UYGUR HALK MASALLARI ve KOSAKL ARİ'NİN
D Ü ŞÜ N DÜ R D ÜK L E Rİ
" G ü n ü m ü z d e , her ne k a d a r s i yas î k a p ı l a r ka pa l ı o l ma hu s u s i y e t i n i
s ü r d ü r m e k t e
ise de
k ü l t ü r e l
y ö n d e
b ü y i i k g e l i ş m e l e r
s a ğ l a n m ı ş ,
T ü r k i y e s ı n ı r l a r ı d ı ş ı n d a k i k ü l t ü r v a r l ı k l a r ı
da p a r ç a
p a r ç a T ü r k
b ü t ü n l ü ğ ü n e
k a t ı l m a y a
b a ş l a m ı ş t ı r . ”
A l i Y A K I C I
S a b a h ın a la c a k a r a n lığ ı... G e rç e k le ş m e s i m ü m kün b ir rüyanın sabahında, g önlüm de doğudan batıya, b a n d a n d o ğuya esen rüzgârların arasına d u r m uş, u çsu z-b u c ak sız ufka bakıyorum .K o m şu m u z telev izy o n u n sesini sonuna kadar a ç m ış : "B e n Z e y n e p H a n la ro v a (* ) b ir g a rd a ş ü lk ed en b ir g ard aş ü lk ey e selâm g etirm işem ". Ben bu sesi tanıyordum . Ben, bu sesin geldiği ülkeyi tle ta n ıy o rd u m . K o ş tu m , a ç ıp -a ç m a m a k ta te re d d ü t e t t i ğ i m t e l e v i z y o n u n d ü ğ m e s in i ç e v ir d im : "Ç iç e ğ im iz bir, g ü lü m ü z b ir, g a n im iz bir, can ım z bir, ben im g ö zel İstan b u l'u m ".
H an laro v a'n ın A zerbaycan k ad ar singin, dost se siy le M ü g e (* * )n in İsta n b u l k a d a r g ü z e l t e bessü m ü o d en li sıc ak b ir m an zara o lu ştu rm u ş, o k a d a r güzel b ir senteze v arm ıştı ki, seyredip de i l g isiz kalm ak m üm kün değildi.
Bu d u y g u lar içinde m asaya oturdum . U ygur H alk M a s a lla rı1 nı elim e aldım . "Y in n ag u ç bilen Ç üm üle (K elebek ile K arınca)" m asalına k a d a r o k u m uştum . O radan itibaren okum aya devam ettim.
L a F o n tain e'in en çok sevdiğim yanı m a sa l la rıy la g ü zel d e rsle r v erm iş o lm asıydı. Bu k itap ta y e r alan m asalla rd a, bu büy ü k şairin sanki verm ek is te y ip d e v e re m e d iğ i b ir ço k d e rsin d ah a y e r a ld ığ ın ı g ö rd ü m . V e b ird e n "n e d e n h â lâ k ü ltü r ürü n lerim izi b ir araya g etirm iy o ru z veya g etirem iy o ru z, n e d e n h â lâ kendi k ü ltü rü m ü zü tan ım ıy o ru z" diye hayıflandım .
A z e r b a y c a n 'd a n T ü rk k ü l t ü r ü a d ın a g e rç e k le ştirilm iş g ü zel h a b e rle r a lm ak tay ız. B u n lardan b iri de, d iğ e r T ü rk şivelerine ait m asalların T ü rk h a l k ı n a s u n u lm u ş o l m a s ı d ı r . B iz im d ü ş ü n c e le rim iz i d e s ü s le y e n bu ve b e n z e ri çalışm alar, başta A nadolu Türkçesi olm ak üzere K a zan, K azak, K ırgız, Ö zbek, T ürkm en, U ygur, Azeri v.b. T ürk şiv e le rin d e de g e rç e k le ş tirild iğ i zam an am aca b ir adım d ah a y ak laşılm ış o la c a k tır .kanaa tin d e y iz . îş te b en U y g u r M a sa lla rı ve b e n z e ri
Mi ll î F o l k l o r
ç alışm a la ra bu açıdan b a k ıy o r, bu sa h ad a a tılm ış önem li adım lardan olarak görüyor ve seviniyonım .
A nadolu T ıirkiyesinde, başta A zeri m etinleri o lm ak ü z e re K aza k ça, K ırım T ü rk ç e si, Ö zb ek ç e, T ü rk m e n c e , Ç a ğ a ta y a c a v .b . sa h a la rd a y a p ıla n çalışm a la rın yanı sıra U y g u rca Ü z e rin e y apılan ara ştırm a ve in c c le m lc r .d e se v in d iric i b o y u tla ra ulaşm ıştır. B aşta Prof. Dr. A. B ican E rcilasu n o l m ak ü zere, Yrd. D oç. D r. İsa Ö zk an , A raştırm a g ö re v lile ri H ülya K asap o ğ lu v e M etin E rg u n 'u n ç a lışm a la rın a b ir de U y g u rc a m e tin le r ü z e rin d e y apılan ö ğrenci te zlerin i ek lersek , se v in cim izd e ne kadar haklı olduğum uz gerçeği ortaya çıkar.
Bu ö ğ ren ci tezlerin d en biri de "U ygur H alk K o ş a k la rı2 "dır. Prof. D r. A b d u rrah m a n G ü zel'in d anışm anlığım yaptığı bu tezd e 130 kad ar k oşakla b irlik le k o şa k lar ve ö n em in i d ile g etiren güzel b ir g iriş , ay rıc a U y g u rca h e r k e lim e n in A n ad o lu T ü rk çesiy le k arşılığ ın ın v e rild iğ i m u h tev alı b ir de sözlük y e r alm aktadır.
Sevindirici b ir başka husus ise, "U ygur H alk M asalları"nda olduğu gibi U ygur m etin leri üzerinde T ürkiye'de yapılan b ir çok çalışm ada Ş ckür T uran'ın im zasın ın b u lu n m u ş o lm a sıd ır. Ş c k ü r T u ra n gibi kaynak kişilerin T ü rkiye'de bulunm ası ise, bu sa h a da y apılan v e y ap ılacak olan çala şm a la r açısından m utluluk verici bir başka hâdisedir.
B üyük k ü llü r b irik im in e sah ip b ir m ille tin fe rtle rin in , k ü ltü r h âzin esin d en p ay ların ı a la b ilm e leri, kültiir c e v h erlerin i k u lla n ılır h âle g e tire b ilm e le r i iç in , so ru m lu lu k la rın ın c id d iy e ti y ö n ü n d e , çalışm alarının da geniş ve g ü çlü olm ası g erek ir.3
G ünüm üzde, h er ne k a d a r siy â sî k ap ılar k a palı olm a h u su siy etin i sürdiim ekte ise de k ü ltü re l y ö n d e b ü y ü k g e liş m e le r s a ğ la n m ış , T ü rk iy e sın ırla n d ışın d ak i k ü ltü r v a rlık la rı d a parça parça T ürk b ü tü n lü ğ ü n e k atılm ay a b a şla m ıştır. B e n z e ri çalışm alar, b elk i de k ısa bir zam an içinde gelecek n e sille re bütün yakın bir k ü ltü r h âzin esi b ıra k m a y ı k o la y la ş tıra b ile c e k tir. (Devamı s.32'dc)
