Injuries Caused By Animal Contact İn Dairy Farms And Prevention Ways

ÇİFLİKLERDE HAYVANLA TEMAS KAYNAKLI YARALANMALAR VE

ÖNLEME YOLLARI

Serap GÖNCÜ1_,

Nazan KOLUMAN1

1_{Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Balcalı-Adana} *sorumlu yazar: serapgoncu66@gmail.com

Anahtar Kelimeler

Hayvancılık, İş Kazaları, önlemler

Keywords

Injuries, animal contact, farms, prevention

Özet

Bu çalışmada hayvancılık işletmesi çalışanlarında hayvanla temas kaynaklı yaralanma durumu, risk unsurlarının tespiti amacıyla anket çalışması yürütülmüştür. Anket çalışması Haziran 2016- Eylül 2016 dönemleri arasında 200 işletme ile temasa geçilmiş ancak çalışanlarına anket uygulanmasını kabul eden 54 işlteme çalışanı ile gerçekleşmiştir. işletmelerin frekans dağılımı yapılırken; 20 baş ve üzeri hayvanı bulunan işletmeler ve aradaki mesafeler her ilçeyi ve bulundukları coğrafik konumu temsil edecek örnekler seçilmeye dikkat edilmiştir. Konu ile ilgili ikincil veriler kamu sektöründe bölgede hizmet veren kuruluşlardan, İl damızlık Sığır yetiştiricileri Birliklerinden ve işletme sahipleri ile yüz yüze görüşmeler yolu ile elde edilecektir. Araştırmanın ana kitlesinin belirlenmesinde öncelikle İli ve ilçelerde süt sığırcılığı faaliyeti yürüten yetiştirici sayısı belirlenmiş ve ikincil veriler için Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri verileri kullanılmıştır. Daha sonra her ilde ikincil verilere dayalı olarak tespit edilen işletmelere gidilerek bu işletmelerin yapıları hakkında veriler gözlem yolu ve çalışanlarla yapılan anketler ile elde edilmiştir. Yapılan görüşmeler sırasında standart anket formları kullanılmıştır.Sektöre özel risklerle ilgili sorulara verilen cevapların iller bazında dağılımına bakıldığında, 15 sorudan 5 soruda illere göre cevapların beklenen ve gözlenen değerleri arası farkların önemli tespit edildiği diğer sorular arası farkların önemli olarak tespit edilmediği anlaşılmaktadır

Injuries Caused By Animal Contact İn Dairy Farms And

Prevention Ways

Abstract

The systematic work carried out in order to protect from the health hazards caused by various reasons at the workplaces during the execution of the works is called occupational health and safety In accordance with the Law No. 6331 on Occupational Health and Safety, the obligation to perform a risk assessment of all workplaces has started as of January 1, 2012. In this respect, dairy cattle farms have a high risk factor. The hardware and technological infrastructure of the enterprises, ergonomic conditions in terms of employee and animal management, the skill level of the personnel, the job description and organization of the works, the routine controls, the operating environment conditions are linked with the production stages. 98% of occupational accidents and occupational diseases can be prevented considering that awareness is a very important sateg of the prevention. The number of people employed by economic activity decreased by 71 thousand people in the agricultural sector, 60 thousand in the industrial sector, 3 thousand in the

construction sector and 49 thousand people in the service sector. 1.444.000 enterprises (284.000 beef, 1.160.000 breeder) are present in our country. 72.5% of the cattle breeders were 10 head and six (27% of the number of animals), 10-49% of them were 25% (47% of the number of animals), and 2.5% of the number of animals (50%). 26 of them have the number of animals (Anonymous, 2018). People tend to move away from agriculture, in particular from livestock. In the last 40 years, the rural population has fallen below 20% from 40% and the rural population is getting older. This situation constitutes a significant risk in terms of production increase and sustainability in livestock sector. According to accident reports, agricultural machinery, tractors (18%) and animals (17%) often cause accidents. The sum of hand tools and power tools causes accidents as much as other machines (14%). In this study, a survey study was conducted in order to determine the risk factors of animal contact-related injury in animal husbandry enterprise employees.

1. GİRİŞ

Gelişmiş ülkelerde tarım temel üretim sektörü olarak desteklenip korunurken ülkemizde de bu olgu ancak son yıllarda gelişmeye başlamıştır. İnsanların sağlıklı, güvenli gıda ile beslenmesi her dönem ülkelerin önemle üzerinde durduğu konudur. 70 kg ağırlığında bir bireyin her kg için 1 g protein tüketmesi bununda % 42-50 sinin hayvansal protei n olması gerekir. Yağsız et ortalama 100 gramında 20 gram protein , esansiyel (insan vücudunda üretilemeyen ve dışarıdan alınması gereken) aminoasitlerden histidin, izolösin, lösin, lizin, metionin, fenilalanin, treonin, triptofan ve valini içermesi bu konudaki en iyi kaynaktır.

Çizelge 1. Yıllara göre Türkiye sığır koyun keçi sayıları ve hayvansal ürün miktarları

TUİK 2018

Tarım sektörünün istihdamdaki payı ise 2017 yılında yüzde 19,4 oldu. Sektörde bu yılda 5 milyon 464 bin kişi çalışırken, bunun yüzde 45,2’sini kadınlar oluşturduğu düşünülürse tarımsal işletmelerde risk yönetimi konusunun önemi ortaya çıkmaktadır. Tarım; riskin varlığının en yoğun hissedildiği sektör olması sebebi ile ayrı bir önem arz etmeninin dışında ülke ekonomisi için de vazgeçilmezdir. Ülkemizde tarımsal anlamda yapılan risk incelemeleri mevcut olsa da çok fazla değildir (Özcan, 2012). Bayramoğlu ve ark. (2013) Konya ili Çumra ilçesinde tarım işletmelerinin risk kaynakları ve risk yönetim stratejileri konulu çalışmalarında, 66 tarım işletmesinden anket yoluyla veri elde ettiklerini risk faktörleri ve risk yönetim stratejilerinin belirlenmesinde 5’li likert ölçeği kullandıklarını ve risk faktörü olarak 36 ve risk yönetim stratejisi olarak 11 değişkenin üreticiler tarafından değerlendirildiğini bildirmektedirler. Araştırıcılar elde ettikleri verilere faktör analizi

uyguladıklarını faktör analizi sonucunda öne çıkan risk kaynaklarını ise iklim, işletmelerin kuruluş yeri, hastalık ve zararlılar, sermaye, teknoloji, hayvan sağlığı, piyasa, sosyal ve mali faktörler olarak sıraladıklarını bildirmektedirler. Risk yönetim stratejilerini ise; yeniliklerin benimsenmesi, hastalık ve zararlılarla mücadele, örgütlenme, mali kontrol ve üretim etkinliğinin artırılması olarak belirlendiğini bildirmektedirler. Ancak canlı materyale dair iş güvenliği açısından herhangi bir bilgi vermemektedirler. Süt sığırcılığı çalışanları ve diğer canlı hayvan ile uğraşanlar genel olarak hayvanlarla çalışmanın tehlikeli olduğunun farkındadır. Çalışma ve bulundukları koşullar, hayvanların saldırgan olduğunu onlara zaman içinde bir şekilde göstermiştir. Ancak hayvanların neden saldırdığı veya saldırı anında kaçmaktan başka yaklaşımlarla saldırıyı önleyebilecekleri konusunda teknik bilgileri ve sebep sonuç tecrübeleri yoktur(Göncü ve ark. 2017). Hayvancılık sektöründe görülen iş kazalarının çok önemli bir bölümü, hayvanlarla kurulan birebir fiziksel temastan kaynaklanmaktadır. Hayvanların çifte atması, itmesi, hırçınlaşarak saldırması ve ısırması yaralanmalara neden olmaktadır. ABD’de National Traumatic İnjury Surveillance of Farmers (NIOSH)’in 1993 yılında yaptığı çalışmaya göre tarımsal sektörlerde, yaralanmaların önemli bir kısmı hayvanlarla fiziksel temastan kaynaklanmakta ve sadece sığır ve koyunların neden olduğu olaylar bütün içinde %18’i teşkil etmektedir. Aynı zamanda bu yaralanmalar geçici iş görememe konusunda en çok işgünü kaybına neden olan olaylar olarak ortaya çıkmaktadır (Anonim, 2016).

Türkiye'de Şubat 2017, Şubat 2018 dönemine ait mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri Çizelge 2'de verilmiştir.

Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,1 puan artarak %53,2 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerin sayısı, tarım sektöründe 71 bin kişi azalırken sanayi sektöründe 60 bin, inşaat sektöründe 3 bin ve hizmet sektöründe 49 bin kişi artmıştır.

Ülkemizde toplam 1.444.000 işletme (284.000 besi, 1.160.000 damızlık işletmesi) mevcuttur. Sığırcılık işletmelerinin % 72,5’u 10 baş ve altı (hayvan sayısının % 27’si), 10-49 arasındakiler % 25 (hayvan sayısının % 47’si), % 2,5’u ise 50 ve üzeri (hayvan sayısının % 26’sı) hayvan sayısına sahiptir (Anonim, 2018). İnsanlar tarım sektöründen özelde de hayvancılıktan uzaklaşma eğilimindedir. Son 40 yılda kırsal nüfus % 40’lardan % 20’nin altına düşmüş olup, kırsalda nüfus giderek yaşlanmaktadır. Bu durum hayvancılık sektöründe, üretim artışı ve sürdürülebilirliği bakımından önemli bir risk oluşturmaktadır.

Kaza raporlarına göre, tarım makineleri, traktörler (%18) ve hayvanlar (%17) sık sık kazalara neden olmaktadır. Kaza nedenlerinin yüzde dağılımı şekil 1’de görülmektedir. El aletleri ve güç aletlerinin toplamı diğer makineler kadar (%14) kazaya neden olmaktadır. Aybek, (2007) tarım makineleri ile çalışmada oluşan iş kazaları, kaza giderleri, kazaların önlenmesi ve önemli güvenlik kuralları konusunda yaptığı çalışmada detaylı bilgiler vermiştir.

Şekil 1. Kaza nedenlerinin yüzde değerleri (Ahioğlu, 2008)

Ancak hayvanlarla yaşanan kazalar konusunda ve alınacak önlemler konusunda bir çalışma bulunmamaktadır. İşyerinde işverenin iş sağlığı ve güvenliğini geliştirmek için gösterdiği çaba konusunda işbirliği yapmak ve kurallara uymak (Örneğin, işveren tarafından sağlanan kişisel koruyucu donanımın kullanılması ve çalışanların bu konuda birbirlerini uyarması gibi) çalışanların kanuni yükümlülüğüdür. Çalışanların yükümlülüğü ve işyerinde ortaya çıkabilecek riskler ve meslek hastalıkları konusunda işverenin çalışanları bilgilendirme yükümlülüğü 4857 sayılı İş Kanunu 77. madde'de açıkça ifade edilmiştir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise iş kazasını, "belirli bir zarar ya da yaralanmaya neden olan beklenmeyen ve önceden planlanmamış olay" şeklinde tanımlamıştır. Mevzuatımızda iş kazasının tanımı, "5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu"nun 13. maddesinde yer almaktadır. Bu çalışma, süt sığırcılığı işletmelerinde, çalışanlar

başta olmak üzere hayvancılık alanında faaliyet gösterenlerde iş sağlığı ve güvenliği

kültürünün oluşması ve canlı materyalle çalışma

sırasında karşılaşabilecek risklerin önlenmesi için yapılabilecekler konusunun incelenmesi amacıyla hazırlanmıştır

2. MATERYAL ve YÖNTEM

Çalışmanın ana materyalini Doğu Akdeniz Bölgesinde bulunan hayvancılık işletmelerinde çalışanlara uygulanan anket yolu ile elde edilen veriler oluşturmuştur. Doğu Akdeniz Bölgesi'ndeki (Şekil 1) Adana, Mersin, Hatay ve Osmaniye, Gaziantep ve Kahramanmaraş illerinden seçilen 20 baş üstü ineği olan işletmelerin çalışanları çalışmanın esasını oluşturan sorulara yanıt vermiştir.

Şekil 1. Doğu Akdeniz bölgesi ve illeri

Ana Kitlenin frekans dağılımı yapılırken; 20 baş ve üzeri hayvanı bulunan işletmeler ve aradaki mesafeler her ilçeyi ve bulundukları coğrafik konumu temsil edecek örnekler seçilmeye dikkat edilmiştir. Konu ile ilgili ikincil veriler kamu sektöründe bölgede hizmet veren kuruluşlardan, İl damızlık Sığır yetiştiricileri Birliklerinden ve işletme sahipleri ile yüz yüze görüşmeler yolu ile elde edilecektir. Araştırmanın ana kitlesinin belirlenmesinde öncelikle İli ve ilçelerde süt sığırcılığı faaliyeti yürüten yetiştirici sayısı belirlenmiş ve ikincil veriler için Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri verileri kullanılmıştır. Daha sonra her ilde ikincil verilere dayalı olarak tespit edilen işletmelere gidilerek bu işletmelerin yapıları hakkında veriler gözlem yolu ve çalışanlarla yapılan anketler ile elde edilmiştir. Yapılan görüşmeler sırasında standart anket formları kullanılmıştır. Anketlerde çalışanların özelikleri ile hayvanla temas ile tecrübelerin tespitine yönelik sorulara yer verilmiştir. Araştırmada veri toplama işleminin gerçekleştirildiği anket formları hazırlanırken araştırmanın amaçları göz önünde bulundurulmuştur. Bu amaçla, bölgede hayvancılık işletmelerinde çalışanların sosyodemografik yapıları ve iş tecrübesi

ve işi, ile ilgili eğitim bilgi düzeyi ve bilgi kaynağına ait bilgiler öncelikli olarak ele alınan konular olmuştur. Ayrıca konu ile ilgili görüşler ve çalışanların belirli konulardaki açıklamaları da not edilerek ve önem düzeyine göre yorumlamada kullanılmıştır. Anket çalışması Haziran 2016- Eylül 2016 dönemleri arasında yürütülmüştür. Anketleri yürütmek amacıyla 200 işletme ile temasa geçilmiş ancak anket uygulanmasını kabul eden işletme sayısı 54 olarak gerçekleşmiştir. Anket çalışması işletme ziyareti ve çalışanlarla yüz yüze görüşme şeklinde gerçekleştirilmiştir. İşletmelerde toplanan veriler öncelikle bir kod planı altında khi-kare analizinde SPSS (16.0 Versiyon) istatistik programı kullanılarak değerlendirilmiştir. 3. BULGULAR

Anketin psikososyal etkenler bölümünde çalışanlar ile işveren arası iletişim, yetki, sorumluluk ve çalışma hedefleri ile görev ve sorumluluk dışı talimat konularında 3 soru sorulmuştur. Bu sorulara verilen cevapların iller arası farklılıkları Tablo 3’de gösterilmiştir.

Çizelge 3. Psikososyal etken sorularının iller arası karşılaştırılması İller Çalışanlar ile işveren arası iletişim Yetki, sorumluluk ve çalışma hedefleri Harici talimat

Var Yok Var Yok Var Yok Hatay 0,09 0,03 0,09 0,03 0,09 0,03 Osmaniye 0,24 0,03 0,24 0,03 0,21 0,06 Mersin 0,24 0,06 0,21 0,09 0,06 0,24 Maraş 0,15 0,00 0,15 0,00 0,15 0,00 Adana 0,18 0,00 0,18 0,00 0,18 0,00 Toplam 90 12 87 15 69 33 Ki-kare 0,592 0,381 0,003

İller bazında bakıldığında, işverenleri ile aralarındaki iletişimi iyi olarak tanımlayan çalışan sayısı 12'ye karşın 90 ile oldukça yüksek düzeyde gerçekleşmiştir. 15'ye karşın 87 çalışan yetki, sorumluluk ve çalışma hedefleri belirlenmiş olduğunu ifade etmiştir. Ancak görev ve sorumluluk dışı talimat verilmesi hususunda çalışanların yüksek oranda var demesi işletme içinde uzmanlaşma düzeyi ile alakalı olduğunu düşündürmektedir. Psikososyal etken sorularının iller arası karşılaştırılmasında görev ve sorumluluk dışı talimat verilmesi hususunda iller arası farklar önemli (P≤0,003) olarak tespit edilmiştir. İller bazında bakıldığında Mersin her üç soru bakımından en iyi durumda olan il olarak değerlendirilebilir.

Kazalar ve Hastalıklar

Anketin kazalar ve hastalıklar bölümünde toplam 4 soru sorulmuştur. Bu sorulara verilen cevapların iller arası ve işletmeler arası farklılıkları Tablo 4’de gösterilmiştir.

Tablo 4. İllere göre kaza ve hastalıklar sorularına verilen cevapların dağılımı

İller bazında bakıldığında, Çalışanların işe giriş muayeneleri ve periyodik kontrolleri yaptırılıyor mu? sorusuna Kahramanmaraş ve Adana'da evet cevabı verilirken Mersin, Osmaniye ve Hatay'da hayır cevabının ağırlıkta olduğu anlaşılmış ve iller arası farklar istatistiki olarak önemli (P≤0,003) tespit edilmiştir. İş kazaları ve meslek hastalıkları Sosyal Güvenlik Kurumuna rapor ediliyor mu? sorusuna da yine hayrı cevabını ağırlıklı olarak yer aldığı ve iller arası farklar istatistiki olarak önemli (P≤0,003) tespit edilmiştir. Daha önce meydana gelmiş kazalar ve ramak kala olaylar incelenerek kayıt altına alınıyor, tehlike kaynakları tespit edilerek ileride benzer kazalar ile karşılaşmamak için gerekli önlemler alınıyor mu? sorusunda da yine bir önceki soruya verilen cevap ile benzer durum söz konusudur. bu bölümdeki alerjik bünyede olan çalışanlar için (arı, böcek vb.) işe girişte ayrıntılı sağlık taraması yapılıyor mu? sorusuna da büyük oranda hayır yapılmıyor cevabı verilmiş ve farklar istatistiki olarak önemli (P≤0,003) tespit edilmiştir.

Sektöre Özel Riskler

Sektöre özel riskler konularında toplam 15 soru ile hayvancılık işletmeleri değerlendirmeye alınmış ve bu sorulara verilen cevapların iller arası farklılıkları Tablo 5'de gösterilmiştir.

Tablo 5. Sektöre özel risklerle ilgili sorulara verilen cevapların iller arası karşılaştırılması .

Soru İller Hatay Osmaniye Mersin Maraş Adana Toplam Kikare

Yetkisiz kişilerin işletmeye girişleri engelleniyor mu?

Evet _{9 27 18 15 12 81} 0,16

Hayır 3 0 12 0 6 21

Hayvanlarla çalışırken kaçış yolları varmı? Evet _{6 24 18 15 15 78} 0,237

Hayır 6 3 12 0 3 24 Hayvanlarla çalışırken uygulanıyor mu? gerekli önlemler Evet _{3 24 6 15 15 63} 0,002 Hayır 9 3 24 0 3 39

Pire, bit ve uyuz gibi haşerelere karşı tedbir alınıyor mu?

Evet _{0 21 18 15 15 69} 0,016

Hayır 12 6 12 0 3 33

Hayvanlarla kazalara karşı çalışana yardımcı var mı?

Evet _{3 24 9 15 18 69} 0,002

Hayır 9 3 21 0 0 33

Hasta hayvan tedavisi yetkili kişilerce yapılıyor mu?

Evet _{9 24 27 15 18 93} 0,655

Hayır 3 3 3 0 0 9

Hasta hayvanlar tedavi edilirken uygun önlemler alınıyor mu?

Evet _{9 24 27 15 18 93} 0,655

Hayır 3 3 3 0 0 9

Belirli periyotlarla hayvanlar aşılanıyor ve hasta olanlar karantinaya alınıyor mu?

Evet _{9 24 24 15 18 90} 0,592

Hayır 3 3 6 0 0 12

Hasta hayvanların itlafında gerekli önlemler alınıyor mu?

Evet _{9 24 24 15 18 90} 0,592

Hayır 3 3 6 0 0 12

Hayvanlarla yapılan çalışmalar sonrasında kişisel temizlik yapılıyor mu?

Evet _{12 24 18 15 18 87} 0,1

Hayır 0 3 12 0 0 15

Ahır çitleri, kapı, yükleme yeri sağlam mı? Evet _{9 24 18 15 18 84} 0,184

Hayır 3 3 12 0 0 18

Yükleme alanları korkuluklarla çevrili mi? Evet _{6 27 6 15 15 69} 0,001

Hayır 6 0 24 0 3 33

Çalışanların büyük araçlar arkasında sıkışmalarını engelleyecek tedbirler var mı?

Evet _{9 27 6 15 15 72} 0,001

Hayır 3 0 24 0 3 30

Çiftlik içerisindeki elektrik ve yüksek gerilim hatları kabul edilebilir uzaklıkta mı?

Evet _{6 27 24 15 18 90} 0,062

Hayır 6 0 6 0 0 12

Çocukların tehlikeli engelleniyor mu?

alanlara girişleri Evet _{6 27 21 15 18 87} 0,054

Hayır 6 0 9 0 0 15

Sektöre özel risklerle ilgili sorulara verilen cevapların iller bazında dağılımın gösteren Tablo 5'ye bakıldığında, 15 sorudan 5 soruda illere göre cevapların beklenen ve gözlenen değerleri arası farkların önemli tespit edildiği diğer sorular arası farkların önemli olarak tespit edilmediği anlaşılmaktadır.

Ergonomi

Anketin ergonomi bölümünde 6 soru bulunmaktadır. Bu sorulara verilen cevapların iller arası ve işletmeler arası farklılıkları Tablo 6’da gösterilmiştir.

Tablo 6. Ergonomi sorularının iller arası karşılaştırılması

Soru İller Hatay Osmaniye Mersin Maraş Adana Toplam Kikare

Çalışanların uzun süre aynı pozisyonda veya fiziksel anlamda zorlayıcı çalışmaları (ağır yük kaldırma dahil) engelleniyor mu?

Evet _{9 24 3 15 15 66} 0,001

Hayır

3 3 27 0 3 36

Çalışanların, işlerini yaparken çok uzak mesafelere uzanmak zorunda kalmaları engelleniyor mu?

Evet _{9 27 6 15 12 69} 0,002

Hayır

3 0 24 0 6 33

Çalışanların, işlerini yaparken çok uzak mesafelere uzanmak zorunda kalmaları engelleniyor mu?

Evet _{12 27 3 15 9 66} 0,000

Hayır

0 0 27 0 9 36

Çalışanlara, yaptıkları işe uygun masa, sandalye veya destek ekipman sağlanıyor mu?

Evet _{12 24 15 15 12 78} 0,101

Hayır

0 3 15 0 6 24

Kas iskelet sistemini zorlayıcı ve

tekrarlayan hareketleri önleyici tedbirler alınıyor mu?

Evet _{9 24 0 15 15 63} 0,000

Hayır

3 3 30 0 3 39

Kullanılan el aletleri ergonomik mi? Evet _{0 24 3 15 15 57} 0,000

Hayır 12 3 27 0 3 45

Anketin ergonomi ile ilgili kısmında 6 soruya verilen tüm cevaplar arası farkların iller arasında önemli olduğu (P ≤0,01) saptanmıştır.

Kişisel Koruyucu Donanım

Kişisel koruyucu donanım konularında toplam 4 soru ile hayvancılık işletmeleri değerlendirmeye alınmış ve bu sorulara verilen cevaplar arası farklılıkları Tablo 7’de gösterilmiştir.

Tablo 7. Kişisel koruyucu donanım sorularının iller arası karşılaştırılması

Soru

Kişisel koruyucu donanımlar CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu taşıyor mu?

Çalışanlar yaptıkları işe uygun Kişisel koruyucu donanım kullanıyor mu? Çalışanlara yaptıkları işe ve çalışma koşullarına uygun kıyafetler sağlanıyor mu? Çalışanlara uygun ve kaymaz ayakkabılar sağlanıyor mu?

İller

Evet

Hayır

Hatay

Osmaniye

Mersin

Maraş

Adana

Toplam

Kikare

0,001

Kişisel koruyucu donanım konularında iller bazında çalışanların verdiği cevapların dağılımını gösteren Tablo 3'ye bakıldığında, 4 soruya verilen beklenen ve gözlenen değerleri arası farkların önemli tespit edildiği anlaşılmaktadır.

Eğitim ve Bilgilendirme

Eğitim ve bilgilendirme konularında toplam 10 soru ile hayvancılık işletmeleri değerlendirmeye alınmış ve bu sorulara verilen cevapların iller arası ve işletmeler arası farklılıkları Tablo 8'de gösterilmiştir.

Tablo 8. Eğitim ve bilgilendirme sorularının iller arası karşılaştırılması

Soru İller Hatay Osmaniye Mersi

n

Maraş Adana Toplam Kikare

iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim aldınız mı?

Evet 3 12 3 15 9 42 0,019

Hayır 9 15 27 0 9 60

Yaptığınız işin riski ile ilgili bilgiye sahip mi?

Evet 0 24 0 15 9 48 0,000

Hayır 12 3 30 0 9 54

Çalışanlar hayvanlarla çalışmada maruz kalabilecekleri riskler konusunda bilgili mi?

Evet 3 21 3 15 12 54 0,003

Hayır 9 6 27 0 6 48

Çalışanlar yaralanma ve kaza durumunda ne yapılacağı konusunda bilgili mi?

Evet 0 24 3 15 15 57 0,000

Hayır 12 3 27 0 3 45

Çalışanlar kullandıkları makine, araç ve gereçlerin kullanımı konusunda eğitiliyor mu? Evet 3 24 0 15 15 57 0,000 Hayır 9 3 30 0 3 45 Çalışanlar sağlık ve işaretlerinin anlamları bilgilendiriliyor mu? güvenlik konusunda Evet 6 24 0 15 12 57 0,002 Hayır 6 3 30 0 6 45 Çalışanlar yangın kullanmayı biliyorlar mı? söndürücüleri Evet 6 24 3 15 12 60 0,014 Hayır 6 3 27 0 6 42

Çalışanlar ilkyardım eğitimi alıyor mu? Evet 3 24 9 15 12 63 0,000

Hayır 9 3 21 0 6 39

Eğitim belgeleri kayıt altına alınıyor ve muhafaza ediliyor mu?

Evet 0 3 3 15 0 21 0,000

Hayır 12 24 27 0 18 81

Yükleme alanları korkuluklarla çevrili mi?

Evet 0 0 3 15 9 27 0,001

Hayır 12 27 27 0 9 75

Çalışanların büyük araçlar arkasında sıkışmalarını engelleyecek tedbirler var mı?

Evet 3 12 3 15 9 42 0,001

Hayır 9 15 27 0 9 60

gerilim hatları kabul edilebilir uzaklıkta mı?

Hayır

12 3 30 0 9 54

Çocukların tehlikeli alanlara girişleri engelleniyor mu?

Evet 3 21 3 15 12 54 0,054

Hayır 9 6 27 0 6 48

Eğitim ve bilgilendirme konularında iller bazında çalışanların verdiği cevapların dağılımını gösteren Tablo 3'ye bakıldığında, 13 soruya verilen cevapların beklenen ve gözlenen değerleri arası farkların önemli olarak tespit edildiği anlaşılmaktadır.

Hayvanla

temas

kaynaklı

problemler

Hayvanla temas kaynaklı problemler için çalışanlara sorulacak sorular konularında toplam 24 soru ile hayvancılık işletmelerinde çalışanlar değerlendirmeye alınmış ve bu sorulara verilen cevapların iller arası ve işletmeler arası farklılıkları Tablo 9'da gösterilmiştir.

Tablo 9. Çalışanlara sorulacak soruların iller arası karşılaştırılması

Soru

_İller

_Hatay

_{Osmaniye Mersin Maraş}

_Adana

_{Toplam Kikare}

Hayvanla direkt temasınız varmı Evet 12 27 30 9 18 96 0,015 Hayır 0 0 0 6 0 6 Herhangi hayvana alerjiniz mı? bir var Evet 0 0 0 6 0 6 0,015 Hayır 12 27 30 9 18 96 Astımınız mı? var Evet 3 0 0 0 0 3 0,102 Hayır 9 27 30 15 18 99

Bel veya boyun fıtığı problemi var mı? Evet 3 0 0 0 0 69 0,129 Hayır 9 27 30 15 18 33 Reçeteli alıyor musunuz? ilaç Evet 6 3 0 0 3 12 0,100 Hayır 6 24 30 15 15 90 Hayvanlardan boynuz, tekme darbesi aldınızmı? Evet 12 15 30 0 6 63 0,001 Hayır 0 12 0 15 12 39

Hayvanlar sizi sıkıştırdımı? Evet 12 27 24 6 12 81 0,069 Hayır 0 0 6 9 6 21 Hayvanlar ayağınıza bastılar mı? Evet 12 27 30 3 15 87 0,000 Hayır 0 0 0 12 3 15

Hayvanla temas kaynaklı problemler için çalışanlara sorulacak sorular konularında toplam 9 soru ile hayvancılık işletmelerinde çalışanlar değerlendirmeye alınmış ve 9 sorudan 5 arası farklar benzer olarak gerçekleşirken 4 soruya verilen cevapların dağılımlarının beklenen ve gözlenen değerleri arası farklar önemli olarak tespit edilmiştir. Ancak genel olarak çalışanların tekme boynuz veya baş darbesi gibi hayvanlarla temas kaynaklı darbe alam oranı %67ile %87 arasında oldukça yüksek oranda gerçekleşmiştir. 4. SONUÇ

Anket çalışması Haziran 2016- Eylül 2016 dönemleri arasında yürütülmüştür. Anketleri yürütmek amacıyla 200 işletme ile temasa geçilmiş ancak çalışanlarına anket uygulanmasını kabul eden işletme sayısı 54 olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye İSG alanındaki çalışmalarında elle tutulur bir başarı sağlayamamış ve yapılanlar çoğunlukla ikincil mevzuat çıkarmakla sınırlı kalmıştır. Bu başarısızlığın temelinde; İSG alanında konuya özel son yıllara kadar bir kanunun çıkarılmaması, faaliyet yürüten pek çok kuruluşun uyum sıkıntısı, toplanan istatistiki verilerde eksiklik ve konuya bütüncül ve bilimsel bir biçimde yaklaşılmamış olması sayılabilir. Bayılmış ve Taş’ın birlikte yapmış oldukları bir çalışmada, iş sağlığı konusunda en çok duyarlı ve bilgili olması gereken sağlık çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi düzeylerinin zayıf olduğu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile ilgili de gerektiği kadar bilgili olmadıkları tespit edilmiştir. İlave olarak aynı sağlık çalışanlarının çoğunluğunun iş kazası ve meslek hastalıklarına maruz kaldıkları da görülmüştür (Bayılmış ve Taş, 2015, 92).

KAYNAKLAR (Kısayol tuşu F3)

Abright, J., 2004. Improvinganimalwelfare of dairycowsthroughmanagement. http://www. İnform.umd.edu/EdRes/Topic/AgrEnv/ndd/busi ness/IMPROVİNG_THE_WELFARE_OF_ DAIRY_ COWS.html

Ahioğlu, S.S., 2008. Tarım Sektöründe İş Sağlığı Ve Güvenliği Ve Risk Değerlendirmesi. T.C. Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı Ve Güvenliği Genel Müdürlüğü.

http://ankara.tarim.gov.tr/Belgeler/pdf/tarimdais sagligiveguvenligi.pdf

Akçaöz, H., Özkan, B., Karadeniz, F.A, Fert, C.2006. Tarımsal Üretimde Risk Kaynakları ve Risk Stratejileri Antalya İli Örneği. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(1), 89- 97,200

Alkın, E., Tuğrul, S., Akman, V., 2001. Bankalarda Risk Yönetimine Giriş, Çetin Matbaacılık, İstanbul, 2001

Anonim, 2016. Türkiye’de Ve Dünya’da İş Sağlığı Ve Güvenliği.

http://teknikbilimlermyo.istanbul.edu.tr/basimya yin/wp-content/uploads/2015/03/03-

T%C3%BCrkiyede-ve-D%C3%BCnyada- %C4%B0SG.pdf

Anonim, 2018. BÜYÜKBAŞ VE KÜÇÜKBAŞ

HAYVANCILIK ÇALIŞTAY SONUÇ

RAPORU.

http://yem.org.tr/DosyaMerkezi/Haber/%C3%8 7al%C4%B1%C5%9Ftay%20Sonu%C3%A7% 20Raporu.pdf

Akdeniz,H.A. 2008. Önder Tavukçuluk-Ömür Piliç İsletmesinde Kritik Kontrol Noktalarının Tehlike Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 10, Sayı:2, 2008

Aybek, A.,2007. Tarım Makineleri İle Çalışmada Oluşan İş Kazaları, Kaza Giderleri, Kazaların Önlenmesi Ve Önemli Güvenlik Kuralları, Sekizinci Ulusal Ergonomi Kongresi, Bildiri Kitabı, İzmir

Bayramoğlu, Z., Kaya, S., Karakayacı, Z., 2013. Tarım İşletmelerinde Risk Kaynakları ve Risk Yönetim Stratejilerinin Belirlenmesi; Çumra İlçesi Örneği. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 27 (1): (2013) 46-54 ISSN:1309-0550 Bozoğlu, M., Ceyhan, V.VeCinemre, H. A., 2004. Süt

sığırcılığı üretim dalında risk ölçümü ve risk yönetimi stratejileri: Tonya örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, (9): 4-18, 2004

Dayan, V., 2006. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında Risk Yönetimi Alanındaki Gelişmeler Basel II Standartları ve Uygulama Örnekleri . Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Manisa,2006

Gonyou,H.W., How

anmalhandlinginfluencesanimalbehaviour. http://www.aginfonet.com/aglibrary/content/pra irie_swine_centre/95animal_behaviour.html

Göncü Karakök, S., 2004. Barınak Planlama ile Sürü İdaresi Açısından Hayvan Davranışları ve Bunun Sığır Yetiştiriciliği Optimizasyonunda Kullanımı. 4. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi 01-04 Eylül 2004, Isparta

Göncü, S., Bayram, A., Uslucan, B., Yapça, İ., 2010. Hayvancılık İşletmelerinde Çalışan Faktörü ve Üretime Etkileri. Hasad Dergisi, Ocak-Şubat, 2010 Yıl 25 sayı 297, 44-49.

Göncü,S., Türkoğlu, G., Önder, D., Koluman,N.,2017. Risk Factors for Animal Related Injury Among Livestock Farmers. International Conference on Agriculture, Forest, Food Sciences and Technologies (ICAFOF 2017). Cappadocia, Nevsehir, Turkey, May 15 - 17, 2017 sf.111 Gürgen, Y., 1995. İşletme Yönetimi, Ç. Ü. Ziraat

Fakültesi Genel Yayın No:111, Ders Kitapları Yayın No: 30, Adana, 149s.

Grandin, T., 2002. Behavioralprinciples of livestockhandling.

http://www.grandin.com/references/new.corral. html

Grandin, T.,Deesing ,Mark., 2003. Distress in Animals: Is it Fear, PainorPhysicalStress. Department of AnimalScience, Colorado StateUniversity, Fort Collins, Colorado, 80523-1171, USA. http://www.grandin.com/welfare/fear.pain.stress .html

Hertz, D. B.,Howard, T., 1983. Risk Analysis, John Wiley&Sons, Singapore,1983

Özcan, M., 2012. Tarımsal İşletmelerde Risk Yönetimi Ve Bir Alan Çalışması. T.C. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı İşletme Yönetimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.

acikarsiv.atilim.edu.tr/browse/524/422313.pdf Sabuncuoğlu, Z.,1997. Personel Yönetimi Politika ve

Yönetsel Teknikler, 8.Baskı, Bursa, 1997

Tuik, 2019. Göstergeler.