B eslenm e ve D iyet D ergisi / J. N utr. and Diet., 18 : 165 - 175, 1989
BESLEN M E E Ğ İT İM İ ALAN VE ALM AYAN İL K O K U L Ç O CU K LA RIN IN Y İY EC EK SE Ç İM İN D E TEL EV İZY O N
R EK LA M LA RIN D A N E T K İL E N M E DURUMU
Doç. D r. G ülgün ERSO Y *
B eslenm e eğ itim i v e rile n ve v e rilm e y e n f a rk lı ik i ilk o k u ld a o k u y a n ö ğ re n c ile rin yiyecek se ç im in d e te levizyon r e k la m la r ın d a n etk ile n m e d u r u m la r ı in c ele n m iş, re k la m la rın y iy e cek seçim in d e ö n em li e tk ile ri o ld u ğ u s a p ta n m ış tır .
G İR İŞ
Ülkemizde ilkokul döneminde bulunan çocuk oranı toplam nüfusumuzun % 17.8'ini oluşturmaktadır(l). Bu dönem, çocukların hızlı bir büyüme ve gelişme gösterdikleri, bu hızlı büyümeyi sağlayabilmek için de yeterli ve dengeli beslen meye gereksinim duydukları bir dönemdir. Bu çağdaki çocuklar yetersiz ve denge siz beslendikleri zaman beslenme sorunları oluşmakta ve kazanılan hatalı beslen me alışkanlıkları ileri yaşlarda sürdürülmektedir(2).
Çocuğun beslenmesi çevre koşulları, ailesinin sosyo-ekonomik durumu ve ço cuğa verilen eğitimle yakından ilgilidir. Bu eğitimde evde ailenin, okulda öğret menin ve kitle haberleşme araçlarının rolü büyüktür. Özellikle televizyonun görsel niteliği bu önemi daha da artırmaktadır. Günümüzde çocukları büyüleyen etkileyi ci bir kiüe haberleşme aracı olan televizyonun içeriği, verdiği mesajlar özellikle bu mesajlar içinde reklamlardan çocukların ne ölçüde etkilendiği en çok tartışılan güncel konular arasındadır(3). Reklam kısaca "bir mal, hizmet veya görüşün halka benimsetilmesi amacıyla, kişisel olmayan bir biçimde ve bir bedel karşılığı sunu luşudur^). Reklamların tüm televizyon yayınları içerisinde % 12-15 gibi bir oranı kapsadığı düşünülürse Türkiye'de çocukların televizyon izleyicileri olarak hiç kuş kusuz reklamlarla karşılaşma sıklığı azımsanmayacak bir düzeydedir.
l b b Ersoy G.,
Bu araştırma, beslenme eğitimi verilen ve verilmeyen iki ilkokulda okuyan ço cukların yiyecek seçiminde televizyon reklamlarından etkilenme durumları ve beslenme alışkanlıklarını ortaya koymak amacıyla planlanmıştır.
A R A ŞT IR M A Y Ö N TE M İ VE A R A Ç LA R I
Araştırma, beslenme eğitimi verilen ve verilmeyen iki ilkokulda okuyan 6-12 yaş grubu çocuklar arasından rastgele ömeklem yoluyla toplam 300 çocuk üzerin de Ocak-M art 1989 tarihleri arasında yapılmıştır. Beslenme eğitimi veren ilkokul olarak seçilen Hacettepe Üniversitesi'nin Bey tepe Kampüsündcki "60. Yıl İlkoku lum da görevli bir beslenme uzmanı bulunmaktadır. Okul tam gün olup öğle yeme ği ve beslenme saati beslenme uzmanının denetimi altındadır. Beslenme eğitimi verilmeyen ilkokul olarak Dcmcıevler semtinde bulunan "İsmail Erez İlkokulu” seçilmiştir. Bu okul yarım gün olup öğretmenler beslenme saatlerini denetleme mekte, kendi bilgilerine göre zaman zaman beslenme konusunda öğrencileri uyar maktadırlar.
Çocukların aileleri ve kendileri ile ilgili bilgiler önceden hazırlanan anket formlarına işaretlenmiş, vücut ağırlıkları ve boy uzunlukları ölçülerek standartlar la karşılaştırılmıştır(5). Ancak 23 aile ile görüşme olanağı sağlanamamıştır.
Veriler yüzde alınarak ve "Khi-kare" testi uygulanarak dcğcrlcndirilmiştir(6).
BU LG U LA R VE T A R T IŞM A .
Araştırma kapsamına giren çocukların ağırlık ve boy ölçülerinin değerlendiril mesi Tablo l'de gösterilmiştir.
T a b lo 1: Ç o c u k la rın V ü c u t A ğ ırlığ ı ve Boy U z u n lu k la r ın ın S ta n d a rd a G ö re D e ğ e rle n d irilm e s i V ü c u t A ğ ırlığ ı C in siy e t N o rm a l ü s tü N o rm a l N o rm a l a ltı T o p la m S % S % s % s % K ız 13 7.7 146 86.4 10 5.9 169 100.0 Erkek 14 10.7 115 87.8 2 1.5 131 100.0 T o p la m 27 9İÖ 261 87.0 12 4.0 300 100.0 ______ _______ ________________ Boy U z u n lu ğ u ______________________________________ _ C in s ije t N o rm a l ü stü N o rm a l N o rm a l A ltı T o p la m ________________ s % s % s _________ % s % K ız 27 16.0 131 77.5 11 6.5 169 100.0 Erkek 32 24.4 96 73.3 3 2.3 131 100.0 T o p la m 59 19.7 227 75.7 14 4.6 300 100.0
BESLENME EĞİTİMİ ALAN. ALMAYAN ÇOCUKLARIN REKLAMLARDAN ETKİLENMESİ 167
Tabloda görüldüğü gibi, çocukların % 87 gibi büyük bir çoğunluğunun ağırlı ğı, % 75.7'sinin boy uzunluğu normal sınırlar içerisindedir. Ağırlığı ve boyu nor mal sınırların altında olan çocuk sayısı azdır (% 4.0, %4.6).
Çocukların televizyon reklamlarını izleme durumları sorulduğunda, % 70'i sü rekli, % 30'u ise bazen izlediklerini belirtmişlerdir. Reklamlar yüzyılımızın tüketi ci toplum yapısını bilinçlendirmek bakımından küçümsenmeyecek bir işlev yük lenmişlerdir. Günümüzde kitle haberleşme araçlarında reklamlar büyük yer tutmakta ve reklamlara devamlı olarak zaman ayrılmaktadır(7). Özellikle çocukla rın televizyon programlarını sık sık izlemesi nedeniyle televizyon reklamları çocuk için birincil bilgi kaynağı olma niteliği taşımaktadır(3).
Çocukların televizyon reklamlarını beğenme durumları Tablo 2'de gösterilmiş tir.
T a b lo 2: Ç o c u k la rın T elev iz y o n d a Y a y ın la n a n Y iyecek ve iç e c e k R e k la m la r ın ı B eğenm e D u ru m la rı B eğenm e D u ru m u S B eslenm e E ğ itim i A lan A lm a y an % S % T o p la m S % B eğenir 103 68.7 113 75.4 216 72.0 B eğenm ez 16 10.7 8 5.3 24 8.0 B azılarını beğenir 31 20.6 29 19.3 60 20.0 T o p la m 150 100.0 150 100.0 300 100.0
Çocukların % 72'si televizyonda yayınlanan yiyecek ve içecek reklamlarını be ğendiklerini, % 20’si bazılarını beğendiklerini, sadece % 8’i beğenmediklerini söy lemişlerdir.
Çocukların beğendikleri yiyecek ve içecek reklamlarının dağılımı Tablo 3'de verilmiştir.
T a b lo 3: Ç o c u k la rın B e ğ e n d ik le ri Y iyecek ve İçe cek R e k la m la rın ın D ağılım (n:300) S evilen Y iy ecek Ç o c u k la rın İç e c e k R e k la m ı .S % Ç ik o lata 151 50.3 Ş ekerlem e 51 17.0 ’ Ç iklet 10 3.3 B isküvi-kraker 39 13.0
K olalı ve k o lasız içecekler 98 32.7
Süt 32 10.7 P uding 9 3.0 M ak am a 3 1.0 Yağ 18 6.0 S ucuk-sosis-salam 9 3.0 H azır çorba 4 1.3 K etçap 4 1.3 C ips 5 1.7
Tabloda görüldüğü gibi çocukların % 50. 3'ü çikolata, % 32.7'si kolalı ve kola sız içecek, % 17.0'si şekerleme, % 13'ü bisküvi, kraker, % 10.7'si süt reklamlar gibi genellikle danslı, müzikli, hareketli, çizgi filmli reklamları beğendiklerini be
lirtmişlerdir. 1
Televizyon reklamlarının çocuklar üzerindeki etkilerini görebilmek için 1978 yılında Ankara'nın Çankaya ilçesinde 4-12 yaş grubu 300 çocuk üzerinde bir çalış ma yapılmıştır(7). Sonuçta çocukların reklamlarda tanıtılan malın adı, markaları veya reklam müzik ve sözcüklerini söyleme şeklinde tüketim toplumunun işleyişi yönünden bazı bilgileri kazandığı saptanmıştır. Olumsuz yönü ise. çocuğun beğen diği ve denemek istediği malların fazla olması ve bunları alarak tüketime itilmesi olarak belirtilmiştir.
Ençok beğeni kazanan reklamlar şarkılı, danslı, komik, çizgi filmli, içinde ço cukların bulunduğu kısacası çok hareketli ve kıırmacaya dönük olanlardır. Bu tür reklamları ana ve ilkokulun ilk sınıfındaki çocuklar beğenmekte, ilkokul dördüncü sınıftan itibaren reklamları anlamlı bir şekilde tanım layabilm ektedirler^).
Çocukların televizyonda reklamı yapılan yiyecek ve içecekleri tüketme sıklık ları ise Tablo 4'de özetlenmiştir.
Tabloda görüldüğü gibi beslenme eğitimi alan çocukların % 85.4'ünün bisküvi, % 71.4'ünün çikolata, % 42'sinin şekerleme, % 74.7'sinin çiklet, % 80'inin kolalı
c n O VO vO $ f-H 0 0 O ö Ö 00* VO c n c n CN ■ a O V ) C/5 t** 2 8 06 4 6 4 6 4 3 ı » O r-> O O c 1 CN ö CN ö CN c ea > » tjı a E w 1 c n - m - c n < — r* - c n p tT O E < S 0ÇN CN T f OCNn vO*CN T fCN >&£ £ 1 W a ı E c/} e n 32 CN 40 36 c n * 7a» p O CO O O c n oj < $ 0 0 OO v"> OO* CN i r i 2 CC VO m ÇN m 2 99 h â n 0 ) V 5 ÇN0 87 38 57 63 68 S E •S c OJ :D : 3 £ H u a» S a» E a j U ı 3 >00 a ■ e 0 0 0 OJ H VO c o p O cd k i £ v/n VO O CN "O o * •-H ÇN m CN CN CN M 5 4 > ■ a ro > 2 2 3 " 4 > c/3 38 85 36 30 34 T 3ea ÇJ QJ ;►» O * n $ c o c o VO > - II 1 r n 1—H ,—i 1 Ö 0 C c a “ c a . «3 > - < W3 1 u n CN CN i | cd >&£ # v d r -0 -0 O 0 0 O O O Ö 0 0 O) U T-+ CN CN U V JO C9 E T3 B cq j 7 3 25 28 ( N 3 0 3 0 2 8 O N t/} 0J : c p O O * > # 0 0\D CN»Ti c n T fı n OVÛ 0 0 *u n Ol H 89 e C C/3 c nO 79 » n 82 0 6 8 7 Ü 2 - * s 3 U i £ o O U « " İr o ► . * qj ç j - Ü > cd cd u E JU M 8 U O 3 > , 0 0 0 1 Vi r " Z ca #> 1 OJ u OJ : 3 £ O * İM CJ QJ 3 t» i O 0 1 u H > ffi O c / > 0 * 4 s cd / b-ilk fırsa tta al ır d-S ev m ez ve a lm a z
içecek, % 76.7'sinin meyve suyu, beslenme eğitimi almayan çocukların ise % 88.7'sinin bisküvi, % 79.3'ünün çikolata, % 39.3'ünün şekerleme, % 67.4'ünün çik let, % 68.7'sinin kolalı içecek, % 69,3'ünün meyve suyunu canı istediği zaman veya ilk fırsatta tükettiği bulunmuştur. Televizyonda reklamı yapılan bıi yiyecek ve içecekleri canı istediği veya ilk fırsatta tüketme sıklıklarının iki grup arasında istatistiki açıdan önemli bir fark göstermediği bulunmuştur (p > 0.05).
Bu bulgu, televizyonda gösterilen yiyecek ve içecek reklamlarının çocukları cezbederek tüketime teşvik ettiğini, yapılan beslenme eğitiminin bile bu konuda etkili olamadığını açıkça göstermektedir. Baysal (9, 10) televizyon reklamlarının yiyecek almayı teşvik etliğini ve reklamların etkisiyle ençok satın alınan yiyecek lerin şekerleme, çiklet, gazoz, pasta ve bisküvi olduğunu belirtmiştir. Türkiye 1984 Gıda Tüketimi ve Beslenme araştırması sonuçlarına göre reklamlardan etki lenme oranının çiklet, şeker, çikolata tüketiminde % 20.6, bisküvide % 16. 2 gibi önemli bir değere ulaşuğı, kırsal kesimde bu oranın daha yüksek olduğu bulun m uştu r^).
Araştırma kapsamına giren çocukların % 94.0 gibi büyük bir çoğunluğu günde 4-5 öğün tükettiklerini belirtmişlerdir. Ayrıca çocukların büyük bir çoğunluğu (%89.4) sabah kahvaltısı yaptıklarını söylemişlerdir. Çocukların harçlıklarıyla al dıkları yiyecek ve içeceklere göre dağılımları Tablo 5'de verilmiştir.
T a b lo 5: Ç o c u k la rın H a rç lık la rıy la A ld ık la rı Y iyecek ve İçe cek lere G ö re D ağ ı lım la rı
H a r ç lık la A lın a n B e sle n m e E ğ itim i
Y iy ec ek ler
A lan A lm a y a n T o p la m
BESLENME EĞİTİM İ ALAN. ALMAYAN ÇOCUKLARIN REKLAMLARDAN ETKİLENMESİ 1 7 0
S % S % S % Sim it-poğaça 18 12.0 63 42.0 81 27.0 B isküvi 58 38.7 45 30.0 103 34.3 Ç ikolata 28 18.7 29 19.3 57 19.0 P asta-kek 18 12.0 25 16.7 43 14.3 T ost-ham burger 14 9.3 1 0.7 15 5.0 Cips 1 0.7 1 0.7 2 0.7 K uruyem iş - - 2 1.3 2 0.7 Şeker 1 0.7 5 3.3 6 2.0 Ç iklet H a rç lık la A lın a n İç e c e k le r 11 7.3 7 4.7 18 6.0 Süt-ayran 50 33.3 72 48.0 122 40.7 M eyve suyu 29 19.3 54 36.0 83 27.7 K olalı içecek 65 43.? 65 43.3 130 43.3
171 Ersoy G.,
Tabloda görüldüğü gibi beslenme eğitimi alan çocukların % 38.7'si bisküvi, %24’ü simit, poğaça, pasta, kek, % 18.7'si çikolata, % 62.6'sı kolalı içecek ve meyve suyu, % 33.3'ü süt, ayran beslenme eğitimi almayan çocukların ise % 58.7'si simit, poğaça, pasta, kek, % 30.0'u bisküvi, % 19.3'ü çikolata, % 79.3'ü ko lalı içecek ve meyve suyu, % 48'i süt, ayran aldıklarını belirtmişlerdir.
Çocukların harçlıklarıyla aldıkları yiyecek ve içeceklerle televizyonda reklamı nı izleyip beğendikleri ve aldıkları ürünler arasında benzerlik göze çarpmaktadır. İlkokul çocukları üzerinde yapılan çalışmalar öğrencilerin harçlıklarını genellikle meşrubat, bisküvi ve çikolata almak için harcadıklarını göstermektedir (11, 12).
Çocukların televizyonda reklamı yapılan yiyecekleri tüketme nedenleri sorul muş sonuçlar Tablo 6'da gösterilmiştir.
T a b lo 6 : Ç o c u k la rın T e lev iz y o n d a R e k la m ı Y a p ıla n Y iy ec ek leri T ü k e tm e N e d e n le rin e G ö re D ağılım ı T ü k e tm e N edeni S B eslenm e E ğ itim i A lan A lm a y an % S % T o p l S am % C anı istiyor 143 95.3 106 70.7 249 83.0 D enem ek için 5 3.3 39 26.0 44 14.7
Faydalı olduğu için 1 0.7 4 2.6 5 1.7
H erkes aldığı için 1 0.7 1 0.7 2 0.6
T o p la m 150 100.0 150 100.0 300 100.0 '
Çocukların % 83'ü canı istediği, % 14.7'si denemek için bu yiyecek ve içecek leri tükettiklerini belirtmişlerdir. A.B.D. ve diğer Batı ülkelerinde reklamların ço cuklar üzerindeki etkileri ve yapılan eleştiriler reklamların çocukların meraklarını yanlış, aldatıcı yöntemlerle sömürdüğünü, sağlığa zararlı ürünlerin tüketimi kam çıladığı ve aileyi çocuk karşısında reklamlarda gördüğünü alma almama bakım ın dan zor durumda bıraktığı vurgulamaktadır(8). Bu araştırmada da çocukların çiko lata, kolalı ve kolasız içecekler, bisküvi ve şekerleme reklamlarını beğendiklerini belirtmeleri, tüketmeleri ve verilen beslenme eğitiminin bile bu konuda etkili ola maması bu eleştirilerle benzerlik göstermektedir.
Televizyonda reklamı yapılan bu yiyecek ve içecekleri alm ama konusunda öğ retmen ve ailenin uyarılarına göre çocukların dağılımı Tablo 7'de verilmiştir.
BESLENM E EĞİTİMİ ALAN, ALMAYAN ÇOCUKLARIM REKLAMLARDAN ETKİLENMESİ 172 T a b lo 7: T e le v iz y o n d a R e k la m ı Y a p ıla n Y iyecekleri A lm a m a K o n u su n d a Ö ğ re t m e n ve A ile n in U y a rısın a G ö re Ç o c u k la rın D ağılım ı U y a rıd a B u lu n m a D u ru m u S Ç o c u k la rın % B ulunur 117 39.0 B ulunm az 102 34.0 B azen bulunur 81 27.0 Toplam 3 0 0 100.0
Çocukların % 39.0'u öğretmenleri ve ailelerinin televizyonda reklamı yapılan yiyccek ve içecekleri almama konusunda kendilerine uyarıda bulunduklarını, % 27'si bazen, % 34.0'ü uyarıda bulunmadıklarını belirtmişlerdir. Öğretmen ve aile lerin büyük çoğunluğu (% 87.9) sağlığa zararlı, % 12.1'i pahalı olduğu için bu ko nuda uyarıda bulunmaktadırlar.
Çocuklar, ailelerinden bir ürünün alınmasını istedikleri zaman, aile ile iletişimi başlatmış olurlar. Doğal olarak ailenin çocuğa vereceği yanıt, çocuğun tüketimi öğrenmesini etkilemektedir(3).
Araştırma kapsamına giren çocukların ailelerinin ayda ortalama yiyeceğe ayır dıkları para miktarı ve eğitim durumları Tablo 8 ve 9 da gösterilmiştir.
T a b lo S: A ile lerin A y d a O r ta la m a Y iyeceğe A y ır d ık la rı P a r a M ik ta rı
A y d a Y iyeceğe A ile lerin
A y rıla n P a r a (T L ) 119.000 ve altı 76 27.4 120.000 - 209.000 145 52.3 210.000 - 299.000 26 9.3 300.000 - 389.000 19 6.9 480.000 - 569.000 5 1.9 570.000 - 659.000 - -660.000 ve üstü 1 0.3 T o p la m ______________ 277______________100.0
Ailelerin % 27.4'ü 119.000 TL ve daha az, % 52.3'ü 120-209.000 TL, % 20.3'ü 210.000 TL ve daha fazla ayda ortalama yiyeceğe para ayırdıklarını belirtmişler dir.
173 Ersoy G .t T a b lo 9: Ç o c u k la rın A n n e ve B a b a la r ın ın E ğ itim D u ru m u A nne B a b a E ğ itim D u ru m u S % s % O kuryazar değil _ 12 4.3 - -İlkokulu bitinmiş 86 31.0 61 22.0
O rtaokulu bitirm iş 32 11.6 25 9.0
Liseyi bitirm iş 90 32.5 76 27.5
Y üksekokulu bitirm iş 57 20.6 115 41.5
T o p la m 277
100.0
277100.0
Annelerin % 31.0'i ilkokulu, % 32.5'i lise, % 20.6'sı yüksekokulu, babaların ise % 27.5'i lise, % 41.5’i yüksekokulu bitirdiklerini söylemişlerdir.
Çocukların beslenmesi büyük ölçüde annelerinin sorumluluğunda olduğu için, annelere çocuklarına televizyonda reklamı yapılan yiyecek ve içecekleri alma du rumları sorulmuş, sonuçlar Tablo 10'da gösterilmiştir.
T a b lo 10: A n n e le rin Ç o c u k la rın a T ele v iz y o n d a R e k la m ı Y a p ıla n Y iy ecek ve İç e ce k le ri A lm a D u ru m u
Y iy ecek ve İçecek leri A n n e le rin
A lm a D u ru m u S %
A lır 30 10.8
B azen alır 200 72.2
H iç alm az 47 17.0
T o p la m 277 100.0
Annelerin % 10.8’i televizyonda reklamı yapılan yiyecek ve içecekleri aldıkla rını, % 72.2'si bazen, % 17.0'si hiç almadıklarını belirtmişlerdir.Ailclerin televiz yonda reklamı yapılan yiyecek ve içecekleri çocuklarına almaları ile aylık yiyece ğe ayırdıkları ortalama para miktarı arasında istatistiki yönden önemli ilişki olmadığı (p>0.05), annenin eğitim düzeyi ile bu yiyecek ve içecekleri alma arasın daki ilişkinin önemli olduğu (p<0.05) bulunmuştur. Eğitim düzeyi yükseldikçe an nelerin çocuklarına bu yiyecekleri alma eğilimlerinin arttığı saplanmıştır. Bu sonuç, genellikle eğitim düzeyi yüksek annelerin bir işte çalışmaları ve çalışan an nelerinde çocuklarına daha hoşgörülü davranmaları ve çocuklarının isteklerine daha kolay boyun eğmeleriyle açıklanabilir.
Ülkemizde yapılan bir çalışma, annelerin % 95’inin çocuklarına televizyonda reklamı yapılan çerez, yiyecek ve içecekleri aldıklarını göstermektedir. Çocuklar
BESLENME EĞİTİMİ ALAN. ALMAYAN ÇOCUKLARIN REKLAMLARDAN ETKİLENMESİ 174
anne ve babalarına baskı, yalvarma, tutturma yoluyla gereksiz şeyleri aldırtmakta dırlar (13).
Çeşitli sosyo-ekonomik düzeylerde 7-12 yaş grubu çocuğu olan 410 aile üze rinde Eskişehir ve Yozgat'ta yapılan bir başka çalışmada ise, televizyonda reklamı yapılan ürünlerin cinsiyet ayrımı yapılmaksızın bütün çocuklar tarafından alındığı görülmüştür(3). Anneler çocuklarının alınması istedikleri ürünleri markası ile bir likte söylediklerini belirtmişlerdir. Bu çalışma bulgusundan farklı olarak düşük eğitim düzeyindeki annelerin çocuklarının isteklerine daha kolaylıkla boyun eğdi ği, onların isteklerini yerine getirdiği bulunmuştur. Ayrıca annenin eğitim düzeyi yükseldikçe, çocuk üzerindeki denetimin arttığı çocuğun isteklerinin ailenin yön lendirmesi doğrultusunda yerine getirildiği saptanmıştır. Genelde anneler çocuğun televizyon reklamlarından görüp istediklerini almakta veya çocuk kendisi harçlığı ile istediğini alabilmektedir.
SONUÇ ve Ö N E R İL E R
Araştırma sonuçları, beslenme eğitimi alan ve almayan ilkokul öğrencilerinin televizyonda yayınlanan çikolata, şekerleme, meşrubat, bisküvi gibi yiyecek ve içecek reklamlarını beğenerek izlediklerini, canları istediği zaman veya ilk fırsatta anne ve babalarına aldırdıkları veya harçlıklarıyla aldıklarını göstermekledir. Ço cukların televizyonda yayınlanan bu yiyecek ve içecekleri tüketmelerinde aileleri nin ayda yiyeceğe ayırdıkları para miktarı, okulda gördükleri beslenme eğitimleri, öğretmen ve ailelerinin bu ürünleri almamaları konusunda uyanda bulunmalarının etkili olmadığı, bulunmuştur. Ayrıca annenin eğitim düzeyi arttıkça bu ürünleri çocuklarına alma eğilimlerinin de arttığı saptanmıştır.
Bu nedenle tıpkı okul öğretim programları gibi kültürel değerlerin yeniden üre tilmesine hizmet eden televizyon reklamlarının bilinçli bir şekilde hazırlanması gerekmektedir. Bu bakımdan, geleceğin büyüklerinin doğru tüketim davranışları kazanması yönünden hem reklamcılara hem de T.R.T.'ye büyük görevler düşmek tedir. Reklam firmaları aşırı tüketimi amaçlayan, yanıltıcı, aldatıcı reklamlardan sakınmalıdırlar.
SUM M ARY
THE EFFECT O F TELEVISION ADVERTISEMENTS ON FOOD SELECTION OF THE PRIMARY SCHOOL CHİLDREN
Ersoy, G.
The effect of television advertisements on food selection of the primary school sludents vvho are educaling at two dilTcrent schools, one giving mutritional
educa-tion and the other doesn't, and it is found that advertisements have effect on food selection.
k a y n a k l a r
1. T .C . B aşbakanlık D evlet İstatistik Enstitüsü G enel N üfus Sayrnu, N üfusun Sosyal ve E konom ik N itelikleri, (20.10.1985), 1989.
2. O kul Çağı Ç ocuklarında B eslenm e, R oche B ilim sel Y ayınlar Serisi, A nkara, 1984. 3. T okgöz, O.: Televizyon R eklam larının A nne-Ç ocuk İkilisine Etkileri, A nkara Ü niversi
tesi SBF Y ayınlan: 501, A nkara, 1982.
4. W right, S.J., W am en, S.D.: A dvertising, N ew York, M c Gravv-Hill, 1962.
5. Tönük, B „ G ültürk, H., G üneyli, U., A rıkan, R., K ayım , H „ Bozkurt, Ö.: 1984 G ıda T ü ketim i ve B eslenm e A raştırm ası, T arın O rm an ve K öyişleri B akanhğı/U N IC E F A nkara,
1987. ’
6 . Sum buloğlu, K.: Sağlık B ilim lerinde A raştırm a T eknikleri ve istatistik, M atiş Y aym ları-3, A nkara, 1978.
7- T okgöz, O.: Televizyon R eklam larının Ç ocuklarca A nlaşılm a ve D eğerlendirilm esi, P si koloji D ergisi, 11-12, 31, 1980.
8 . T okgöz, O.: T elevizyon R eklam ları ve Ç ocuklar, II. U luslararası Eğitim T eknolojisi S e m ineri, E skişehir iktisadi ve Ticari ilim ler A kadem isi T elevizyon ile Ö ğretim ve Eğitim Fakültesi, 1979.
9. B aysal, A.: K itle iletişim A raçlan ve B eslenm e Eğitim i, III. T oplum Sağlığı S em pozyu m u B ildiri Ö zetleri, A nkara, 1981.
10.Baysal, A.: B eslenm e S orunlarının Sosyal, K ültürel Eğitim ve E kolojik E tm enlerle ilg ili N edenleri ve Ç özüm ö n erileri, B eslenm e ve D iyet D ergisi, 10:50, 1981.
11.Tekgül, N., Ö zer, G., A ksoy, M.: ilk o k u l ö ğ re n c i ve ö ğ retm en le rin in B eslenm e B ilgi D üzeyleri ile B unun U ygulanm a D urum u, B eslenm e ve D iyet D ergisi, 15:47 1986 12.G üneyli, U.. A n k aran ın Sosyo-E konom ik Y önden Farklı S em tlerinde B ulunan ilk o k u l
Ç ocuklarının B eslenm e D urum lan K onusunda B ir A raştırm a, B eslenm e ve D iyet D erei-
si, 13:35, 1984. “ '
13. Y örükoğlu, A.: D eğişen T oplum da A ile ve Ç ocuk, A ydın K itabevi Y ayınları A nkara,
1983. ’
