a d a ailelerin sosyo-ek o nom ik-kül- tü re l düzeylerindeki farklılık gözetilm ediği için bu y ö n te m k u lla n ılm ıştır.
A raştırm a bölgesi sağlık ö rg ü tü n ü n o lan a k l?.rın d an y a ra r la n a b ile ceğimiz, çalışm aları y a k ın d a n izleyebileceğim iz ve u y g u n b ö lg e o la ra k seçilmiştir. Bu a raştırm ad a, ailelerin sağlık, beslenm e d u r u m la r ın ı s a p tam a k için b ir anket form u kullanılm ıştır. A ra ş tırm a ile ilgili o la n a n k e t form unun I. bölüm ü ailenin tan ım lan m ası, sosyo ek o n o m ik d u r u m u , ailenin eğitim ve sağlık d u ru m u , ailedeki çocuk sayısı, ay lık g e lir v e ne kadarın ın yiyeceğe ayrıldığı ve en çok tü k etile n y iy ecek lerin n e le r o ld u ğunu kapsam aktadır.
2. bölüm de ise; an n e n in ve b a b a n ın sağlık d u r u m u , y a ş a y a n çocukların gelişim ve sağlık d u ru m la rı, ço cu ğu n a şıları ile ilgili so ru la r, 3. bölüm de de süt ço cu ğ un u n beslenm esi ile ilgili s o ru la r v a rd ır.
İ ş l e m Y o l u : A ilelerin beslenm esi ve sağlığı ile ilg ili h a z ır la n a n anket form u ile 0-6 yaş çocuğu b u lu n a n aileler tek tek z iy a re t e d ile rek karşılıklı konuşm a ve gözlem y a p ıla ra k aşağ ıd ak i k o n u la r d a bilgi toplanm ıştır.
1. A ilenin sosyo-ekonomik d u ru m u ve g e lirin in ne k a d a rın ı y iy e ceğe ayırabildiği,
2. A ilenin (an ne-b aba ve çocukların) eğ itim d u ru m u , 3. A nne, b a b a ve çocukların sağlık d u ru m u ,
4. Çocukların geçirdiği hastalıklar, 5. Ailenin en çok tükettiği yiyecekler,
6. Süt çocuğunun beslenm esi k o n u su n d a a ile n in tu tu m u ve bes lenme alışkanlıkları,
7. Ç ocukların büyüm e ve gelişme d u ru m u ,
8. Çocukların periyodik sağlık k o n tro lü n ü n yapılışı ve k o ru y u c u aşıların uygulanm ası,
9. 0-6 yaş arası ço cuklarda en çok gö rü len ölü m sebeb leri,
10. H alkın aile planlam ası ve doğum k o n tro lü k o n u s u n d a k i tu tu m u , Aileleri d a h a y ak ın dan tan ım a k ve o n lara çocuk beslenm esi b a k ım ve eğitim i konusunda yard ım cı olm ak için an ket so ru ları ile b irlik te e ğ itim d e
E T İM E S G U T BÖLGESİNDE ÇO C U K SAĞLIĞI VE GELİŞİM İ 103
y a p ıld ı. A y rıca ailelerin m ü la k a t sırasındaki sorulara ne k a d a r doğru cevap v erip verm ediklerin i kontrol için gözlem de yapılm ıştır. Ç ocuk la rın boy ve kiloların ı sa p ta m ak için bazı aileler 2-3 kere ziyaret edilmiş ve ilk görüşm ede d o ğ ru lu ğ u n d a n k uşkulanılan bazı verileri do ğ ru lam a o lan a ğ ı b u lu n m u ştu r.
K arşılık lı konuşm a, gözlem ve dem onstrasyon sonucu veriler anket fo rm u n a kay dedilm iştir. A yrıca öğrenciler k alm ak ta oldukları K azan , S in can , Y enik en t, E rgazi, O rtab e re k et ve E tim esgut Sağlık ocakları ve ev lerin in çalışm ası ve işbirliği ile, çocuklar sağlık ocağına çağ rılarak sağ lık k o n tro lü y ap ılm ıştır. A yrıca H em oglobin kontrolü, id ra r tahlili ve p a ra z it a ra n ılm a sı yapılm ıştır. P a raz it aranılm ası için to p la n a n veriler ö rn eklem i tem sil edecek o ra n d a olm adığı için b u lg u lar kısm ında verile m em iştir.
Bulgular
A ra ştırm a so nuçlarını değerlen d irirk en aileleri önce sosyo-ekono- m ik d u ru m la rın a göre sınıflandırdık. B u n d an am aç ailelerin sosyo eko n om ik d u ru m la rı ile yaşayışları, sağlıkları ve beslenm eleri arasındaki ilişkiyi sa p ta m a k tı. Bu nedenle araştırm ayı değerlendirirken evreni tem sil edecek şekilde 500-750 T L . aylık geliri olan (0-6 yaş çocukları olan) aileler sağlık o c a k ların d ak i k a y ıtla rd a n b u lu n a ra k b u n la r arasın dan 78 aile ra n d o m (rasgele) m eto d u ile seçilmiştir.
B irinci b ö lü m d e ailenin tan ım lanm ası ile ilgili bu lg u lar aşağıda verilm iştir.
1. Ailenin Eğitim Düzeyi: a) B a b a n ın E ğitim D u ru m u : O k u m a y a z m a bilm eyenler % 12.82 O k u r y a z a r o la n la r % 25.64-îlk o k u l m ez u n u o lan la r % 5 8 .98 O r ta O k u l M e zu n u o lan la r % 2 .5 6 b) A n n e n in E ğitim D u ru m u : O k u r y a z a r o lm a y a n la r % 4 6 .1 5 O k u r y a z a r o la n la r % İlk o k u l m ez u n u o lan la r %
Y ü z d e 104 BESLENM E V E D İY E T D E R G İS İ Y i \ 6 0 - 5 8 ,9 8 5 0 4 0 -3 0 - 2 5 ,6 -I 20 -12
,
8 -10 2 ,5 6 - 0-iSoV ul m e z u n u 3 e 3 N V g 5-Cd N a yaz a r 13 O 3 O Ok u r MO J*! -t-H u o Ş e k il 1% Y ü z d e
E T İM E SG U T BÖLGESİNDE ÇOCUK SAĞLIĞI VE GELİŞİM İ 105
y 6 0 5 0 4 6 ,1 5 4 0 3 5 ,9 0 3 0 -I I 20 - 17,95-10 -Ş e k il 2
106 BESLENM E V E D İY E T D E R G tS t I I . Ailelerin Aylık Gelirleri:
500-750 T L a ra sın d a (78 aile) I I I . Ailedeki Çocuk Sayısı:
A raştırm ad ak i ailelerin % 35,86 u tek ç o c u k lu d u r. % 3 4 ,8 7 in d e k an ak rab alığı v ard ır. % 65,13 ü n d e ise a n n e b a b a a ra s ın d a k a n a k r a b a lığı yoktur.
Ç ocukları ana-çocuk sağlığına ailelerin % 71,79 u k o n tro l iç in (1-1,5 a y d a b ir g ö tü rm ek te), % 22 si yaln ız h a s ta la n ın c a , % 6,21 ise h iç götürm em ektedirler.
IV . Yiyecekleri Tüketme Sıklığı:
A raştırm aya d ah il o lan ailelerin diy eti ta h ıla d a y a n m a k ta d ır .K u r u baklagiller sebze ve türev leri d a h a az tü k e tilm e k te d ir. A ile le rin a n c a k çok azı et tükettik lerin i belirttiler. B u n u n y a n ın d a a ile le re h a n g i b e s in leri besleyici buluyorsunuz sorusu y ö n eltild iğ i z a m a n ç o ğ u n lu k e t, y u m urta, süt ve türevlerini besleyici b u ld u k la rın ı b e lirttile r.
V. Ailelerin Sağlık Durumu:
Ankete katılan a n n elerin % 66,6 sının g en el g ö r ü n ü m ü iyi (sağ lık - lıklı) ve yaşm a uy gun b u lu n d u . A ilelerin % 11 i sağlıksız, % 35 in d e ise p arazit o lduğu sap tan d ı.
V I. Aile Planlaması ve E ğitim i:
A raştırm aya k atılan ailelerin % 46,15 aile p la n la m a s ı için h iç b ir tedb ir alm am akta, % 53,85 ise çeşitli m e to d la r k u lla n m a k ta d ır la r . A ile planlam ası y a p a n ailelerin % 61,7 si o ra l k o n tra s e p tifle r, % 2 1 ,4 ü p r e z erv atif k u llan m ak tadır.
Ç ocukların % 85-90 n ın evde, % 10 u n u n h a s ta h a n e d e d o ğ d u ğ u saptandı. Ö rneklem i o lu ştu ran 1,5 y aşın d ak i ç o c u k la rın % 3 0 ,92 s in in fontaneli 1-1.5 cm açık b u lu n d u . 0-6 yaş g ru b u ç o c u k la rın ç o ğ u n d a g e lişme geriliği ile birlikte renk solukluğu g ö rü ld ü . % 68 in d e h e m o g lo b in % 10 g ram ın a ltın d a b u lu n d u . A nem isi o la n la rd a b u n u n d e m ir eksik liği anem isi olduğu sap tand ı.
0-6 ay arası an n e sütü ile beslenen süt ç o c u k la rın d a H b o rta la m a s ı sı % 68,16, inek sütü ile beslenenlerde ise H b o rta la m a sı % 52 b u lu n m u ş tu r. A nn elerinden ilk 3 ay d a bol süt a la b ile n lerd e d u r u m d a h a iy id ir. 6-12 ay arası karışık beslenen ç o cu k lard a k ü ltü r d ü z e y i d iğ e rle rin e o ran la d a h a iyi ailelerde H em o g lo bin o ra n ı d a h a yüksek b u lu n d u . Y ine a ra ştırm a so nuçlarına göre 0-6 yaş ço cu k ların % 34,11 in d e p a r a zit (Askaris. oksiyür ve tenya) o ld uğ u s a p ta n d ı.
E T İM E S G U T BÖLGESİNDE ÇO C U K SAĞLIĞI VE GELİŞİM İ 107
A ra ş tırm a d a sıfır-altı yaş arası çocukların % 1-2 sinde v itam in yeter sizliği b e lirtile ri (dilde atrofi, d u d a k la rd a fissür) saptandı.A ilelerin bes lenm e d u ru m u n u bölgenin coğrafi özelliği ve m evsim ler de etkilem ekte d ir. A ra ştırm a Tem m uz-A ğustos ay larınd a y apıldığından dolayı ailenin kış m evsim ine o ra n la d a h a bol sebze ve m eyva yem e olanağı o ld u ğ u n d a n v ita m in eksikliğine bağlı b elirtiler görülm edi. Bu a raştırm ad a ayrıca 0-6 yaş g ru b u ço cu k ların d a g u v atr saptanm adı.
0-6 yaş çocu k ların ın % 53 kızam ık, su çiçeği “ boğm aca” % 35 i P n ö m o n i, % 5 san lık, % 12 si kabakulak, Bronşit, çiçek, kızıl gibi h a sta lık ları geçirdiği öğrenildi.
0-6 yaş ço cu k ların a % 91,7 si k arm a aşı (D BT), % 88,23 ü sabin, % 64,70 çiçek, % 88,23 kızam ık, % 82,35 BCG aşısı uygulandığı sap tan dı. A ra ş tırm a n ın yapıldığı bölge sosyalizasyon bölgesi old uğundan ço c u k la rın aşıları z a m a n ın d a y apılm aktadır.
Ç o cu k ların b ü y ü k çoğunluğu ilk ■yıllarda anne sütü ile beslenm ek ted ir. A n n e le rin % 88,4-6 sı çocuğunu anne sütü ile % 10 nu yalnız inek sü tü , % 10,25 ise SM A , Bebefe, A n , Paro gibi hazır m am a ile beslemek ted irler.
A n n e le rin % 11 i hastalığının olması, sü tünün olm am ası ve çalış m ası gibi n ed enlerle co cuklarına anne sütü verem em ektedirler.O •>
A n n e le rin % 5 5,8 i çocuklarım 1 yaşında, % 15,0 i 9 aylık, % 10 u 6 a y d a , % 19,2 si ise 12-24 ay arasınd a çocuklarını sütten kesmektedirler. A n n e le rin % 69 u 6 aya k a d a r sütü 1 /2 oran ın da, % 24,24 ü 1 yaşm a k a d a r 1 /2 o ra n ın d a , % 6,07 si ise 1 yaşına kad ar 1 /4 oranında sulandırı y o rla r. E m zirm e süresi gereğinden fazla u zundur.
A n n elerin % 74,35 i çocuklarına 1-6 ayda, % 36,65 i ise 1-12 ay a ra sın d a m ey v a su la rın a başlıyorlar. % 40,78 i ev yem eklerine 6 ayda, % 12,9 u 7-8 ay d a, % 6,04 ü 9 ayda, % 4,02 si 10 ay, % 27,27 si 1 yaşın d a % 16,06 sı 1,5 yaşında, % 4,54 ü ise 2 yaşında başlam aktadırlar.
Ek yiyecek olarak % 25 süt ve benzeri, % 47 nişasta, pirinç unu, büsküvi, % 10 u sebze çorbası, m eyva suyu, % 5 i ise et, yum urta, % 13 ti ise SM A , A rı, Bebefe, P aro gibi hazır m am a ile beslenm ektedirler. Beslenm e d u ru m u ile ekonom ik ve eğitim d u ru m ları arasındaki ilişkile rin incelenm esinde, tü k etilen besin m addelerinin kalitesi ile ev kadınının ö ğ ren im düzey i arasın dak i ilişki önem li bulunm uştur. Ayrıca hayvansal p ro te in tü k etim i ile gelir d u ru m u arasındaki ilişki önem li bulundu.
G enel o lara k ailedeki o rta lam a kişi sayısı ile tüketici ünite arasın d aki ilişkide önem lidir. Kişi başına düşen o rtalam a yıllık gelir 1200 T L . d ır. G elir b a k ım ın d a n aileler arasın da farklılıklar vardır.
108 BESLENM E V E D İY E T D E R G İS İ A ilelerin % 14,07 si aylık g e lird en 250 T L . yiy eceğ i, % 16,66 sı 300 T L , % 34,61 400 T L sı, % 25,66 sı 500 T L . % 7,02 si 600 T L , % 2 si 800 T L . ve d a h a ço ğu n u a y ırm a k ta d ırla r.
0-6 yaş arası çocu k ların boy ve ağ ırlık ö lçü le ri B oston S t a n d a r d ı n a , (ABD) göre d eğerlendirildi. A ra ş tırm a d a h e r yaş için kız v e e rk e k ç o c u k la rd a o rta la m a ağırlık ve S tan d ard sa p m a h e s a p la n a r a k b u d e ğ e rle r Boston S ta n d a rtla rı ile karşılaştırılm ıştır.
T A B L O I
E r k e k Ç o c u k la r İ ç in S t a n d a r t A ğ ır lı k v e E t i m e s g u t B ö l g e s i n d e k i A ğ ı r l ı k Ö l ç ü m l e r i
O rta la m a O rta la m a n ın E tim e sg u t Böl. O r t a la m a n ı n ağırlık S tan . S a p m a Ço. O rta . A ğ ır. S ta n . S a p m a
Yaş (kg) (kg) (kg) (kg) D oğan 3.4 0.4 3.0 0.2 3 ay 6.5 0.7 5.9 1.1 6 ay 8.5 0.8 7.7 0.5 9 ay 9.8 1.0 8.4 0.7 12 ay 10.8 1.1 9.8 1.4 18 ay 12.2 1.2 10.8 2 .0 24 ay 13.2 1.4 11.5 1.5 30 ay 14.3 1.5 14.2 0.3 36 ay 15.2 1.6 14.9 1.1 48 ay 17.3 2.0 16.5 2 .0 60 ay 19.4 2.3 18.7 1.3 72 ay 21.9 2.6 19.5 1.5 T A B L O I I E r k e k Ç o c u k la r İ ç in S t a n d a r t B o y v e E t i m e s g u t B ö l g e s i n d e k i B o y Ö l ç ü m l e r i O rta la m a O rta la m a E tim esg u t Böl. O r t a la m a S ta n .
Boy S tan . S a p m a Ço. O rt. Boy S a p m a
Yaş (cm) (cm) (cm ) (cm ) D oğan 50.4 2.0 49.0 0.1 3 ay 61.1 2.3 59.0 2.0 6 ay 67.3 2.4 63.8 1.7 9 ay 72.0 2.4 68.0 1.0 12 ay 76.1 2.5 72.8 1.0 18 ay 82.6 2.6 79.0 2.0 24 ay 87.4 2.9 84.0 1.5 30 ay 92.2 3.2 87.8 2.7 36 ay 96.4 3.4 92.5 1.5 48 ay 104.0 3.8 99.5 2.5 60 ay 110.7 4.1 105.0 1.3 72 ay 117.1 4.4 110.5 2.7
E T İM E S G U T BÖLGESİNDE ÇO C U K SAĞLIĞI VE GELİŞİM İ 109 T A B L O II I K ı z Ç o c u k la r İ ç i n S t a n d a r t A ğ ır lık v e E t im e s g u t B ö lg e s in d e k i a ğ ır l ık Ö l ç ü m l e r i Y aş O rta la m a A ğırlık O rtala m an ın S tan. S apm a Etim esgut Böl. Ço. O rt. Ağ. O rtala m a Stan. S apm a D o ğ a n 3.2 0.5 2.9 0.3 3 ay 5.9 0.7 5.6 0.7 6 ay 7.7 0.8 7.5 0.5 9 ay 8.9 1.0 8.0 0.1 12 ay 9.9 1.0 8.8 1.2 18 ay 11.3 1.4 10.3 1.5 2 4 ay 12.5 1.4 12.5 0.5 30 ay 13.6 1.6 12.8 1.0 36 ay 14.7 1.8 14.5 0.5 48 ay 16.9 2.1 17.0 1.0 60 ay 19.2 2.6 18.5 2.0 72 ay 21.9 3.4 21.5 1.5 T A B L O I V K ı z Ç o c u k la r İ ç i n S t a n d a r t B o y v e E t im e s g u t B ö lg e s in d e k i B o y Ö lç ü m le r i Y aş O rta la m a Boy O rtala m an ın S tan S apm a Etim esgut Böl. Ço. O rt. Boy O rtala m a Stan. Sapm a D o ğ an 49.7 1.9 48.0 0.1 3 ay 59.2 2.1 59.2 0.3 6 ay 65.5 2.3 62.6 1.6 9 ay 70.2 2.5 66.0 2.8 12 ay 74.2 2.7 70.0 1.2 18 ay 81.1 3.3 77.7 3.3 24 ay 86.1 3.2 83.5 1.5 30 ay 95.4 3.6 86.9 3.1 36 ay 103.3 3.9 91.3 2.2 48 ay 107.2 4.2 98.5 3.5 60 ay 110.6 4.4 104.5 0.5 72 ay 117.6 4.7 107.5 1.5 T a rtışm a
E tim e sg u t m erk ez ve o n a bağ lı 5 köyde yaptığım ız a raştırm ad a elde et tiğ im iz so n u ç la rd a d a b elirttiğ im iz gibi çocukların beslenm e ve gelişme le rin e gö sterilen ilgide, ailenin eğitim ve gelir d u ru m u gibi etkenler dc ö n e m li rol o y n a m a k ta d ır.
Ç o cu k lu k y a şla rın d a beslenm e yetersizliğinin m alnütrisyona, dola- yısıyle 0-6 yaş arası b ir çok çocuğun gelişme geriliklerine ve enfeksiyon d a n k a y b ın a sebep o ld u ğ u bilinm ektedir. Bu nedenle sağlık ko ntrolünün d a h a iyi o ld u ğ u bölgelerde ağır m alnütrisyon ve ölüm oram düşm ektedir.
110 BE SLEN M E V E D İY E T D E R G İS İ Sonuç o la ra k çalışm a k a p s a m ın a g ire n b ö lg e d e y e te rs iz v c d e n g esiz beslenm e so ru n la rı o ld u ğ u , b u n u n d a o k u l öncesi ç o c k la rın m b ü y ü m e ve sağlık d u ru m la rın ı etkiled iğ i ö ğ ren ilm iştir.
Ç ocuk beslenm e alışk an lık ları ile ilgili b u lg u la r d a h a ö n c e b a ş k a b ö l gelerde y a p ıla n a ra ş tırm a b u lg u la rın a u y u m g ö s te rm e k te , y in e b u b ö lg e de de sü t çocuğu g e reğ in d en u z u n sü re a n n e s ü tü ile b e s le n m e k te d ir.
E k m a m a la ra , diğ er bö lgelere o r a n la so sy alizasy o n b ö lg e si o lm a sı nedeni ile b azı ailelerd e e rk e n b a ş la n ılm a k la b e ra b e r , b u n l a r d a ç e şit ve m ik tarca yetersiz o lm a k ta d ır. S ü t ve b e n z e ri y iy e c e k le r g e n e llik le 1 y a şına k a d a r su la n d ırılm a k ta a y rıc a b o l k a rb o n h id r a tlı (n iş a s ta , p ir in ç u n u gibi) besinler listeye ek len m ek ted ir. Bu d u r u m d a b e sin v e k a lo r i ih tiy a c ı yeteri k a d a r k a rşıla n m ay a n b e b e k te m a ln ü tris y o n g ö r ü lm e k te d ir .
Y apılan a ra ş tırm a s o n u ç la rın a g ö re b u b ö lg e d e d o ğ a n ç o c u k la rın % 38,46 k ay bed ilm ek ted ir. Ö le n ç o c u k la rın % 5 5 ,5 i 0 -6 a y a r a s ın d a , 35 i 6-12 ay a ra sın d ad ır. B u n u n n e d e n i b e sle n m e b o z u k lu ğ u o la n a n n e lerden, eksik d e p o la rd a d o ğ a n b e b e k le rin d o ğ u m d a n s o n r a d a y e te r i k a d a r anne sütüyle beslenem em eleri, ek b esin o la ra k s u la n d ırılm ış s ü t v e rilmesi nedeniyle yeteri k alo ri ve p ro te in ih tiy a c ın ı k a r ş ıla y a m a m a la r ıd ır . M aln ütrisy on ile enfeksiyonun b irb irin e p a ra le l o la r a k g itm e si nedeniyle h e rh a n g i b ir enfeksiyon so n u cu k o la y c a ç o c u k la r k a y b e d ilm e - tedir.
Eğitim ve g e lir düzeyi d iğ erlerin e o r a n la d a h a iy i o la n a ile le rd e , hayvansal p ro tein tü k etim i d a h a fazla ve m a ln iitris y o n lu ç o c u k say ısı d a h a azdır. H iç okula gitm em iş an n e le rle ilk ve o r ta o k u l e ğ itim i o la n a n nelerin çocuk sağlığı ve b eslenm edeki ç a b a la rı, b ilg i ve b e c e rile ri a r a sında b üyük farklılıklar gözlenm iş v e köysel b ö lg e le rd e lıe r ş e y d e n ö n ce anne ve b a b a la rın eğitim inde y a ra r o ld u ğ u k a n sın a v a rılm ış tır.
Özet
E tim esgut ilçesi v e o n a b a ğ lı 5 köyde ç o c u k b eslen m esi v e g elişim i ilgili y a p ıla n a ra ştırm a n ın verileri çeşitli istatistik y ö n te m le r k u lla n ıla r a k değerlendirilm iştir. G enellikle b u bölgedeki 0-6 yaş g r u b u ç o c u k la rın ın h ay vansal p ro tein leri çok az tü k ettik leri, ço c u k la rın b e sle n m e d u r u m u n a ailenin ekonom ik, ö ğ ren im d u ru m u , b ö lg en in c o ğ ra fi özelliği, b e sle n m e alışkanlıkları gibi etkenlerin etkilem ekte o ld u ğ u s a p ta n d ı. S o sy o -k ü ltü re l d üzey i iyi o lan ailelerin ço c u k la rın a kıyasla g e liri az o la n la r h a y v a n s a l p ro te in le ri ço k az tü k etm e k te , g ü n lü k k alo ri ve b esin ih tiy a c ın ın k a rş ı lan a m a m a sı ned en i ile b u çocu klar a ğ ır beslenm e b o z u k lu ğ u n a g itm e k
E T İM E S G U T BÖLGESİNDE ÇO CU K SAĞLIĞI VE GELİŞİM İ 1 1 1
ted irle r. E k besinlere çok geç başlan ılm ak ta ve ek besin m addesi olarak k a r b o n h id r a tta n zengin yiyecekler verilm ektedir. Bu yüzd en çocukların b ü y ü m e ve gelişm eleri geri k alm ak tad ır.
A y rıca sü t verm e süresinin çok u zu n olm ası nedeniyle tek yönlü ve eksik beslenm eğe bağlı o larak ağır beslenm e bozukluğu sonucu v ü c u t d ire n c i d ü şen ç o cu k lard a üst üste enfeksiyon hastalıkları görülm ekte ve b u d a b i r y a şın a ltın d a ço cuk ölüm o ra n ın ın yükselm esine sebep ol m a k ta d ır.
K A Y N A K LA R
1. Bilir, Ş . : A cq u ire d D isaccharide în to leran ce in C hildren W ith M alnutrition. T he A m eric an jo u rn a l o f C linical N utrition. 25: 661-671, 1972.
2 . B ilir, Ş. M . D . : E v alu atio n of Surveys C onducted in 11 Villages of the Province o f O rd u , C overing C hild N u tritio n an d D evelopm ent in Those Areas, IX . M edi- te rra n e a n a n d M idd leastern P ediatric Congress. A nkara, 31 Auğust-3 Septem- b er, 1973.
3 . E vans, D . L . : Im m u n isatio n A gainst înfectious Diseases, British M edical Bulletin, 25: 2, 1969.
4 . G om ez, F ., S an ta n ella, J . V ., G alvan, R . R ., Cravioto, J . and Frenk, S. Studies o n th e U n d e rn o u rish e d Child. A nem ia in M alnourished Children, American jo u r n a l Diseases C hildren. 87: 673, 1964.
5 . G o rd o n , D . E. a n d Scrim shaw, N. S .: înfectious Disease in the M alnourished T h e M e d ica l Clinics o f N o rth A m erica, 54: 1495, 1970.
6 . G u rth re e , H . A . : In fa n t Feeding Practice. A m erican Jo u rn a l Clinical N utrion. 2 1 : 863, 1968.
7. Jelliffe, J . B .: C ulturc, Social C hange an d In fa n t Feeding A m erican Jo u rn a l C linical N u tritio n . 10: 19, 1962.
8 . T a n n e r, J . M ., W hitehouse, R . H ., Tekaishi, M .: S tan d a rt From Birth to M a tu rity for H eig h t, W eight, H eig h t V elocity an d w eight velocity. T h e journal o f A rchives diseases o f children. 41: 613, 1966.
