Çukurova Bölgesine ve Gezginci Arıcılığa Uygun Bir Kovan Tipinin
Geliştirilmesi; Kovan Tipi İle Koloni Gücünün Kışlatma, Koloni Gelişimi
ve Bal Verimi Üzerine Etkileri
Aykut BURĞUT, Ulviye KUMOVA
Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Adana-Türkiye * Bu Çalışma Yüksek Lisans Tezinden Üretilmiştir.
Özet: Bu araştırma; yeni kovan şeklinin geleneksel kovan şekline göre; nakil işlemleri sırasında ve kolonilerin kışlatılması sırasında koloni kayıplarını en aza indirmek, koloni gelişimi ve bal verimi üzerine etkilerini ortaya koyabilmek amacı ile Ç. Ü. Ziraat Fakültesi Arıcılık Araştırma Uygulama Ünitesinde 05.02.2004-17.03.2005 tarihleri arasında yürütülmüştür. Kovan içi sıcaklık ve nem ile kovanın bulunduğu ortam sıcaklığının belirlenmesinde veri ölçerler (Data logger) kullanılmıştır. Bu amaçla çalışma, tekerrürlü tesadüf blokları faktöriyel deneme planına göre yürütülmüştür. Denemede birinci faktör olarak kontrol ve deneme kovanları kullanılmıştır. İkinci faktör olarak üç farklı koloni gücü (3, 4 ve 5 çerçeve arılı) kullanılarak, deneme 7 tekerrürlü (2x3x7) olarak yürütülmüştür. Araştırmaya giren tüm kolonilerde aynı koloniden yetiştirilen, aynı yaşta olan İtalyan melezi (A. m. ligustica) kız kardeş ana arılar kullanılmıştır. Araştırmada ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış mevsiminde kovan için nem miktarı; deneme kolonilerinde sırası ile ortalama %67,80±1,01, %55,26±0,66, %45,11±0,52 ve %52,81±1,26 (P<0,05); kontrol kolonilerinde sırası ile ortalama %72,31±1,22, %55,66± 0,57, %50,37±0,84 ve %88,19±0,37 (P<0,05) belirlenmiştir. Kolonilerin taşınması sırasında, deneme kolonilerinde kovan içi sıcaklık ortalama 32,33 ±1,22 Co, kontrol kolonilerinde ortalama 28,40±1,05 Co olmuştur (P<0,05). Araştırmada gezginci arıcılığa uygunluğu denenen deneme kovanlarında, kışlatma ve taşınma sırasındaki koloni kayıplarının ve kovan içi rutubetinin kontrol kovanlarına göre daha az olduğu ortaya konmuştur.
Improvoment A Suıtable Hive Type For Mıgratory Beekeepıng And Cukurova Regıon; Effects Of Hive Type And Colony Power Winter, Colony Development And
On The Honey Product
Abstract: The aim of this study was to aim new hive type according to traditional hive type which can be more profitable for beekeeping by increasing colony development and preventing colony lost which was occured during the move and spent the winter of colonies. This assay had borrow between 05.02.2004 - 17.03.2005, Ç. Ü. Agriculture Faculty Animal Department Honey Bee Search and Application Unit. This study was used data logger which it was departed the hive inside heat, humidity and the outsite heat. For this aim statistical design of the study was builded on factorial rondomized block design (2x3x7). First factor of this study was formed by control and experimantal hive. Three different colony power (3, 4 and 5 bee frame) was used as second factor with 7 replicates within each hive type. Sister Italian crosbreed (Apis mellifera ligustica) queen bees with same age and same originated colony were used in all colonies.
Acording to the results, it was found spring, summer, autumn and winter the hive inside humidity as the first new hives type %67,80 ± 1,01, %55,26 ± 0,66, %45,11 ± 0,52 and %52,81 ± 1,26 (P<0,05); as the second traditional hives type %72,31±1,22, %55,66± 0,57, %50,37±0,84 and %88,19±0,37 (P<0,05). The hive at the time of transport that the new hives inside heat was found 32,33 ±1,22 Co and the traditional hives 28,40±1,05 Co (P<0,05). In this study, it was observed that both the lost of experimental hive was lower during the spent of the winter and three was no lost of the colonies during the move.
Keywords: Apis mellifera, hive, winter, colony development, migrotary beekeeping. Giriş
Türkiye doğal yapısı, iklim koşulları, bitki örtüsü ve işgücü olanakları ile arıcılık için uygun konuma sahip ülkelerden biridir. Anadolu uygarlıklarından günümüze kadar binlerce yıldır süregelen arıcılık, toprağa bağımlı olmadan, fazla sermayeye gerek duymadan, genç-yaşlı her birey tarafından yapılabilen, uygun tekniklerle kısa sürede gelire dönüşebilen önemli tarımsal bir faaliyet koludur (Kumova, 2003., Kumova, 2005).
Türkiye, 5 milyon arı koloni varlığı ile dünya sıralamasında Çin’den sonra ikinci sırada, ortalama 70.000 ton bal üretimi ile 4. sırada bulunmaktadır. Koloni başına ortalama bal verimi 13.9 kg olup dünyada verimlilik bakımından 7. sırada yer almaktadır (FAO, 2005). Ülkemizde bal üretiminin yaklaşık %70’den daha fazlasını gezginci arıcılar üretmekte ve bu arıcıların elinde bulunan koloniler, ülke genelindeki toplam koloni sayısının %30’nu oluşturmaktadır. (FAO, 2004). Gezginci arıcılık yapanlar koloni başına 30-40 kg bal üretimi alabilmekte (Kaya, 2004) ve mayıs-haziran ayından sonra Orta ve Doğu Anadolu Bölgelerinin yüksek yaylalarına ve Akdeniz Bölgelerinde Toros dağlarına göç etmektedirler. Ağustos ayında pamuk ve çam balı için, Ege, Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu Bölgelerine gitmekte ve bal hasatından sonra kolonileri kışlatmak için kndi bölgelerine veya Ege ve Akdeniz sahillerine götürmektedirler (Kumova ve Özkütük, 1985; Akdemir ve ark., 1990; Kumova, 1995; Genç, 1997).
Arı yetiştiricileri, kolonileri bir yöreden başka bir yöreye naklederken çeşitli sorunlarla karşılaşmaktadır. Gezginci arıcılıkta öncelikle kovanlar sağlam ve standart ölçülerde olması önem taşımakta, farklı ölçülerdeki kovanların yüklenmesi sırasında yaşanan olumsuzluklar, kolonilerin kapalı kalma süresini uzatmakta ve arı kaybını artmaktadır (Öder, 1994).
Ülke genelinde arıcıların kullandıkları kovanlar arasında gerek malzeme ve gerekse ölçü bakımından büyük bir varyasyon bulunmaktadır. Kovan ölçülerinin standart olmaması koloni çalışmalarında, oğul arı üretiminde, arı pazarlanmasında ve kolonilerin nakledilmesinde büyük sorunlar yaratmaktadır. (Elmalı, 1998).
Bu araştırma; Çukurova koşullarında ve ılıman iklim kuşağında, gezginci arıcılığa uygun, ön havalandırma sistemli bir kovan şekli ile ön havasız kovan şeklinin; koloni gelişmesi, kışlatılması, bal verimi yönünden karşılaştırılmasını ve nakil sırasında kolonilerde sıcaklık dağılımını incelenmek amacıyla yürütülmüştür.
Materyal ve Yöntem
Bu çalışma, geleneksel olarak kullanılan kovan şekline alternatif olabilecek yeni bir kovan şeklinin olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koyabilmek amacıyla Ç.Ü.Z.F. Zootekni Bölümü Arıcılık Araştırma ve Uygulama alanınıda ve gezginci arıcılık izlencesi içersind 05.02.2004 - 17.03.2005 tarihleri arasında yürütülmüştür.
Araştırmada, T.S.E.’nin 3409 nolu kovan standartlarına uygun ahşap malzemelerden yapılmış Langstroth tipi kovanlar kullanılmıştır. Kontrol grubunda 21 adet Langstroth tipi kovan, deneme grubunda Langstroth tipi kovanlardan, yeni geliştirilen ve kovan ön tahtası ile arka tahtasında kapak genişliği 31,5 cm, boyu 12,5 cm ve tel genişliği 22,5 cm, boyu 8,5 cm’lik havalandırma mekanizması bulunan 21 adet kovan kullanılmıştır.
Kovan içi sıcaklık ve nem ile kovanın bulunduğu ortam sıcaklığının belirlenmesinde Hobo marka veri ölçerler (Data logger) kullanılmıştır.
Bu araştırmada 2 farklı kovan şeklinde koloni gücü, kolonilerin kışlama yeteneği, koloni gelişme hızı ve bal verimini incelemek amacıyla; her kovan grubundaki arı kolonileri, her birinde 7 şer koloni olmak üzere, 3 alt gruba ayrılmıştır. Birinci grubu oluşturulan koloniler 3 çerçeve, ikinci grubu oluşturan koloniler 4 çerçeve ve üçüncü grubu oluşturan koloniler 5 çerçeve ile başlayan kolonilerden oluşturulmuştur.
Denemeye alınan tüm kolonilerin, erken ilkbahar ve geç sonbahar aylarında beslenmesi ve varroa ile savaşımı yapılarak, kış mevsimine sağlıklı bir şekilde girmeleri sağlanmıştır. Bu şekilde eşitlenen ve hazırlanan deneme kolonileri 16 Haziran-13 Eylül 2004 tarihleri dışında Ç. Ü. Ziraat Fakültesi Arıcılık Ünitesinde yapılandırılmıştır. Araştırmaya giren tüm koloniler deneme süresince 15 günde bir yavrulu ve ergin arılı çerçeve sayıları açısından kontrol edilerek, kolonivan ağırlıkları belirlenmiştir.
Her gruptaki kolonilere (6 koloni) birer veri ölçer (data logger) yerleştirilerek periyodik olarak ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış aylarında birer saat aralıklarla kovan içi sıcaklık ve rutubet ölçümleri alınmıştır.
Araştırma kolonilerinin; sıcaklık ve nem değerleri, arılı, yavrulu ve ballı çerçeve sayıları ile kovan ağırlıkları arasındaki değişimleri yapılan gezginci arıcılık izlencesinde ele alınmıştır. Bu amaca yönelik olarak deneme kolonilerinin 16.06.2004 tarihinde Adana’dan, Kayseri’nin Sarız İlçesine, 06.08.2004 tarihinde Kayseri’den Şanlıurfa’ya ve 13.09.2004 tarihinde Şanlıurfa’dan Adana’ya nakli gerçekleştirilmiştir.
Araştırma sonucunda elde edilen veriler Faktöriyel Deneme Tertipi Tesadüf Blokları Deneme Planına göre istatistiki yönden değerlendirilmiş (Bek ve Efe, 1995), Duncan Çoklu Karşılaştırma Testine göre karşılaştırmaları yapılmıştır.
Araştırma Bulguları ve Tartışma
Kolonilerde Kış Mevsiminde Kovan İçi ve Dışı Sıcaklık Değişimleri
Denemede, kış mevsiminde dışarı sıcaklığının oldukça düşük olmasına karşın kovan içi sıcaklık değerinin çok fazla düşmediği, kontrol ile deneme kovanları arasında fazla bir sıcaklık farkının olmadığı ve 14:00-18:00 saatleri arasında kovan içi sıcaklığının her iki kovan şeklinde de yükseldiği, 02:00-06:00 saatlerinde de düştüğü görülmektedir (Şekil 1).
0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 14,00 16,00 18,00 20,00 06:00-10:00 10:00-14:00 14:00-18:00 18:00-22:00 22:00-02:00 02:00-06:00 Saatler S ıc a k lı k ( C o ) deneme kovan içi kontrol kovan içi dışarı
Şekil 1. Araştırma Kolonilerinin Kış Mevsimi Kovan İçi ve Dışı Sıcaklık Değişimleri Araştırmadan elde edilen bu sonucun; Saville ve ark. (1999) tarafından yapılan, Newton ve Bariyerli kovanların çevre ısısından aynı derecede etkilendikleri, saman tipi kovanların çevre sıcaklığından, Jumla tipi kovanların ise çevre soğuğundan etkilendiklerini bildiren bildirişlerden farklı olduğu bulunmuştur. Kovan malzemesinin ahşap veya köpük olmasının, kovan içi sıcaklığı ve rutubeti üzerine önemli etkileri olduğunu; köpük kovanlarda, kovan içi sıcaklığının ahşap kovanlara göre yaz aylarında daha düşük ya da eşit, kış aylarında ise daha yüksek olduğunu belirten Karaca ve ark. (2000)’nın bildirişinden, kovan materyallerinin farklı olması nedeniyle, ayrılmaktadır.
Kolonilerin Mevsimlere Göre Nem Düzeyleri
Deneme Kovanlarında Mevsimlere Göre Nem Düzeyleri
0 20 40 60 80 06:00-10:00 10:00-14:00 14:00-18:00 18:00-22:00 22:00-02:00 02:00-06:00 Saat N e m ( % ) ilk yaz son kış
Şekil 2. Deneme Kovanlarında Mevsimlere Göre Nem Düzeyleri
Deneme kovanlarında nem oranının en fazla ilkbahar mevsiminde saat 10:00-14:00 arasında, en az saat 18.00-22:00 arasında gözlendiği görülmektedir. Sonbahar mevsiminde kolonilerde nem oranında değişimin çok fazla gözlemlenmediği, yaz ve kış mevsimlerinde en az nem oranın saat 18:00-22:00 arasında bulunduğu belirlenmiştir (Şekil 2).
Kontrol Kovanlarında Mevsimlere Göre Nem Düzeyleri
Kontrol kovanlarında nem oranının ilkbahar mevsiminde çok fazla artış sergilediği ve saat 10:00-18:00 arasında pik noktaya ulaştığı saptanmıştır. İlkbahar mevsiminde saat 02:00-06:00 arasında nem oranının düştüğü, sonbahar mevsiminde ise nem oranının düştüğü 02:00-06:00 saatlerinde minimum düzeye geldiği belirlenmiştir (Şekil 3).
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 06:00-10:00 10:00-14:00 14:00-18:00 18:00-22:00 22:00-02:00 02:00-06:00 Saat N e m ( % ) ilk yaz son kış
Bu sonuçların; kışın kovanda biriken aşırı CO2’in ve nemli havanın dışarı atılabilmesi için,
kovanlarda çok iyi bir havalandırma düzeni olması gerektiğini ve arıların, kışın kovanda yoğunlaşan rutubetten çok rahatsız olduklarını ve ancak %9 düzeyindeki CO2’i tolere
edebildiklerini bildiren (Johansson ve Johansson, 1979) görüş ile uyumlu bulunmuştur. Kolonilerin kışa hazırlanırken öncelikle kovan içerisinde nem birikimini önleyici önlemlerin alınmasını; çok soğuk bölgelerde, kovan içinde oluşacak nemi absorbe etmek üzere; saman, talaş ve gazette kağıdı gibi malzemelerden yapılmış yastıkların kullanılmasını; kovan iç ve dış kapağında yeterli havalandırma deliklerinin bırakılması gerektiğini bildiren Fıratlı (1993) ile de uyumlu olduğu görülmektedir.
Kolonilerin Mevsimsel Nakilleri Sırasında Meydana Gelen Sıcaklık Değişimleri
Kolonilerin Adana-Kayseri Nakli Sırasında İç ve Dış Sıcaklık Değişimleri
Kolonilerin Adana’dan Kayseri’ye nakledilmesi 16.06.2004 tarihinde gerçekleşmiş ve bu nakil sırasında kovan içi sıcaklığın deneme ve kontrol kovanlarında aynı derecede olduğu belirlenmiştir (Şekil 4). Kolonilerin nakli sırasında ortam sıcaklığı saat 22:20-23:21 arasında fazla bir değişim göstermemesine karşın saat 23:21den sonra özellikle, Kayseri’ye doğru yaklaştıkça, ani sıcaklık azalmaları göstermiştir. Deneme ve kontrol kolonilerinde nakil sırasında kovan içi sıcaklığında saat 01:21 dışında çok fazla bir azalma belirlenmemiştir. Nakil sırasında; kontrol kolonilerinin 3 ve 5 çerçeveli koloni grublarında 1 adet kolonide ölüm olduğu saptanmıştır.
Şekil 4. Kolonilerin Adana-Kayseri Nakledilmesinde İç ve Dış Sıcaklık Değişimleri
0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 40,00 22:21 23:21 00:21 01:21 02:21 03:21 04:21 Hareket Saatleri S ıc a k lı k ( C O) deneme kontrol dışarı
Kolonilerin Kayseri-Urfa Nakli Sırasında İç ve Dış Sıcaklık Değişimleri.
Koloniler, Kayseri’den Urfa’ya 06.08.2005 tarihinde nakledilmiştir (Şekil 5). Bu nakil sırasında kontrol kolonilerindeki sıcaklığın deneme kolonilerinden biraz daha fazla olduğu bulunmuştur. Kolonilerin Urfa’ya taşınması sırasında deneme kolonilerinin ön ve arka yüzündeki havalandırma deliklerinin açık bırakılmasının bu farklılıkta etkili olduğu görülmektedir. Kolonilerin Urfa’ya taşınması sırasında dışarıda ki hava sıcaklığının Urfa’ya yaklaştıkça artış göstermesine bağlı olarak kontrol kolonilerinde iç sıcaklığın belirli bir düzeyde arttığı gözlenmiştir. Bu sıcaklık artışının, kontrol kolonilerinin 4 çerçeveli grubundan 1 adet ve 5 çerçeveli grubundan 2 adet koloninin ölümüne neden olduğu saptanmıştır. Deneme kolonilerinde koloni kaybı gözlenmemiştir.
Şekil 5. Kolonilerin Kayseri-Urfa Nakledilmesinde İç ve Dış Sıcaklık Değişimleri. Kolonilerin Urfa-Adana Nakli Sırasında İç ve Dış Sıcaklık Değişimleri.
Koloniler, Urfa’dan Adana’ya 13.09.2004 tarihinde nakledilmiştir. Bu nakil sırasında ortam dış sıcaklığının inişli çıkışlı bir değişim gösterdiği ve dış ortam sıcaklığında en fazla 05:06-06:06 saatleri arasında azalma olduğu belirlenmiştir. Deneme grubu kolonilerde iç ortam sıcaklığının kontrol grubu kolonilere göre daha fazla olduğu ve iç ortam sıcaklığının saat 23:06-06:06 arasında azalma gösterdiği saptanmıştır. Kolonilerin bu güzergâhta taşınması sırasında herhangi bir koloni ölümü ile karşılaşılmamıştır (Şekil 6).
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 22:06 23:06 00:06 01:06 02:06 03:06 04:06 05:06 06:06 Hareket saatleri S ıc a k lı k ( C O) deneme kontrol dışarı
Şekil 6. Kolonilerin Urfa-Adana Nakli Sırasında İç ve Dış Sıcaklık Değişimleri.
Kolonilerin Arılı Çerçeve Sayıları
Deneme ve kontrol grubu kolonilerde mevsimler arasında, arılı çerçeve sayısı bakımından önemli bir farkın olmadığı belirlenmiştir (Şekil 7). İlkbahar mevsiminde nektar akımının başlaması ile kolonilerin ana arılarının, yumurtlamaya başladığı ve ergin arı sayısının yaz mevsimine kadar bir artış gösterdiği; yaz mevsiminde tüm kolonilerde ergin arılı çerçeve sayısının, pik noktaya ulaştığı; sonbahar mevsiminde arılı çerçeve sayısında bir azalmanın olduğu görülmektedir. Araştırmaya giren kolonilerde kış mevsiminde koloni içinde ve dışında fazla bir aktivitenin olmaması nedeniyle arılı çerçeve sayısının, sonbahar mevsiminden daha az olduğu görülmektedir. Bu bulgular, ahşap kovanların köpük kovanlara oranla çerçeve sayısının hasat sırasında %18.28 ve kış mevsimi çıkışında %21 oranında üstün olduklarını bildiren Karaca ve ark. (2000) ile uyumludur.
0 1 2 3 4 5 6 7 8
ilkbahar yaz sonbahar kış
Mevsimler A rı lı ç e rc e v e s a y ıs ı (A d e t) D 3 cerceve D 4 cerceve D 5 cerceve K 3 cerceve K 4 cerceve K 5 cerceve 0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 22:06 23:06 00:06 01:06 02:06 03:06 04:06 05:06 06:06 07:06 08:06 Hareket saatleri S ıc a k lı k ( C O) deneme kontrol dışarı
Kolonilerin Ağırlıkları
Deneme ve kontrol grubunu oluşturan kovan şekillerinin her ikisinde de yaz mevsiminde kovan ağırlık artışının olduğu görülmektedir (Şekil 8). Deneme grubu koloniler, kontrol grubu kolonilere göre daha fazla ağırlık artışı sağlamıştır. Sonbahar mevsiminde koloni ağırlığının, kontrol grubu kolonilerde deneme grubu kolonilere göre daha belirgin olarak azalma gösterdiği saptanmıştır. Kış mevsiminde her iki kovan şeklinde de ağırlık artışının olmadığı ve ağırlıklarının hemen hemen aynı olduğu görülmektedir.
0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 40,00 45,00 50,00
ilkbahar yaz sonbahar kış
Mevsim ler K o v a n a ğ ır lı k la rı ( K g ) D 3 cerceve D 4 cerceve D 5 cerceve K 3 cerceve K 4 cerceve K 5 cerceve
Şekil 8. Kolonilerin Mevsime Bağlı Olarak Kovan Ağırlık Değişimleri (kg).
Kolonilerin Ballı Çerçeve Sayıları
Deneme ve kontrol kolonilerinde ballı çerçeve sayısının ilkbahar mevsiminde aynı oranda artış gösterdiği; bal hasatından sonra her iki grup kolonilerde ballı çerçeve sayısının azaldığı saptanmıştır. Kış mevsiminde kalan ballı çerçeve sayısının deneme kolonilerinde kontrol kolonilerine göre daha fazla olduğu belirlenmiştir (Şekil 9). Bu çalışmada; kovan şekli ile ballı çerçeve sayıları arasındaki sonuçlar, Peer (1978), ziftli kağıt ve kontraplak malzeme kullanılarak izole edilen kovanlardaki kolonilerin yaklaşık %90’nın yaşadığını ve izole edilen kolonilerin kontrol kolonilerine göre ertesi yıl %50-125 daha fazla bal ürettiklerini bildiren sonuçlarla uyumludur.
0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00
ilkbahar yaz sonbahar kış
Mevsim ler B a ll ı Ç e rc e v e S a y ıs ı (A d e t) D 3 cerceve D 4 cerceve D 5 cerceve K 3 cerceve K 4 cerceve K 5 cerceve
Şekil 9. Kolonilerin Mevsime Bağlı Olarak Ballı Çerçeve Sayısı (adet).
Kolonilerin Yavrulu Çerçeve Sayıları
Yavrulu çerçeve sayısının sonbahar mevsimi dışında diğer mevsimlerde her iki kovan şeklinde de aynı gelişmeyi gösterdiği; sonbahar mevsiminde deneme grubu kolonilerde yavrulu çerçeve sayısının artış gösterdiği belirlenmiştir (Şekil 10).
0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00
ilkbahar yaz sonbahar kış
Mevsim Y a v ru lu Ç e rc e v e S a y ıs ı (A d e t) D 3 cerceve D 4 cerceve D 5 cerceve K 3 cerceve K 4 cerceve K 5 cerceve
Şekil. 10. Kolonilerin Mevsime Bağlı Olarak Yavrulu Çerçeve Sayıları (adet). Sonuç ve Öneriler
Arı kolonilerinin kışlatılması sırasında koloni populasyon kaybına neden olmadan veya bu kaybı en az düzeyde tutabilen, arı kolonilerinin gezginci arıcılık izlencesi içersinde bir yöreden başka bir yöreye nakledilmesi sırasında koloni kaybına neden olmayan, arı kolonilerinin kışlatılması ve nakletilmesi sırasında kovan içi sıcaklığını ve nem düzeyini dengede tutubilen deneme kovan şekli veya tipi ile çalışmak ve kolonilerden istenilen verim düzeyine ulaşılmasında mevsime bağlı olarak değişen arılı, yavrulu ve ballı çerçeve
şekli veya tipini kullanmak gerekmektedir. Kolonilerin kışlatılması sırasında en az 5 çerçeve ile kışa girmelerinin sağlanması, bu mevsimde kolonilerin kek ile beslenmesi koloni kayıplarını giderici önlemler olarak bu çalışmadan çıkarılan önemli konulardır. Bu araştırma sonunda; deneme kovanlarında kışlatılan ve nakletilen kolonilerde, koloni kayıplarının ve kovan içi rutubetin, kontrol kovanlarına göre daha az olduğu, bu çalışmada denenen kovan şeklinin gezginci arıcılık ve kışlatma açısından geliştirerek ekonomik analizinin yapılmasının gerektiği ortaya konulmuştur.
Kaynaklar
Akdemir, Ş., Kumova, U., Yurdakul, O., Kaftanoğlu, O. 1990. Adana ilinde arı yetiştiriciliğinin ekonomik yapısı. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 5(1):123-136. Adana.
Bek, Y., Efe, E. 1995. Araştırma ve deneme metodları ders kitabı. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi. No: 71, Adana. s. 395.
Elmalı, B. 1998. Kışın bal arısı kovanlarında havalandırmanın önemi. Teknik Arıcılık Dergisi. 20:24-25. Ankara.
FAO, 2004. http://www.faostat.fao.org/faostat/servlet. FAO, 2005. http://www.faostat.fao.org.
Fıratlı, Ç. 1993. Arı yetiştirme, hayvan yetiştirme. Baran Ofset, s.239-270. Ankara.
Genç, F. 1997. Arıcılığın temel esasları. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları. No:166. Erzurum. Johansson, T.S.K., Johansson, M.P. 1979. The honeybee colony in winter. Bee Wid.
60(4):155-170.
Kaya, T. 2004. Gezginci arıcılık nedir? Gezginci arıcılığın sorunları ve hukuki durumu. Teknik Arıcılık Dergisi. 84:2-7. Ankara.
Karaca, Ü., Öztürk, A.İ., Alataş, İ., Özbilgin, N. 2000. Ahşap ve styrapor kovanların arı ailesine etkileri üzerine bir araştırma. Türkiye 3.Arıcılık Kongresi Bildiri Özetleri. s:17. Adana.
Kumova, U., Özkütük, K. 1985. Çukurova Bölgesinde arı yetiştiriciliğinin yapısı. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 3(1): 26-40. Adana.
Kumova, U. 1995. Beekeeping of Türkiye. Apimondia XXXIV th International Apicultural Congress. 15 th-19 th August 1995, Lausanne, Switzer Bnd, s.61.
Kumova, U. 2003. Ülke Arıcılığını Çağdaşlaştırma Konusu Üzerine Öneriler.TKV. Teknik Arıcılık Dergisi, Sayı:70-6-10, ANKARA.
Kumova, U., 2005. Kaliteli ve sağlıklı bal üretiminde yapılması gerekenler. Ekin Dergisi. 22:4. Adana.
Öder, E. 1994 . Bal arılarını başarılı kışlatmak için zorunlu ihtiyaçlar. Hasad Tarım ve Hayvancılık Der. 106:25-28.
Peer, D.F. 1978. A Warm method of wintering honeybee colonies outdoors in cold regions. 30(3): 983/79.
Savile, N.M., Upadhaya, S.N., Shukla, A.N., Sushil, P. 1999. Effecet of hive design on internal hive temperature: A new application of temperature data loggers. ICIMOD, Kathmandu, NEPAL.
