H
ÍR -S A M C =
Sabri Berkel’e
A hm et K O K S A L 1ABRİ B e rk e l’in Tem g a le ris in d e d ü ze n le nen ve 1930’lardan so n y ılla ra uzayan ça- ___„Ilış m a la rın d a n d e rle n m iş ya ğ lıb o ya , s u lu boya, gravür ve desenlerinden yetm iş üç resm i bi- raraya getiren se rg i retro sp ek tif b ir n ite lik ta ş ı yor. Yarım yüzyılı aşkın sü re d ir Türk resm in e ç a ğ d a ş b ir k im lik k azand ırm ayı am a çla ya n B e rk e l'in ço k titiz ve d is ip lin li sanat uğraşını ç e ş itli dönem leriyle izlem e o la n a ğ ın ı veren sergi, o nu n resim serü venin i de b e lirg in ö ze llik le riy le to p lu c a ortar ya çıkarm akta.
1907’de Ü sk ü p ’te doğan Sabri Fettah, Belgrad G ü zel Sa na tla r O kulu ile F lo ra n sa A k a d e m isl'n d e u zu n ca bir eğ itim g örd ü kten so n ra 1935’te T ürki y e’ye y erleşm işti. İtalya'da R ö n e sa n s u stalarının te k n ik le rin i yakın dan in ce le ye n , fre sk ve gravür etü tleri de yapan sa n a tçı, 1940 y ılla rı so n la rın a değin kla sik ve akadem ik ilkeler.) bağlı sağlam bir çizg i yeteneğiyle, titiz bir ışık-göige a n la yışın ı sü r dürüyor. 1931 y a p ım lı bir y a ğ lıb o ya kendi portre siy le o y ılla rd a y a p ılm ış ç izg i etütleri, ç ıp la k er kek ve kadın fig ürleri, "Ü sk ü p -H a m a m ö n ü " ad lı gravüründe bu akadem ik ve g erçe kçi tutum o la n c a a ç ık lığ ıy la b elgeleniyor.
A y n ı d ön em d e İtalya’da b eliren ve R ö n e sa n s gelen eğ ind e n e s in le n e n bir e ğ ilim i b en im seyen Berkel, yeni bir k la s ik ç iliğ in de ara ştırm a la rın ı ya p m ıştı. A m a bu k la s ik ç ilik d oğ a ya bağlanm ak, konuyu, tem ayı k o la y lık la b e lirtm e k yerine; Sa in te -B e u ve ’ün ço k yerinde d e y im iyle (sü re kli lik ö ğ elerini k en d in d e toplayabilen) bir a n la yıştı.
1947’d e A vrup a ü lk ele rin d e y a p tığ ı in ce le m e gezisi so nu cu g ü ç lü renk lek eleriyle g iriştiğ i pey zaj ve na tü rm ortla r sa n a tın d a yeni b ir dönem in b a ş la n g ıc ı oluyor. K la s ik ç iliğ in s ü re k lilik g ö s te ren ö ğ e le rin in g e rçe kçi bir y a p ıtta o ld u ğu kadar c so yu t ya da d oğ a ta k litç iliğ in d e n k açınan resim
-toplu bakış
lerde de y a şa y a b ile c e ğ in i b en im siyo r. "T a k sim M eydanı", “ V azoda Ç iç e k le r” ile birkaç natürm ort (1947/49) d oğ a nın n esnel varlığ ın d a n ayrılara k renkler, le k e le r ve b iç im le rin so yu t d ü n y a sın a ya kla ştığ ı bir ara dönem i örnekliyor. Ardından kü b izm in g e o m e trik uzantıları, b iç im d iy a le k tiğ i ve yüzeyci renk parçalarının dengeli, ritm ik sen te zin den yararlanarak fig üra tif so yu t düzenlem elere g i rişiy o r. “ Y o ğ u rtç u ” , “ N e fe rtitili N a tü rm o rt” , “ K u b b e le r” v.b. so yu t ve g eo m etrik a ra b e skle r b irle ş im in i yerel te m alarla b ağ d aştıran b ir d ön e m in yap ıtla rı b ir ara N u ru lla h B e rk ’in de k a tıld ığ ı b ir resim yöntem i.
Bu tutum 1955'ten so n ra B e rk e l’de m ekân ve renk ö ğ e le rin in s ü re k li ird e le n d iğ i b ü tü n ü yle s o yut b ir e ğ ilim e d ön üşü yor. Ö n c e le ri İslâm k a lig ra fisin d e n e s in le n e n soyu tlam a la r, ardından ka ligrafiye bağlı lekelerle o luşturulan düzenlem eler le g eliştird iğ i kom pozisyonlard a denge, bütünlük, hareket ve k e s in lik g ibi b iç im s e l kavram lar, p la s tik d eğ e rle r ısra rla korunuyor. 1960 y ılla rın d a s o yut bir d uya rlık ta şıya n “ je ste ba ğ lı le k e le r" d ö n em ini 1970 so n ra s ın d a d eko ra tif e tk ile r veren g eo m etrik ve kalig rafik so yu tla m a eğ ilim in i daha ya lın la ştıra n leke düze nlem e le rin e yönlendiriyor. 1970-1980 arasındaki ça lışm alarınd a salt usa bağ lı b ir kurgu ve düzen a n la y ışın d a so yu t ve b iç im se l bir d ilin d ah a da y a lın la ş tırılm ış ç e ş itle m e le rini buluyoruz. 1980 so n ra sı y a p ıtla rın d a 'is e m in yatürlerim ize b ağlanabilecek katıksız bir renk sev g isi ve duru ışığ ı içeren bir yüzey a n la yışın ın ça ğ d a ş b ir este tik te b u lu ştu ğ u yerde özgün b ir k iş i lik vurgulanıyor.
H ollan da lI san at yazarı G ijs V an T y l’in b e lirt tiği gibi, B erkel’de "renklerin k u lla n ılış ı ç o k birey sel o lu p m inya türlerle M o nd rian arası bir yerde b u lu n u yo r.”
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
