Ayçiçek tohum kurutma yöntemlerinin incelenmesi

T.C.

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

AYÇİÇEK TOHUM KURUTMA YÖNTEMLERİNİN İNCELENMESİ

GÖRKEM ÇETİNER

DÖNEM PROJESİ

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

Tez Danışmanı: Doç. Dr. Oktay HACIHAFIZOĞLU

T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü onayı

Prof.Dr.Murat YURTCAN Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü

Bu Dönem Projesinin Tezsiz Yüksek Lisans tezi olarak gerekli şartları sağladığını onaylarım.

Prof.Dr.Ayşegül ÖZTÜRK Anabilim Dalı Başkanı

Bu Dönem Projesi (Tezsiz Yüksek Lisans tezi) tarafımca okunmuş, kapsamı ve niteliği açısından bir Dönem Projesi (Tezsiz Yüksek Lisans tezi) olarak kabul edilmiştir.

Doç.Dr.Oktay HACIHAFIZOĞLU Tez Danışmanı

Bu Dönem Projesi (Tezsiz Yüksek Lisans tezi), tarafımızca okunmuş, kapsam ve niteliği açısından Makine Mühendisliği Anabilim Dalında bir Tezsiz Yüksek Lisans tezi (Dönem Projesi) olarak oy birliği ile kabul edilmiştir.

Jüri Üyeleri İmza

Doç.Dr.Oktay HACIHAFIZOĞLU

Prof.Dr.Kamil KAHVECİ

Doç.Dr.Fikret İŞIK

T.Ü. FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DOĞRULUK BEYANI

İlgili tezin akademik ve etik kurallara uygun olarak yazıldığını ve kullanılan tüm literatür bilgilerinin kaynak gösterilerek ilgili tezde yer aldığını beyan ederim.

16/01/2017 Görkem ÇETİNER

i Yüksek Lisans Tezi

Ayçiçek Tohum Kurutma Yöntemlerinin İncelenmesi T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü

Makine Mühendisliği Anabilim Dalı

ÖZET

Ayçiçek hasat edildikten sonra uzun süreli depolanabilmesi, kızışma ve kayıpların önlenebilmesi, kalitenin korunması ve yağ tesislerinde uygun şekilde işlenebilmesi için nem oranının kontrol altında tutulması oldukça önemlidir. Piyasada birçok kurutma tekniği bulunmaktadır. Bu araştırma projesinde kullanılan yöntemler ve farklı kurutma cihazları incelenecektir.

Yıl : 2017

Sayfa Sayısı : 37

ii Master's Thesis

Investigation of Drying Methods of Sunflower Seed Trakya University Institute of Natural Sciences Mechanical Engineering

ABSTRACT

After harvest time, moisture control is too critical for sunflower seeds for enabling long time stock, preventing moulding, ensuring quality and enabling proper processing in oil plants. There are different methods for seed dryings in the industry. In this project different methods and various seed dryers will be investigated.

Year : 2017

Number of Pages : 37

1

İ

ÇİNDEKİLER

1. AYÇİÇEĞİNİN TARİHÇESİ VE ORİJİNİ ... 4

2. AYÇİÇEK KALİTESİ ... 6

3. TEMEL KURUTMA BİLGİLERİ ... 6

3.1. Nem oranı ... 6

3.2. Nem Çekmesi ... 7

4. AYÇİÇEK KURUTMA ... 9

4.1. Kuruma Koşullarına Etki Eden Faktörler ... 9

5. TOHUM KURUTUCULAR ... 11

5.1. Sıcak Havalı Kurutucu Tipleri ... 11

5.1.1. Doğal Akışlı/Düşük Sıcaklık Kurutucular ... 11

5.1.2. Yüksek Sıcaklıklı Hazne Kurutma / Haznede beç tüpü kurutma ... 14

5.1.3. Devridaim Hazne Tipi Kurutucular ... 14

5.1.4. Kolonlu Tip Kurutucular ... 15

5.1.5. Kule Tipi Sürekli Akışlı Kurutucular ... 18

5.2. Kombine Kurutucular ... 19

6. ENERJİ KORUNUMU VE GERİ KAZANIMI ... 20

6.1. Isı Geri Kazanımlı Kule Tipi Sürekli Akışlı Kurutucu Modeli ... 20

7. ISI KAYNAĞI AÇISINDAN TOHUM KURUTUCU TÜRLERİ ... 23

7.1. Doğrudan Isıtmalı Kurutucular ... 23

7.2. Dolaylı ısıtmalı Kurutucular ... 23

8. TOHUM NEMİNİN HAM YAĞ PROSESİNE ETKİLERİ ... 25

9. SONUÇLAR ... 33

2

Ş

EKİLLER LİSTESİ

Şekil 5.1. Tipik Düşük sıcaklıklı hazne tipi kurutucu ... 14

Şekil 5.2. Devirdaimli hazne tipi kurutucu ... 16

Şekil 5.3. Kolonlu tip beç kurutucunun kesiti ... 17

Şekil 5.4. Kolonlu tip sürekli akış kurutucu ... 18

Şekil 5.5. Dikey kolonlu beç kurutucu ... 18

Şekil 5.6. Sürekli akışlı kurutucu iç kesit görüntüsü ... 19

Şekil 6.1. Isı geri kazanımlı kule tipi sürekli akışlı kurutucu ... 22

Şekil 6.2. Kurutucu iç dizaynı ... 23

Şekil 6.3. Isı geri kazanımı hava sirkülasyonu ... 23

Şekil 7.1. Isı değiştiricisi ile ısıtma sağlayan kule tipi kurutucu ... 25

Şekil 8.1. GSI 1226 Kolon Tipi Sürekli Akış Kurutucu ... 30

Şekil 8.2. Tohum kurutucu ön görüntü ve kuru tohum boşaltma elevatörü ... 31

3

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1.1 Dünya genelinde Ayçiçek üretiminin ülkeler bazında dağılımı ... 6

Tablo 5.1 Ayçiçeğinin değişken hava bağıl nem ve sıcaklık durumlarına göre yaş bazda nem oranları (%) ... 12

Tablo 5.2 Nem Miktarına göre hava akış debileri... 12

Tablo 8.1 Üretimdeki nem tohum değerlerinin küspede kalan yağ oranı (OWF) üzerindeki etkisi ... 27

Tablo 8.2 Günlük tohum işleme miktarlarının nem oranına göre değişimi ... 28

Tablo 8.3 2015 yılı günlük yağ üretim miktarının nem oranına göre değişimi ... 28

Tablo 8.4 Tohum neminin hegzan kaybına etkisi ... 29

4

1.

AYÇİÇEĞİNİN TARİHÇESİ VE ORİJİNİ

Ayçiçek bitkisinin kökeni Kuzey Amerika olduğu ve bununla beraber M.Ö 1000 yıllarında Kuzey Amerikalılar tarafından yetiştirilmeye başlandığı düşünülmektedir. Kuzey Amerika’nın keşfinden önce ayçiçeği bitkisinin ürünleri doğal bir yiyecek gibi kullanılıyordu. Birçok yerlinin ifadelerine göre bitkinin besin değeri biliniyordu ama danelerinden nasıl yağ çıkarabileceklerini bilmiyorlardı. Araştırmalara göre bir grup yerlinin ayçiçeğinin tabla ve köklerinin tıbbi amaçlarla kullandığını danelerinden nasıl yağ çıkarıldığını bildikleri halde onu besin maddesi olarak değil de saçlarını ve derilerini yağlamada kullandıklarını belirtmişlerdir.

Kaynaklar, İspanyol gezginlerin 1510 yıllarında ayçiçeğini Avrupa’ya getirdiklerini göstermektedir. Ancak ilk zamanlar genel olarak süs bitkisi olarak ekimi yapılmıştır. 1700’lü yıllarda ilk olarak endüstriyel amaçlar için hammadde kaynağı olarak boya sanayi ve tabaklamada kullanılmıştır. Ayçiçeği bitkisinin gıda amaçlı kullanılmaya başlanması 1800’lü yılların sonlarına doğru Rusya’ya tanınıp benimsenmesiyle olmuştur. Burada Rus çiftçiler Ayçiçeğinin yetiştirilmesi üzerinde büyük iyileştirmeler yapmış ve yaygınlaşmasını sağlamışlardır [1].

İkinci dünya savaşından sonra ayçiçeğinin ekonomik önemi bütün dünyaca fark ve kabul edilmiştir. Bunun ardından yağ oranı yüksek, yemeklik kalitesi ve rafinerisi iyi, besleyici değeri olan kaliteli yağ için fiziksel ve kimyasal amaçlı çalışmalar yapılmıştır.

Toplam bitkisel yağ üretimi 1960 yılında 18.000.000 ton iken, 1979 yılında 29.900.000 tona çıkmıştır. Bu da %66 oranında bir yağ üretimi artışı demektir. Fakat bu zaman içerisinde hayvansal yağ üretimi artışı ancak %25 oranında yükselme gösterebilmiştir [2].

Şu anda ayçiçeği yağı dünyadaki bitkisel yağ üretiminin %8’ni karşılar. Yağlı tohumların üretimi açısından en büyük pay %55 ile soya olmakla beraber bunları %14 ile kanola ve %10 ile pamukyağı takip eder (Oil World 2009).

Dünya genelinde ayçiçek üreticisi ülkeler ve bunların dünyadaki üretimine katkısına bakıldığında, En büyük pay %23 ile Rusya, %19 Ukrayna, %21 Avrupa Birliği Ülkeleri (büyük çoğunluğu Macaristan), %11 Arjantin gelmektedir. Türkiye’nin buradaki payı %3 olarak kalmaktadır. Geri kalan %24 diğer ülkelerin küçük çaplı üretimlerinin toplamıdır (FAO 2016).

5

Tablo 1.1 Dünya genelinde Ayçiçek üretiminin ülkeler bazında dağılımı (FAO 2016).

Ülkemizde de ayçiçeği üretimi yaklaşık 50-60 yıldan beri yapılmakta olup. Bulgaristan göçmenleri tarafından getirilen ayçiçeği, özellikle Trakya bölgesindeki yağ ihtiyacını karşılamak amacıyla 1949-50 yıllarından sonra süratle yayılmaya başlamış ve belirli iniş çıkışlardan sonra ülkemiz 1980 yılı istatistiklerine göre dünya yağ üretiminde 5. Sıraya yükselmiştir.

Ayçiçeğinin asıl ürünü yağdır. Ayçiçeğinden elde edilen yağ sıvı yemeklik yağı olarak hem de margarin yağı olarak büyük değer taşımaktadır. Ayrıca yağı çıkarıldıktan sonra geri kalan küspesi de ortalama %30-40 oranında protein içermesi nedeniyle çok değerli bir hayvan yemidir. Sapı selüloz sanayinde, çiçeği tıpta, kabuğu ise boya sanayinde ve yakıt olarak biokütle enerji santrallerinde kullanılmaktadır.

6

2.

AYÇİÇEK KALİTESİ

Ayçiçeğin kalitesini etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar iki ana başlık altında sıralanırsa; bunlardan ilk etken olarak üretim ve hasat koşullarıdır. Diğer etken ise hasat sonrası işlemler ve depolama karşımıza çıkmaktadır.

Kurutma, ayçiçek işlenmesindeki önemli adımlardan biridir ve bu hem tohum kalitesine hem de bununla ilintili olarak yağ kalitesini etkiler. Kayıpların az olabilmesi için tarlada %16 nem seviyelerinde hasat edilen ayçiçek tohumları ve sonrasında %9,5 veya daha düşük nem oranlarında depolanmalıdır.

Ayçiçek soğuk depolarda %10,5 nem seviyelerinde de depolanabilir. Ancak bu süreler kısıtlı tutulmalıdır [3].

3.

TEMEL KURUTMA BİLGİLERİ

3.1.

Nem oranı

Kurutma tohumun içeriğindeki su oranını, hasattan sonra pazarlama, depolama veya üretim amaçları için kabul edilebilir seviyeler düşürmek olarak adlandırılır. Nem oranını düşürmek tohumun küf veya diğer dış etkenlere karşı bozulmasını önler.

Tohumdaki nem miktarı, bünyesinden tuttuğu suyun ağırlığı olarak kabul edilir. Su miktarı % olarak oransal biçimde tanımlanır. Nem miktarının belirlenmesinde “Yaş Baz” (Mw) ve “Kuru Baz” (Md) olmak üzere iki tanımlamadan faydalanılır.

Yaş bazda nem oranı, nemli ürünün kütlesinin içindeki su miktarının yüzdelik ifadesidir. Yaş baza göre nem oranı ürünün içindeki su ağırlığının tüm ürünün ağırlığına oranıdır. Kuru baza göre nem ağırlığı ise ürünün içindeki su ağırlığının, ürünün kuru ağırlığına göre oranıdır. Yaş baza göre nem oranı genellikle ticari tohum endüstrilerinde, kalibrasyonlu nemölçerler ile yapılmaktadır. Ancak bu oran eğer tohumun kuru ve yaş ağırlıkları biliniyorsa da hesaplanabilir [4].

7

Yaş Baza Göre Nem Oranı : 100 % (3.1)

Kuru Baza Göre Nem Oranı: : 100 % (3.2)

w: tohum yaş kütle ağırlığı d: tohum kuru kütle ağırlığı Mw : Yaş baza göre nem oranı %

Md : Kuru baza göre nem oranı %

Kurutma işlemlerinde ağırlık hesabını yaş bazdaki nem oranına göre yapmak kurutma süresince tohumun ağırlığı da değişeceği için yanıltıcıdır. Bu sebeple yaş baza göre nem oranı, kurutmada ağırlık değişimini veya nemden dolayı küçülmeyi hesaplamak için direkt olarak kullanılamaz.

Örnek olarak 250 Metrik Ton tohumun yaş baza göre %25 nemden %15 neme kurutulması, toplam ağırlığın %10 azaldığı veya 25 Metrik Ton ağırlığın nem olarak alındığı anlamına gelmez. Bu hesap ürünün kuru ağırlığı dikkate alınarak yapılmalıdır [4].

Nem oranı ölçümü için çeşitli metotlar mevcuttur. Bunlardan birincisi ve en temel olanı etüvde kurutma metodudur. Burada nemli tohum ilk halde tartılır, daha sonrasında tamamen kurutulup tekrar tartılır. Burada kaybedilen kütle ile birlikte nem hesabı yapılır.

Bir diğer metot ise elektronik nem ölçerlerle ölçülen dolaylı metottur. Burada nemli tohumun içindeki iletkenlik değişimi ile hesaplanır. Hızlı bir yöntem olmasına rağmen hata payı yüksektir. Cihazların periyodik olarak direk metot ile kontrol edilip kalibrasyonunun yapılmasını gerektirir [5].

3.2.

Nem Çekmesi

Tohum nemindeki değişiklik ağırlığında da değişime yol açar. Buna da “Nem çekmesi” denir. Nem çekmesi aşağıdaki formül ile hesaplanır.

Nem Çekmesi %: 100 (3.3)

Mo: ilk nem miktar yüzdesi (%) Mf: son nem miktarı yüzdesi (%)

8

Nem çekme oranı yüzdesi tohum ağırlığı ile çarpıldığında doğrudan kaybedilen nem ağırlığı, dolayısıyla kurutulduktan sonra tohumun ağırlığı hesaplanabilir.

Örnek olarak 10 Metrik Ton %15 yaş tabanlı nemli tohumun, %10 nem oranına kurutulduktan sonra gelecek ağırlığı:

Ç ü = 100 = 5,56 (3.4)

Buradan kurutulan tohumun içerisinde 0,556ton nem olduğunu ve kurutulduktan sonraki ağırlığının da 9,44ton geleceği hesaplanabilir.

Çekme yüzdesi aynı zamanda kurutma sırasında kaybedilen nem yüzdesine göre “çekme faktörü” kullanılabilir. Çekme faktörü kaybedilen nem faktörü başına ortalama kütle miktarıdır.

Örneğin yukarıdaki örnekte tohumun %5 kurutulması sonucu oluşan çekmesi %5,56 olarak bulunmuştu. Buradan çekme faktörü: , !%

% = 1,11% olarak hesaplanır.

Çekme faktörü tohumun cinsine ve son nem oranına göre değişiklik gösterir. Hesaplarda kolaylık olması açısından “nem çekme faktörü” tabloları kullanılmaktadır [6].

9

4.

AYÇİÇEK KURUTMA

Ayçiçek hasadının yüksek nem oranında yapılması normal şartlarda yüksek verimlilik ile birlikte daha az kuş zararı ve daha tane zararı sağlamaktadır. Normalde hava şartlarının uygun olması sayesinde ayçiçek kurutmaya gerek kalmasa da, sonbahar koşullarında, zaruri durumlar sebebiyle hasadın tamamlanması için kurutma işlemi zorunlu hale gelebilmektedir.

Ayçiçek tohumları genel itibariyle %9 nem oranıyla silolarda depolanabilir. Ancak %10 üzeri nemlilik durumlarında tohumlarda kızışma ve küflenme riski artmaktadır.

Ayçiçek yapı itibariyle kolay kurumaktadır. Hazne tipi, beç tipi ve Sürekli Akışlı tip kurutucular başarıyla kullanılmaktadır. Geniş tohum yapıları havanın daha kolay ürün içinden akmasını sağlamaktadır. Tane ağırlıkları, hacmine göre küçük olması sebebiyle, göreceli olarak küçük miktarlarda nem alınmaktadır. Yüksek kurutma sıcaklıkları tane içindeki iç malın haşlanmasına, büzüşmesine hatta yanmasına sebep olabilmektedir. Bu sebeple genel olarak hazne ve beç tip kurutucularda 45°C ile 60°C sıcaklıkları geçilmezken, sürekli akış tip kurutucularda 70°C denge sıcaklıkları aşılmaz.

Yüksek kurutma sıcaklıkların ürün kalitesine etkisinden başka, tohumun taneli ve lifli yapısından dolayı yangın ve kızışma riski vardır. Kurutucu içindeki varsa brülörler, fan motorlarındaki kıvılcımlar toz patlaması ve yangına sebebiyet verebilir.

4.1.

Kuruma Koşullarına Etki Eden Faktörler

Hava akış debisi, hava sıcaklığı, havanın bağıl nemi kurutma hızına doğrudan etki eden faktörler olarak karşımıza çıkar. Kurutma havasının sıcaklığının arttırılması havanın nem taşıma kapasitesini arttırır ve bağıl nem oranını düşürür. Genel kabul olarak hava sıcaklığındaki 10 derecelik artış, bağıl nemi yarı yarıya düşürmektedir.

Kurutma oranı kurutulacak olan tohumun nemi ile kurutma havasının nem miktarının farkının büyüklüğüne bağlıdır. Yüksek nemli tohumdan düşük nemli havaya olan akış hızlı gerçekleşir; bununla birlikte yüksek nemli tohum ile yüksek nemli hava arasındaki nem akışı oldukça yavaş veya ihmal edilecek seviyede düşüktür. Çok yüksek nemli havada, kuru tohum havadan dolayı nemlenebilir.

Hava akış hızı aynı zamanda kurutma hızını da etkilemektedir. Hava nemi tohumdan uzaklaştırdığı için, hava akış hızı ne kadar yüksek olursa, kurutma miktarı da

10

o kadar yüksek olur. Hava akış hızı fan dizaynı ve dönüş hızı, fan motoru büyüklüğü ve tohum içinden geçen havanın direnci ile belirlenir. İçinden hava geçmesi gereken tohum katmanı derinliği ve hava akış hızları arttıkça fana karşı gelen statik basınç yükselir. Yüksek statik basınçlar fan çıkışını düşürür.

Hava tohum katmanı içinden dolaştıkça bir miktar nemi de beraberinde taşır, bu da havanın soğumasına sebep olur. Hava derin tohum katmanları içinden geçtikçe hava sıcaklığı da kademeli olarak düşer. Bu düşüş havanın da bağıl nem oranını yükseltir. Bu süreç tohum nemi ile havanın bağıl nemi eşitlenip doyum noktasına ulaşana kadar devam eder. Eğer hava denge nem değerine ulaştıysa, tohumdan daha fazla nem taşıyamaz. Eğer tohum katmanı içerisine yüksek nemli hava gönderilirse, havadaki bir miktar nem tohuma taşınır. Bu da tohumun yeniden nemlenmesi demektir. Bu süreç denge nemine ulaşıncaya kadar devam eder [7].

11

5.

TOHUM KURUTUCULAR

5.1.

Sıcak Havalı Kurutucu Tipleri

• Kullandıkları kurutma havalarına göre: Doğal havalandırmalı kurutucular, düşük sıcaklıklı kurutucular, yüksek sıcaklıklı kurutucular.

• Tohum işleme yöntemine göre: Beç tipi kurutucular, otomatik beç ve sürekli akışlı beç kurutucular.

• Kurutucu haznelerine göre: Hazneli tip, kolon tipi

• Kurutucu havası akış yönüne göre: çapraz hava akışlı kurutucular, karşı hava akışlı kurutucular, aynı yönlü akışlı kurutucular.

5.1.1.

Doğal Akışlı/Düşük Sıcaklık Kurutucular

Avantajları:

• Hasat sonrası darboğaz oluşturmazlar; depolar hasat sırasınca doldurulabilir. • Uygun dizayn edilmiş kurutucu hasadı yüksek sıcaklıklı kurutucuya göre daha

ekonomik olarak kurutabilir. Dezavantajları:

• Efektif kurutulabilecek ilk nem oranı konusundan limitlidir. • Her depoda/siloda kurutucu fan motorları için elektrik olmalıdır.

Doğal akışlı/düşük sıcaklıklı kurutucular tohumu çok düşük veya yok denecek kadar dışarıdan ısı vererek kurutan kurutuculardır. Kurutma işlemi, kurutma bölgesinden yukarı, tohumun içlerine doğru ilerler.

Kurutma bölgesindeki tohumlar ilk nem oranlarında yahut çok az üzerinde olurken, kurutma bölgesinin altındaki tohumların nem oranı kurutucu havanın nemiyle aynı oranda kalır. Bu denge nem oranı tohum cinsi, sıcaklık ve havanın bağıl nemine bağlı değişimi Tablo 5.1.’de görülebilir [8].

12

Tablo 5.1. Ayçiçeğinin değişken hava bağıl nem ve sıcaklık durumlarına göre yaş bazda nem oranları (%) [8].

Hava Bağıl Nemi %

Ayçiçeği Denge Nem Değerleri (% yaş bazda) 5°C 22°C 20 4,6 4,2 30 5,6 5 40 6,5 5,9 50 7,4 6,6 60 8,3 7,4 70 9,2 8,3 80 10,3 9,3 90 11,9 10,7

Kurutma işlemi hava debisi, iklimsel koşullar ve alınması gereken nem miktarına göre haftalarca sürebilir. Doğal akışlı/düşük sıcaklıklı kurutucular gereken depolama süresince yeterli seviyedeki nem/kuruma miktarını sağlayabilmesi için uygun hava akışı sağlamalıdır.

Ayçiçeği nem miktarına göre pratikte uygulanması gereken hava akış hızları Tablo 5.2.’de verilmiştir.

Tablo 5.2. Nem miktarına göre hava akış debileri [8]. 1m3 tohum için gerekli maksimum akış

debisi (m3/h)

Ayçiçek için ilk nem miktarı (% yaş bazda)

0,85 15

1,7 17

13

Tüm hazne tipi kurutucularda hava geçirgenliği için delikli taban kullanılmalıdır. Kurutma hava akışı sayesinde yapıldığı için havanın tohum yığını içine nüfuz edebilmesi gerekmektedir. Her 50m3/h hava akışı için 0,1m2 delikli yüzey alanı gerekmektedir. Bu hava akışını tahliye edebilmek için de her 304m3/dak hava çıkışını sağlayan egzoz alanı gerekmektedir.

14

5.1.2.

Yüksek Sıcaklıklı Hazne Kurutma / Haznede

beç tipi kurutma

Hazne tipi beç kurutma prosesi, hazneyi beç tipi kurutucu olarak kullanmayı gerektirir. 1m ile 1,5m derinliğe sahip tohum katmanları haznenin içine konulur ve burada fan ve ısıtıcı çalıştırılır. Tipik kurutma sıcaklıkları 50°C ile 70°C olup hava debisi m3 tohum başına 380m3/h ile 720m3/h olmaktadır.

105°C’lere kadar olan kurutma sıcaklıkları tohumun yağ oranları ve yağ asitleri bileşenleri üzerinde belirgin bir negatif etki oluşturmaz. Ancak yüksek sıcaklıklar bazı hibrit tohumların çekirdeklerinin kaynamasına, buruşmasına hatta kavrulmasına sebep olabilmektedir.

Kurutma zeminden başlayıp üst katmanlara doğru gelişir. Zemindeki tohum, kurutma esnasında aşırı derecede kurumakla beraber, üstteki katman göreceli olarak nemli kalır. Tohumlar eğer kurutma haznesinden, bir sonraki depolama haznesine taşınırsa, bu akış esnasında karışacağı için nem olarak da homojen bir dağılıma sahip olur.

5.1.3.

Devridaim Hazne Tipi Kurutucular

Devridaim tip hazne kurutucular konik tipli süpürme helezonuna sahiptirler ve bu helezon yardımı ile dipte kuruyan tohumları üst kısma taşır. Süpürme helezonu sıcaklık veya nem sensörleri ile kontrol edilebilir. Tohumlar istenen nem veya sıcaklık şartına ulaştığında süpürme helezonu çalıştırılarak dip katman üst katmanlara taşınır ve böylelikle hazne içindeki tohum devridaim edilir. Bu işlem sonucu kuruyan tohum üstteki nemli katmanla karışarak tekrar nemlenir ki bu da bu kurutucu verimini düşürür. Tüm tohumlar kurutulduktan sonra tohumlar aynı hazne içerisinde soğutulur. Kurutulan ve soğutulan tohumlar daha sonra aynı haznede bırakılıp depolanabileceği gibi, bir diğer depolama silosuna da taşınabilir.

15

Şekil 5.2. Devridaimli, hazne tip kurutucu [8].

5.1.4.

Kolonlu Tip Kurutucular

Avantajları:

• Kurutucu tohum deposu işgal etmez.

• Taşınabilir olanlar başka yerlerde de kullanılabilir. Dezavantajları:

• Kurutma ısısı hazneli tip kurutucular gibi verimli olarak kullanılamaz.

Kolonlu tip kurutucular tek seferde doldurulur. Tipik kurutucu modeli gövde etrafında iki tohum akış kolonu ve merkezde hava akış bölümünden oluşur. Kurutucu havası ısıtıcı fan ile tohum ile dolu olan kolonlardan geçmeye zorlanır. Tipik beç tipi kolonlu kurutucular 3m3 ile 35m3 kapasiteler arasında değişirler. Kolon genişlikleri 25cm ile 50cm arasındadır. Yüksek sıcaklıklar ve yüksek hava akış debileri beç tipi kurutucuların genel özelliğidir. Tipik operasyon sırası doldur-kurut-soğut-boşalt olarak yapılır. Beç süresi tohum cinsine göre farklılık gösterse de ortalama olarak iki ile üç saat kadar sürmektedir. Kurutma sürecinin kontrolü otomatik ya da manuel olarak yapılabilir. Kurutucu Fan Devirdaimli Hazne Tip Kurutucu

16

Bazı beç kurutuculara devridaim sistemi eklenebilir. Bu beç kurutucu içerisindeki nem dağılım farklılıklarını azaltır. Bazı tohum cinslerinde yüksek sıcaklıktaki hava ile devridaimli kurutucu kullanılabilir. Devridaim etkisi sebebiyle tohum süreç boyunca direkt olarak yüksek sıcaklığa maruz kalmaz ve bu da tohuma zarar vermeden daha kısa kuruma süresi sağlar.

Şekil 5.3. Kolonlu tip beç kurutucunun kesiti [8]. Nemli Tohum Tohum Akışı

Isıtılan Hava Odası

Delikli perdeli kurutma kolonları

Kuru Tohumu taşıyan konveyör

17

Şekil 5.4. Kolonlu tip Sürekli akış kurutucu (GSI, Portable Grain Dryers)

18

5.1.5.

Kule Tipi Sürekli Akışlı Kurutucular

Nemli tohum düzenli olarak kurutucunun üstünden beslendiği ve tohumun kurutulup soğutulduğu sürekli akışlı kurutuculardır. Kuru tohum kurutucunun alt kısmından taşınarak depolamaya aktarılır. Beç kurutucularda olduğu gibi ürün kurutucu içerisinde doldurma-kurutma-boşaltma gibi süreçlerden geçmez, sürekli olarak akış halindedir. Tüm kurutma süreci bu akış halinde gerçekleşir. Bu tip kurutucular kutuma tekniği olarak beç tipi kurutucuların yapısına benzemekle birlikte bölünmüş bir hava akış odaları bulunmaktadır. Sıcak kurutma havası üst odadan gönderilirken ısıtılmamış hava soğutma amaçlı odanın alt kısmından gönderilir. Kolon genişlikleri 20cm ile 50cm arasında değişmektedir. Kurutucu boşaltma hızı düzenli olarak cihaz içindeki tohumun nemini ölçen sensörler yardımıyla kontrol edilir. Sürekli akışlı kurutucular yüksek sıcaklıklar ve yüksek hava akış debileri ile çalışırlar. Genel olarak kullanılan hava akış debileri m3 tohum başına 2,5m3/h ile 5m3/h arasında değişmektedir.

Şekil 5.6. Sürekli Akışlı kurutucu iç kesit görüntüsü [9].

Sürekli akışlı kurutucuların kullanım tipine göre geniş bir kapasite skalası vardır. Taşınabilir olan modeller 35m3/h tohum kurutma kapasitesine sahip olabilirken, sabit modeller çok daha büyük kapasitelere ulaşabilir. Bazı karşı akışlı kurutucularda kurutucu içerisine verilen ters hava akışı sayesinde tohumun aşırı kurutulması

Şaşırtmalı Akış Tohum Kolonu Hava Kolonu

19

engellenir. Isıtılan ters akışlı hava kurutmadan sonra soğutma bölümüne yönlendirilerek enerji verimliliği arttırılır. Ters akışlı eşzamanlı kurutucularda ise, kurutma kısmında tohum ile eş yönlü hava akışı sağlanırken, soğutma kısmında tohum ile ters yönlü hava sağlanır. Bu da tohumdaki çatlama ve kırılmaları önler. Bu sistemde hava kurutucunun üst kısmından, tohumun en üst katmanına girip alt katmanlara doğru, tohum akışı ile aynı yönlü olarak ilerler. Soğutucu hava ise tohum akışı ile ters yönlü olarak hareketlidir.

Bir başka model olan kurutucu ise şekilde görülen kombine tipli kurutucudur. Bu modelde tohum kurutucunun üst kısmından şaşırtmalı kanatçıklar arasından akarken, bu kanatçıklar arasından ısıtma havası yönlendirilir. Bu sayede tohum kurutma havası ile daha üniform biçimde etkileşirken soğutma için kullanılan havanın sistemden atılmadan tekrar kullanılmasını sağlar. Böylelikle kurutucu verimi yükselir.

5.2.

Kombine Kurutucular

• Kurutucunun verimini diğer yüksek sıcaklıklı kurutuculara göre 3 katı arttırır. • Enerji verimliliği yüksektir.

Dezavantajları

• Kurutmak için düşük sıcaklıkta hava gerektirir. • Tohum işleme süreci daha zordur

Kombine kurutma prosesi, yüksek sıcaklıklı kurutucu kullanılarak tohumun belli seviyeye kadar kurutmayla başlanılarak sonra doğal hava akışı ile sürecin tamamlandığı sistemdir. Bu sistem yüksek sıcaklıklı kurutucunun kurutma kapasitesini arttırmak, enerji verimliliğinin yükseltilmek veya doğal hava akışı ile kurutmanın yetersiz kaldığı tohum şartlarında kullanılmak için idealdir.

20

6.

ENERJİ KORUNUMU VE GERİ KAZANIMI

Yüksek kapasiteli kurutucularda dışarı atılan havadaki enerjinin geri kazanımı, enerji kullanımını %20 - %30 seviyelerine kadar enerji tasarrufu sağlayabilmektedir. Dışarı atılan tahliye havasının doygunluğu kurutucunun kurutma kolonunun uzunluğu ile doğru orantılıdır. Tohum girişinin olduğu kurutucunun üst bölmesinde egzoz (tahliye) havası neredeyse doymuş orandadır. Öte yandan kurutma bölümü ile soğutma bölümü arasında ölçülen kurutma havası, göreceli olarak kurudur ve bünyesinde kurutma potansiyeli barındırmaktadır. Bu halde nispeten kuru havayı dışarı tahliye etmek ısıtma için harcanan enerjiyi boşa harcamakla birlikte kurutucunun verimliliğini önemli ölçüde düşürmektedir.

Enerji geri kazanım sistemi, egzoz havasında mümkün olan en fazla kullanılabilir enerjiyi geri kazanmaktır. Bazı kurutucular tüm soğutma havasını geri kazanıp ısıtma odasında dolaşımını sağlarken, bazıları soğutma havasını kurutucunun alt bölümlerinde dolaştırarak kısmen geri kazanım sağlarlar. Egzoz havasındaki geri kazanım kurutucunun hava dolaşım yönüne, tahılın son nem değerine, kurutucudaki nem azaltma seviyesine, hava koşullarına ve geri çevrilen hava akışına bağlıdır.

6.1.

Isı Geri Kazanımlı Kule Tipi Sürekli Akışlı

Kurutucu Modeli

Bu kurutucu tipinde dış ortam havası ana fan aracılığıyla, sıcak hava jeneratörü içerisinden geçirilip ısıtılmak suretiyle kurutucu içerisine çekilir. Ana fan emiş tarafında olduğu için sistem içerisinde negatif basınç yaratır, bu da havanın ısı jeneratörü üzerinden kurutucuya çekilmesine sebep olur. Üst bölümdeki sıcak kurutma havasından geçen ürün, daha sonra alt kısımda soğutulur. Sistemin enerji verimliliğini arttırabilmek için doymamış egzoz havası ve ürün içerisinden geçirilerek ısıtılmış kurutma havası sirkülasyon fanı aracılığıyla sıcak havaya dahil edilir.

V şeklindeki kanallar alt kısımlarından açıktır. Isı kaynağından gelen hava bu hava kanalları ile ürünün içinden geçmeye zorlanır ve sonrasında egzoz kanalları ile atılır. Bu süreçte tohum ısıtılır ve nemini sıcak havaya bırakır. Sıcak hava tohumdan gelen bu nemi absorbe eder ve buharlaşma ile birlikte soğur. Kanalların şaşırtmalı

21

zikzak şeklinde oluşu sebebiyle hava ile ürün birbiri içinden daha rahat geçerek homojen ısı dağılımı sağlar.

Kolon ve şaşırtıcı kolonlardan oluşan bir yapıdadır. Burada ürün kolon içinde akışı süresince, şaşırtmalı kolonların arasından geçerek kurur. Bu kolanlar aynı zamanda kesintili hava akışına sahip kanallara sahiptir. Tohum akışı sırasınca yüksek sıcaklıkta hava ile temasa geçerken aynı zamanda hava akışının olmadığı bekleme bölgelerinden geçer. Bu sayede kesintili olarak kuruyarak tohum içindeki çatlama ve aşırı kurutmanın önüne geçilir [9][10].

Şekil 6.1. Isı geri kazanımlı Kule Tipi Sürekli Akışlı Kurutucu [9]. Tohum Besleme Haznesi Tohum Seviyesi Hava besleme haznesi Ürün akış ayrımı Karışık hava Sıcak hava jeneratörü

Hava sirkülasyon fanı Sirküle edilen hava

Taşıyıcı konstrüksiyon Ana Fan Santrifüj siklon Ekzos havası Kurutma modülü Hava tahliye

22

Şekil 6.2. Kurutucu iç dizaynı [9].

Şekil 6.3. Isı geri kazanımı hava sirkülasyonu [9]. Isı Kazanımı Ürün akışı Egzos havası Sıcak Hava Girişi Egzos Havası Egzos Havası Sıcak Hava Ürün Akışı

23

7.

ISI KAYNAĞI AÇISINDAN TOHUM KURUTUCU TÜRLERİ

Tohum kurutucuları ısı kaynağı yönünden doğrudan ısıtma ve dolaylı ısıtma olmak üzere iki türü bulunmaktadır. Eğer ısıtıcı baca gazı ürün ile teması var ile doğrudan ısıtmalı, değil ise dolaylı ısıtmalı olarak adlandırılır.

7.1.

Doğrudan Isıtmalı Kurutucular

Doğrudan ısıtmalı kurutucularda bir yanma odası bulunur. Yakıt olarak katı, sıvı ve gaz yakıtlar kullanılır. Baca gazı ek ısı kaynağı olarak kurutma havasına karıştırılır. Kendi ısıtıcı sistemine sahip olduğu için taşınabilir ve modülerdirler. Farklı yakıt türleri ile çalışabilecek şekilde uyarlanabilirler.

Bu tür kurutucuların dezavantajı baca gazının ürün içerisine karıştığı için sağlık yönünden olumsuz etkisi olmasıdır. Ayrıca ayrı bir yanma odası kontrol edilmesi gerekliliği sebebiyle işletme kaynaklı zorlukları vardır. Bunun yanı sıra işletmede daha verimli kontrol edilebilen bir ısı kaynağı var ise, bu şekilde ısı üretmenin maliyetinin daha yüksek olmasıdır.

7.2.

Dolaylı ısıtmalı Kurutucular

Dolaylı Isıtmalı kurutucularda sıcak hava direkt olarak yakıtın yanması sonucu kurutucuda üretilmeyip, başka bir ısı kaynağında üretilen buhar veya kızgın yağ gibi taşıyıcı ortam kullanılarak, ısı değiştirici ile elde edilir. Isı değiştirici buhar vb. vasıtası ile ısıtılırken, fanlar yardımıyla kurutma havası ısı değiştiriciden geçirilir ve ısınması sağlanır. Bu hava daha sonra ürünü kurutmak için yönlendirilir. Ürün içerisinde baca gazı gibi zararlı etkenlerin karışma riski olmadığı için tercih edilir. Eğer işletmede hali hazırda merkezi ısıtma sitemi varsa ve kurutucu sabit tip ise, ısı değiştiricisi ile ısıtma en etkin ve ekonomik ısıtma yöntemidir.

24

25

8.

TOHUM NEMİNİN HAM YAĞ PROSESİNE ETKİLERİ

Örnek alınan tesis 720 MT/gün kapasiteli ayçiçek ham yağ tesisidir. Burada alınan malın nem değeri çıkan yağ ve küspe değerleri ile doğrudan etkisi vardır.

İşletmeye araçlar yoluyla gelen tohumlar %9 ile %14 (Mw) nem aralıklarında

olup, herhangi bir kurutma işlemine tutulmaksızın ayçiçek silolarına alınır. Silolardaki havalandırma/soğutma fanları yardımıyla bekleyen malın nem değeri kontrol altında tutulur. Üretime gönderilecek olan tohumlar ise, ön elek işleminden sonra tohum kurutucuya alınır. Buradan kabuk ayırma- press ve ekstraksiyon ünitelerinden geçerek ham yağ ve küspe ürünleri elde edilir.

İşletmeye alınan mal nem oranı ideal olarak yaş bazda %5 ile %6 tercih edilir. Bu nem değeri üzerindeki tohumlar işlenirse üretimde ve üründe negatif etkilere sebebiyet vermektedir.

Yaş bazda %7 ve üzeri nem oranlı tohumlar ilk olarak kabuk ayırma bölümünde, yapısı gereği kabuk ile iç mal ayrımı daha zor olduğu için, darboğaz oluştururlar. Bir diğer sorun da üretilen küspenin içerisindeki kabuk miktarı artacağı için küspedeki protein miktarı düşer, bu da üretilen küspe kalitesini kötü etkileyen bir unsurdur.

Tohumdaki fazla nem miktarı, üretimin press aşamasında, pişirme tavalarında, içeriğindeki nemi alabilmek için daha fazla ısı gerektirdiğinden fazladan buhar tüketimine sebep olur. Tohum kurutucu da ayrıca buhar tüketmektedir, ancak üretimin bu aşamasında ürünü fazla ısıya maruz bırakmak yağ kalitesine olumsuz etki edeceği için tercih edilmemektedir.

Üretim değerlerine göre yüksek nem, önemli üretim performans göstergelerinden biri olan, ekstraksiyon prosesinde, “white flake”teki yağ oranı denilen, hegzan içeren küspedeki yağ oranının “OWF” yüksek çıkmasına sebep olmaktadır. Buradaki yüksek yağ oranı, üretimde geri kazanılamayan yağ anlamına gelmekte olup, yağ kaybıdır ve istenmeyen bir durumdur.

Tablo 3. Üretimdeki tohum neminin OWF üzerindeki doğrudan etkisini göstermektedir. Görüldüğü gibi tohum nemi doğrudan üretimde yağ üretim performansını etkilemektedir. Proseste üretim kalitesinin stabil tutabilmek için, üretim kapasitesi düşürme yoluna gidilir. Bu da üretim kaybına sebep olmakla birlikte üretim kapasitesinde dalgalanmalara sebebiyet vermektedir. Tablo 4 ve Tablo 5 bu değişimi ve nem değerlerinin üretime olan etkisini göstermektedir.

26

Tablo 8.1. Üretimdeki nem tohum değerlerinin küspede kalan yağ oranı (OWF) üzerindeki etkisi 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5

Oca.14 Nis.14 Tem.14 Eki.14 Oca.15 Nis.15 Tem.15

NEM % wb OWF

27

Tablo 8.2. 2015 Günlük tohum işleme miktarının nem oranına göre değişimi.

Tablo 8.3. 2015 yılı günlük yağ üretim miktarının nem oranına göre değişimi. 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 150 170 190 210 230 250 270 290 310 330 350 O C A K 0 6 O C A K 1 2 O C A K 1 9 O C A K 2 5 O C A K 3 1 Ş U B A T 2 0 Ş U B A T 2 8 M A R T 1 4 M A R T 2 0 M A R T 2 7 N İS A N 0 6 N İS A N 1 2 N İS A N 1 8 N İS A N 2 4 M A Y IS 0 2 M A Y IS 0 8 M A Y IS 1 5 M A Y IS 2 1 M A Y IS 2 7 T E M M 0 9 E Y LÜ L0 3 E Y LÜ L1 0 E Y LÜ L1 7 E Y LÜ L2 3 E Y LÜ L3 0 E K İM 0 6 E K İM 1 4 E K İM 2 0

Yağ Üretim (MT/Gün) Tohum Nem %

4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 400 450 500 550 600 650 700 750 800 850 O C A K 0 6 O C A K 1 2 O C A K 1 9 O C A K 2 5 O C A K 3 1 Ş U B A T 2 0 Ş U B A T 2 8 M A R T 1 4 M A R T 2 0 M A R T 2 7 N İS A N 0 6 N İS A N 1 2 N İS A N 1 8 N İS A N 2 4 M A Y IS 0 2 M A Y IS 0 8 M A Y IS 1 5 M A Y IS 2 1 M A Y IS 2 7 T E M M 0 9 E Y LÜ L0 3 E Y LÜ L1 0 E Y LÜ L1 7 E Y LÜ L2 3 E Y LÜ L3 0 E K İM 0 6 E K İM 1 4 E K İM 2 0

28

Ek.1’de 2014 Ekim ve Ek.2’de 2015 Mayıs günlük üretim değerleri ve temel performans göstergeleri verilmiştir. Her iki ayda da duruşsuz ortalama üretim miktarı 660MT/gün’dür. Ancak buradaki değişken işlenen tohumların nem miktarlarıdır. Kasım ayında yerel nemli tohumlar işlenirken, mayıs ayında daha düşük nemli gelen ithal tohum işlenmiştir. Tablo 8.4’te bu tarihlerdeki ortalama değerlerin nem ve hegzan kaybına olan etkisi gösterilmiştir. Görüldüğü gibi işletme %2 daha az nemli tohum ile çalıştığında yağdaki hegzan miktarı 378ppm, küspedeki hegzan miktarı 818ppm azalmaktadır. Bu da tohum neminin hegzan tüketimine olan etkisinin büyüklüğünü göstermektedir.

Tablo 8.4 Tohum neminin hegzan kaybına etkisi

Ekim 2014 Mayıs 2015 Fark

Ortalama Tohum Nemi (%) 8,25 6,17 2,08

Ekstraksiyon yağındaki hegzan miktarı (ppm) 414 36 378

DC sonrası küspedeki hegzan miktarı (ppm) 1332 514 818

Tohum nemleri üretim açısından hem kapasite hem de üretim kayıpları açısından belirleyici etken olduğu için Üretimde nem kontrolü oldukça önemlidir. Tesiste halihazırda bulunan kolonlu tip sürekli akışlı tohum kurutucusu, kapasitesinin yetersiz oluşu ve gerekli performansı gösteremediği için değiştirilmiştir. Bunun yerine kurulan tohum kurutucu; kule tipi akışkan yataklı ve ısı geri kazanımlı bir kurutucu bir modeldir. Gerek üretim kapasitesini karşılaması, gerek ısıl veriminin yüksek olmasıyla eski kurutucuda yaşanan problemlerin önüne geçilecektir.

29

30

31

32

Tablo 8.5. Yeni MEGA TC100 Tipi kurutucu ile hedeflenen kazançlar. GSI 1226 MEGA TC100 Kapasite (MT/gün) 450 1200

Tohum Giriş Nemi 9% 12%

Tohum Çıkış Nemi 7% 7%

Nem alma 2% 5%

Buhar Tüketimi (ton/saat) 2,1 3,4

Buhar Tüketimi (ton/gün) 50,4 79,2

Yıllık Üretim Tonajları

Total Tohum (MT/yıl) 209000 Total Küspe (MT/yıl) 83600

Kurutucu Tüketimleri GSI MEGA Fark

Elektrik (kW) 77 80 3

Elektrik (kWh) 1848 1920 72

Buhar (t/saat) 2,1 3,3 1,2

Buhar (t/gün) 50,4 79,2 28,8

GSI MEGA Fark Kazanç

Isı (mcal/MT) 213 217,70 -4,7 -982300 Mcal/yıl

Elektrik (kW/MT) 44,2 39,87 4,33 904970 kW/yıl

Hegzan % 1,53 1,4 0,13 18,7473 ton yağ/yıl

OWF % 0,67 0,6 0,07 58,52 ton yağ/yıl

Kapasite Artışından Kazanç

Mevcut Durumda Üretim 720 MT/Gün

Hedeflenen Üretim 800 MT/Gün

Üretim Artışı 80 MT/Gün

Kurutucudan Faydalanılan

Günler 135 Gün

Toplam Yıllık Üretim

33

9.

SONUÇLAR

Çalışma sonucunda ayçiçek tohumunun endüstrideki önemi, saklama ve işlenmesi koşullarındaki gereksinimler ele alınmıştır. Tohum nem değeri hem üretimde hem de depolanmasında temel kontrol edilmesi gereken kriterlerden biri olmuştur. Ayçiçek tohumunun ideal nem değerlerine getirebilmek için birden çok metod ve bu metodlara uygun kurututucu tipleri olmakla beraber, her biri uygulama ihtiyacına göre avantaj ve dezavantajlara sahiptir. Son olarak da gerçek bir Ayçiçek yağı üretim tesisindeki üretim değerlerinin gelen tohumun nemi ile ne kadar yakından ilgili olduğu gösterilmiştir. Tohum nemi üretimin temel kriterlerinden biri olup, istenen değerlerin üzerindeyse işletmenin üretimdeki kayıplarını arttırmakta ve ürün kalitesini düşürmektedir. Bu darboğazı aşmak için de kapasite düşürme ihtiyacını doğurmakta ve darboğaz oluşturmaktadır. Hedeflenen üretim kapasitesine uygun iyi bir kurutucu ile düzgün nem kontrolü yapılabilmekte ve bu sayede işletme kapasitesi düşmeden daha düşük kayıplarla kaliteli ürün elde edilebilmektedir. Artan kapasitenin etkisi üretilen ürün tonu başına maliyetleri düşürdüğünden maddi kazanç olarak geri dönmektedir.

34

10.

REFERANSLAR

[1] Anonymous, 2010, Sunflower Production Guideline, Agriculture Forestry & Fisheries, Pretoria, South Africa.

[2] Anonymous, 2010 Sunflower Crude and Refined Oils, Agribussiness Handbook, FAO.

[3] Hofman V.L., K.J. Hellewang, 1997, Harvesting Drying and Storage of Sunflower. Sunflower Technology and Production, American Society of Agronomy, Soil

Science Society of American, Agronomy Monograph No 35,Madison,USA. [4] Maier, D. E., 2002 Grain Drying Systems, Illinois, USA

[5] Harner, J. P., 1987 Drying and Storing Sunflowers, Kansas State University Cooperative Extension Service, Ag. Facts 158, Kansas.

[6] Hellevang K.J. 1995 Grain Moisture Content Effects and Management, NDSU Extension Service, AE-905, USA.

[7] Harrier J.P., 1987, Drying and Storing Sunflowers. Kansas State University Cooperative Extension Service, Ag. Facts 158, Kansas.

[8] Hellevang K.J. 1994 Grain Drying, NDSU Extension Service, AE-701, USA.

[9] Anonymous, 2015 Drying Systems for Grain and Oil Seeds, Buhler Gmbh, Bellngries, Germany.

[10] Anonymous, 2006 Operating Principle Of The Mega Grain Dryer, Ingenieria Mega S.A., Lincoln, Argentina.

35 EKLER

Ek 1. Ekim 2014 Temel Performans Göstergeleri

E K İ M 2 0 1 4

Ayçiçek DURUŞLAR

Üretim Planlı Plansız Nem Küspede

Yağ OWF Hegzan Miktarı (ppm)

MT Saat Saat % % % Ext.

yağl press+ ex yağ DC sonu küspe 1 522 4 0 1,1 931 14 1323 2 9 0 3 15 0 4 464 4 0 8,8 1,5 0,85 72 25 370 5 661 0 0 8,3 1,3 0,91 214 91 485 6 690 0 0 8,8 1,2 0,98 318 105 529 7 608 3 0 8,5 1,5 1 341 96 605 8 9 10 11 12 194 0 0 8 1,1 386 110 1876 13 645 0 1 8,3 0,8 0,5 349 255 1294 14 689 0 0 8,2 1,3 0,8 1385 392 1127 15 664 0 0 8,2 1,2 0,9 427 141 758 16 297 0 12 8,9 0,9 0,7 78 22 628 17 672 0 0 8,3 1,2 0,8 99 34 610 18 650 0 0 9,3 1,4 0,9 559 96 840 19 655 0 0 9,4 1,8 1 662 148 2057 20 391 0 9,5 9,1 2,1 1,9 377 118 2499 21 626 0 0 8,8 1,6 1,1 82 35 1006 22 645 0 0 8,8 1,8 1,7 70 30 2100 23 659 0 0 8,4 1,5 1,2 307 142 1896 24 600 0 1 8,6 1,8 1,6 268 98 1765 25 697 0 0 8,3 1,7 1,1 213 91 1633 26 630 0 0 8,3 1,5 1 187 84 1425 27 640 0 0 8,3 1,3 1 420 110 1070 28 145 16 0 8,5 1,7 1,3 886 231 1215 29 56 16 0 30 694 0 0 8,8 1,9 1,5 1430 381 1148 31 597 0 4 9 2,2 1,8 374 102 2647 ORT* 657,31 8,25 1,42 1,08 414 117 1.332

36

Ek 2. Mayıs 2015 Temel Performans Göstergeleri

M A Y IS 2 0 1 5

Ayçiçek DURUŞLAR

Üretim Planlı Plansız Nem Küspede

Yağ OWF Hegzan Miktarı (ppm)

MT Saatler Saatler % % % ext

yağ press + ext yağ DC sonu küspe 1 664 0 0 6,8 1,03 0,63 51 0 796 2 661 0 0 6,3 0,95 0,67 69 11 857 3 650 0 0 6,4 0,89 0,47 55 0 910 4 678 0 0 6,5 0,95 0,57 15 0 781 5 689 0 0 6,9 0,78 0,67 30 0 811 6 655 0 0 6,8 0,96 0,76 20 10 680 7 566 0 2,5 5,9 0,85 0,66 0 0 784 8 642 0 0,5 5,8 0,94 0,86 16 0 534 9 654 1 0 6 0,82 0,58 26 0 869 10 382 9 0 6,4 0,85 0,52 30 0 601 11 644 0 1,5 6,4 0,67 0,31 0 0 801 12 653 0 0 6,3 0,81 0,65 19 0 1066 13 655 0 0 6,2 0,61 0,44 28 0 648 14 673 0 0 6 0,74 0,49 35 0 837 15 651 0 0 5,8 0,73 0,6 47 0 711 16 681 0 0 6 0,82 0,65 41 0 693 17 624 0 0 6,4 0,88 0,88 61 0 619 18 630 0 0 6,2 0,75 0,73 19 633 0 0 6,3 0,81 0,68 20 680 0 0 6,6 1,18 0,55 21 675 0 0 5,8 0,84 0,5 25 0 520 22 663 0 0 5,8 0,83 0,94 38 0 642 23 661 0 0 5,6 0,94 0,71 54 0 728 24 662 0 0 5,8 0,81 0,66 40 0 661 25 666 0 0 5,9 0,94 0,51 26 650 0 3 6 0,89 0,76 90 24 468 27 635 0 3 6,2 1,03 0,58 45 0 28 677 0 0,5 6 1,23 0,52 29 702 0 1 6,1 1,03 0,67 30 637 0 0 5,9 0,85 0,59 31 688 0 0 6,2 1,02 0,46 ORT* 657,64 6,17 0,89 0,62 36 1 514

37 ÖZGEÇMİŞ

1988 Yılında Uzunköprü’de Doğdu, ilköğretimini Uzunköprü’de tamamladı. 2006 yılında Kırklareli Fen Lisesinden Mezun Oldu. Lisans öğrenimini 2011 Yılında İzmir Yüksek Teknoloji Üniversitesinden Makine Mühendisi olarak tamamladı. 2016 Yılında ikinci üniversite olarak Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesinden mezun olmuştur. 2011 Yılından itibaren aktif olarak mühendislik yapmakta olup, ilk 3 senesinde genel olarak yağ fabrikalarına ekipman üreten metal imalat fabrikasında Proje ve Üretim mühendisi olarak çalıştı. 2014 yılından itibaren Bunge Gıda Sanayi A.Ş. adlı yağ fabrikasında Proje Yönetim Uzmanı olarak çalışmakta olup yatırım ve iyileştirmeler üzerinde görev almaktadır.