/
4
'SAHÍFE tKÎ
Kemalizmin yarallığı
Köy Enslilüleri
♦Bu memleketin sahibi ve top-
lumumuzun asıl unsuru köylüdür.
İşte bu köylüdür ki bugüne kadar
eğitimden mahrum bırakılmıştır.
ATATÜRK - 1922
C
ehaletin yokedllraesl U lusal K u rtu lu ş Sava şının üçüncü dönem i o lacaktı. B irincisinde İstilâcılar y u rd u n h arim i İsm etinde boğulm uş, İç ve dıs gâvura karşı bağım sızlığım ız ku rtarılm ıştı. İkincisinde T ü rk toplum u, y ü zy ıllard ır İlerlem e sine engel olan ayak bağlarını K em alist devrim - le rle söküp atm ıştı. Ü çüncüsünde k aran lık y ırtı- lacak tı. T ü rk ulusu k aran lığ a v u ra -v u ra y ü rü y e cek ve u y g arlık düzeyinin ü stü n e çıkm ak içinay d ın lık ta ilerliyecekti, K em alist devrim lerin de am acı bu idi. Bağım sızlığım ızın ve cum huriyetin ilelebet yaşatılm asının da garantisi, B üyük ATA- TÜRK 'ün 25 A ğustos 1925 te söyledikleri gibi, «fikri hür, vicdanı hür, irfanı h ü r kuşakların» yetiştirilm esinde idi. (1)
C ehaletin yokedilm esi böyle kuşak ların yo ğunlaştırılm ası ile olacaktı. C um huriyetin ilk y ıl la rın d a m illî eğitim so ru n ları önem le ele alın ı yordu. U lusal K u rtu lu ş Savaşının taze h eyecan la rı ile dolu, knvayi m illiye ru h u taşıyan b ir öğ retm en kadrosu büyük çaba gösteriyordu. E ği tim de M ustafa Necati gibi ö nderlerin açtık ları ışıklı y o llar vardı. F a k a t y e tiştirile n k u şak lar yo- ğuıılaştırılam ıyordu. H alkın %80’i köylerde oldu-: ğundan h e r ta ra fı birden n u ra k av u ştu rm ak m üm kün olam ıyordu. M em leketin sahibi ve top- lum um uzun asıl unsuru olan köylü eğitilem lyor- du. Oysa fikri, vicdanı ve irfa n ı h ü r k u şak ların . Özellikle köylü sınıf arasında, çoğunluk kazanm a sının önemi b ü y ü k tü . D ev rim ler yerleşecek ve kök salacaktı. K alkınm anın ön ş a r tla n tam am la nacaktı. ü m m e tç ilik k ırın tı ve istek leri yokedile- cek, ulu sçu lu k şu u rlan acak tı. Böyle b ir oriam d a oy devrim i de kendiliğinden gerçekleşm iş b u lu nacağından, dem okratik yöntem e geçildiğinde sarsın tılar az olacaktı. D em okrasinin iradei m il liy e adına, kendisinin kaynağı olan devrim ler! boğm asına im kân olm ayacaktı. M illî irad en in h e r zam an m illî m en faatler p aralelin d e bulunm ası sağlanacaktı.
Eğitimde şuurlaşma
K
öy E n stitü lerin in k u ru lu şu , 17 N isan 1940 bu yönden büyük önem taşım ak tad ır. K e m alist devrim ler 1935’Ierden so n ra m illî eğitim de b ir araştırm a, geliştirm e, b ir şu u rlaşm a dönem ine girm iştir. B atının veya şu rad an b u ra d a n b ir ö r n ek alınm aksızın, yabancı uzm an ra p o rla rı isten m eksizin, yakın tarihim izde ilk defa olarak, T ü rk h alk ın ın ih tiy açların a uygun, m illî ve gerçekçi b ir oluşum başlam ıştır m illî eğitim de. Z iya G ö - K A L P ’le b irlik te u yanan u lu su n kendi öz h arsı n a yönelm e fik ri A nadolu h alk ın ın gerçeklerinde uygulam aya konuluyor, K em alist dev rim lerin sen tezinde b ir yeni m illiyetçilik m ayalanıyordu. B ir yeni m illiyetçilik ki. okum a - yazm a ve ilk eğitim düzeyindeki b ilg iler dışında h alk ın y aşan tısın d a ki edebiyattan, san at ve m üzikten, folklordan ve en ilkel yerleşm e y erlerin d e gerekil basit u y g a r laşm a m eto tların a k ad ar y u rt ölçüsünde benzer lik sağlayacaktı. K öy eğitm enleri yetiştirm e de nem esinden b aşlay an oluşum un 17 N isan 1940 ta K öy E n stitü lerin i m eydana getirm esi K em alist devrim lerin y aratıcı fik riy atın ın m illî eğitim a la nın d ak i ü rü n ü idi.1940 - 1947 arasın d a yedi yıl içerisinde K ızıl- çu llu ve Ç ifteler denem elerinden b aşla y a ra k y u r d un çeşitli bölgelerinde köy h a lk ı ile iç içe, ta r ı m a elverişli y erlerd e 20 ad et K öy E nstitüsü k u ru lm u ştu . D evlet bütçesinden p ek az yardım a lı nıyor, öğrencisinden öğretm enine k a d a r b ir ü l kücü gayretin nasırlaşan e lle ri ile ese rle r y ü k se liyordu. Geniş istim lâk ler y a p ıla ra k m ütegallibe zengin edilm iyor, ih alelerle m ü ta a h h itle rin cep leri şişirilm iyordu. Ama ü lkücü kişilerin y öneti m inde kız - erk ek köy çocukları yeni eserlerin m im arları o larak A nadolu’yu b aştan inşa edip k u rtarm a n ın sağlam tem ellerini a tıy o rlard ı.
Çıkarcı ve tutucu
güçlerin saldırısı
F
ak at ü lkücülerin bu çabası uzun sürm edi. Köy E n stitü lerin d e kişilik kazanan köyço-Suphi KARAMAN
TA B ÎÎ SENATÖR e u k la n d ah a beş-altı sene evvel çobanlığım , ır gatlığım y a p tık la rı to p ra k a ğ ala rın ın h u zu ru n u k açıracak tı. K öy halk ın ın kaderi ü zerinde söz sa hibi olm aları sakıncalı olacaktı. F ik ri h ü r, vie- danı h ü r ve irfan ı h ü r b ir kuşağın yetişm esi h a l kın yaşan tısın ın ve geri kalm ışlığın nedenlerinin eleştirilm esine yol açacak, tu tu c u düzende ç a tır tıla r yapabilecekti. K öyün ekonom ik yaşantısının alışılm ış k u ra lla rı tartışılam am alı idi. K öydeki to p rak ağası ile kasabadaki eşrafın ekonom ik iliş k ilerin in y a ra ttığ ı k u d re t çem berinin ekonom ik, sosyal ve siyasi düzeni bozulm am alı idi. Bu d ü zenin h alk ın tepesinde k u rd u ğ u skolâstik dü şü n ce atm osferi, h e r yeni oluşum u g âv u r işi diye ge ri itm ekte, çıkarcı zü m relere y ü zy ıllar boyu b a şarı kazandırm ıştı. O nlara göre K em alist d ev rim le r düzen bozucu n ite lik te idi. Köye sokulm am a sı, yerleştirilm em esi, h alk a indirilm em esi skolâs tik düşünce atm osferinin devam ı ile m üm kündü. Oysa K öy E n stitü leri ile K em alist d evrim in ü l kücüleri sıçram a yapm ışlar, köye girm işlerdi. K em alist d ev rim ler halkçı, lâik, devletçi ilk ele riyle, m edenî kanunu ile, kadın h a k la n ile, ta rih ve dilde öze dönen m illiyetçiliği ile köyde ta h tı nı k u racak tı. T anzim attan b e ri yüz y ıld ır sü re gelen şeh ir - köy ayrılığı son b u laca k tı. T üm A- nadolu h alk ı ekonom ik kalk ın m an ın tem el düşün ve eğitim ilk elerin e kavuşacaktı.
W P ' u ru lu düzende şeh ir - köy aracılığı y ap arak
saltan atın ı y ü rü te n ağa - eşraf İkilisi karşı h arek ete geçerken bu defa g âv u r işi sloganını kullanm ayı uygun görm edi. K em alist h arek etin yakın senelerdeki azim li davranışı k arşısın d a b u n a cesaret edem edi. Bu defa, kam u oyunun da hem en onayını kazanacak olan, kom ünistlik slo ganı Köy E n stitü lerin e k arşı işletildi. S ilâh hede fini iyi b u lm u ştu . D em okratik h a y a ta yeni girişin y a ra ttığ ı ortam ve dem okrasinin işletiliş ta rz ın daki anlayış K öy E n stitü lerin i çö k ertti. Ç ıkarcı zü m reler h a lk kitlesinin uyan m asın a fırs a t v e r m eden geniş oy k ay n ak la rın ı k o ru y ab ild iler. H al kın, b ir dengeli dem okrasiyi yaşatacak oy devri- m ini yapm asına im kân bırakılm adı.
Köy Enstitülerinin boşluğu
■mrr- öy E nstitülerinin am acından uzak la ştırılm a-
sı ve sonra kapatılm asından beri geçen y ir m i yılın boşluğu hiçbir su re tte doldurulam am ış tır. d o ld u ru lam ıy acak tır. K lâsik eğitim yerine çeşitli iş k o lların d a p ra tik eğitim i öngören Köy E n stitü leri aynı hızla devam ettirilse idi, T ü rk i ye bugün çok fa rk lı b ir görünüşte b u lu n aca k tı. Yedi yılda 20 tanesini k u ran , d evlete h içb ir y ük olm adan işleten, 17.009 ö ğretm en y etiştiren ü lk ü ve güc yirm i yılda d ah a yüziercesini k u racak , h alk ın hizm etine 100.000’i aşkın b ir öğretm en kad ro sunu verebilecekti. B izzat Köy E n stitü lerin d e ve yetişen lerin gidecekleri köylerde eğitici du ru m la rı y an ın d a üretici n itelik leri köyün ekono m ik kalk ın m asın d a etk ili olacak, m em leket kal kınm asının a lt yapısını sağ lam laştıracak tı. K e m alist d ev rim ler köye ve geniş h alk kitlesine in d irilerek m illetçe uyanışın ve k alk ın m an ın hızı a rtırıla c a k tı. Köy E n stitü lerin d en yetişen ve T ü rk edebiyatını, düşün h ay atın ı h alk a in d irerek d ünya edebiyat âlem inde ün yapan kalem lerin sayısı a rta c a k tı. İrtic a ve taassu p yok edilm iş o- lu rd u . D em okrasinin yerleşm esi ve işleyişi sağ lam laşır, siyasi b u h ra n la ra girilm ezdi. 27 M ayıs ta n sonra ve bugün çeşitli so ru n la rın çözüm ü ko- laylaştrdı.
Sonuç
K
öy E n stitü lerin in boşluğunu doldurm ak için 27 M ayıstan bugüne k a d a r değişik a la n la r da birçok g ay ret sarfed ilm iştir. ö z e llik le ; 222 sa yılı İlk ö ğ retim K anunu, Y edek Subay öğretm en lik , çırak lık okulları, te k n ik öğretim - klâsik öğ retim ta rtışm a ve uygulam ası, sağlık h izm etleri nin sosyalize edildiği bölgelerde yardım cı faali y e tle r ve genel olarak D evlet P lân lam asın ın eği tim alan ın d ak i gayretleri.. A m a b ü tü n bu çaba la r K öy E n stitü lerin in boşluğunu doldurm ağa yetm em iştir.K em alizm in y a ra ttığ ı b ir eğitim tip i olan Köy E n stitü lerin e ve bu a ra d a m em lekete yazık ol m u ştu r.
(1) P rof. E. Z iya KARAL. A TA TÜRK ’ten D üşün celer. S. 78
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
