rm tYET
•30 Aralık İHRS
M e v lâ n a M ü z e sin in u z a k ta n g ö ıiin ü şüMevlâna’nın 690 mcı ölüm yıldönümünde
30 bin
kişi
Konya'yı
ziyaret etti
Sofu Tuğrul Yazıyor
K o n k a — F ra n s ız A k a d e m is i ü y e s i M a u ric e B a r r e s , M e v lâ n a için şö y le d e r : « M e v iân â , y a ln ız D oğu d ü n y a s ın ı d e ğ il, B a tı d ü n y a s ın ı d a k u c a k la y a n e n b ü y ü k b ilg in v e ü z e r in d e ta r tış m a y ap ı- la m ıy a c a k te k d â h id ir.»
B ir o r ie n ta lis t de, « Y a ra tıld ığ ı g ü n d e n b e r i y e ry ü z ü n e M ev- l â n â ’d a n d a h a b ü y ü k b i r m ü te f e k k ir , b i r d â h in in a y a ğ ı b a s m a m ış tır» d iy o r.
B izde, A b d ü lb a k i G ö lp ın a r lı M e v lâ n â ’y ı, « Ş a rk ın b u g ü n e k a d a r y e tiş tir d iğ i en ile r ic i m ü te f e k k ir i» d iy e t a r i f e d e r.
M e rh u m H a ş a n A li Y ü c e l’in ta r if in d e ise M e v lâ n a , « D o g m atik z ih n iy e ti re d d e d e n , a s la f a n a tik o lm ıy a n , t e k ö n e m li şe y in T a n rıy ı se v m e k v e O ’n n n se v g is in e e rm e k o ld u ğ u n u k a b u l e d e n , k in , h ın ç , in tik a m , n e f re t g ib i m e n fi d u y g u l a r b e s le m iy e n , s e v g isi üni- v e r s a i b i r b ü y ü k k işid ir.»
H a n g i d e y im d e o lu r s a o ls u n , b ir le ş ile n te k n o k ta M e v lâ n â ’m n ö lü m s ü z lü ğ ü d ü r. Ö lü m g ü n ü n ü , «Şeb-i A ıu s = D ü ğ ü n gecesi, v u s l a t gecesi» o la r a k a d la n d ıra n , ö lü m ü s e v g iliy e v a r m a n ın te k y o lu k a b u l e d e n M e v lâ n a , ö lü m ü y e n e n v e ö lü m s ü z lü ğ ü n s ır r ın a e re n m u tlu k iş ile r d e n b ir is id ir .
«B en o p a d iş a h d e ğ ilim k i, a tt a n in e y im d e t a b u t a b in e y im . B e n im f e rm a n ım ın y a z ısı e b e d ilik tir,» d iy e b ile n M e v lâ n a , ö lü m s ü z lü ğ ü n ü , tâ o g ü n d e n b ü tü n d ü n y a y a k e n d i s e s iy le ilâ n e tm iş tir .
17 a r a l ık t a y ü z b in le r c e in s a n , ö lü m ü n ü n 690. y ılın d a O ’n u n ö lü m s ü z lü ğ ü n ü k u t l a r . H e r y ıl y a ln ız K o n y a d a 25-30 b in k iş in in iz le d iğ i a n m a t ö r e n l e r i , . g e rç e k a n la m ıy la , k u v v e tin i M e v lâ n a ’d an a la r a k D o ğ u d a n B a tıy a y ö n e le n v e . h e r y ıl b ira z d a h a y a y ıla n b ir ı ş ık tır a r tık ... ❖ * * H a lb u k i M e v lâ n a ’y ı a n m a tö r e n le r in in ta r ih ç e s i ço k e sk i y ıl l a r a k a d a r u z a n m a z . 1945 y ılın ın 17 a r a lık g ecesi H a lk e v in in m ü te v a z ı s a lo n u n d a 3 0 -4 0 k iş i ile b a ş la m ış tı b u tö r e n le r ... B ü tü n tö re n d e « M e sn e v in in özü» y a z a rı m e rh u m M u h lis K o n e r ’in M ev lâ n a h a k k ın d a b i r k o n u ş m a s ın d a n i b a r e tt i . A ra d a n y ı ll a r g e ç ti; M e v lâ n a , lâ y ık o ld u ğ u ilg iy e , K o n y a M e v lâ n a ’v a lâ y ık o lm a y a ç a lış a n tö r e n le r e k a v u ş tu . İ lk y ı ll a r y a ln ız 17 a r a lık gecesin e sığ d ır ıla n a n m a tö r e n i p r o g r a m la r ı g ö s te rile n b ü y ü k ilg iy le o r a n tılı o la r a k a r t t ı . B u g ü n 14 d e fa t e k r a r la n a n t ö r e n le r de y e te rs iz sa y ılıy o r...
B u ilg in in a r tm a s ın d a S e m â g ö s te r ile rin in de r o lü b ü y ü k o ld u ta b ii... Ö n c e le ri b i r .kaç n e y z e n v e s e m â z e n ’in k a tıla b ild iğ i g ö ste r i l e r z a m a n la t e ş k il a tl a n d ı ; m a d d î y e te r liğ in e lv e rd iğ i o r a n tıd a İ s t a n b u l v e A n k a r a n tn ta n ın m ış s a n a tç ıla r ım b i r a r a y a g e tir m e k m ü m k ü n o ld u . B u g ü n T ü r k m u s ik is in d e isim y a p m ış b i r M ith a t B a h a r i, b i r S a d e ttin H e p e r, b i r H a lil C an , H a y r i T ü m e r, U lv i E
r-E n k iiç ü k s e m â ie n «sem a» d a
E n yağ lı se m âz en «sem a» d a
g ü n e r, S e lâ m ı B e r tu ğ , N iy a z i S a y ın v e K â n i K a r a c a ’l&rı «sem â» a n e y v e s e s le r iy le r e n k k a ta n « M u trip » h e y e tin d e b i r a r a d a g ö r ü r sü n ü z.
M e v lâ n a ’y ı a n m a tö r e n le r in in ç e k ic iliğ i a r ttık ç a t ö r e n le r in k a p sam ı d a g e n iş le d i. K o n y a d a n y u r t ö lç ü s ü n e y a y ıla n h a r e k e t, a s tık u lu s la r a r a s ı b ir k im liğ e b ü r ü n m e k y o lu n d a . B u tö r e n le r i o rg a n iz e e d e n K o n y a T u riz m D e r n e ğ i h e r g ü n y ü z le r c e is te ğ i g e r i ç e v ir m ek z o ru n d a k a lıy o r . B u i s t e k l e r in ç o ğ u n u n y a b a n c ıla r d a n g e ld i ğ in e iş a r e t e d e rs e k , h e m t ö r e n le r in ç e k ic iliğ i, h e m d e M ev lân a se v g is in in y a y g ın lığ ı g e rç e ğ i o r ta y a ç ık a r . B ir de ş u g e rç e k o rta y a ç ık a r k i, b u g ü n fü z e li, a to m lu m a d d e d ü n y a s ın d a d a h i, in s a n o ğ lu n u n e k s ik b i r y ö n ü , b i r s u s a m ış lığ ı v a r d ı r ; sad ece m ad d e â le m iy le y e tin m iy e n in s a n , b u s u s u z lu ğ u n u b i r « m ân â» p ın a r ın d a n g id e r m e y e ç a lış m a k ta d ır . 20, y ü z y ıld a b u m â n â p ın a r ı a n c a k M e v lâ n a ’d ır. B ir ç a ğ rıs ı v a r M e v lâ n a ’n ın :
«Baza bazâ her ançi hesti bazâ
«Ger kâfir-ü gebr-u putperesti bazâ
«İn dergeh-i ma dergeh-i nevmidî nist
«Sad bar eğer tövbe şikesti bazâ.
(G e l g e l n e o lu r s a n o l g e l; İ s t e r k â f ir , i s t e r p u t p e r e s t o l y in e g el... B u d e rg â h u m u ts u z la r ın d e r g â h ı d e ğ il d i r ; y ü z k e r e tö v b e n i b o z m u ş o lsa n d a, y in e g e l! ...) B u m e r t, b u in s a n ç a ğ rıy a , y ü z y ıl l a r b o y u k o ş a n y ü z b in le r, O ’n d a g e rç e k se v g iy i t a d a r , ö z le m in i d u y d u k la r ı «M ânâ» y a o vada e r e r le r ... 5<î îfı :|î B u y ıl a n m a t ö r e n l e r i 10 g ü n e v e 14 d e fa y a ç ık a r ıld ı. A r a lık g ib i k ıs ır v e s o ğ u k b i r a y d a , h e r g ü n M e v lâ n a M ü z e sin in o r t a l a m a 2000, b ilim s e l k o n u ş m a la r ın 600-700, se m â g ö s te r ile r in in 1200- 1300 k iş i t a r a f ın d a n iz le n m e s i g u r u r v e r ic i b i r ş e y ... B u h e s a p la K o n y a , 30 b in k iş in in u ğ r a ğ ı o ld u . B u r a k a m , tu r iz m ç a b a s ı iç in d e o la n b i r m e m le k e t için h iç d e k ü ç ü m s e n e c e k b i r s a y ı d e ğ ild ir . H a ttâ , tu r iz m s a n a y ii y e tk i l il e r i n i n b i r çok n e d e n le r in i c e v a p la y a c a k n ite l ik t e d ir . Ş im d ilik z iy a r e tç ile r in o r ta la m a <’/ol0-15 in i y a b a n c ıla r te ş k il e d iy o r. B u o r a n ın ö n ü m ü z d e k i y ı ll a r d a h ız la y ü k s e le c e ğ i u m u l u r ; n ite k im 5 - 6 y ı l ö n c e k i tö r e n le r d e y a b a n c ı o ra m °/ol-2 y i g e çm ez d i.
* * *
S e m â g ö s te r ile rin d e 30-35 s a n a tç ın ın k a tıld ığ ı M u trip h e y e tin d e ç o ğ u n lu k «N ey» d e d ir. S o n ra « K u d ü m » , d a h a s o n ra «R ebab» v e k e m e n ç e g e lir. B u y ılk i g ö s te rid e D ed e E f e n d in in S a b â â y in i v a r . H e r y ıl d e ğ iş ir b u ; d e ğ iş m iy e n şey , m ü z ik sü re s in c e b a ş ta N a a t o lm a k ü z e r e 3 v e y a 4 «sem â» d ır.
« S em âzen » d e n ile n « d ö n e n d e rv iş le r» sağ a v u ç la r ı h a v a y a , so l a v u ç la r ı to p r a ğ a d ö n m ü ş, b a ş l a r ı h a fifç e s a ğ a k ır ılm ış o la r a k m ü z iğ in r itm iy le d ö n e r le r . B u b i r k a ç s a a t s ü r e b ilir . B a ş la r ın a g iy d ik le r i u z u n k ü la h a « sik k e» , s ır t la r ı n a a ld ı k l a r ı in c e siy a h p e le r in e « h ırk a » d e n ir. D ö n ü ş s ır a s ın d a b i r p a p a ty a t a r la s ın ı an d ıra n b e y a z k ıy a f e tin d e d e ğ iş ik a d lı p a r ç a la r ı v a r : Ü s tte k i b o le ro y a « d e steg ü l» , b e ld e k i y e ş il k u ş a ğ a « E lifin e m e t» , y e lp a z e gibi a ç ıla n e te ğ e « T e n n û re » d e r le r . S e m â ’d a b i r «şeyh», b i r d e «sem â- z en b aşı» v a r d ır . H e r y ö n ü y le b i r ö z e llik ta ş ıy a n se m â ilg i çek ici b i r g ö s te rid ir.
B u y ıl y a ln ız K o n y a d a d e ğ il, K a r a c h i'd e , T a h r a n ’da, B o n n v e C o lu m b ia Ü n iv e r s ite le r in d e M e v lâ n a a n ıl d ı ; h a t t â C o lu m b ia Ü n i v e r s ite s i M e v lâ n a iç in g e r e k li b ilg i v e a r a ç is te d i K o n y a d a n ... B o n n Ü n iv e r s ite s in d e is e , g e çe n y ı l l a r T ü r k iy e d e b u lu n m u ş o lan , P r o f . A n n e M a ria S c h im m e l tö r e n i y ö n e tti. D a h a s ı v a r : B u y ıl L o n d r a ’d a b i r d e r n e k T ü r k iy e d e n b i r se- m&zen is te d i. Ü ç a y o r a d a k a la n s e m â z e n 50 d e r n e k ü y e s in e sem â ö ğ r e tti. B u g ü n B o n n , C a m b rid g e , W a s h in g to n , K a r a c h i v e T a h ra n Ü n iv e r s ite le r in d e M e v lâ n a k ü r s ü l e r i v a r ; y a ln ız b iz d e y o k ... F a k a t b u y ılk i t ö r e n le r d e y e n i b i r d a v r a n ış ilg i g ö r d ü : D e n i liy o r k i, M e v lâ n a h a k k ın d a k i b ilim s e l k o n u ş m a la r h e r y ıl olma« s ın ; d ö r t y ıld a b i r t a r i h , s a n a t, p a r a f o n u g ib i k o n g r e le r h a lin d e d ü z e n le n s in . M e v lâ n a T e t k i k le r i K o n g re s i d iy e a d la n d ır ıla b ile c e k o ia n b u k o n g r e le r d e M e v lâ n a p o le m ik te n k u r t a r ı l s ı n ; ta r tış m a lı te b liğ le r le b ilim s e l b i r ç a lış m a o r ta y a ç ık s ın ... B u ç a b a b i r M ev lâ n a E n s titü s ü k u r u lm a s ın a d a y o l a ç s ın , ö n c ü o ls u n ... S o n u ç ş u : Y e te r k i b i r k e r e M e v lâ n a ’y ı s e v in v e O 'n u b e n im s e y in ; a r tı k is te s e n iz de, is te m e s e n iz d e b u a ş k m a b e d in d e n a y r ılm a n ız m ü m k ü n o lm ıy a c a k tır . T ıp k ı, b u g ü n M üze M ü d ü r ü n ü n o d a sın ı s ü s le y e n b i r d ö r t lü k t e d e n d iğ i g ib i:
«Me’ytıs bırakma, tut elimden
«Sensiz bulamam mecâi etendim.
«Yok, siiddc-i pâk-i dergehinden
«Ayrılmama ihtimâl efendim!..
döşem esi
üzerinden
1
.
500.000
kişifiz bırakmadan geçti
- - ... ... S&-.--- --- --
.. _
v Ceylan Sanayi Ltd. Sabuncu Han Caddesi, Başar Han 31, Eminönü
Tel,: 22 98 93
F a a l — 9?
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
