*
Cumhuriyet Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, SİVAS.
FARKLI İKİ KOMPOZİT REZİNİN SU EMİLİMİ YÖNÜNDEN KARŞILAŞTIRILMASI THE EVALUATION OF TWO COMPOSITE
RESINS FOR WATER SORPTION
Özden ÖZEL BEKTAŞ* Diğdem EREN* Feridun HÜRMÜZLÜ*
ÖZET
Amaç: Bu çalışmanın amacı nanofil ve mikrohibrit kompozit rezinin su emilimini değerlendirmektir.
Gereç ve Yöntem: Farklı matrix ve doldurucu yapısındaki iki kompozit rezin (Venus, Filtek Supreme) incelendi. Materyaller 4 mm çapında, 2 mm kalınlığında kalıplara yerleştirildi ve ışıkla polimerize edildi. Her bir materyalden 40’ar örnek hazırlandı. Örnekler 37Cº’de distile su içerisinde bekletildi ve altı ay boyunca belirlenen sürelerde tartımları yapıldı. Örneklerin ağırlıkları elektronik terazi ile ölçüldü. Elde edilen bulgular iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi, tekrarlı ölçümlerde Varyans analizi ve Bonferroni testleri ile değerlendirildi.
Bulgular: Materyaller arasındaki su emilimi değerlendirildiğinde, istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur. Filtek Supreme kompozit rezin Venus’e oranla daha fazla su emilimi göstermiştir. Ayrıca suda bekletme süresinin test edilen kompozit rezinlerin emiliminde önemli bir etkisi vardır.
Sonuç: Su emilimi kullanılan matriksin hidrofil özelliği olduğu kadar doldurucuların kimyasal yapısına da bağlıdır.
Anahtar kelimeler: Kompozit rezin, su emilimi, nano doldurucular,
SUMMARY
Purpose: The purpose of this study was to evaluate the water sorption of nanofilled and microhybrid composite resins.
Material and Methods: Two composite resin materials (Venus, Filtek Supreme) with different matrix and filler structure were investigated. Materials were placed in 4mm diameter, 2 mm thick moulds and polymerized by curing light. 40 specimens of each material were produced. All specimens were kept in distilled water at 37ºC. The specimens were periodically weighed over six months. The weight of each specimen was measured in an analytical balance. The results were evaluated byIndepended Sample t-test, One-way ANOVA and Bonferroni tests.
Results: It was found that there was statistically significant difference amoung materials in terms of water sorption. Filtek Supreme showed more water sorption. Storage time had significant influence on the sorption behaviour of the composite resin materials tested.
Conclusion: The sensitivity of the sorption seems to be related to the chemical composition of the fillers as much as hydrophilicity of the matrix used.
Key words: Composite resin, water sorption, nanofillers
GİRİŞ
Polidimetilakrilat matriks ve silanla kaplanmış
inorganik doldurucular içeren kompozit rezin
materyalleri diş hekimliğinde geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bu materyaller mekanik ve estetik avantajlarının yanı sıra diş dokularına bağlanabilme
özelliğine sahiptirler.1 Bu olumlu yönlerinden dolayı
tercih edilen kompozit rezinlerde zamanla bazı problemler ortaya çıkmaktadır. Bunlardan biri ağız
ortamında su emilimi göstermesidir.2
Su emilimi, dental materyallerin fiziksel ve mekanik özelliklerinin bozulmasında önemli bir
faktördür. Suyun rezin tarafından tutulması, doldurucu ve matriks arasındaki bağlanmanın bozulmasında,
matriksin plastizasyonunda, materyalin çekme
dayanıklılığı ve aşınma direncinin azalmasında direk etkilidir.3,4 Ayrıca silan hidrolizi ve mikro çatlakların
oluşumu sonucu kompozit rezinlerin ömrünün
azalmasına neden olur.5-7
Kompozit rezinlerin su emilimi sonucunda genleşmesi klinik açıdan çok önemlidir. Higroskobik genleşme sonucunda ortaya çıkabilecek basınç,
materyale,7,8 çevresindeki bağlayıcı ajana ve diş
yapılarına9,10 zarar verebilir. Bununla birlikte boyutsal değişime sebep olan emilim polimerizasyon sırasında
oluşan büzülmeyi kompanse edeceğinden kompozit rezinin daha iyi kenar uyumu sağlayacağı da
düşünülmektedir.11 -1 3 Fakat kenar uyumu
incelemelerinde higroskobik genleşmenin her
zaman polimerizasyon streslerinin oluşturduğu
mikro boşluklar çevresinde gerçekleşmediği
belirtilmiştir.14
Kompozit rezinlerin özelliklerini, içerdikleri
monomerlerin kimyasal yapıları etkilemektedir.
Bisfenol A glisidil dimetakrilat (Bis-GMA) birçok kompozit rezinin ana monomeri olarak kullanılmakla
birlikte kompozit rezinlerin özelliklerinin artırılması
için bu monomerde bazı değişiklikler yapılmaktadır.15
Son yıllarda daha iyi mekanik özellikler sağlamaları açısından üretan dimetakrilat (UDMA) ve bis-etilen
glikol dimetakrilat (Bis-EMA) rezin matrikse
eklenmektedir.16-18 Ayrıca organik matriksin içerisine
doldurucu partiküllerin yerleştirilebilmesi için rezinin dilue edilmesi gerekir. Bu yüzden daha düşük moleküler ağırlıkta, visközite kontrol edici olarak bilinen ko-monomerler; örneğin trietilen glikol
dimetakrilat (TEGDMA) ile karıştırılırlar.18-20 Organik
matriks fazını oluşturan monomerlerin kimyasal formülleri Şekil 1 de verilmektedir.
H2C O O O CH3 OH CH2 O O O CH3 OH CH3 CH3
Bis-GMA : Bis fenol A Glisidil Dimetakrilat
H2C O O N CH3 O O H CH3 CH3 N O CH3 H O O O CH2 CH3
UDMA: Üretan Dimetakrilat
H2C O O CH3 O CH3 CH3 O CH 2 O O O CH3 O
Bis-EMA: Bis fenol A Etilen Glikol Dimetakrilat
H2C O O O O CH3 CH3 CH2 O O
TEGDMA: Trietilen Glikol Dimetakrilat
Şekil 1. Organik matriks fazını oluşturan monomerlerin kimyasal formülleri
Kompozit rezinlerin özelliklerini monomerlerin yapısı kadar inorganik doldurucularda etkilemektedir. Son yıllarda uçak, elektronik, biyoteknoloji gibi birçok alanda daha hafif, daha dayanıklı ve daha ucuz
ürünlerin üretimini sağlayan nanoteknolojinin restoratif materyallerin üretiminde de kullanılması ile çok iyi
parlatılabilen, aşınmaya dayanıklı nanofil
(nanopartiküllü) kompozit rezinler üretilmiştir.21-23
Nanofil kompozitler, estetik özelliklere sahip olup
kolay uygulanan materyallerdir.24-26
Nanofil kompozit materyallerin organik yapısı diğer kompozit rezinlere benzer polimerik yapılardan meydana gelmektedir. İnorganik yapıyı meydana
getiren partiküller ise iki ayrı kısımdan
oluşmaktadır:
1. Silika nanodoldurucular (nanomer) 2. Nanomer grupları (nanocluster)
Nanomer yapısı kümeleşmemiş partikülleri ifade eder ve kompozit rezinin organik yapısında ayrı ayrı bulunurlar. Nanomer grupları ise, 50nm’den küçük nanomerlerin gevşek bağlar ile bir araya gelerek meydana getirdikleri yapılardır.22,25-27 Bu gruplar tek bir birim gibi mekanik, optik ve termal özellikler gösterirler.28
Son yıllarda mikrohibrit kompozit rezinlerin
ardından nanofil kompozitler dental kullanıma
sunulmuştur, fakat bunlarla ilgili henüz çok fazla araştırma yapılmamıştır. Bu nedenle çalışmamızda mikrohibrit ve nanofil kompozit rezinlerin su emilim özelliklerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
GEREÇ ve YÖNTEM
Çalışmamızda bir mikrohibrit (Venus; Heraeus Kulzer,Germany) ve bir nanofil (Filtek Supreme;
3M-Espe, USA) kompozit rezin kullanıldı. Test edilen
materyallerin içerikleriyle ilgili detaylı bilgiler Tablo I’de gösterilmiştir.
Kompozit rezin örneklerinin hazırlanması için 4 mm çapında, 2 mm kalınlığında pirinç silindirik
kalıplar kullanıldı. Kompozit rezin kalıplara
yerleştirildikten sonra fazla kısmının uzaklaştırılması
ve oksijen inhibisyon tabakasının oluşmasının
engellenmesi amacı ile üzerlerine şeffaf bant ve cam yerleştirildi. Örnekler, üzerilerinden şeffaf bant kaldırılmadan 40 sn ışık kaynağı (Translux Energy; Heraeus Kulzer,Germany) ile polimerize edildi. Her bir
kompozit rezin için 40’ar örnek hazırlandı.
Polimerizasyon tamamlandıktan sonra materyaller kalıplardan çıkarıldı.
Tablo I. Çalışmamızda kullanılan kompozit rezinlerin içerikleri
FILTEK SUPREME
VENUS
KompozitTipi Nanokompozit Mikrohibrit kompozit
Rezin Tipi Bis-GMA Bis-EMA UDMA TEGDMA Bis-GMA TEGDMA
Doldurucu Tipi * Nanosilika doldurucular (nanomerler)
*Zirkonya /silika nanokümeleri (nanocluster)
* Baryum aluminyum florit cam * Silikon dioksit Doldurucu Partikül Büyüklüğü 5-20 nm, 20-75 nm. 0,7 - 0,04 μm. Doldurucu İçeriği Ağırlıkça Hacimce % 78.5 % 59.5 % 78 % 61
Örneklerin kalınlıkları mikrometre ile 5 farklı noktadan kontrol edildi. Ardından kumpas kullanılarak örneklerin çapı ölçüldü. Bu değerler yardımı ile
örneklerin hacmi (V) mm3 olarak hesaplandı.
Deney süresince örneklerin ağırlığının ölçümünde 0.0001 gr hassasiyette ölçüm yapabilen elektronik terazi (Precisa Model XB220A, Switzerland) kullanıldı, terazi her bir ölçümden önce kalibre edildi. Hazırlanan örnekler sabit ağırlıklarına gelinceye kadar 37ºC’de desikatör içerisinde bekletildikten sonra tartıldı, ölçülen değer m1
olarak kaydedildi. Desikatörden alınan örnekler 37ºC sıcaklığında 5ml distile su dolu cam şişelere yerleştirildi. Örnekler belirlenen zaman aralıklarında (15 gün, 1 ay, 2 ay, 3 ay, 6 ay) su içeren cam şişelerden alındı. Kurutma kağıdı ile üzerlerindeki fazla su alındıktan sonra hassas
terazide tekrar tartıldı. Elde edilen değer m2 olarak
kaydedildi ve tekrar su içerisine konuldu.
Örneklerin desikatörde kurutulup sabit ağırlığa
ulaştıktan sonraki ağırlıkları (m1) ile distile su
içerisinden çıkarıldıktan sonraki ağırlıkları (m2)
arasındaki fark hesaplanarak emilen su miktarı
bulundu. Bu değer örneklerin hacimlerine bölünerek
kompozit rezinin su emilim değeri mg/mm3 olarak
hesaplandı.
Su emiliminin belirlenmesinde aşağıda verilen formül uygulandı:
Su emilimi=(m2-m1) / V
m2=suda bekletildikten sonraki ağırlığı (mg)
m1=kuru ağırlığı(mg)
V=örneğin hacmi (mm3)
BULGULAR
Çalışmamızın verileri SPSS (ver 10.0) programına yüklenerek verilerin değerlendirilmesinde iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi, tekrarlı ölçümlerde Varyans analizi ve Bonferroni testleri kullanılmıştır. Yanılma düzeyi α = 0.05 olarak alınmıştır. Gruplara ait su emilim değeri ortalamaları, standart sapmaları ve istatistiksel sonuçlar Tablo II ve Grafik 1’de gösterilmektedir.
Her iki kompozit rezine ait 15 gün, 1 ay, 2 ay, 3 ay, 6 ay zaman aralıklarında yapılan ölçümler karşılaştırıldığı zaman kompozit rezinler arası farklılık önemli bulunmuştur (p<0.05).
Tablo II. Gruplara ait su emilimi ölçüm değerlerinin ortalama ve standart sapmaları
Kompozit
Rezin 15.gün 1. ay 2.ay 3.ay 6.ay
Filtek Supreme 0,22±0,03 0,25±0,03 0,26±0,03 0,26±0,04 0,27±0,05 F=28,52 p=0,000 p‹0,05 Venus 0,12±0,04 0,16±0,05 0,16±0,04 0,16±0,05 0,17±0,007 F=44,73 p=0,000 p‹0,05 t = 10,87 p=0,000 p‹0,05 t = 9,15 p=0,000 p‹0,05 t = 11,34 p=0,000 p‹0,05 t = 9,97 p=0,000 p‹0,05 t = 8,29 p=0,000 p‹0,05 0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3
0 15.gün 1. ay 2.ay 3.ay 6.ay
Süre S u e m il im d e ğ e ri Filtek Supreme Venus
Grafik 1. Gruplara ait su emilim değeri
Filtek Supreme kompozit rezinin farklı zamanlarda ölçülen su emilim değerleri karşılaştırıldığında fark istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Gruplar kendi aralarında ikişerli karşılaştırıldığı zaman 15. günle diğer zaman aralıkları arasında önemli fark bulunmuş, aynı zamanda 1. ay ölçümünün 6. ay ölçümünden farkı istatistiksel olarak önemli bulunurken diğer zaman aralıkları arasındaki fark önemli bulunmamıştır.
Venus kompozit rezinin farklı zamanlarda ölçülen su emilim değerleri karşılaştırıldığında fark istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Gruplar kendi aralarında
ikişerli karşılaştırıldığı zaman 15. günle diğer zaman aralıkları arasında önemli fark bulunmuş, diğer zaman aralıkları arasındaki fark önemli bulunmamıştır.
TARTIŞMA
Kompozit rezinlerin su emilimi rezin matriks (monomerler, yapısı ve polimerizasyonu), doldurucular (materyal, partikül büyüklüğü, hacimce miktarı, matriks içerisinde dağılımı) ve matriks ile doldurucu ara yüzeyinin özelliklerine bağlıdır. Bunlarla birlikte suda bekletme süresi, sıcaklık, suyun konsantrasyonu ve kompozit rezinin yüzeyi de su emilimini etkilemektedir.6,29-36
Kompozit rezin sulu ortamda bekletildiğinde 0.158 nm çapında su molekülleri rezin matriks molekülleri arasındaki boşluklardan daha küçük oldukları için
polimer içerisine doğru ilerlerler.37 Kısa ve uzun dönem
su emiliminin polimer üzerindeki etkisi klinik açıdan göz ardı edilmemesi gereken bir konudur.
Su emilimi literatürlerde iki yaklaşımla ifade edilmiştir. “Serbest hacim teorisi” sıvıların materyal içerisindeki mikroboşlukların veya diğer morfolojik defektlerin içerilerine diffüze olarak su dengesinin sağlanması, “Interaction teorisi” ise su moleküllerinin kompozit rezinlerdeki polimer zincirlerinin polar gruplarına hidrojen bağı ile bağlanması olarak açıklanmıştır. Daha sonraları iki teorinin de geçerli olduğu ve bu olayların aynı zamanda gerçekleştiği
kabul edilmiştir.38 Bununla birlikte polimerler,
mikroyapısal ve moleküler oluşumlarına göre su
emilimlerinde farklılıklar göstermektedir.39 Örneğin,
molekül yapısının polaritesi, su ile hidrojen bağı oluşturacak hidroksil gruplarının varlığı, matriksi oluşturan çapraz bağlar, boşluklarda kalan su ve rezinin
çözünürlüğü su emilimini etkiler.40
Çalışmamızda Venus kompozit rezinin su
absorbsiyonu Filtek Supreme kompozit rezine göre daha düşük çıkmıştır. Elde ettiğimiz sonuçlar Neumann
ve ark.41 nın bu iki kompozit rezini karşılaştırarak
yaptıkları çalışmalarının sonuçları ile uyum
göstermektedir. Su molekülleri kompozit rezin içerisine üç farklı mekanizma ile ilerler;
1. Materyalin içerisine direk difüze olarak: Rezin içerisinde bulunan veya su atakları ile oluşan boşluk ve
hasarlara penetre olurlar.42
2. İnorganik doldurucuların aralarına girerek6
3. Doldurucular ile matriks ara yüzeyine akarak Dolayısı ile çalışmamızda değerlendirilen iki kompozit rezin arasındaki su emilimi farkı kompozit rezin matriksinin veya doldurucularının özelliklerinden kaynaklanmaktadır.
Su emiliminde organik matriksi oluşturan
monomerlerin hidrofobik yapısı önemli bir faktördür.6
Çoğu kompozit rezinin matriksinde kullanılan
Bis-GMA; hidrofilik bir monomerdir,12 su molekülleri ile
hidrojen bağı oluşturacak iki hidroksil grubu içerir.39 Bu problemi azaltmak amacı ile Bis-GMA’nın bir
versiyonu olan Bis-EMA geliştirilmiştir.17-19 Bu
monomer, hidroksil grubunun olmaması dışında moleküler yapı açısından Bis-GMA’ya benzemektedir. Bu farklılık Bis-EMA’nın visközitesinin daha az olmasını sağladığı gibi monomere hidrofobik özellik de
katar.16,43 Pearson ve ark.32 yaptıkları çalışma
sonucunda UDMA içeren kompozit rezinlerin de Bis-GMA içeren rezinlere göre daha az su emilimi
gösterdiklerini belirtmişlerdir. Braden30 yaptığı çalışma
sonucunda TEGDMA’nın tek başına kullanıldığı rezinlerin UDMA/TEGDMA bazlı rezinlere oranla daha fazla su emilimi gösterdiğini belirtmiştir. TEGDMA monomeri hidroksil gruplar içermemesine rağmen molekül yapısındaki eter bağlarının su ile
uyumu nedeniyle suya afinite göstermektedir.36
Venus kompozit rezin matriksi Bis-GMA ve TEGDMA’dan oluşurken Filtek Supreme bunlara ilaveten UDMA ve Bis-EMA içermektedir. Fakat çalışmamızdan elde edilen sonuçlara göre Venus
kompozit rezin Filtek Supreme oranla daha hidrofilik
monomerlerden oluşmasına rağmen daha az su emmiştir. Bu nedenle iki rezin arasında oluşan bu farkın organik matriks yapısından çok inorganik dolduruculardan kaynaklandığını düşünmekteyiz.
Tablo II’de görüldüğü gibi Filtek Supreme
kompozit rezin zirkonyum/ silika doldurucular
içermektedir. Bu doldurucuların hidrolizi sonucunda reaksiyon ürünü olarak doldurucu partikül yüzeylerinde
metal-hidroksitler oluşur.7,44,45 Bu da Filtek Supreme
örneklerinde görülen kütle artışı sebebi olabilir.
Su emiliminde matriks ve doldurucu moleküller
arasındaki bağlanmada önemlidir. İnorganik
doldurucuların organik matrikse zayıf bağlanması suyu
içeriye taşıyacak kapiller difüzyon yolları
doldurucular ve organik matriks ara yüzeyindeki bozulma hakkında yorum yapmak zordur.
Kompozit rezinlerinin su emilimi zamana bağlı olarak değişmektedir.35 Yap ve ark.43 kompozitlerin su emiliminin çok yavaş olduğunu belirtmişlerdir.
Ferracane ve ark.47 kompozit rezinlerin doygunluğa
ulaşması için saatler, günler geçmesi gerektiğini bildirmişlerdir. Çalışmamızda iki kompozit rezinde de ilk 1 ay içerisinde su emiliminin hızla arttığı, 6 aylık süre içerisinde su emiliminde artışın devam ettiği görülmüştür.
SONUÇLAR
Çalışmamızda Filtek Supreme, Venus kompozit rezin ile karşılaştırıldığında daha fazla su emilimi göstermiştir. Mevcut çalışmanın sınırları içinde oluşan bu farkın içerdikleri inorganik doldurucuların kimyasal yapılarından kaynaklandığı söylenebilir. Bununla birlikte test edilen kompozit rezinlerin su emilimi zamana bağlı olarak değişmektedir.
Dental restorasyonlar devamlı tükürük ve içecekler gibi sıvılara maruz kaldıkları için klinik kullanım açısından kompozit rezin materyalinin seçiminde
fiziksel ve mekanik özelliklerinin yanı sıra
restorasyonun başarısını etkileyecek su emilim
özelliğinin de dikkate alınması gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1. Craig RG. Restorative dental materials. 10th ed. St.Louis: CV Mosby; 1997.
2. Karacaer Ö, Darendeliler Yaman S, Teksin ZŞ. Rezin bazlı restoratif materyallerin farklı pH değerlerinde çözünümü. GÜ Diş Hek Fak Derg 2002; 19: 1-4.
3. Santos C, Clarke RL, Braden M, Guitian F, Davy KWM. Water absorption characteristics of dental composites incorporating hydroxyapatite filler. Biomaterials 2002; 23: 1897-904.
4. Arnold AM, Arnold MA, Williams VD. Measurement of water sorption by resin composite adhesives with near-infrared spectroscopy. J Dent Res 1992; 71: 438-42.
5. Öysaed H, Ruyter I. Composites for use in posterior teeth:mechanical properties tested under dry and wet conditions. J Biomed Mater Res 1986; 20: 261-71.
6. Öysaed H, Ruyter I. Water sorption and filler characteristics of composites for use in posterior teeth. J Dent Res 1986; 65: 1315-18.
7. Söderholm KJ, Zigan M, Ragan M, Fischlschweiger W, Bergman M. Hydrolytic degradation of dental composites. J Dent Res 1984; 63: 1248-54.
8. Parker S, Braden M. Water absorption of methacrylate soft lining materials. Biomaterials 1989; 10: 91-5.
9. Sindel J, Frankenberger R, Kramer N, Petschelt A. Crack formation of all-ceramic crowns dependent on different core build-up and luting materials. J Dent 1999; 27: 175-81.
10. Momoi Y, McCabe JF. Hygroscopic expansion of resin based
composites during 6 months of water storage. Br Dent J 1994; 176: 91–6.
11. Segura A, Donly KJ. In vitro posterior composite polymerization recovery following hygroscopic expansion. J Oral Rehab 1993; 20: 495-9.
12. Feilzer AJ, Degee AJ, Davidson CL. Relaxation of polymerization contraction shear stress byhygroscopic expansion. J Dent Res 1990; 69: 36-9.
13. Feilzer AJ, Kakaboura AI, de Gee AJ, Davidson CL. The
influence of water sorption on the development of setting shrinkage stress in traditional and resin-modified glass ionomer cements. Dent Mater 1995; 11: 189-90.
14. Hansen EK, Asmussen E. Marginal adaptation of posterior
resins: Effect of dentin bonding agent and hygroscopic expansion. Dent Mater 1989; 5: 122-6.
15. Çalıkkocaoğlu S. Diş Hekimliğinde Maddeler Bilgisi (Metal
Olmayan Maddeler). Yeditepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, İstanbul 2000.
16. Craig RG. Chemistry, composition, and properties of composite
resins. Dent Clin North Am 1981; 25: 219-39.
17. Dayangaç B. Kompozit Rezin Restorasyonlar. Ankara: Öncü
Basımevi; 2000.
18. Palin WM, Fleming GJ. Low-shrink monomers for dental
restorations. Dent Update 2003; 30: 118-22.
19. Van Noort R. Introduction to dental materials. St. Louis: CV
Mosby; 1994.
20. Peutzfeldt A. Resin composites in dentistry: the monomer
systems. Eur J Oral Sci 1997; 105: 97-116.
21. Moszner N, Klapdohr S. Nanotechnology for dental
composites. Int J of Nanotech 2004; 1: 130-56.
22. Ure D, Harris J. Nanotechnology in dentistry: reduction to
practice. Dent Update 2003; 30: 10-5.
23. Yücel T, Tarım B, Ulukapı H, Demirci M. Ön bölge dişlerde
24. Bayne SC, Heymann HO, Swift EJ Jr. Update on dental
composite restorations. J Am Dent Assoc 1994; 125: 687-701.
25. Davis N. A nanotechnology composite. Compend Contin Educ
Dent 2003; 24: 662-70.
26. Mitra SB, Wu D, Holmes BN. An application of
nanotechnology in advanced dental materials. J Am Dent Assoc 2003; 134: 1382-90.
27. Duke ES. Has dentistry moved into the nanotechnology era?
Compend Contin Educ Dent 2003; 24: 380-2.
28. Schmidt G, Malwitz M. Properties of polymer-nanoparticle
composites. Curr Opin Coll Int Sci 2003; 8: 103-8.
29. Braden M. and Clarke RL., Water absorption characteristics of
dental microfine composite filling materials. I. Proprietary materials. Biomaterials 1984; 5: 369-72.
30. Braden M. Water absorption characteristics of dental microfine
composite filling materials. II. Experimental materials. Biomaterials 1984; 5: 373-5.
31. Braden M, Causton EE, Clarke RL. Diffusion of water in
composite filling materials. J Dent Res 1976; 55: 730-2.
32. Pearson GJ, Longman CM. Water sorption and solubility of resin-based materials folowing inadequate polymerization by a visible-light curing system. J Oral Rehabil 1989; 16: 57-61.
33. Pagniano RP, Johnston WM. Three-year effect of unfilled resin
dilution on water sorption of a light-cured microfill and hybrid composite resin. J Prosthet Dent 1996; 75: 364–6.
34. Martin N, Jedynakiewicz N. Measurement of water sorption in
dental composites. Biomaterials 1998; 19: 73–7.
35. Örtengren U, Anderson F, Elgh U, Terselius B, Karlsson S.
Influence of pH and storage time on the absorption and solubility behaviour of three composite resin materials. J Dent 2001; 29: 35-41.
36. Örtengren U, Wellendorf H, Karlsson S, Ruyter IE. Water
sorption and solubility of dental composites and identification of monomers released in an aqueous environment. J Oral Rehabil 2001; 28: 1106-15.
37. Tamai Y, Tanaka H, Nakanishi K. Molecular simulation of
permeation of small penetrant through membranes. II. Solubilities. Macromolecules 1995; 28: 2544-54.
38. Bellenger V, Verdu J, Morel E. Structure-properties
relationships for densely cross-linked epoxy-amine systems based on epoxide or amine mixtures. J Mater Sci 1989; 24: 63-8.
39. Venz S, Dickens B. NIR-spectroscopic investigation of water
sorption characteristics of dental resins and composites. J Biomed Mater Res 1991; 25: 1231-48.
40. Marcovich NE, Reboredo MM, Aranguren MI. Moisture
diffusion in polyester-woodflour composites. Polymer 1999; 40: 7313-20.
41. Neumann T, Braun I, Danebrock M, Maletz R. VOCO GmbH,
Physical Properties of a New ORMOCER-Based Experimental Filling Material. The IADR Pan European Federation. Dublin, Ireland 2006; “Poster Presentation”
42. Lekatou A, Faidi SE, Ghidasui D, Lyon SB, Newman RC.
Effect of water and its activity on transport properties of glass/epoxy particulate composites. Compos., Part A Appl Sci Manuf 1997; 28: 223-6.
43. Yap AUJ, Wang HB, Siow KS, Gan LM. Polymerization
shrinkage of visible-light-cured composites. Oper Dent 2000; 25: 98-103.
44. Söderholm KJ. Degradation of glass filler in experimental
composites. J Dent Res 1981; 60: 1867-75.
45. Kıldahl KK, Ruyter IE. How different curing methods affect
mechanical properties of composites for inlays when tested in dry and wet conditions. Eur J Oral Sci 1997; 105: 353-61.
46. Kalachandra S. Influence of fillers on the water sorption of
composites. Dent Mater 1989; 5: 283-8.
47. Ferracane JL, Condon JR. Rate of elution of leachable
components from composite. Dent Mater 1990; 6: 282-7.
Yazışma Adresi:
Özden ÖZEL BEKTAŞ Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi
Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı 58140 Kampus / SİVAS
Tel: 0 346 2191010 / 2704 Faks: 0346 2191237
