B eslen m e ve D iyet D ergisi / J. Nuri: a n d Diet., 24(2): 215-227, 1995
B İR İ Ö Z E L BİR İ D E V L E T E A İT İKİ İL K O K U L U N Ö Ğ R E N C İL E R İN D E B Ü Y Ü M E G E L İŞM E D U R U M U N U N
K A R Ş IL A Ş T IR IL M A S I
Dr. A li K em al Ç E T İN * / Y rd.D oç.D r. M elda K A R A V U Ş **/ E rtu ııç M E G A *** / M u rat Ş A H İN *** / R em zi K U T A N IŞ * * * / M ete İŞE R İ*** / Birol B A Y R A M G Ü R L E R ***
K e s its e ! tipteki bu a raştırm a İs tan b u l ili Ü sk ü d a r ilçesi'n de biri özel, d iğ e r i d e v le t e ait iki ilkokuld a N a tio n a l C e n t e r for H e a lth Sta tistic s ( N C H S ) referans p o p u la s y o n u n a göre, yaşa göre, boy ve ya şa g ö re ağ ır lık persentilleri h esa p la n a r a k ve annelere anket u y g u la n a r a k yapılmıştır. Yaşa g ö re bo y persentili açısın dan 10 persentil ve altın da olan çocukların y ü z d e s i d e v le t ilk o k u lu n d a % 11.7 iken, özel il k o k u ld a 10 p e r s e n t il a l t ı n d a ç o c u k b u lu n a m a m ış t ır (F is h e r kesin ki-k are te s tin e g ö r e p < 0 .0 0 1 ) . B u n a karşın özel ilkok ulda yaşa göre boy persentili açıs ın d a n 90 p ersentilin üzerin de ço c u k bulu nm a yüzdesi (% 25), devle t ilkokulu ndan ( % 9 . 3 ) , is t a t i s t i k s e l o l a r a k a n la m lı d ü z e y d e f a z l a d ı r ( x 2; 1 1 .0 8 2 ; p < 0 .0 0 1 ) . B e n z e r so n u ç l a r h e r iki ilkokuld a yaşa g ö re a ğ ırlık p ersen tili a ç ıs ın d a n karşılaştırıld ığın d a da eld e edilmiştir. 10 persentil v e a l t ı n d a ki ç o c u k y ü z d e s i devlet ilkokulu nda % 38, özel ilkokuld a % 6 ( x 2: 28 .437; p < 0 .0 1 ) , 90 p ersentilin üzerin deki ç o c u k yü zd esi d e v le t il k o k u lu n d a % 4 .9 ve özel ilk ok u ld a % 15.5 o la r a k s a p t a n m ış tır ( x 2: 7 .7 4 7 ; p < 0.0 5). A ile d e k i ç o c u k s ayısı açıs ın d an ço cukla rın ya şa g ö r e boy v e ya şa göre a ğ ı r l ı k p e r s e n t ill e r i k a r ş ı la ş t ır ı ld ı ğ ın d a is ta ti s ti k s e l o l a r a k a n l a m l ı fa r k l a r saptanam am ıştır. Yaşa göre boy v e yaşa göre ağırlık persentilleri y ö n ü n d e n çocu k ların 10 persentil ve altın d a o lm a y ü z d e le r i a n n e n in ö ğ r e n i m d ü z e y i y ü k s e l d i k ç e i s t a t i s t i k s e l o l a r a k a n l a m l ı ş e k i l d e azalm akta dır . B a b a n ın yükse kokul mezunu olm ası d u r u m u n d a ise ger e k y a ş a g ö re bo y ve g erek se yaşa göre ağırlık perse ntilleri s ö z k o n u su iken, ç o c u k la r ı n , hem 10 persen til ve alt ın da olm a v ü z d elerin in istatistik sel o l a r a k a n l a m l ı ş e k i ld e a z a ld ığ ı, hem de 90 p e r s e n t il ü z e r in d e olm a y iiz d e le r in in istatistiksel o la r a k anla m lı şekild e arttığ ı saptanm ış tır. A n a h t a r sözcükler: B ü y ü m e, boy, vü c u t ağırlığı, s o s y o e k o n o m ik d ü z e y K e y w o r d s : G r o w t h , a n t h r o p o m e t r i c i n d i c a t o r s , h e i g h t , w e i g h t , s o c i o e c o n o m ic factors.
* M armara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Doktora Öğrencisi. ** Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. *** Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı İnt. Dr.
G İR İŞ
T o p lu m u n ö n e m li bir k e s im in i o lu ş tu r a n ç o c u k la rın , fizik, m en ta l ve n ö r o m o to r g e liş m e le rin in y e te ri i y a d a y e te r s iz d ü z e y d e o lm a sı y a ş a m boyu s a ğ lık lı o lm a la rı b a k ım ın d a n ö n e m l id i r ve bu g e li ş im ö z e llik le o n la r ın b e sle n m e d u ru m u ile y a k ın d a n ilişk ilid ir (1,2).
Ç o c u k la rd a b e s le n m e d u r u m u s a d e c e ç o c u ğ a v e rile n b e sin le rin türü ve kalitesinden etk ile n m e m e k te , ayrıca to p lu m la rın ve ailelerin sosyoek on om ik, so sy o k ü ltü re l fark lılık la rı, g e ç irile n e n fe k s iy o n la r v e sa ğ lık h izm e tle rin in etk in liğ i gibi p e k ç o k fak tö r d e ç o c u k la rd a k i b ü y ü m e g e liş m e d u ru m u n u d e ğ iş tir e b ilm e k te d ir (3,4).
Ç o c u k la r d a b e s le n m e d u r u m u n u ya da b ü y ü m e g e liş m e y i ö lç m e n in bir y o lu da a n tr o p o m e tr ik y ö n t e m le r k u lla n m a k tır (1). B u y ö n t e m le r a ra s ın d a en ç o k k u lla n ıla n la r z a y ı f (u n d e r w e ig h t) ç o c u ğ u t a n ı m l a y a b i l d i y a ş a gö re a ğ ırlık ö lç ü lü v e b o d u r ( s tu n te d ) ç o c u ğ u ta n ı m l a y a b il c n y a ş a g ö r e b o y ö lç ü t ü d ü r (5). Ç o c u k la rın ağ ırlık v e b o y la rın ın y a ş la r ın a ve ta n ım la n m ış bir refe ra n s p o p ü la s y o n u n s ta n d a rd ın a göre k açın cı p e rs e n tild e o ld u k la rın ın s a p ta n m a s ı o n la rın b ü y ü m e g e liş m e d u r u m la rın ı y a n s ıta n bir y ö n t e m d ir (1,2,5). D ü n y a S a ğ lık Ö rg ü tü ta ra fın d a n tü m d ü n y a ülkeleri için e n son ö n e rilen r efe ra n s p o p u la s y o ıı N C H S ( N a tio n a l C e n t e r for H e a lth S tatistics) r efe ra n s p o p u l a s y o n u d u r (1,2).
İ s t a n b u l Ü s k ü d a r i l ç e s i n d e biri d e v l e t d i ğ e r i ö z e l iki i l k o k u l u n ö ğ r e n c ile r in d e b ü y ü m e g e liş m e d u r u m u n u N C H S re f e ra n s p o p u la s y o n u s ta n d a rtların ı ve p e rse n til birim in i k u lla n a ra k k a rş ıla ş tır m a k v e b ü y ü m e g e lişm e d u r u m la rın ın çeşitli so s y o k ü ltü re l, s o s y o e k o n o m i k d e ğ iş k e n le rle i l i ş k i s i n i t a n ı m l a m a k a m a c ı y l a bu a r a ş t ı r m a p l a n l a n m ı ş v e g erçekleştirilm iştir.
A R A Ş T IR M A Y Ö N T E M İ V E A R A Ç L A R I
K e sitse l tipteki bu a ra ş tırm a İstanbul ili Ü s k ü d a r ilç e sin d e biri özel, diğeri d evlet ilkokulu olan iki ilkok u lu n ö ğ ren c ile ri ü z e rin d e yapılm ıştır. H e r iki ilkokulda o k u y a n to p la m 3 2 4 ö ğ ren c i a ra ş tır m a k a p s a m ı n a alın m ış ancak 35 ö ğrencinin verileri çeşitli ned en lerle g eçersiz k a bul edilerek toplam 289 ö ğ ren c iy e ait ve riler d eğ erlen d irilm iştir.
Ö ğ r e n c ile r in b o y ve a ğ ır lık la r ı D ü n y a S a ğ lık Ö r g ü t ü 'n ü n ö n e rd iğ i b içim d e ö lç ü lm ü ş (7, 8), y a ş a gö re b o y ve ya şa g ö re ağırlık p e rse n tille ıi N C H S ( N a ti o n a l C e n t e r F o r H e a l th S t a t i s t i c s ) r e f e r a n s p o p u l a s y o n u k u lla n ıla ra k h e s a p la n m ış tır (1,2 ,9 ). Ayrıca a n n e le re u y g u la n a n a n k e tle r
v e r i l e r k o d l a n m a k s u re tiy le bilg isay arda de ğerlendirilm iş v e istatistik sel a n a li z l e r d e K i-k a re ve F ish er kesin ki-kare testleri kullanılmıştır.
B U L G U L A R
A r a ş t ı r m a y a ka tıla n ç o c u k la rın yaşa göre boy persentillerinin a n n e n in ö ğ r e n i m d u r u m u n a g ö re d ağılım ı Tablo l'd e gösterilmiştir. Yaşa g ö re b oy a ç ı s ı n d a n 10 p e rs e n til ve altın d a o lm a yü zd esi an n e n in ö ğ r e n im d ü z e y i a rttık ç a ista tistik sel o la ra k a nlam lı bir b içim de a zalm a g ö s te r m e k te d ir ( x 2: 1 7 .1 6 9 ; p < 0 . 0 0 1 ) . Bu f a r k o r ta ve lise ö ğ r e n i m i g ö r m ü ş a n n e l e r d e n k a y n a k la n m a k ta d ır . Y ü k se k o k u l m ezu n u an n e le r satırında ise 10 p e rse n til ve a lt ın d a h iç ç o c u k b u lu n m a m a sı dikkati çekmektedir. O y s a ç o c u k la rın 90 p e rs e n til ü z e rin d e o lm a la rın ın an nenin ö ğ renim d u ru m u n a gö re d a ğ ılım ı in c e le n d iğ in d e istatistiksel olarak anlamlı bir fark sa ptanm am ıştır (x 2: 5.071; p > 0 .05).
Tablo 1: Araştırm aya Katılan Çocukların Yaşa Göre Boy Persentillerinin Annenin Öğrenim Durumuna Göre Dağılımı (İstanbul-1994).
Yaşa Göre Boy Persentilleri
Anne Öğrenim 10 pers. 10 pers. Toplam
Durumu ve altı % üstü % % Okul bitirmemiş 5 20.8 19 79.2 24 100 İlkokul 17 13.1 113 86.9 130 100 Oıla-Lise 2 1.8 110 98.2 112 100 Yüksekokul 0 0 23 100 23 100 TOPLAM 24 8.3 265 91.7 289 100 X :: 17.169 p < 0 .0 1 Yaşa Göre Boy Persentilleri
Anne Öğrenim 90 pers. 90 pers. Toplam
Durumu ve altı % üstü % % Okul bitirmemiş 21 87.5 3 12.5 24 100 ilkokul 118 90.8 12 9.2 130 100 Orla-Lise 92 82.1 20 17.9 112 100 Yüksekokul 18 78.3 5 21.7 23 100 TOPLAM 249 86.2 40 13.8 289 100
T a b lo 2 'd e a ra ştırm a y a katılan ç o c u k la rın y a ş a gö re a ğ ırlık p e rs e n tille - r in in a n n e n in ö ğ ren im d u r u m u n a g ö re dağılım ı v e rilm iştir. T a b lo 1 'deki d a ğ ılım d a o lduğ u gibi b u rad a d a a n n e n in ö ğ r e n im d ü z e y i y ü k s e ld ik ç e ç o c u k la rın 10 perseııtil ve a ltın d a o lm a y ü z d e si istatistiksel o la r a k a n la m lı bir şek ilde a z alm a k ta d ır ( x 2: 14.352; p < 0.05). Bu farkın b irin c i d e re c e d e y ü k s e k ö ğ ren im g ö rm ü ş a n n e le rin sa tırın d a n, ikinci d e re c c d e ise y a p ıla n ile ri i s t a ti s ti k s e l a n a l i z s o n u c u o k u l b i t i r m e m i ş a n n e l e r i n s a t ı r ı n d a n k a y n a k l a n d ı ğ ı s a p ta n m ış tı r . Y i n e ç o c u k l a r ı n 90 p e r s e n t i l i n ü z e r i n d e o l m a la r ın ı n a n n e n in ö ğ r e n i m d u r u m u n a g ö r e d a ğ ıl ım ı n a b a k ı l d ı ğ ı n d a istatistiksel o lara k a n la m lı bir fark s a p ta n m a m ış tır ( x 2: 6.098; p> 0.05).
Tablo 2: Araştırm aya Katılan Çocukların Yaşa Göre Ağırlık Persentillerinin Annenin Öğrenim Durumuna Göre Dağılımı (İstaııbul-1994).
Yaşa Göre Ağırlık Persentiller i
Anne Öğrenim 10 pers. 10 pers. Toplam
Durumu ve altı % üstü % % Okul bitirmemiş 12 50.0 12 50.0 24 100 İlkokul 43 33.1 87 66.9 130 100 Orta-Lise 27 24.1 85 75.9 112 100 Yüksekokul 1 4.3 22 95.7 23 100 TOPLAM 83 28.7 206 71.3 289 100 X2: 14.352 p < 0.05 Yaşa Göre Ağırlık Persentiller i
Anne Öğrenim 90 pers. 90 pers. Toplam
Durumu ve altı % üstü % % Okul bitirmemiş 24 100 0 0 24 100 ilkokul 123 94.6 7 5.4 130 100 Orta-Lise 99 88.4 13 11.6 112 100 Yüksekokul 20 87.0 3 13.0 23 100 TOPLAM 266 92.0 23 8.0 289 100
A ra ş tırm a y a katılan ç o c u k la rın y a ş a gö re b o y p e rse n tille rin in baban ın ö ğ re n im d u r u m u n a gö re dağılım ı Tablo 3 'd e sun ulm uştur. Yaşa göre boy persentili açısından çocukların 10 persentil ve altında olm a yüzdeleri babanın ö ğrenim düzeyi yükseldikçe azalmaktadır. Bu fark istatistiksel olarak anlamlı b u lu n m u ş , y a p ıla n ileri istatistiksel a n a lizd e fark ın y ü k s e k o k u l m ez u n u babalardan kaynaklandığı anlaşılm ıştır (x2: 8.391 ; p < 0 .05). Yine çocuklaruı 90 p ersen til ü z e rin d e o lm a yüzd eleri, b a b a n m ö ğ ren im düzeyi y ü k s e ld ik ç e özellikle y ü k s e k o k u l m ez u n u b a b a la rd a n k a y n a k la n m a k ü zere anlam lı bir biç im d e a rtm a k ta d ır ( x : : 15.270; p < 0.05).
Tablo 3: Araştırmaya Katılan Çocukların Yaşa Göre Boy Persentillerinin Babanın Öğrenim Durumuna Göre Dağıtımı (İstanbııl-1994).
Yaşa Göre Boy Persentilleri
Baba Öğrenim 10 pers. 10 pers. Toplam
Durumu ve altı % üstü % % Okul bitirmemiş 2 13.3 13 86.7 15 100 İlkokul 14 12.5 98 87.5 112 100 Orta-Lise 8 7.7 96 92.3 104 100 Yüksekokul 0 0 58 100 58 100 TOPLAM 24 8.3 265 91.7 289 100 X 2: 8.391 p < 0.05 Yaşa Göre Boy Persentilleri
Baba Öğrenim 90 pers. 90 pers. Toplanı
Durumu ve altı % üstü % % Okul bitirmemiş 13 86.7 2 13.3 15 100 ilkokul 103 92.0 9 8.0 112 100 Orta-Lise 92 88.5 12 11.5 104 100 Yüksekokul 41 70.7 17 29.3 58 100 TOPLAM 249 86.2 40 13.8 289 100
T a b lo 4 'd e a r a ş t ı r m a k a p s a m ı n d a k i ç o c u k l a r ı n y a ş a g ö r e a ğ ır l ık persentillerinin babanın öğrenim d uru m u n a göre dağılım ı verilmiştir. Yapılan istatistiksel in c e le m e d e ç o c u k la rın y a ş a g ö re ağırlık persentilleri için de Tablo 3'teki dağılım da olduğu gibi gerek 10 persentil ve altında olma, gerekse 90 p e rse n til ü z e rin d e o lm a y ö n ü n d e n b a b a n ın y ü k s e k o k u l m ez u n u olm ası istatistiksel o la ra k a n la m lı fark lar yaratm ak tadır.
Ç o c u k la rın 10 p e rse n til v e altın d a o lm a y ü z d e le ri b a b a n ın ö ğ re n im düzeyi y ü k s e ld ik ç e a z a lm a k ta ( x 2: 13.235; p < 0.05), 90 persentil üzerind e o lm a y ü z d e le ri ise a rtm a k ta d ır (x 2: 19.247; p < 0.05).
B a b a n ın y ü k s e k o k u l m ez u n u o lm asın ın s a d ec e y a ş a göre boy persentili a ç ıs ın d a n değil, ay nı z a m a n d a y a ş a g ö re a ğ ırlık p e rs e n tili a ç ıs ın d a n da belirleyici o ldu ğ u bu a ra ş tırm a d a o rta y a çıkm ıştır.
Tablo 4: Araştırm aya Katılan Çocukların Yaşa Göre A ğırlık Persentillerinin Annenin Öğrenim Durumuna Göre D ağılım ı (İstanbul-1994).
Yaşa Göre Ağırlık Persentilleri
Baba Öğrenim 10 pers. 10 pers. Toplam
Durumu ve altı % üstü % % Okul bitirmemiş 6 40.0 9 60.0 15 100 İlkokul 40 35.7 72 64.3 112 100 Orta-Lise 31 29.8 73 70.2 104 100 Y üksekokul 6 10.3 52 89.7 58 100 TOPLAM 83 28.7 206 71.3 289 100 X 2: 13.235 p < 0.0 5 Yaşa Göre Ağuiık Persentilleri
Baba Öğrenim 90 pers. 90 pers. Toplam
Durumu ve altı % üstü % % Okul bitirmemiş 15 100 0 0 15 100 ilkokul 105 93.8 7 6.2 112 100 Orta-Lise 98 94.2 6 5.8 104 100 Y üksekokul 48 82.8 10 17.2 58 100 TOPLAM 266 92.0 23 8.0 289 100
Tablo 5, araştırm a k apsam ın dak i çocukların yaşa göre boy persentille- rin iu o k u d u k la r ı ilk o k u lu n tü rü n e g ö re d a ğ ılım ın ı g ö ste rm e k te d ir. 10 persentil ve altında olan çocukların yüzdesi devlet ilkokulunda % 11.7 iken, özel ilkokulda 10 persentil ve altında çocuk bulun am am ıştır (Fislıer kesin k i-k are testine göre p < 0.001). Buna karşın özel ilkokulda yaşa göre boy persentili a çısınd an 90 persentil üzerinde çocuk b ulunm a y üzdesi (25.00), d e v le t ilkokulundan (9.3) istatistiksel olarak anlam lı düzeyde fazladır ( x 2:
11.082; p < 0.001).
Tablo 5: A raştırm aya Katılan Çocukların Yaşa Göre Boy Persentillerinin Okudukları İlkokullara Göre Dağılımı (İstaııbııl-1994).
Yaşa Göre Boy Persentiller i
İlkokul 10 pers. 10 pers. Toplam
türü ve altı % üstü % %
Devlet 24 11.7 181 88.3 205 100
Özel 0 0 84 100 84 100
TOPLAM 24 8.3 265 91.7 289 100
Fisher Kesin Ki Kare p < 0. 001 Yaşa Göre Boy Persentilleri
İlkokul 90 pers. 90 pers. Toplam
türü ve altı % üstü % %
Devlet 186 90.7 19 9.3 205 100
Özel 63 75.0 21 25.0 84 100
TOPLAM 249 86.2 40 13.8 289 100
X2: 11.082 p <0.001
A ra ş tırm a y a katılan ö ğ ren c ile rin y a ş a göre ağırlık p e rs e n tille rin in o kudukları ilkokulun türüne göre dağılımı Tablo 6'da sunulm uştur. Yaşa göre ağırlık persentilleri y ö n ü n d e n de ilkokul türüne göre karşılaştırm a yap ıldığ ın da yaşa göre boy persentilleri için saptanan benzer istatistiksel anlamlı sonuçları bulunmuşUır. 10 persentil ve altındaki ço c u k y ü zd e si devlet ilkokulunda 38.0, özel ilkokulda 6.0 ( x 2: 28.437; p < 0.0001); 90 persentil üzerindeki çocuk yüzdesi devlet ilkokulunda 4.9, özel ilkokulda ise 15.5 o larak saptanm ıştır ( x 2: 7.747; p < 0.05).
Tablo 6: Araştırmaya Katılan Çocukların Yaşa Göre Ağırlık Persentillerinin Okudukları İlkokullara Göre Dağılımı (İstanbııl-1994).
Yaşa Göre Ağırlık Persentilleri
İlkokul 10 pers. 10 pers. Toplam
türü ve altı % üstü % %
Devlet 78 38.0 127 62.0 205 100
Özel 5 6.0 79 94.0 84 100
TOPLAM 83 28.7 206 71.3 289 100
X 2: 28.437 p <0.001 Yaşa Göre Ağırlık Persentilleri
İlkokul 90 pers. 90 pers. Toplam
türü ve altı % üstü % %
Devlet 195 95.1 10 4.9 205 100
Özel 71 84.5 13 15.5 84 100
TOPLAM 266 92.0 23 8.0 289 100
X 2: 7.747 p < 0.05
Y aşa göre b o y p e rs e n tille rin in a ile d eki ç o c u k sayısına g ö re d ağılım ı in ce le n d iğ in d e ç o c u k la rın g e re k 10 persentil v e altın da o lm a ( x 2: 3.2 52 ; p > 0.05), g e re k se 90 p ersentil ü z e rin d e o lm a d u ru m u a ç ısın d an ( x 2: 6 .00 8 ; p > 0 .0 5 ) istatistiksel o lara k a nlam lı fark saptanm am ıştır.
Y in e y a ş a g ö re ağırlık p e rs e n tille rin in ailedeki ç o c u k sa y ısın a göre d a ğ ılım ı in c e le n d iğ in d e 10 p ersentil altın d a o lm a ( x 2: 8.765; p > 0 .0 5 ) ve 90 persentil üzerinde olm a durum u y ö n ü n d e n (x2: 8.559; p > 0.05) istatistiksel o la ra k a n la m lı bir fark bu lu n m a m ıştır.
T A R T IŞ M A
İstanbul ili Ü s k ü d a r ilç e sin d e biri d e v le te ait diğeri özel iki ilkokulun 1 4 l'i erkek, 14 9 ’u kız o lm a k ü z e re to p la m 2 89 ö ğ re n c is in d e y a p ıla n bu k esitsel a ra ş tırm a d a , a ra ş tırm a k a p s a m ın d a k i ç o c u k la rın y a ş a gö re b oy ve y a ş a gö re ağ ırlık p e rs e n tille rin in a ile le rin ç o c u k sa y ısın a gö re d a ğ ılım ın d a g e re k 10 p e rs e n til v e a ltın d a o l m a g e re k s e 9 0 p e rs e n til ü z e rin d e o lm a
aç ısın d an istatistiksel anlam lı bir fark bulu nm am ıştır. A iled e k i ç o c u k sayısının büyüme gelişme üzerine etkileri konusu tartışmalıdır. A ilede çocuk sayısındaki artışın büyüm e gelişmeyi olum suz etkilediğini ifade edenler olduğu gibi (10), a ra ş tırm a m ız d a k in e b e n z er şekild e ö nem li bir etkisi olmadığını belirten araştırm alar da vardır (3,11).
Araştırm aya katılan çocukların gerek yaşa göre boy gerekse yaşa göre ağırlık perseııtillerinin 10 persentil ve altında o lm a y ü z d e s i anne ve babanın ö ğ r e n i m d ü z e y i y ü k s e ld i k ç e ista tis tik s e l o la r a k a n la m lı b ir ş e k ild e azalmaktadır. Buna karşın çocuğun yaşa göre boy ve ağırlık persentillerinin a nnen in öğrenim durum una göre dağılımı incelendiğinde çocukların 90 persentil üzerinde olma yüzdesi açısından istatistiksel olarak anlam lı fark bulunm azken babanın öğrenim durum una göre dağılım ında anlam lı fark bulunmuştur. Babanın öğrenim düzeyi yükseldikçe cocuklarm 90 persentil üzerinde olm a yüzdesi artmaktadır. Bu sonuç toplum um uzda, aile içinde çocuk sağlığına ilişkin konularda annenin sorumlu görülm esi anlayışıyla çelişmektedir. Burada babanın öğrenim durum unun özellikle çocuğun daha iyi gelişm esine neden daha çok etkili olduğu düşünüldüğünde birkaç açıdan değerlendirm e yapılabilir. Bu sonuç, babanın öğrenim düzeyi yükseldikçe iyi gelir getiren bir işte çalışması, iyi öğrenim görmüş babanın çocuğunun sağlığıyla daha çok ilgilenmesi ve daha duyarlı olması şeklinde açıklanabilir. Aynı zam anda babanın toplum um uzda aile içinde otorite olarak görülm esi dolayısıyla yüksek öğrenim görm üş bir babanın eşi ilkokul m ezunu bile olsa onu etkileme, yön len d irm e ve bilinçlendirm e şansı her zam an vardır. Bu d u ru m u n da ço cuğun sağlığı, büyüm e ve gelişmesi üzerine olumlu yansım ası beklenebilir.
Babanın öğrenim durum unun çocuk büyüm e gelişmesine farklı etkisine dair benzer sonuçlar başka araştırm alarda da saptanm ıştır (3, 12). Ç ocuğun büyüm e ve gelişmesi üzerine anne ve babanın öğrenim düzeyi yüksekliğinin istatistiksel olarak anlamlı düzeyde etkisinin birçok araştırma so n ucun da da saptandığını görmekteyiz (3,10,12-14).
B una karşın N atal'de yapılan bir araştırm ada ise anne ve baba öğrenim d u r u m u n u n çocuk büyüm e ve gelişmesini etkileyen anlamlı değişkenler olm adığı belirtilmiştir (11).
A ra ş tırm a y a k a tıla n ç o c u k la rın o k u d u k la rı ilkokulun tü rü n e g ö re dağılım ı yaşa göre boy ve yaşa göre ağırlık yönünden incelendiğinde hem 10 persentil ve altında olm a hem de 90 persentil üzerinde olm a açısından
ista tistik sel o la ra k a nlam lı bulun m u ştur. Ö zel ilk o k u ld a 10 p ersen til ve a ltında ç o cuk b ulu n m a yüzdesi devlet ilkokulundan çok çok az bulunmuştur. A ynı şekild e 90 persentil ü ze rin d ek i ç o c u k y üz d e si de b e kle ndiği gibi dah a y ü k s e k çıkmıştır.
Ç o c u ğ u n o k u d u ğ u i l k o k u l u n t ü r ü n ü n a i l e n i n s o s y o e k o n o m i k d u r u m u n u n b i r g ö s t e r g e s i o l d u ğ u d ü ş ü n ü l ü r s e , ö z e l o k u l d a o k u y a n ç o c u k la r ı n d a h a y ü k s e k g e lirli a ile le rin ç o c u k la rı o lm a sı n e d e n iy le bu s o n u ç la rı o lağ a n o la ra k yo ru m la y ab iliriz . D e ğişik y a ş g ru p la rın d a ç o c u k la r ü z e rin d e y a p ıla n ba z ı a ra ş t ır m a l a r d a da b e n z e r s o n u ç la r ı b u l u n m u ş t u r ( 3 ,1 0 ,1 2 ,1 5 -1 8 ). B u n la rd a n b irisin d e (18) gelir düzeyi d ü ş ü k k e s im le rd e y a ş a g ö re b o y p e rse n tili y ö n ü n d e n 10 ve altın d a o lm a y ü z d e siııin gelir d u ru m u iyi k e s im le re g ö re n e re d e y s e iki kat fazla o ld uğ u b e lirtiliy o r (5/9), aynı d u ru m için bizim araştırm am ızdaki y üzdelerse özel ilkokul için 0, devlet ilkokulu için 11.7 olarak saptanm ıştır.
A n c a k buna karşın ailenin gelir d u ru m u n u n , ç o c u ğ u n b ü y ü m e gelişm esi üzerine a n la m lı bir etkisi o lm a d ığ ı N a ta l'd e y a p ılm ış o lan bir a ra ş tır m a d a belirtilm iştir (11).
S on uç ları itibarıyla B re z ily a'd a 12-35 a ylık ç o c u k la rd a y a p ılm ış bir a ra ş tırm a ile o k u l çağı ç o c u k la rın d a y a p tığ ım ız bu a ra ş tırm a n ın n e re d e y s e b e n z e r olm a sı d a dik kati ç e k m e k te d ir (3).
S O N U Ç V E Ö N E R İL E R
Bu a r a ş tn m a n ın so nuçlarına göre babanın öğrenim d u rum un un , ço cu ğ un b ü y ü m e g e liş m e s in d e a n n e n in ö ğ r e n im d u r u m u n d a n d a h a ç o k belirleyici o ld u ğ u o rta y a çıkm ıştır..
A n n e n i n ö ğ r e n i m d u r u m u , 10 p e rs e n til ve a lt ın d a o l m a a ç ıs ı n d a n istatistiksel o la r a k a n la m lı f a rk a n e d e n o lu rk e n , b a b a n ın ö ğ re n im d u ru m u g e re k 10 p e rs e n til ve a ltın d a o lm a g e re k s e 90 p e rs e n til ü z e rin d e o lm a a ç ı s ı n d a n i s t a t i s t i k s e l o l a r a k a n la m lı f a r k l a r y a r a t m a k t a d ı r . B a b a n ı n , y ü k s e k o k u l m e z u n u o lm a s ın ın h e m y a ş a g öre b oy hem de y a ş a göre a ğ ırlık p e rs e n tille ri a ç ıs ın d a n bu a n la m lı farkları y a ra ttığ ı o rta y a çıkm ıştır.
A yrıca d e v le t ilk o k u lu n d a o k u m a k ta o la n ö ğ r e n c ile r g e re k y a ş a gö re boy g erek se y a ş a g ö re ağırlık persentilleri a çısın dan özel ilkokulda o k u m ak ta o l a n a k r a n l a r ı n d a n i s t a t i s t i k s e l o l a r a k a n l a m l ı d ü z e y d e d a h a g e r i d e
b u l u n m a k t a d ı r l a r . Bıı da s o s y o e k o n o m i k d u r u m u n b ü y ü m e g e liş m e ü z e rin d e k i y a n s ım a sı olarak kabul edilebilir. Bu sonuçlar ışığında;
B a b a n ın ö ğ ren im d uru m u n u n , ço cu ğu n büyüm e ve gelişmesi üzerine farklı etkisini ve bu etki içinde başka faktörlerin payım ortaya koyacak ileri a ra ş tır m a la r planlanabilir.
Sağlık eğitim i p lanlam ası a şam asın d a h e d e f grubu saptarken özellikle orta m d ak i tüm üyeleri kapsam a kuralı atlanm adan babalar da gruba dalıil e d ilm elidir. A ile bir bütün olduğuna göre bütün olarak eğitilmelidir, sadece a n n e le re y ö n e lik eğ itim in verimi de annenin tek başına hayata geçirebildiği o r a n d a o la c a k tır. T o p lu m lu n u z d a k i kadın p otansiy e l g ü c ü n ü n y a ş a m a g e ç m e s i ö n ü n d e k i e ngellerin yo k ed ilm esi için ciddi ve samimi çabalar gerekm ek tedir.
A ilelerin s o s y o ek o nom ik durum larının düzeltilmesi ve sağlıklı olma ha k la rın ı k u llan abilm eleri için ulusal sağlık, eğitim ve ekonomi politikaları g ö z d e n geçirilm elidir.
A B S T R A C T
C O M P A R IS O N O F T H E G R O W T H A N D D E V E L O P M E N T O F S C H O O L C H IL D R E N A T T E N D IN G TO PRIVATE A N D A
G O V E R N M E N T E L E M E N T A R Y S C H O O L
Ç etin , A .K ., K aravu ş, M ., M ega, E., Ş ahin, M ., K u tan iş, R., İşeri, M ., B ayram gü rler, B.
In this cross-sectional study the weight for age and height for age indi ces o f 289 children (141 boys and 148 girls) o f a private and a governm ent e le m e n ta ry school in Ü sküdar were com pared. The percentage o f children b elow the 10 th percentile as far as the height for age index w as c oncerned w as 11.7% in the governm ent school and there were no children below this percen tile in the private school (Fisher's c h i-square test, p<0.001).
T h e differences betw een the children being a bove the 90 th percentile as far as the height for age index was c oncerned w ere found to be statisti cally significant between the two schools.
T h e w e ig h t for a ge p ercen tiles b e in g both b e lo w th e 10th p e rc e n tile and a b o v e the 90 th p e rc e n tile w e re all fo u n d to be s ta tistic a lly sig n ific a n t w h e n th ese tw o s c h o o ls w e r e c o m p ared .
T h e w e ig h t f o r a g e and h e ig h t fo r age indices w e r e fo und to be n ot s ig n ific a n tly as far as th e n u m b e r o f c h ild ren in the fam ily w e re c o n c e rn e d .
A s th e m o th e r's e d u c atio n a l level increased the n u m b e r o f c h ild re n b e lo w the 10th pe rc e n tiles d e creased, the d iffe re n c es b e in g sta tistic a lly sig n ificant. T h is a p p e a re d to be also sig n ific a n t as fa r as the fath e r's e d u c a tional level w as c o n c ern e d . T h e n u m b e r o f c h ild re n a b o v e the 90th p e r c e n tiles a p p e a re d to be statistically sig n ific a n t a c c o r d in g to the fath e r's e d u c a tio n a l level.
K A Y N A K L A R
1. Peterson KB. Chen LC. Defining undernutrition for public health purposes in the United States, J Nutr. 31: 120:933-42, 1990.
2. WHO working group. Use and interpretation o f anthropometric indicators o f nutritional status, Bulletion o f WHO, 64(6): 929-41, 1986.
3. Victoria CG. Risk factors for malnutrition in Brasilian children: The role o f social and environmental variables, Bulletin o f WHO, 64(2): 299-309, 1986. 4. Kielman AA, Colin Me Cord. Weight for age an index o f risk o f death in chil
dren, The Lancet, 1247-50, 1978.
5. Keller W. Prevalence o f Protein Energy Malnutrition, World Health Statistics Quarterly, 36:129-67, 1983.
6. A Health and Nutrition Atlas. Food for Fought, World Health, 2-31, 1988. 7. Anon. How to weight and measure ehilden, United Nations Department o f Tech
nical Co-operation for Development and Statistical Office, New York 1986. 8. WHO. Measuring change in nutritional status, WHO. Geneva, 27-28, 1983. 9. WHO. WHO Normalized NCHS/CDC, Anthropometric Reference Population,
Handbook 1987.
10. Ezmeci T. Ekonomik durumun, anne öğrenim durumunun, ailedeki kişi sayısının malnütrisyonla ilişkisi, 3. Halk Sağlığı Kongresi, H.Ü.T.F. Halk Sağlığı Ana Bilimdalı, 1992.
11. Bazarus TB. Hons BK. Protein energy malnutrition and associated variables among Indian pre-school children in a selected area o f Natal, SA MEDIESE TYDSKRIF DEEP, 65: 381-84, 1984.
12. Ayatollahi SM. Identification o f factors associated with the growth o f school children in southern Iran. J Trop Pediatr. 39(2): 111-3, 1993.
13. Powel CA. Gregor G S. The ecology o f nutritional status and development in young children in Kingston, Jamaica 1-3. Am J ClinNutr, 41: 1322-31, 1985. H .U pad hy ay SK. Sarah A. Agarwal DK. Singh MP. Agarwal KN. Growth and
behavior development in rural infants in relation to malnutrition and environment. Indian Pediatr. 29(5): 595-606, 1992.
15. Wright SM. Green A. Tomlinson AL. MacFarlane JA. A comparison o f height, weight and head circumference o f primary school children living in deprived and nondeprived circumtances. Early Hum Dev. 31(2): 157-62, 1992.
16. Rahman M. Roy SK. Ali M. Mitra AK. Alam AN. Akbar MS. Maternal nutri tional status as a determinant of child health. J Trop Pediatr. 39(2): 86-8, 1993. 17. Grocnew'old WG. Tilahun M. Anthropometric indicators o f nutritional status,
sociocconomic factors and mortality in hospitalized children in Addis Ababa. J Biosoc Sci, 22:373-79, 1990.
18. Sherry B. Springer DA. Connel FA. Garrett SM. Short, thin or obese? Compar ing growth indexes o f children from high and low-powerly areas, J Am Diet Assoc. 92(9): 1092-5, 1992.
