Türk karikatürcüleri:Necmi Rıza

gece miydi?

kaçacağız diye

•öktfrndukulmıs

SANMA HÜNER ELİM İZD E B İZİM ,

USTURAM IZ D İLİM İZD E BİZİM '.

Tatlıkeser-(MEMDUH ŞEVKET ESEHDAL’OAN BİR HİKÂYE :

FEMİNİST

-Ben feministim,fe­ minist. . .dedi.

Sonra arkalarından gelen Salim bey'i görüp seslerini kestiler, yol verdiler.

Salim bey, geçti git­ ti, ama, bu "Feminist ’’ sözü aklına takıldı .Çok­ ça kullanılan b ir söz. Mânası ne olsa gerek . ''Kadıncı" demek mi '.-’Ye­

mekten sonra dairede çalışırken gene aklına g e ld i."B ir bilenden so­ ralım " diye düşündü.

Akşam üstü, Merkez Kahvesinde tavla sey­ rederken yeniden hatır­ ladı.Yanındaki masada oturan, ortamektep ho­ calarından Aytaş beye sordu :

-Aytaş bey,dedi,"fe­ minist" ne demektir?

Aytaş bey, dirseğini masaya dayamış, elini kalpağının içine sokmuş, dalgın, tavla seyrediyor­ du. Uykudan uyandırıl­ mış gibi gözleri süzük, döndü,Salim beye baktı, "Beni imtihan mı ede­ ceksin?" demek ister gib i,

-Sanki bilmiyor mu­ sun , dedi. -Biliyorum am a,ge­ ne de soruyorum. B ili­ yorsan sövle. Aytaş bey,dargın, -B irader.dedi. Hem biliyorsun,iıem de gene neye soluyorsun?

"Beni mantara b as- tıramazsın ! " demek ister gibi,kaşlarını yu­ karı kaldırıp başını öte­ ye çevirdi.

Salim bey sıkıldı. -Söylesen 11e olur, dedi.Belki bir bilme­ diğim var da onu öğren­ mek istiyorum

" İşte,istediğinizden de ateşli bir aşk sahne­ si çevirdim , söyleyin bakalım, şimdi benim halim ne o la c a k ."

Öteki, yüzünü çevir­ meyerek :

-Bilmiyorum b ira ­ der, dedi.

Tavla oynayanlar - dan biri, Kerim bey, es­ ki "Sahil Sıhhiye" me­ murlarından, eşi akranı arasında bilgiç geçinen­ lerden bir adam. Aytaş beyden sordu :

-Ne soruyor? -Hiç canım, alay et­ mek istiyor '.

Salim bey kızar gi­ bi oldu.

-Hiç alay etmek is - te miyorum, dedi ."Femi­ nist" ne demektir, diye soruyorum.Ne olur, so­ rulmaz mı ?

Kerim bey, pulları düzelterek :

-Yani "Feminist"ne demektir, bilmiyor mu­ sunuz? dedi.

-Farzediniz ki, b il­ miyorum, yahut biliyo­ rum da, gene soruyorum.

-Güzel, "Feminist" sizce ne demektir ?

-Bence ne demekse demek,ben sizden so­ ruyorum.

-B iz söyleyeceğiz ama, siz bildiğinizi bir söyleyin, bakalım.

-Ben bildiğimi söy­ leyecek olursam, sizden hiç sormam.

Kerim beyin arka­ daşı sıkıldı,

-Lâkırdıyı sonra e - dersin,dedi,at bakalım.

Kerim bey oyuna baş­ layarak,

-Bilen sorm az, dedi. Bilmeyen de biliyorum, demez. Hepyek:oyna!Sen 'Böylede yanlış varsa biz

düzeltelim i

Salim bey sustu. Bu

kelimeden sezinlediği mânayı iyice .açıkça b il­ mediği için, söylemek istemiyordu. Karşısın­ dakiler de onun gibi ol­ m alıdırlar ki, onlar da söylemekten çekindiler. Lâkırdı da böyle kaldı. Yalnız bu kısa konuşma, Salim beyi biraz kızdır­ dı. Kendi kendine, "Söy­ lemeyin siz,dedi, ben onu sor açalı adamı bu­ lurum ."

O günlerde. eski Fransızca hocalarından Cemil beye rastgeldi-Bİ- raz hoşbeşten sonra ondan sordu :

-Cem il bey,bu " F e ­ minist" ne demektir?

-"F em in ist", işte, feminin var y a ! .. Fem, Fam, ikisi bir asildir .

Mâlum,kadın,demek . La femme, müennes, an­ cak Feminist'i nasıl tercüme e tm e li? .. .Ba­ na kalsa tercüme eder­ ken . . .

Cemil bey düşündü . Sonra şikâyete başladı.

-B irad er, dedi, b i­ zim dilimiz de dil mi ? Hangi tâbiri ararsın da bulursun? İşte buyurun şu "feminist" meselâ! Ne diye tercüme ede­ ceksin ?

-Y ok ,ben tercüme­ den ziyade,asıl şu mâ­ nasını öğrenmek istedim

-Malûuum. MâlÛm ya ! Ancak benim a r - zettiğim d e ... Çünkü monşer, lisan bir ifade içindir, doğru değil mi ? Biz dilimiz var diye

ortaya çıkalım, mukabili olmadı mı t Doğru de­ ğil mi?

-Hakkınız v a r . .. -Geçen sene,bu İs­ tılahlar için bir komis­

yon topladılar.Ben ora­ da bütün bunları söyle­ dim. Birkaç kerre top­ lanıldı , ayrıca b ir ko­ misyon yapılmasına ka­ r a r ver diler. Sonra tah­ sisat yoktur, gelecek.se- ne bütçesine para konu­ lacak diye,bir lâkırdı çı­ kardılar , öylece kaldı. I- şin içine bir kerre büt­ çe karışınca, sen altta - rafını anlayıver. Şimdi ne kadar çoluk çocuk varsa, maarife doldur­ muşlar, böyle ciddf i ş ­ lere bakan yok.Doğrusu ben de artık aldırmıyo - rum.Hangi birine ba­ karsın! Hem bird e bak­ mışsın, testiyi kıran da b ir, suyu getiren d e ! . . N asıl,sizin birader as­ kerliğini bitirdi miTBu- raya getirtmek istiyor - dunuz?

-İstiyorduk ama,son- r a kendisi "orada rahat olduğunu" yazmış. As - kertiği bitmesine de bir- şey kalmadı, yerinde kal­ sın, dedik. Askerden ge - lirse,bakalım bir yere yerleştirebilecek miyiz?

-B u kadar eş dost v a r , hep elden geleni ya­ parı z . Efendim,bana mü- sade.Divân'akadar uğ - ramak istiyordum d a . .. A ra sıra görüşelim ,Sa­ lim b e y ...

Selâm laştılar, ayrıl­ dılar. Salim bey düşün - dü, "araya lâkırdı karış­ tı, gene, Feministti anla­ yamadık" dedi.

6

Birkaç gün s o n ra , bir akşam üstü, bilmem hangi dairenin, hangi ka­ lemin müdürü,genç edip­ lerimizden R .R alf beye rasgeldi.Konuşarak yü­ rümeye başladılar .Söz a - rasında,bir sırası dü­ şünce, Sâlim bey, "fe - minist'ti ondan da sordu: -Kuzum Raif bey,de­ di, bu "feminist" ne de - mektir?

-Feminist? Femi - nizm, azizim , nasıl ar - zedeyim, Ee, yâni kadın­ lığın bütün inceliği, bü­ tün mahasinine, bütün

şeylerine k a r ş ı... Ka­ dınlığı bağlayan ve biz­ den ayıran bütün kayıt­ lar ve şartlar. Mâzinin pestzindeliklerine isyan. B ir kadın niçin, erkek de­ ğildir? Bu yoklukları, bunların acılıklarını ben bu şehirde duymayan kalmadı sanıyorum ¡Son­ ra ben bunu "erkeklerin zavallılıkları" diye izah etmiştim.Siz bilmem, benim "N erld s" mec­ muasına yazdığım yazı­ ları gördünüz mü? Bu fik irler, o makalelerde çok ince işlenmişti. İti­ ra f etmelidir ki, şimdi ne öyle bir mecmua çı­ kıyor, ne de öyle yazan var. Biz de sustuk. Çün­ kü okuyan yok.

Salim bey, sustu. İ - çinden, "Bunu bilen e l­ bet de vardır ya, ben rasgelm edim " diye dü­ şündü. Ve ondan sonra her önüne gelene so r­ mağa başladı.

-Recai bey, sen çok bilgiçsin, "feminist" ne­ dir?

-Tuvalet sabunu.

-N asıl tuvalet sabu­ nu? Ben sana bu keli - menin mânasını sordum! -Benısabunu soruyor­ sun, sandım !

-Kabahat bende, seni bitirim de gene, soruyo­ rum.

Birkaç gün sonra ge­ ne bir başkasına :

-Hikmet beyefendi, affedersiniz, bir istirha­ mım vardı, "feminist " nedir? -A zizim ,b ir mes - le k .B ir de gazetesi var­ dı sanıyorum. B ir gaze­ te çıkarıyorlardı.. . T a ­ rihi,efendim ,1800. . . E - vet, 1874-75 olacak. E - vet am a,bir kerre de ev­ de bakar, arzederim. Haaa.yok pardon,o " F e - mina" idi.Evet "Fem i - na! " ve tesis tarihi e - fendiiiim, 1908, yahut 909 olacak.Diğeri şimdi ha­ tırımda yok,evde bakar, arzederim.

Bazı şeyler böyledir. Tilkinin kuyruğu gibi . Kafanın bir biçimsiz ye­ rine sıkıştı mı,çıkmaz . Salim bey,bu rahatsız - lıkla.bu Feministti o kadar sordu ki,sonunda

adı Feminist kaldı.Da - h ası, ona bu adın nere - den kaldığını bilmeyen - l e r , onu bu meslek sahip­ lerinden biri sandılar ; kadınlar müsam erele- rinde konferans verm e­ ğe çağırıyorlar,yeni çı­ kan gazeteler kadın sa - hifeleri için ondan yazı istiyorlar.

B İKİ KAYNANA

İki ya şlı hanım yolda k a rşıla şır- lar. Hal hatır sorduktan sonra biri,

-Kızınızdan haber alabiliyor mu­ sunuz? der. N a s ıl,iy i m i?

Kadın kıvançla anlatmaya koyu - lur :

-Kızımın şansına diyecek yok . . . Bir jy î kocası var ki ,o kadar o lu r.. .E- lini sıcak sudan soğuk suya sokturmu­ yor. Sabah kahvaltısını bi le erken­ den kalkıp hazırlıyor.kızım ın yatağı­ na kendi getiriyor.Mücevherler ,kürk - ler, Avrupa g e z ile ri.. . Adam kızım i - çîn parçalanıyor v a lla h i.. . Peki,sîzin oğlunuz naşıI,bari mutlu mu?

-Hiç sorma hemşire,hiç sorma . . . Bir pasaklı,bir rrüsrif karıya düştü k i . . Sabah kahvaltıyı bile oğlum, yatağı - na.götürüyor. .. Hadi bu neyse.. .Ama oğlumun canı çıkıyor,kürklere, mü- cevherlere,Avrupa gezilerine para ye­ tiştireceğim d iy e .. . Helak oluyor oğ­ lum,helak. . .

Ata'nın Ruhu - Dirilmek için benim ölmemi bekliyorlarmış'.

Türk Karikatürcüleri:

Necmi Rıza

Klasik karikatür anlayışının günümüzde en başarılı temsilci - sid ir. Özel likle portre karikatür­ lerindeki başarısı büyüktür .Pers­ pektif kurallarına b a ğ lılığ ı, de - taylara önem vermesi ve çok ti - tiz çalışması, mizah dergilerinin kapak karikatürlerini yapmakta Necmi Rrza'ya bir rekor sağla - mıştır. Kendi karikatür anlayışı için de, siyasf, sosyal ve maga­ zinler için her tür karikatür yap­ maktadır. Karikatürlerinin kolay anlaşılırlığı ve yeni denemelere gitmemesi yaygınlığını sağla - mıştır.

—İşte kahraman ecdadım : Baştaki büyük babamın babası : Plevne muhasara­ sında nam vermiş. . .Öbürü büyük babam ; Dömeke muharebesinde şehit düş­ müş. . . Beriki babam : Hem Çanakkale'de, hem Sakarya'da yaralanm ış.. . Bu da ağabeyim : Daha geçen hafta G alatasaray'a bir gol a t t ı'. . .

Misafir - Enfes tablo. .Rafael'in de­ ğil m i?

Yeni Zengin - Hayır benim '. . .

- N a s ıl, cennet değil mi? - Ö y le konuşabilmek için ölmek

gerek. . .

-Yahu,bu kadar güzel fotoğrafların var da ne duruyorsun, bir günlük gazete çıkarsana.

SffiSBS

n ı n H V A D M A Daha önce de bildirdiğimiz gibi, yarışmaya katılan O l ı l U I H n l f l H karikatürlerden birinci, ikinci ve üçüncüyü okurlarımız seçeceklerdir. En çok oy alarak birinciliği kazanacak karikatürü seçen okurla - rımıza Aziz Nesin'in kitaplarından biri hediye edilecektir. Ancak okurlarımız şimdiden beğendikleri karikatürü bildirerek, hediye kitap istemektedirler. Ya - rışmaya giren bütün karikatürlerin yayınlanması bitmeden oylarını bildirmemele­ rini okurlarımızdan rica ederiz. Yarışma karikatürlerinin yayınlanmasının bitti - ğini ilân edeceğiz. Bu ilândan sonra, yayınlanmış bütün karikatürler içinde en ' beğendikleri hangisiyse, okurlarımız o karikatürü bize bildireceklerdir.

sîzden

KARISI BİLİR

Harvard Üniversitesi Rektörü L a­ urence Low ell'in yetmişikinci yaşı­ nı kutlamak için verilen şölende, bir m eraklı,rektöre bu yorucu görev - den çekilmeye ne zaman karar ve - receğini sorar.

Rektör ,

-Çekilmek mi .dostum, diye ş a ­ şar kalır.

-E v e t .. .Yaşınız hayli ile r le d i... -A m a karım bana bu konuda he - nüz bir şey söylemedi k i . ..

YUTAR MI HİÇ

Woodrow Wilson, 1912 yılında ABD Cumhurbaşkanı seçildikten hemen sonra yaşlı ve ağır işiten halasını ziyaret ed er.Y aşlı kadın,

-E ee Woodrow, şimdi ne yapı - yorsun? diye sorar

W ilso n ,kadının işitmek için ku­ lağına kaldırdığı boynuza bağırır :

-Başkanım şimdi b e n ... -Nerenin başkam ?

-Am erika Birleşik Devletleri - nin. . .

-Kazık kadar adam oldun, hâlâ budala budala konuşmaktan vazgeç - medin. . .

CAN KURTARAN TULUAT

Ünlü oyuncu Talma, bir oyunda tabanca ile vurularak ölecek ve p er­ de kapanacaktı. Ama aksiliğe bakın ki, tabanca patlamadı. Rol arkadaşı - nm bu aksilik karşısında bocaladığı­ nı gören Talma, onun üstüne saldır - dı ve kendisine hemen bir tekme sa­ vurmasını fısıldadı. Tekmeyi yer ye­ mez kendini yere atan Talma,

-Aman yarabbi ! . . .diye haykır- du,herifin pabucu zehirliym iş.. .

Bu sözleri söyleyip ölen Talma , piyesi kurtarıyordu...

HAKKI VARMIŞ

Televizyonda maç anlatan Roger Couderc'e bir kokteyl partide genç bir kadın yanaşır,

-Hatırlıyor musunuz, iki yıl ört - ce bir maç nakletmiştiniz d e .. .der. Spiker anlamsız anlamsız sırı - tırken, kadın devam eder :

-Hani canım, şey demiştiniz . . . "Böyle bir maç seyrettikten sonra , insan artık rahat ölür" dem iştiniz.. -E v e t,e v e t.. . Şimdi hatırladım. -İşte o maçı kocamlaberaber te­ levizyonda seyrediyorduk.Siz tam o sözü söyleyince bana döndü ve "C o - uderc haklı" d e d i...

-E v e t ...

-Couderc haklı,dedi ve ö ldü...

CİĞERİN PARASI

Şair Adanalı Ziya b ir gün İstan­ bul'da parasız ve aç kalmış.Sirke - ei'de bir ciğer kebapçısının önünde durmuş.Dayanamamış,içeri girmiş ve karnını iyice ciğerle doyurmuş . Sonunda kebapçıya :

"Bak hemşerim, demiş benim param yok. Şimdi sen beni tabif dö - veceksin.Haydi döv de gideyim . "

Kebapçı demiş ki :

"Öyle yağma yok. Şimdi ben seni içeri tıkarım, bana üç gün üç gece bulaş ık yıkarsın i "

Adanalı Ziya bakmış,pabuç pa - halı.Hemen yakın otellerden birinde oturan bir arkadaşına şu beyti yaz - mış :

"Dağladı aşçı diliyle ciğerim yö­ resini Ciğerim pâresi ! Gel ver ciğerin

paresini'." Şiir gitm iş,para gelm iş. Ziya da bulaşıkçılıktan kurtulmuş.

YAŞAMAK

B ir sanat meraklısı Çallı İbra - him'e sordu :

-Üstad .bizde resim le yaşanır mı? -Yaşanmaz !

- E , sen nasıl yaşıyorsun ? Çallı bir havret cı&lı&ı attı • -Ay,ben yaşıyor muyum!..

DÜMENSİZ

Çok okuduğu, çok bildiği halde,yar zılarında ve tartışmalarında belli bir konuda kalamayıp daldan dala at­ layarak konu birliğini dağıtan Celâl Nuri için Süleyman Nazif şöyle de - mişti :

" O , kı rkbe şbin tonluk, her şeyi tar mam,topları mükemmel bir zırhlı - dır,yalnız bitek eksiği var: dümen- siz ! . . "

BİR BİZDEN ^

TÜRKÇEYİ BİLİRİM

Süleyman N azif'e,oğlu SaitNazif, daha küçük b ir çocukken,

-Baba,dem iş, sen mi iyi Fran - sızca bilirsin,yoksa Victor Hugomu?

Ben,dese,doğru söylememiş o - la cak ; Hugo dese,çocuğun kafasın­ daki baba hayalini bozacak . . .

-Oğlum , demi ş , Hügo benden iyi Fransızca b ilir am a,Türkçe'de ben ondan üstünüm...

ÇÖPLÜK

Süleyman Nazif,Abdülhak Hâmit' in sevdiği kadınlarından birini hiç beğenmez,hiç sevmezdi, üstelik onu çirkin, hafif bulurdu. Birgün kendini tutamayıp Hamit'e,

-Üstad,dem iş,Fatm a Hanım ö l ­ dü (ilk eşi) M AKBER'i yazdınız,in - şallah bu karı da ölür de,Türk ede­ biyatı kaleminizden bir M E ZB E LE "çöplük" k azan ır...

-A llah , A l la h . . .Sen öyle şeyle - re elin! bile sürmezken şimdi ne - den ille de törpü getir diye tut - turdun, hiç anlam ıyorum ...

İngiltere

B ir deniz kazasına uğrayıp,dalgalarla saat­ lerce boğuştuktan sonra kendini küçük b ir kasa­ banın meydanında bulur . Meydanın ortasına kuru­ lu darağacında bir ceset sallanmaktadır.

Denizci sevinçle hay­ k ırır :

-Bin şükür Allahım 1. İşte yine medenf b ir mem­ leketteyim. ..

Amerika

Adamın b iri gökde - lenin kırkıncı katından düşmüş.Onbeşinci katın önünden geçerken,pen - cereden dışarıyı seyre - den biri,

-Am an, ne oldu di­

ye haykırır. Düşen adam,

-B işey olduğu yo k ... Ama şim dilik.. .der.

Fransa

B ir sosyete dilberi , sürek avına katılır. İz göstersinler diye köyden dört-beş rehber alıp o r­ mana dalarlar. Hiç bir - şey vuramadığı için , canı sıkılan dilberin yanından, ayağından yaralandığı i - çin arkadaşının sırtın - da köye götürülen rehbe­ r i görünce kadın küple - re biner :

-Am m a kalleşlik h a .. Yahu bana neye söyle mediniz, rehberleri aya­ ğından vurmak serbest d iy e ...

■

Köylerde sineklerin , nasıl bir belâ olduğunu i- yi bilen b ir i, iş için yolu yine bir köye düşünce , kendisini konuk eden köy­ lüye sorar :

-Sineklerle nasıl ba~ şediyorsunuz ?

-Büyük babanın başu - cuna b i r , ayakucuna b ir , iki çanak bal koyuyoruz . Mesele tam am ...

-Peki zavallı ihtiyar, nasıl kovuyor onca sine­ ğ i ? . . .

-Kovduğu falan yok yahu.. .Adamcağız yata­ lak. ..

Usfura'nın 14 üncü sayısında bir taşlamasını yayınladığımız Dert­ li, 1772'de Gerede'nin Reşadiye köyünde doğmuştur. Öz adı ibrahîm*- dir. Babası ölünce bir ağa elinden zorla toprağını aldığından köyün­ de barınamadı, genç yaşında gurbetçi oldu. Çok yerler gezdi, d o ­ laştı. Yaşamı sıkıntılar içinde geçti. Boğazını keserek intihar e t t iy ­ se de ölmedi. 1845'de öldü.Ankara'da Cebeci dolayındaki mezarı kaldırılm ış, yola çevrilm iştir.

Saz şairi olan D ertli, Divan şiiri de (Aruzla) yazmıştır.

"Viran olası hanede evlâd ü i yâ I var" dizesi atasözü olmuş,aruz­ la yazdığı bîr taşlamasını sunuyoruz :

ikbâle zeval erse ne var,sende kemâl var Mağrur-ı kemâl olma ki ardınca zevâl var

Her bir kişinin tâlii devlette bir olmaz Bir lokması yoktur ki yesin bunca ricâl var Ahvâl-i perişanımı sormazsın efendim

Vallahi beyim boynuna bu işde vebâl var

Bir başıma kalsam,şaha, sultana kul olmam Vfran olası hanede evlâd ü iyâl var

Dûr olmayı ister mi kişi öz vatanından E y Dertli-i bfçâre bu esrarda ne hâl var

O MÜŞTERİ KITLIĞINDA

Zengin yahudi Goldenberg, Cote d'Azure'e dinlenmeye gelir eski müş­ terisi olduğu çok ünlü bîr otele iner. O tel müdürü bu yağlı müşteriyi yer­ lere kadar eğilerek karşılar. Uç gün sonra Goldenberg,küskün bir tavırla, -Gidiyorum ,der, lütfen hesabımı çıkarın. ,

O tel müdürü,telâşa kapılır: -Ama nasıl olur Mösyö Golden - berg? Daha geleli kaç gün oldu?Yok- sa bir hata mı iş le d ik ?

- Boş lâflara lüzum yok.der kız­

gın müşteri. Hadi derhal hesabı ç ık a ­ rın,gideceğim .

O tel müdürü,işin peşini bırak -maz:

Müşteri İnat eder: O tel Müdürü:

-Hayır Mösyö,der. Siz bizim en iyi müşterimizsiniz. N iç in gittiğinizi mutlaka bilmeliyim.

-Peki öyleyse öğrenin. Sîz bîr arv- tisemist,bir yahudi düşmanı imişsiniz. Ben ise bunu yeni öğrendim.

-Amma da saçma lâf ha'... Ben ha? Ben,antîsem ist.. . Güleyim b a r i.. Hem de müşterinin kıt olduğu bu sırada ha?

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi