Özet
o¤u Karadeniz Bölgesinde iklim, bitki örtüsü, yak›n çevrede bulunan malzeme ve yap›m tekniklerinin biçimlendirildi¤i vernaküler mimaride gerek konutlarda gerekse ibadet ya da e¤itim yap›lar›nda ahflap yap› gelene¤inin çok güzel örneklerini görmek mümkündür. Yerlerini birer birer betonarme camilere b›rakan, ya da kaderlerine terk edilen bu yöresel ahflap cami ve yak›n›ndaki binalar›n say›lar› gittikçe azalmaktad›r. Bu ba¤lamda kalan eserlerin belgelenerek literatüre kazand›r›lmas›, do¤ru koruma ve restorasyon uygulamalar›yla eserlerin hem malzeme, hem teknik hem de mimari özellikleri ba¤lam›nda yaflat›larak gelecek kuflaklara aktar›lmas› önemlidir.
Bu sebeple makalede Do¤u Karadeniz Bölgesinin k›rsal mimarisinde önemli yeri olan ahflap cami ve medreselerden Dernekpazar› Taflç›lar Köyü Cami ve Medresesinin mimari ve süsleme özelliklerinin tan›t›lmas› ve bu eserlerin restorasyonunda kullan›lan teknik ve detaylar›n tart›fl›larak bundan sonraki uygulamalarda daha do¤ru tekniklerin gelifltirilmesine zemin haz›rlanmas› amaçlanmak-tad›r..
Çal›flma genel olarak üç bölümden oluflmaktad›r. ‹lk bölümde Trabzon ili, Dernekpazar› ilçesi, Taflç›lar Köyü Cami ve Medresesi mimari ve süsleme özellikleri bak›m›ndan tan›t›lmakta, ikinci bölümde ise cami ve medresenin restorasyonu kapsam›nda gerçeklefltirilen imalatlar restorasyon teknikleri aç›s›ndan s›n›fland›r›larak aç›klanmaktad›r. Son bölümde ise restorasyon kapsam›nda yap›lan uygulamalar›n restorasyon teknikleri ba¤lam›nda de¤erlendirmesi yap›larak sonuçlar ele al›nmaktad›r.
Anahtar Kelimeler: Restorasyon, Restorasyon Teknikleri,Ahflap Cami,Dernekpazar› Taflç›lar Köyü Cami ve Medresesi,
Yrd. Doç. Dr. Tülay ZORLU KTU Mimarl›k Fak. TRABZON
Girifl
Do¤u Karadeniz Bölgesinin halk mimarisinde konutlar›n yan› s›ra ahflap camiler, medreseler de kendine özgü mimari tarz, malzeme, yap›m tekni¤i ve süsleme özellikleriyle önemli yer tutarlar. Bölgede medreselerin bazen Taflç›lar köyünde oldu¤u gibi cami yak›n›nda ayr› bir bina olarak infla edildi¤ini, bazen de cami yap›s› içinde yer ald›¤›n› görürüz.
Do¤u Karadeniz Bölgesinde iklim, bitki örtüsü, yak›n çevrede bulunan malzeme olanaklar›n›n ve yap›m tekniklerinin biçimlendirildi¤i vernaküler mimaride gerek konutlarda gerekse ibadet ya da e¤itim yap›lar›nda ahflap yap› gelene¤inin çok güzel örneklerini görmek mümkündür.
Yerlerini birer birer betonarme camilere b›rakan, ya da kaderlerine terk edilen bu yöresel ahflap cami ve yak›n›ndaki binalar›n say›lar› gittikçe azalmaktad›r. Bölgenin tarihi, kültürel, mimari miras›n›n çok önemli ö¤elerinden olan bu yap›lar›n yaflat›larak gelece¤e iletilmesi kültürel süreklilik ba¤lam›nda da büyük önem tafl›maktad›r.
Bu makalede Trabzon ili, Dernekpazar› ilçesi, Taflç›lar Köyü Cami ve Medresesinin genel olarak mimari ve süsleme özelliklerine de¤inildikten sonra bu yap›lar›n restorasyonu s›ras›nda gerçeklefltirilen imalatlar›n restorasyon teknikleri ba¤lam›nda de¤erlendirmesi yap›lacakt›r.
TAfiÇILAR KÖYÜ CAM‹‹ VE MEDRESES‹
CAM‹
Taflç›lar cami Trabzon’un, Dernekpazar› ilçesinde, düzlük bir alanda yer al›r. Cami, kuzey bat› köflesindeki medrese binas› ve güneyindeki hazire ile bulundu¤u alan› kuzey ve do¤udan çevreler (fiekil1).
Plan Özellikleri: Cami, 9,90m x 14,00m boyutlar›nda, do¤u-bat› do¤rultusunda uzanan dikdörtgen planl›d›r. Caminin son cemaat mahalli yoktur. Cami girifli bat› cephesinde olup kap›n›n sa¤›nda yer alan kitabesinde (Resim 1) H1219 (M1804) tarihi yer almaktad›r. Kim taraf›ndan yapt›r›ld›¤› ya da ustas›n›n kim oldu¤una bilinmemektedir. Caminin kuzeydo¤u köflesinde orijinal minaresi bulunmaktad›r.
Sekil 1. Vaziyet plan›
Dikdörtgen planl› camide mahfil “ L” fleklinde olup kuzey ve bat› cephelerine yaslanm›flt›r. Mahfil altta dairesel kesitli alt› ahflap sütun ile tafl›nmaktad›r. Üstte mahfil kat›nda da 14 ahflap sütun yer almaktad›r. Sütunlar›n kaide ve bafll›k k›s›mlar› el oymalar› ile süslüdür (Resim 2). Kuzey cephede iç mekâna ç›k›nt› yapan ve döflemesi bir basamak yükseltilmifl müezzin mahfili bulunur. Müezzin mahfili yedi yatay banta ayr›lm›fl ve bu bantlar bal›ks›rt› motifi ile ifllenmifltir. Harimi örten tavan
düz ahflap tavan olup iki ahflap sütun ile desteklenmektedir. Ortada oymal› tavan göbe¤i bulunmaktad›r.
Cami yöredeki di¤er camilerde oldu¤u gibi genifl saçakl›, dört yüzeyli k›rma çat› ile örtülmüfltür Vak›flar Genel Müdürlü¤ünce 2006 y›l›nda yapt›r›lan onar›m s›ras›nda çat›daki kurflun kaplama de¤ifltirilerek Klasik tip renkli kiremit ile kaplanm›flt›r.
fiekil 2: Zemin Kat Plan›
Mahfil Kat Plan›
Cephe Özellikleri: Cami duvarlar› mahfil kat› hizas›na kadar kesme tafl, mahfil kat› ahflapt›r. Girifl cephesinde (bat› cephesi) tafl duvar›n bitip ahflab›n bafllad›¤› s›n›rda iki kademeli tafl kornifl ve onun üzerinde ahflap hat›llar görülür. Bu ahflap hat›llardan en alttakinde ahflap oyma, yatay ve düfley oval motifler vard›r. Ayr›ca girifl kap›s›n›n sa¤ üst köflesindeki dikme de ortada bal›ks›rt› iki yan›nda s›ral› rozet çiçek motifleriyle süslenmifltir (Resim 4-5).
Resim 3: Bo¤az geçme ahflap duvarlar
Resim 4: Caminin genel görünüflü
Yap›m Tekni¤i: Cami temeli ve mahfil hizas›na kadar duvarlar tafl›y›c› özellikte olup, kal›nl›¤› 85-88 cm’dir. Duvarlar kesme tafltan yap›lm›flt›r. Mahfil kat› beden duvarlar›ndaki ahflap kaplamalar üst bo¤az geçme tekni¤i ile yap›lm›flt›r (Resim 3). Harim k›sm›ndaki orijinal döfleme ahflap kiriflli döfleme iken onar›mda grobeton üzerine ahflap kadronlu döfleme yap›lm›flt›r. Mahfil kat› döflemesi de ahflap kiriflli döflemedir.
Caminin bat› cephesinde; giriflin sa¤›nda iki, mahfil kat›nda üç, güney cephede altta üç, mahfil kat›nda dört, do¤u cephesinde; alt katta bir, mahfil kat›n da iki, kuzey cephesinde ise; iki adet olmak üzere toplam onyedi adet penceresi bulunmaktad›r. Pencereler d›fltan dikdörtgen formlu ve sövelidir. Mahfil kat›ndakiler ahflap, alt kattakiler tafl sövelidir. Alt s›rada güney cephede iki ve kuzey cephede bir pencerenin tafl sövelerinde süsleme mevcuttur.
‹ç Mekân ve Süsleme: D›flar›dan bak›ld›¤›nda son derece sade ve mütevaz› görünümlü camide iç mekân yörede yer alan birçok camide oldu¤u gibi ahflap oymalar ile bezenmifltir. ‹ç mekânda süslemelerin yer ald›¤› ana bölümler;
Mihrap Minber Vaiz kürsüsü Tavan göbe¤i
Mahfil balkonun korkuluklar› ve sütunlar›d›r. Mihrap: Mihrap düzgün kesme tafltan yap›lm›flt›r. 6 kademeli niflini çevreleyen bordürler geometrik zencerek ve uzay›p giden “S” motifleri ile süslenmifl olup nifllerde ise alttan yukar›ya do¤ru geometrik motifler, dikdörtgen panolarda vazoda çiçek, selvi a¤ac›, hayat a¤ac›, rozet çiçek motiflerine yer verilmifltir (Sümerkan, Okman, 2000 s:31), (Demir, 2004)
Resim 6: Mihrap Resim 5: Cepheden süsleme detaylar›
Minber: Minber tümüyle ahflap iflçiliklidir. Her iki aynal›¤› de¤iflik flekilde ifllenmifl geometrik ve bitkisel bezemelidir. Sol aynal›¤› kare fleklinde panolara ayr›larak içleri iç içe yerlefltirilmifl diyagonal kare çerçeveler ve rozet çiçekleriyle süslüdür. Minberin sa¤ aynal›¤› ise yine kare fleklinde panolara ayr›larak içleri oyma fleklinde yap›lm›fl rozet çiçekleri ve ince kanallar ile süslüdür.
fiekil 3: Mihrap
fiekil 4: Minber
Resim 7: Vaiz kürsüsü fiekil 5: Vaiz kürsüsü
Minberin kap› çevresinde iki s›ra süsleme yer al›r. D›fltaki bantta uzay›p giden “S” kabartmalar, içteki bantta da üçgen motifli süslemeler yap›lm›flt›r. ‹ki kanatl› minber kap›s› altta sekiz s›ra, vaiz kürsüsünde oldu¤u gibi sekizgen motifler içinde rozet çiçekleri, üstte sekiz s›ra minberin sol yan›ndakine benzer, kare panolar içinde diyagonal çerçeve kabartmalar›yla süslenmifltir. Söveleri ince geometrik
ifllemeli olup üst k›s›mda yuvarlak bir kemerle son bulur. Taç k›sm›nda ise geometrik motifli kafes uygulamas› görülür.
Vaiz Kürsüsü: ‹ç mekânda güneydo¤u köflede yer alan ahflap vaiz kürsüsü de süsleme bak›m›ndan çok zengindir. Kürsünün yan yüzeyleri tümüyle sekizgen geometrik motiflerin içine yerlefltirilmifl rozet çiçek kabartmalar› ile bezenmifltir.
Ahflap camilerde süslemenin en yo¤un oldu¤u yap› elemanlar›ndan biri de girifl kap›lar›d›r. Genelde çift kanatl› olan ahflap girifl kap›lar› birçok camide el oymas› de¤iflik motifler ile süslenmifltir. Taflç›lar Köyü Cami’nin kap›s› da ahflap el oymas› kap›lar›n güzel örneklerinden biridir.
Girifl Kap›s›: Kap› söveleri ve kanatlar›
tümüyle ahflaptan yap›lm›flt›r. Söveler içe do¤ru kademelendirilmifl dört s›ra bordürden oluflur. En d›flta rozet çiçekli bir bordür, onun yan›nda iki s›ra üçgen motifleri ifllenmifl bir bordür ve iç kenarda ise uzay›p giden “S” flekilleriyle bezenmifl bordürlerdir. Kap› kanatlar›, geometrik sekizgen motifler içinde ve çevresinde rozet çiçek motifleriyle süslenmifltir. Tavan Göbe¤i: ‹çmekân› örten düz ahflap tavan›n ortas›nda tavan›n içine kademeli olarak giren göbek k›sm› oturtulmufltur. Bu göbek k›sm› iç içe diyagonal flekilde yerlefltirilmifl geometrik desenli üç kareden oluflur (Sümerkan, Okman, 2000, s:32).
MEDRESE B‹NASI
Medrese, caminin yer ald›¤› avlunun kuzeyinde yer almakta olup dikdörtgen planl›, iki katl› bir yap›d›r. Zemin kat moloz tafl duvarl› olup duvar
kal›nl›¤› kuzey duvar›nda 85-89 cm, do¤u ve bat› cephelerinde 62-70cm dir.
Zemin katta kuzeybat› köflede abdest alma yeri vard›r. Restorasyonda bu bölüm yenilenmifl ve ortadaki aç›k alan ahflap elemanlar ile bölünerek kapal› bir mekân oluflturulmufltur.
Üst kata d›flar›dan ahflap bir merdivenle ulafl›l›r. Ortada aç›k bir sofa sofan›n iki yan›nda iki oda ve ortada biri ocakl› di¤eri kuzeydo¤udaki odadan da geçilen iki küçük oda yer al›r. Kuzeydo¤uya bakan odada bir ocak ve onun iki yan›nda dolaplar vard›r. Duvarlar gözdolma tekni¤i ile yap›lm›flt›r. Kuzeybat› köflede yer alan oda güneye ve bat›ya bakan ikifler pencere ile ayd›nlan›rken, kuzeydo¤u köflede yer alan odan›n güneye bakan iki penceresi vard›r.
‹ç mekân sade olup sadece sofaya aç›lan küçük odan›n kap›s› ahflap oymalar ile süslenmifltir.
fiekil 10: Medrese binas›
fiekil 6: Zemin Kat Plan› Üst Kat Plan› Resim 9: Girifl Kap›s›
Medresenin tek kanatl›, kemerli ahflap kap›s› da ahflap el oymalar› ile süslenmifltir. Kap› kanad›n›n alt bölümü büyük bir dikdörtgen pano içinde örgü kabartmalarla, üstte kemerli bölümde ise yine örgü motifli bir bant ile çevrelenmifl ortada vazoda çiçek ve iki yanda mühr-i Süleyman motifleri ile bezenmifltir.
CAM‹ RESTORASYONU
Eski eserlerin korunmas›nda temel hedef bu eserlerin sürekli periyodik bak›mlar›n›n yap›larak büyük restorasyon müdahalelerine gerek kalmadan korunmas›n› sa¤lamakt›r. Ancak çeflitli nedenlerle
ciddi bozulma ve y›k›mlar›n gerçekleflti¤i durumlar-da eserin restorasyonu gündeme gelmektedir. Yap›n›n mevcut durumu, tarihi geçmifli vb. birçok etken yap›lacak müdahale türlerini belirlemektedir. Tarihi yap›lar›n restorasyonu kapsam›nda yap›lan müdahaleler çok çeflitli olmakla birlikte bunlar genel olarak alt› grupta toplanmaktad›r.
Sa¤lamlaflt›rma, Bütünleme, Yenileme,
Yeniden yapma (Rekonstrüksiyon), Temizleme,
Tafl›ma, tekniklerinden yararlan›l›r. Bir an›t›n
Resim 11: Medrese girifl kap›s›
restorasyonu için yukar›da s›ralanan tekniklerden birkaç› bir arada uygulan›r (Ahunbay, 1996 s:90), (Kuban, 2000 s:116), (Olgun, 1992)
Bu çal›flmada ele al›nan Trabzon ili, Dernekpazar› Taflç›lar köyü camii ve müfltemilat›n›n onar›m›nda kullan›lan teknikler genel olarak sa¤lamlaflt›rma, yenileme ve temizleme olmak üzere üç ana grupta toplanabilir (Tablo 1).
1.Sa¤lamlaflt›rma
Ahflap cami onar›mlar›nda sa¤lamlaflt›rma bafll›¤› alt›nda yap›lan imalatlar genel anlamda iki grupta toplan›r. Birincisi ahflap malzemenin ve ahflap tafl›y›c› sistemin sa¤lamlaflt›r›lmas› di¤eri tafl malzemenin sa¤lamlaflt›r›lmas›.
Ahflap iskeletli yap›lar›n onar›m›nda ilkönce tafl›y›c› sistem ve ba¤lant› noktalar›n›n sa¤lam olup olmad›¤› araflt›r›lmal›d›r. De¤iflmesi ya da takviye edilmesi gereken elemanlar tespit edildikten sonra yap›lacak müdahale belirlenmelidir.
Do¤u Karadeniz Bölgesinin ahflap yap›lar›nda bodrum ve zemin katlarda yer alan tafl duvarlar hem ahflap elemanlar› nemden korur, hem de tafl›y›c› özellikleri vard›r. Genellikle moloz bazen yonu tafl›ndan yap›lm›fl olan bu duvarlardaki tafllar zaman içinde su ve hava gibi çevresel faktörler, bitki kökleri vb sebeplerle zarar görmektedir. Tafl duvar
dokusunda zarar görmüfl bölümlerde çürütme yap›larak bozulan tafllar yerinden al›n›r ve mevcut tafl doku ile uyumlu yeni tafl yerine konur.
2.Yenileme
Tarihi ahflap yap›lar genellikle sert ve uzun ömürlü ahflaplardan yap›lm›fl olmalar›na karfl›n zaman içinde nem vb çevresel faktörler ya da hatal› kullan›m s›ras›nda ortaya ç›kan etkenler sebebiyle çürümekte veya farkl› deformasyonlara u¤ramaktad›r. Yap›da gerek tafl›y›c› gerek kaplama malzemesi olarak kullan›lm›fl ve bu tip bozulmalara u¤ram›fl elemanlar onar›m s›ras›nda yenilenmektedir. Yenileme s›ras›nda kullan›lan malzemenin do¤ru seçimi de önemli bir konudur. Ahflap yap› onar›mlar›nda kullan›lacak ahflap malzeme imalattan önce kuru ya da ortam rutubetinde saklanmal›d›r. Aksi takdirde ahflab›n çal›flmas› sonucu oluflan boyutsal de¤iflimler de yan yana gelmifl parçalar aras›nda boflluklara, yap› elemanlar›n›n flekil de¤ifltirmesi gibi kusurlara neden olur. (URL.1), (Günay,2007s:19-22) Ahflap malzemenin sa¤lamlaflt›r›lmas› s›ras›nda yap›lacak di¤er bir uygulama ahflap malzemenin emprenye edilerek böcek ve mantara karfl› korunmas›d›r. (URL1), (Günay, 2007 s:54-57)
3.Temizleme
Temizleme en genel anlam›yla an›tlar›n ve kentsel sitlerin bütünlü¤ü bozan, estetik de¤er tafl›mayan sonradan yap›lm›fl eklerden ar›nd›r›lmas›d›r. Restorasyon s›ras›nda tarihi yap›lara sonradan yap›lm›fl olan niteliksiz eklentiler onar›m s›ras›nda kald›r›lmakta ve gerek iç gerekse d›fl mekânda günümüz malzemeleri ile yap›lm›fl olan imalatlar sökülerek eserin asl›na uygun orijinal malzemelerden yenileri yap›lmaktad›r. Ayr›ca sonradan aç›lan ya da kapat›lan pencere ya da kap›lar da orijinal kullan›mlar›na dönüfltürülmektedir.
An›tlar›n restorasyonu s›ras›nda, iç ve d›fl mekânlarda çeflitli s›va, boya tabakalar› ile karfl›lafl›l›r. Tarihi binalar›n cephelerinin ve iç mekândaki mimari ö¤elerin temizli¤i, dikkatli yap›lmas› gereken bir ifllemdir; özensiz yap›ld›¤›nda yüzeye zarar verir, bozulmay› h›zland›r›r. Örne¤in tafl yüzeylerin temizli¤i için tel f›rça, z›mpara k⤛d› veya spiral gibi afl›nd›r›c›lar kullan›larak yüzeyler zedelenmektedir. Cephe ve iç mekândaki mimari ö¤elerin temizli¤inin hangi teknikle yap›lmas›n›n uygun oldu¤una karar verilebilmesi için önce cepheyi oluflturan malzemenin türü, kir tabakas›n›n niteli¤i,
yüzey bozulmalar› ve yap›n›n bulundu¤u ortam›n özellikleri incelenmelidir. Bu araflt›rmalar koruma kimyac›lar› taraf›ndan yürütülür. ‹stanbul’da Kültür ve Turizm Bakanl›¤›’na ba¤l› Konservasyon ve Restorasyon Merkez Laboratuar› uzmanlar› bu konuda bilimsel araflt›rma ve uygulamalar yapmaktad›rlar. Denetimsiz uygulamalarda, hem ilk taflç› ustas›n›n tafl› ifllerken yüzeyde b›rakt›¤› özgün izler, hem de tafl›n zamanla kazanm›fl oldu¤u patina yok edilmekte eseri atmosferik ortamda korumas›z b›rakmaktad›r. (URL.1), (Ahunbay,1996 s:100)
DERNEKPAZARI TAfiÇILAR KÖYÜ CAM‹ VE MEDRESESI RESTORASYONU KAPSAMINDA YAPILAN
MÜDAHALELER
Dernekpazar› Taflç›lar Cami onar›m›nda da ahflap çat› konstrüksiyonu elden geçirilerek özellikle çürüyen dikme, afl›k, mertek, kaplama tahtalar› gibi ahflap elemanlardan çürüyenler yenilenerek çat› örtüsü tümüyle de¤ifltirilmifltir. Onar›m öncesi çat›s› kurflun ile kapl› olan Dernekpazar› Taflç›lar köyü caminin çat› örtüsü de onar›mdan sonra kiremit ile de¤ifltirilmifltir (Resim 12).
Dernekpazar›-Taflç›lar köyü camiinde d›fl duvarlar›n üst bo¤az geçme ahflap kaplamalar› sökülerek orijinaline göre yenilenmifltir (fiekil 13-14).
Resim 12: Çat›n›n onar›larak kiremit ile kaplanmas›
Resim 14 Onar›m öncesi ve sonras› duvarlar
Resim 15: Medrese binas›n›n duvarlar›n›n onar›m›
Mevcut ahflap kiriflli döfleme sökülerek yerine beton yüzey üzerine kadronlu ahflap döfleme yap›lm›fl ve mahfil kat›n›n tavan ve döflemesinde de çürüyen kirifller yenilenerek döfleme onar›lm›flt›r t›r. (Resim 16)
Resim 16: Mahfil tavan ve döflemesinin onar›m-yenilenmesi
Resim 17: Pencere do¤ramalar›n›n yenilenmesi
Resim 18. Mihrapta itinal› ya¤l›boya raspas›
Camide ahflap pencere do¤ramalar› asl›na uygun olarak (pervazl› klasik ya da giyotin pencere olarak) yenilenmifltir.(Resim 17)
Dernekpazar›-Taflç›lar köyü camiinin ya¤l› boya ile boyanm›fl olan tafl mihrab› itinal› boya raspas› yap›larak temizlenmifl ve iç mekanda sonradan yap›lan lambri ve radyatörler sökülerek orijinal haline dönüfltürülmüfltür. Yine ayn› camide mahfil kat›na ç›kan sonradan betonarme yap›lan merdiven ahflap merdivene dönüfltürülerek yenilenmifltir (Resim 18-19).
Resim 21: Trabzon-Dernekpazar› Taflç›lar köyü camii onar›m öncesi ve sonras› Resim 19: ‹ç mekânda lambri ve kalorifer peteklerinin sökülmesi
Resim 20: Çevre düzenlemesinin yap›m›
Tarihi yap›lar yak›n çevreleriyle birlikte de¤er kazanmaktad›r. Bu amaçla onar›mlar s›ras›nda eserin çevre düzenlemesinin yap›lmas› ve bu kapsamda nem problemini çözmek ad›na drenaj çal›flmalar›n›n kusursuz bir flekilde tamamlanmas› da önemlidir. (Resim 20)
DE⁄ERLEND‹RME
Dernekpazar› Taflç›lar köyü cami ve medresesinin restorasyonunda genel olarak sa¤lamlaflt›rma, yenileme ve temizleme ana bafll›klar› alt›nda ele al›nan uygulamalarda; malzeme ve yap›m tekni¤inde ba¤lam›nda orijinal malzeme ve tekniklerin uygulanm›fl olmas›, medreseye sonradan yap›lan betonarme eklentinin kald›r›lmas›, caminin mahfil kat›na ç›kan betonarme merdivenin kald›r›larak orijinaline uygun olarak ahflap malzeme-den yap›lmas›, harim k›sm›ndaki lambri kaplamalar›n ve kalorifer peteklerinin sökülmesi, tafl mihrap, tafl söve ve kemerlerdeki boyalar›n temizlenmesi eserin orijinalinin korunmas›na katk› sa¤lamas› ba¤lam›nda olumlu müdahaleler olarak de¤erlendirilebilir.
Ayr›ca restorasyon s›ras›nda çat›lar›n yenilenmesi ve hem cami hem de medrese yap›lar›n›n çevresinde drenaj yap›lmas› ileriye yönelik olarak yap›lar›n ya¤mur ve zeminden gelecek neme karfl› korunmas›n› sa¤lamalar› ve bu sayede yap›lan müdahalelerin ömrünün uzamas›na katk› sa¤lamalar› aç›s›ndan önemlidir.
SONUÇ
Ahflap malzemenin en büyük düflman› nemdir. Çünkü nem ahflab› yumuflatarak zararl› organizma-lar›n oluflmas›na ortam haz›rlar. Nemli ortamlardaki ahflap malzemede bakteri, mantar oluflumuna ba¤l› çürümeler, renk de¤ifliklikleri vb. görülebilir. Bu yüzden ahflab› nemden korumak gerekir.
Do¤u Karadeniz Bölgesinin nemli iklimi ahflap malzemenin ve yap›n›n tahribat›na neden olabilmektedir. Bu yüzden yap›lar›n ya¤mur suyun-dan korunmas› ve zemin neminden etkilenmemesi için çat›lar›n sa¤lam olmas› ve zeminden gelecek neme karfl›n drenaj önleminin al›nmas› gerekir. Restorasyon s›ras›nda do¤ru malzeme seçimi ve do¤ru detayland›rma da çok önemlidir. Uygulama s›ras›ndaki iflçilik hatalar› da en aza indirilmelidir.
Do¤ru bir restorasyon, ön araflt›rmalardan laboratuar analizlerine kadar restorasyon e¤itimi alm›fl mimar, malzeme kimyac›s›, inflaat mühendisi, sanat tarihçisi, jeolog, biyolog gibi uzmanlar gurubunca yap›lmas› gereken, uzun zaman, bilimsel araflt›rma ve özveri gerektiren bir malzeme çal›flmas›
ile mümkündür (Tunçoku, 2004). Ahflap yap›lar›n korunmas› ve onar›m› için gerekli uygun a¤açlar›n sa¤lanabilmesi için yedek orman alanlar›n›n oluflturulmas› ve mevcut orman korular›n›n korunma-s› desteklenmelidir. (URL.2) Yang›n da ahflap malze-me için büyük bir tehlikedir. Bu sebeple yang›na sebebiyet verecek faktörlerin giderilmesi önemlidir.
Bu ba¤lamda bak›m ve onar›mlarda yukar›da s›ralanan tekniklerin do¤ru uygulanmas›, do¤ru malzeme seçimi ve yap›m tekniklerinde orijinaline sad›k kal›nmas› önemlidir. Tarihi ahflap yap›lar›n ve kültürel anlamlar›n›n korunmas› için sürekli izleme ve bak›m etkinli¤ini kapsayan tutarl› bir strateji izlenmesi gereklidir.
KAYNAKLAR
Ahunbay, Z.(1996). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon,Yap› Endüstri Merkezi Yay›nlar›.
Demir, N.(2004). Trabzon ve Yöresinde Ahflap Camiler, Hac› Bektafl Velî Araflt›rma Dergisi (Gazi Üniversitesi), Bahar 2004, Say›. 29, 168-188.
Günay, R. (2007). Geleneksel Ahflap Yap›lar Sorunlar› ve Çözüm Yollar›, Birsen Yay›nevi.
Kuban,D. (2000). Tarihi Çevre Koruman›n Mimarl›k Boyutu, YEM Yay›nlar›.
Olgun, N.(1992). ‹stanbul Befliktafl fieyh Zafir Türbesi, Kitapl›¤› Ve Çeflmesi Restorasyonu, X.Vak›f Haftas› Kitab›, Ankara, 333-335.
Sümerkan, M.R., Okman, ‹. (2000). Kültür Varl›klar›yla Trabzon, Cilt 1, T.C. Trabzon Valili¤i Kültür Müdürlü¤ü Yay›nlar›: 10.
Tuncoku S. S. (2004). Günümüzde Koruma/ Restorasyon Ç›kmaz› – Problems of Conservation/ Restoration Today, Mimarl›k Dergisi, Mimarlar Odas› – Journal of The Chamber of Achitects / January - February / 315, 56-59.
Trabzon Vak›flar Bölge Müdürlü¤ü, “Trabzon Denekpazar› Taflç›lar Köyü Camii ve Müfltemilat› 2006 Y›l› Onar›m›” ifline ait mahal listesi
URL.1 http://www.lentomimarlik.com/tm_restoras-yon_teknikleri.asp 19.12.2009
URL.2 http://ahsapkarkas.ahsapkarkas.com/Icerik/ icomos_ahsap_tarihi_yapilarin_korunmasi_icin_ilkeler.as px ) 19.12.2009
Ekim 1999’daMexico’da yap›lan ICOMOS 12. Genel Kurulunda kabul edilen “Ahflap Tarihi Yap›lar›n Korunmas› ‹çin ‹lkeler”
NOT: Onar›mlara iliflkin foto¤raflar ve cami ve medresenin rölöve ve restorasyon projeleri Trabzon Vak›flar Bölge Müdürlü¤ü Arflivinden al›nm›flt›r.
CAM‹
MÜfiTEM‹LAT
MÜfiTEM‹LAT
ZEM‹N KAT PLANI Ö: 1/50
A-A KES‹T‹ Ö: 1/50
B-B KES‹T‹ Ö: 1/50
KUZEY CEPHE GÖRÜNÜfiÜ Ö: 1/50
KAPI DETAYI (HAYAT BÖLÜMÜ) Ö. 1/20 PENCERE ‹Ç GÖRÜNÜfiÜ PENCERE ÖN GÖRÜNÜfiÜ
PENCERE ÖN GÖRÜNÜfiÜ PENCERE DETAYI Ö: 1/20
