Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 2, Sayı 2, 1999
GÖMÜLÜ ALT ÜÇÜNCÜ MOLAR DİŞLERİN CERRAHİ ÇEKİMİNDEN SONRA
İKİNCİ MOLAR DİŞ MOBİLİTESİNİN PERİOTEST İLE DEĞERLENDİRİLMESİ
Dr. Dt. Hasan YELER* Dt. H. Hüseyin KÖŞGER* Yrd. Doç.Dr. Mustafa ÖZTÜRK* Dt. Sinan AY* ÖZET
Kemik retansiyonlu gömülü alt üçüncü molar dişlerin cer-rahi çekimi; dişin bulunduğu konuma göre değişik miktarda ol-mak üzere komşu ikinci molar dişin distalinden kemik kaldırıl-masını gerektirmektedir.
Periotest cihazı; elektronik kontrollü ucu ile, diş kronuna saniyede 4 kez perküsyon kuvveti uygulayarak ölçüm yapan yeni bir metottur ve 1986 yılından beri diş hekimliğinde kulla-nılmaktadır.
Çalışmaya gömülü ait üçüncü molar dişlerinin cerrahi çe-kim endikasyonu olan, periodontal yönden sağlıklı, kemiği ve periodonsiyumu etkileyen sistemik hastalığı olmayan hastalar dahil edilmiştir Çalışmada 2. molar dişlerin mobilitesi Periotest cihazı kullanılarak ölçülmüştür.
Çalışmamızda operasyon sahasına komşu ikinci molar dişteki mobilite değişikliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır
SUMMARY
Surgical extraction of bony impacted lovver third molar tooth needs bone removal from distal area of second molar tooth according to positson of impacted tooth.
Periotest device with its electronically controlled tapping head is a new method that measures by percussing the tooth 16 times, 4 times per second, and it has been used since 1986 in dentistry.
This study includes patients who have impacted lower third molar with healty periodontal status and have no systemic disease which effects bone and periodontium.
In this study, our purpose was to evaluate the mobility of second molar after third molar surgery and the mobility of the second molar measured by Periotest device.
Key Words: Third molar surgery. mobility, periotest
periotest
Anahtar Kelimeler: Üçüncü molar cerrahisi, mobilite GİRİŞ
Kemik retansiyonlu gömülü alt üçüncü mo-lar dişlerinin cerrahi çekimi dişin bulunduğu konu-ma göre değişik miktarda olkonu-mak üzere komşu ikin-ci molar dişin distalinden ve/veya distobukkalinden kemik kaldırılmasını gerektirmektedir. Bu durumda da operasyon sahasına komşu 2. molar dişin dis-talinde büyüklüğü uzaklaştırılan kemiğin miktarına bağlı olarak değişen bir kemik defekti oluşmakta-dır. 1,2
Mobilite ölçümünde kullanılan sayısal in-deksler mevcuttur ancak bu inin-deksler objektif de-ğildir.3 Periotest yeni bir metottur ve 1986 'dan beri dişhekimliğinde kullanılmaktadır.4,5 Periotest me-todu periodontal fonksiyonun objektif ölçümünü sağlamak için dizayn edilmiştir. Periotest diş kro-nuna uygulanan, tekrar eden darbelere karşı olu-şan reaksiyonu ölçer. Periotest değeri (PTD) bir dereceye kadar diş mobilitesinin miktarına fakat esas olarak periodonsiyumun yavaşlatıcı (durduru-cu) özelliğine bağlıdır ve biyofiziksel bir parametre-dir.4 Periodontal dokudaki kemiği içeren hastalık
ve/veya fonksiyonel değişiklikler, bölgede radyolo-jik bulgu olmasa da, büyük bir doğruluk ve hassas-lıkla kantitatif olarak kaydedilebilmektedir.
* C.Ü. Diş Hek. Fak. A.D.Ç Hastalıkları ve Cerrahisi AD. SİVAS
Periotestin ölçüm prensibi saniyede 4 defa olmak üzere, elektronik kontrollü ucu ile diş kronu-na 16 kez perküsyon yapmaktır. Ölçümün yapıldığı nokta anatomik kronun ortasıdır. Vurucu uç dişe vurduğunda yavaşlar. Periodonsiyumun stabilitesi ne kadar yüksekse, durdurucu etki o kadar yüksek ve yavaşlama daha hızlı olur. Bu frenleme etkisi vurucu uçtaki akselerometre ile kaydedilir. Diş ile vurucu uç arasındaki kontak süresi (0.3 ile 2 mili-saniye arasında değişir) periotest sistemi tarafın-dan analiz için kullanılan sinyaldir. Kemikteki ve/veya yumuşak dokudaki tüm periodontal yapı-sal değişiklikler, kontak süresinde bir milisaniye-den daha küçük zaman dilimlerinde değişikliğe ne-den olur. Periotest ünitesi içindeki mikrokompü-ter, ölçüm sinyallerinin doğruluğunu kontrol eder, yanlış olanları reddeder ve bunu aynı zamanda sesli uyarıyla kullanıcıya bildirir. Alınan sonuç dişin Periotest değerini gösterir. 4,6,7
Periotest değerleri -8' den +50' ye kadar sa-yısal skala üzerine kurulmuştur. Tablo 1 yaygın olarak kullanılan manuel mobilite sınıflamasıyla direk karşılaştırmasını göstermektedir. Tüm fizyolojik parametrelerde olduğu gibi, dişlerin fizyolojik PTD'leri de kişisel varyasyonlara maruz kalmaktadır.4
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1999 CİLT: 2, SAYI: 2
Tablo 1: Periotest değerlerinin Miller mobüite indeksiyle karşılaştırılması Periodontal sağlık durumu Mobilite indeksi
(Miller) Periotest Değeri (PTD) Klinik olarak sağlıklı dişler 0 -8 <->+9 Palpe edilebilir mobilite I 10<-> 19 Gözle görülebilir mobititc II 20<-> 29 Dudak veya dil basıncıyla
görülen mobılıte III 30<-> 50
Tablo II: Alt ve üst dişlere ait normal Periotest değeri aralıktan MAKSİLLA Diş numarası
Periotest değeri 111 1 2 9 1 3 4 -1 4 9 0 5 9 0 6 7 -1 7 8 -2 8 8 1 Diş numarası 1 2 3 4 5 6 7 8 ERKEK MANDİBULA Periotest değeri 10 3 6 2 4 -1 3 -1 -2 5 -34 -25 -3 5 Diş numarası 1 2 3 4 5 6 7 8 MAKSİLLA Periotest değeri 13 3 10 3 6 0 10 3 3 11 8 1 100 8 1
KADIN MANDİBULA Diş numarası 1 2 3 4 5 6 7 8
Periotest değeri 13
3 9 3 4 -1 4 0 0 7 -2 6 -2 8 5 - 3
Her bir diş için fizyolojik mobilite ranjı mev-cuttur, periodontal olarak sağlıklı dişlerde normal Periotest değerleri aralığı erkek ve kadınlarda tablo II' de gösterildiği gibi bulunmuştur.
Kullanım talimatlarına uyulduğu müddetçe ölçüm hassasiyeti anterior dişlerde 1 PTD, pos-terior dişlerde ise 2 PTD' dir. Dolgular, kronlar ve diş sıkışıklıklarının ölçüm üzerine etkileri yoktur veya önemsiz derecede etkileri vardır. 4
Çalışmamızda gömülü alt 3. molar dişin cerrahi çekimi sonrasında komşu 2. molar dişin distalinde oluşan kemik defektinin 2. molar dişin mobilitesi üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
MATERYAL VE METOD
Çalışmamıza gömülü alt 3.molar diş çekim endikasyonu olan, periodontal yönden sağlıklı, ke-miği ve periodonsiyumu etkileyebilecek sistemik hastalığı olmayan hastalar dahil edilmiştir. Toplam 11 hastanın 13 gömülü alt üçüncü molar dişi öpere edilmiştir.
Operasyonlar aynı hekim tarafından yapıl-mış ve komşu 2. molar dişin mobilite değerleri operasyondan hemen önce, operasyondan hemen sonra, postoperatif 7.ve 14. günlerde olmak üzere Periotest cihazı (Siemens AG, Bensheim, Ger-many) kullanılarak ölçülmüştür. (Resim I, II)
Resim 2: Periotest cihazı ile 2. molar diş mobilitesinin klinik olarak değerlendirilmesi
Verilerin istatistiksel analizi için, tekrarlı öl-çümlerde varyans analizi ve Tukey testi kullanıldı.
BULGULAR
Çalışmaya alınan hastaların ortalama yaşları ( 26.6 1.91) idi. Bireylerin ameliyat öncesi, ame-liyat sonrası, postoperatif 7. gün ve 14. güne ait periotest değerleri karşılaştırıldığında; farklılık an-lamlı bulundu (p<0.05).
Daha sonra ölçüm değerleri ikişerli olarak birbirleriyle karşılaştırıldığında; ameliyat öncesi ile 14. gün arasındaki farklılık önemli (anlamlı) bulu-nurken (p<0.05) diğer ölçümler arası farklılık önemsiz bulundu (Tablo III).
123
Resim 1: Periotest cihazı
C.Ü. D İŞ HEKİM LİGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1999 CİLT: 2, SAYI: 2
Tablo III: Periotest ölçüm değerleri
X±Sx Ameliyat öncesi 0.62 ±0.80 Ameliyat sonrası 2.23 ± 0.90 Ameliyat sonrası 7.gün 2.61 ± 0.45 Ameliyat sonrası 14.gün 2.92 ± 0.75 F=3.17, p< 0 05 TARTIŞMA
Periotest cihazı 1986'dan beri dişhekimliğin-de mobilitenin dişhekimliğin-değerlendirilmesindişhekimliğin-de kullanılmakta-dır. Diş mobilitesinin objektif olarak ölçümünde kul-lanılan bir metoddur.
Schulte, d'Hoedt, Lukas ve ark.7 tarafından yapılan çalışmada, radyografi ve sondlama ile tes-pit edilen kemik kaybıyla orantılı bulunmuştur. Yi-ne aynı araştırıcılara göre marjinal periodontitiste PTD, diş mobilitesi, cep derinliği, kemik yıkımı ve plak indeksiyle anlamlı olarak ilişkili bulunmuştur. Araştırıcılar alveoler kemik yüksekliği ne kadar faz-laysa Periotest değerinin de o kadar düşük olaca-ğını, Periotest değerlerinin alveoler destrüksiyonla ilişkili değişiklikleri objektif olarak değerlendirmek için kullanılabileceğini ifade etmişlerdir. Kontroller-de Periotestin kullanımı radyografi ihtiyacını dola-yısıyla hastaya verilen X ışını dozunu azaltır.
Goodson ve Cuguni4 araştırmalarında, Peri-otest değeri ve Miller indeksiyle (MI) ölçülen diş mobilitesi arasında lineer bir ilişki bulmuşlardır. Bu ilişkiyi de PTD=8.4x MI +5.8 şeklinde ifade etmiş-lerdir.
Kaus4 42 temporomandibuler eklem
dis-fonksiyon sendromlu hastayı incelemiş ve 25 sağ-lıklı hastayla karşılaştırmıştır. PTD' terinde özellikle premolarlar ve 1. molarlarda anlamlı farklılıklar bul-muştur.
Chavez ve ark.8 dental implantların klinik ba-şarısının değerlendirilmesinde radyografi ve perio-dontal sondlama ile birlikte periotest ölçümü de yapmışlar ve klinik olarak başarılı olan implantlar-da -6 ile +2 arası değerleri elde etmişlerdir. Perio-test cihazının implant mobilitesi ölçümünde kullanı-labileceğini belirtmişlerdir.
Arch bar ile yapılan intermaksiller fiksasyo-nun periodonsiyuma ve fikse edilen dişlerin mobiii-tesine etkisinin periotest ile değerlendirildiği bir başka çalışmada ise Oikarinen ve Nieminen9 baş-langıçtaki ile 5. aydaki kontrolde yapılan ölçüm de-ğerlerinde önemli bir farklılığın olmadığını ama ka-
dınlarda, gençlerde ve kısa süreli splint uygulama-larında periotest değerinin daha yüksek bulundu-ğunu belirtmişlerdir.
Üçüncü moların çıkarılması 2. moların distal yüzeyinde kemik içi defektle sonuçlanabilir. Kugei-berg ve ark.nın retrospektif çalışmalarında, alt 3. molar cerrahisinden 2 yıl sonra vakaların %32.1' i komşu 2. moların distal yüzeyinde 4 mm veya da-ha fazla kemik içi defekt gösterdiler.
Kugelberg ve ark.2 nın yaptığı bir başka çalışmada, 3. molar dişin kronu 2. moların köküyle yakın komşulukta olduğu zaman cep formasyonu ve kemik içi defektlerin daha sık ve daha ciddi ola-rak meydana geldiği bulundu.
Yaptığımız çalışmada hastaların ameliyat öncesi ile ameliyatın hemen sonrası ve 7. gündeki periotest ölçüm değerleri arasında istatistiksel ola-rak anlamlı bir farklılık bulunamadı (p<0.05). Ameliyat öncesi ile ameliyat sonrası 14. günlerde yapılan ölçümler arasında ise istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulundu. Bu farkın erken dönemde kullanılan medikal ajanların kesilmesiyle, enflama-tuar cevabın artmasından kaynaklandığını düşün-mekteyiz. Ayrıca ağız hijyeninin postoperatif dö-nemde yeterince sağlanamadığından dolayı perio-dontal dokuların olumsuz yönde etkileneceği gö-zardı edilmemelidir.
Yaptığımız çalışma ve diğer araştırmacıların bulguları sonucu gömülü diş cerrahisi sonrası olu-şan alveolar kemik kaybı nedeniyle görülen mobili-te artışının değerlendirilmesinde periomobili-test cihazı-nın kullanılabileceği görüşündeyiz. Fakat bazı has-talarda ağız açıklığının yetersizliği nedeniyle 2. molarlarda standardizasyonun sağlanmasında güçlüklerle karşılaşıldığı ve ölçüm hassasiyetinin azaldığı görülmüştür. Bunu engellemek için cerrahi işlemlerde antienflamatuar cevabı destekleyici ajanların uzun süre kullanılmasının faydalı olacağı kanaatindeyiz.
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1999 CİLT: 2, SAYI: 2
KAYNAKLAR
1- Kugelberg CF, Alhsröm U, Ericson S, Hugoson A, Kvint S : Periodontal healing after impacted lower third molar surgery in adolescents and adults. Int J Oral Maxillofac Surg, 20: 18-24, 1991.
2- Kugelberg CF: Periodontal healing two and four ye- ars after impacted lower third molar surgery . Int J Oral Maxillo- fac Surg, 19:341-345, 1990.
3- Tunalı B: Periodontoloji ve oral implantoloji'de klinik parametre ve indeksler, İstanbul, 1994.
4- Schulte W, Lukas D: The periotest method. Int Dent J. 42:433-440,1992.
5- Lukas D, Schulte W: Periotest- a dynamic procedure for the diagnosis of the human periodontium. Clin Phys Physiol Meas, 11:65-75, 1990.
6- Lukas D, Schulte W, König M, Reim M:High- speed filming of the Periotest measurement. J Clin Periodontol, 19: 388-391, 1992.
7-Schulte W, d'Hoedt B, Lukas D, Maunz M, Steppeler M: Periorest for measuring periodontal characteristics- correlati-on with periodcorrelati-ontal bcorrelati-one loss. J Periodcorrelati-ont Res, 27: 184-190, 1992.
8- Chavez H, Ortman LF, De Franco RL, Medige J: As- sesment of oral implant mobilitiy. J. Porsthet Dent, 70:421-426, 1993.
9- Oikarinen KS, Nieminen TM: Influence of arch bar splinting on periodontium and mobility of fixed teeth. Açta Oton- tol Scand, 52: 203-208, 1994.
Yazışma Adresi: Dr.Dt. Hasan YELER C.Ü.Diş Hekimliği Fakültesi A.D.Ç.Hastalıkları ve Cerrahisi AD. Kampüs/SİVAS
Tel: 0 346 2191010/2788
