B
ireye ve topluma zarar veren bir davran›fla dönüflenmadde kullan›m› ba¤›ml›l›k olarak tan›mlan›r; sigara içimi en zararl› ba¤›ml›l›klardan birisidir.1 Dünyada-s›k görülen kronik hastal›klardan sorumlu bafll›ca de¤ifltiri-lebilir risk faktörleri, sa¤l›ks›z beslenme, yetersiz fiziksel aktivite ve tütün kullan›m›d›r: Bu de¤ifltirilebilir risk faktör-leri tüm yafl gruplar›nda ve her iki cinste ölümfaktör-lerin ço¤un-dan sorumludur. Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün "2005 Y›l› Kro-nik Hastal›klar›n Önlenmesi Raporu"na göre dünyada her y›l en az 4.9 milyon kifli tütün kullan›m›, 2.6 milyon kifli afl›r› kilo ve obezite, 4.4 milyon kifli yüksek kolesterol dü-zeyi ve 7.1 milyon kifli hipertansiyon nedeniyle ölmektedir.2Sigara otuza yak›n hastal›k için ciddi bir risk faktörüdür: Sigara duman›ndan al›nan CO (karbon monoksit) hücrelerin oksijeni kullanmas›n› engelleyerek, organlar›n çal›flmas›na zarar verir.3
Karboksihemoglobin (COHb) oran› havadaki CO yo¤unlu¤u ile do¤ru orant›l› olarak artar.4
Sigara içen-ler, içmeyenlere göre ortalama sekiz y›l daha erken ölürler. Günümüzde, dünyada 1.250.000.000 kiflinin sigara içti¤i, günde 11.000, y›lda 4.000.000 kiflinin sigara içimine ba¤l› nedenlerle öldü¤ü hesaplanm›flt›r. Daha da etkileyici olan, sigara içti¤i için ölen her 90.000 kifliye karfl› 8 - 9.000 kifli-nin yanlar›nda sigara içildi¤i için ölmesidir.3
Özet
Sigara kullan›m› günümüzde en yayg›n ba¤›ml›l›klardan biri olup zararlar› bireysel ve toplumsal düzeyde her geçen gün artarak ortaya konmaktad›r. Bafll›ca kronik hastal›klar›n alt›nda yatan s›k, de¤ifltirilebilir risk faktörleri aras›nda sa¤l›ks›z beslenme, yetersiz fiziksel aktivite ve tütün kullan›m› say›labilir. Sigara içmenin sa¤l›k üzerindeki sonuçlar› konusundaki bilginin artmas› ile içenin yan›nda bulunan pasif içiciler (düzenli olarak sigara duman›na maruz kalanlar) için de kayg› duyulmaya baflland›. Pasif sigara içi-cili¤i tütün ürünlerinin yanmas›ndan oluflan duman ile sigara içen kiflinin d›flar› üfledi¤i duman kar›fl›m›n›n solunmas› olarak tan›mlanmaktad›r. Sigarada süzülmeyip do¤rudan havaya kar›flt›¤› için daha fazla zehirli madde içeren duman, pasif içiciler ve sigara içenlerde solunum hastal›klar›, akci¤er kanseri, kalp-damar hastal›klar› riskini art›rmaktad›r. Bu yaz› tütün kullan›m› ve pasif içi-cili¤in tan›m›n› vermekte, sa¤l›k üzerindeki etkilerini ve korunma yollar› gözden geçirilmektedir.
Anahtar sözcükler: Tütün kullan›m›, pasif sigara içicili¤i, sa¤l›k riskleri.
Summary
Cigarette smoking is one of the most widespread addictions. Harmful consequences of cigarette smoking are clearly estab-lished. Common, modifiable risk factors including unhealthy diet, physical inactivity and tobacco use are the causes of major chron-ic diseases. As the knowledge about the hazards of smoking increase, concern for passive smokers (people who regularly inhale the cigarette smoke) is also raised. Passive (involuntary) smoking is to inhalate the exhaled mainstream and side stream smokes released from a smoldering cigarette and/or other smok-ing devices mixed with ambient air. Involuntary smoksmok-ing involves inhaling carcinogens and other toxic components that are present in passive tobacco smoke. Secondhand smoke is also associated with an increased risk for respiratory problems, lung cancer and coronary heart disease in nonsmoking adults similar with the ones who do smoke. This article revises the definition of tobacco use and passive smoking and discuss the effects of passive smoking on health and the ways of avoiding passive smoking.
Key words:Tobacco consumption, passive smoking, health risks.
Pasif Sigara ‹çicili¤i
PASSIVE CIGARETTE SMOKING
Selda H›zel Bülbül1
, A. Gülsen Ceyhun2 Türk Aile Hek Derg 2006; 10(3): 123-128
Derleme | Review
1) K›r›kkale Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›, Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Uzman›, Doç. Dr. 2) Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›
Sigara içmenin etkileri ö¤renildikçe, içenin yan›nda bu-lunanlar›n (düzenli olarak sigara duman›na maruz kalanlar) durumu da kayg› yaratmaya bafllad›. ABD Toplum Sa¤l›¤› Dairesi (U.S. Surgeon General's Office) sigarayla iliflkili sa¤l›k sorunlar› konulu ilk bildirisini 1964’te yay›mlam›flt›; ayn› Daire, aradan on y›l geçmeden, sigara duman›na maruz kalman›n oluflturdu¤u sa¤l›k riski ile ilgili bir bildiri sundu: 1972. Kendisi sigara içmedi¤i halde, ortamdaki sigara du-man›n› soluyan kifliler pasif içici olarak tan›mland›. Sigara nitrojen oksitten nikotine, karbon monoksitten amonya¤a kadar uzanan 4.000 kadar zararl› madde içerir: Boya sökü-cü aseton, akü yap›m›nda kullan›lan kadmiyum, roket yak›-t› metanol, çakmak gaz› bütan, temizlik maddesi amonyak, fare zehiri arsenik, öldürücü zehir hidrojen siyanür, naftalin bu maddelerden sadece birkaç›d›r. Nikotin ise sigarada bu-lunan ba¤›ml›l›ktan sorumlu ana maddedir. Toksin (zehir) ve karsinojenler (kansere neden olan maddeler) yanan siga-radan havaya yay›l›r. Havadaki kimyasal maddeler, sigara içen kiflinin d›flar› üfledi¤i dumanla kar›fl›r ve içen kiflinin yak›n›ndakiler için zehirli bir ortam oluflturur. ABD, Çevre Koruma Dairesi (Environmental Protection Agency; EPA), sigara duman›na maruz kalmay› grup A karsinojen olarak s›n›fland›rm›flt›r. Grup A, sadece insanlarda kansere neden oldu¤u kan›tlanm›fl maddeleri kapsar.5
Sigara içmenin ve çevresel sigara içiminin (ÇS‹) löko-sitlerde yol açt›¤› DNA harabiyeti 8-okzo-7, 8-dihidro-2'-deoksiguanozin (8-oxod Guo) düzeyi ölçülerek incelenmifl, sigara içmeyenlerde {5.94 +/- 0.87 x 10(-6)} olan harabiyet katsay›s›n›n sigara içenlerde {19.85 +/- 4.75 x 10(-6)}’e ulaflt›¤› gösterilmifltir. Ayn› çal›flmaya göre birlikte kahve ve çay içilmesi sigaran›n harabiyetini bir ölçüde hafiflet-mektedir. Pasif içicilerde ise idrardaki kotinin düzeyi art›fl› ile DNA harabiyetindeki art›fl do¤ru orant›l›d›r.6
Yanan si-garan›n duman›n›n 2/3'ü içen kiflinin akci¤erine asla ulafl-maz, sigara içmeyenlerin de soludu¤u havaya kar›fl›r. Siga-rada süzülmeden do¤rudan havaya kar›flan bu duman, daha fazla zehir içerir. Bu duman›n, pasif içiciler ve sigara içen-lerde yol açt›¤› solunum sorunlar›, akci¤er kanseri, kalp-da-mar hastal›klar› daha fazlad›r.7
Sigara içilen ortamda bulu-nan kiflilerde koroner kalp hastal›¤› riski %20 - 50 oran›nda artar; y›lda 30 - 40.000 pasif içicinin kalp hastal›¤› nedeni ile öldü¤ü tahmin edilmektedir. Pasif içicilik ergenlerde dis-lipidemiye neden olmaktad›r: Feldman ve ark., kendileri iç-medikleri halde, aileleri sigara içen ergenlerde, aileleri siga-ra içmeyen yafl›tlar›na göre -yüksek plazma kotinin düzeyi ile iliflkili olarak- total kolesterol düzeylerinin % 8.9 oran›n-da artt›¤›n›, buna karfl›n HDL düzeylerinin % 6.8 azald›¤›n› gösterdiler: Bu çal›flma, pasif içicilerde koroner kalp hasta-l›¤› riskinin yükseldi¤ini göstermektedir.8
Pasif içicilik, filtreli ya da filtresiz, düflük katranl› ya da nikotinli sigara duman›na maruz kalma, duman›n oran›, ka-pal› yerin boyutu, solunan miktar, maruz kalma süresi gibi de¤iflik faktörlerden etkilenir. Günümüzde, epidemiyolojik çal›flmalarda, en çok karbon monoksit, tiyosiyanat, nikotin ve kotinin gibi emilim belirteçleri kulan›l›r. 20 saatlik uzun bir yar›lanma ömrü olan kotinin, noninvaziv yöntemlerle tü-kürük ve idrarda ölçülebilir (nikotinin yar›lanma ömrü ise sadece 2 saattir). De¤iflen maruziyet durumlar›na duyarl›l›-¤› yetersiz olsa da, kotininin, solunan duman›n dozu ile id-rar düzeyi aras›nda güçlü bir korelasyon saptanm›flt›r, bu durum, evinde sigara içilen çocuk ve gençlerde de gösteril-mifltir.9
‹flyerinde karsinojenlere maruz kalanlarda, pasif içicilik akci¤er kanseri riskini ayr›ca art›r›r. Louisiana'daki bir ça-l›flmaya göre, akci¤er kanseri geliflme riski, eflleri y›lda ≥40 paket sigara içenlerde art›yordu; [belirtileri art›rma riski mi? ] OR=3.52 (p<0.05); cinsiyet ayr›m› olmaks›z›n OR=3.11’di (p<0.05). Ayn› çal›flmaya göre, annesi sigara içenlerde OR=1.36 (p<0.05), kendileri de içiyorlarsa OR=1.66 (p<0.01) idi.5
ABD'de 1992'de pasif içicili¤e ba¤-l› 3.000 yeni akci¤er kanseri rapor edilmifltir: Pasif içicilik ile epidermoid hücreli ve küçük hücreli akci¤er kanseri ara-s›nda güçlü bir iliflki saptanm›flt›r.
Pasif Sigara ‹çiminin Çocuklardaki Etkileri
Bebekler geliflim fizyolojisinin dinami¤i nedeniyle daha fazla enerjiye ihtiyaç duyar, daha fazla su içer, yer ve daha fazla solurlar. Böylece hava kirlili¤inden en çok etkilenen grubu olufltururlar, zira alveollerin %80’i do¤umdan sonra oluflur, akci¤er geliflimi ergenlikte de sürer. Yenido¤an dö-neminde geliflen akci¤er, kirleticilere karfl› çok hassast›r. Solunum say›s› ve aktivite derecesi yüksek olan bebe¤in ak-ci¤erine daha fazla miktarda kirletici ulafl›r. Oyun çocu¤u, ev d›fl›ndaki kirli havadan da etkilenirken, küçük bebek ev içi (sigara, ›s›nma, piflirme) hava kirlili¤i ile karfl› karfl›ya-d›r.
Yan›nda sigara içilmesi çocuklar için çok önemli bir sa¤l›k sorunudur. Topluma aç›k kapal› alanlarda sigara içil-mesini yasaklayan kanunla pasif içicilerin riski biraz olsun azalm›fl olsa da, evde sigara içenler çocuklar› için hala birer sa¤l›k tehdidir.
Amerika da eriflkinlerin % 26,5'i sigara içerken, 2 ay -11 yafl grubu çocuklar›n %43'ünün evinde en az bir sigara içicisinin bulundu¤u rapor edilmifltir.7
Japonya gibi gele-neksel de¤erlere ba¤l› bir ülkede bile sigara içicili¤i ve pa-sif içicilik oldukça yayg›nd›r.10 Kaneita ve ark. yapt›klar› çal›flmada Japonya’ da anne ve babalar aras›ndaki sigara iç-me oran› %17.1 ve %63.5 olarak saptand›. Evde sigara içen
anne ve baba oran› %12.1 ve %36.2’dir. Anne ve/veya ba-ban›n sigara içti¤i ev oran› ise %37.5’dir. Bu çal›flmada si-gara içen annelerin bebeklerini daha az emzirdi¤i, bu ailele-rin daha düflük sosyo-ekonomik düzeye sahip oldu¤u ve ço-cuklar›nda daha s›k sa¤l›k sorunu oldu¤u bildirilmifltir.11 Uluda¤ Üniversitesi'nde yap›lan bir çal›flmada (çevre halk›-n› temsil eden grupta) çocuklu¤unda pasif içici konumunda olanlar›n %74.6' s›n›n aktif içici oldu¤u ve bunlar›n %65.9' unun çocuklar›n›n yan›nda sigara içti¤i saptanm›flt›r.12
Çevresel sigara içimine maruz kald›¤› için y›lda 300.000 - 1.500.000 civar›nda çocu¤un alt solunum yollar› enfeksi-yonu geçirdi¤i ve 200.000-1.000.000 çocukta da ast›m atak-lar›n›n s›kl›¤›n›n ve fliddetinin artt›¤› bildirilmifltir.13 Çevre-sel sigara içimi solunum sistemini sigara içimine benzer fle-kilde etkiler. Ancak etkilenim etkilenen anatomik bölgenin alan› ile direkt iliflkilidir. Çevresel sigara içimi ile akci¤er-lerde mukus yap›m› yedi kata kadar artmakta, silier hareket-ler azalmakta, beyaz küre say›s› ve hava yollar›na hareketi artmakta bu da allerjenlere mukozal geçirgenli¤i art›rmakta ve sonuçta total ve spesifik IgE yap›m› ile kanda eozinofil say›s›nda art›fl görülmektedir. Bir çal›flmada anne ve baba sigara içiminin solunum yolu belirtileri üzerine etkisi de¤er-lendirildi¤inde burun ak›nt›s› ve t›kan›kl›k, öksürük ve bal-gam gibi yak›nmalar›n, annenin sigara içme durumundan daha yüksek oranda etkilendi¤i görülmüfltür.14
Baban›n si-gara içme durumunun, belirtileri art›rma riski (OR) her bir semptom için 2'nin alt›nda bulunmufl ve bu durum baban›n çal›flmas› nedeniyle daha k›sa süre ev içinde bulunmas›na, annenin ise günün çok önemli bir bölümünü evde geçirme-sine ba¤lanm›flt›r.
Ana-baban›n sigara içmesi çocukta otitis media riskini art›rmaktad›r; söz konusu olan kronik efüzyonlu otitis me-diadan çok, yineleyen akut otitis media ataklar›d›r. Pasif içi-ci alt› ayl›k bebekler ortalama 7.1 seröz otitis media ata¤› geçirirken, yan›nda sigara içilmeyen bebeklerin 5,8 atak ge-çirdi¤i görülmüfltür. Pasif içicilerde seröz otitis media 28 günde iyileflirken, di¤erleri 19 günde iyileflmektedir.15Pasif içicilik alerjik rinit belirtilerini art›rmakta, alerjik riniti ol-mayan çocuklarda da burun t›kan›kl›¤›na yol açarak uyku kalitesini bozmaktad›r.
Modern yaflam›n getirdi¤i önemli bir sa¤l›k sorunu da ast›md›r: Çevresel sigara içicili¤inin (ÇS‹) çocuklarda ast›m geliflimine neden oldu¤u veya ast›m ata¤›n› tetikledi¤i çok say›da çal›flma ile gösterilmifltir. Wisconsin’de yap›lan bir çal›flmada ast›ml› adolesanlarda günlük ÇS‹ maruziyetinin atak geçirme riskini 2 kat art›rd›¤› gösterilmifl ve ast›ml› ço-cuklarda okul devams›zl›¤›n›n öncelikli nedeni oldu¤u bil-dirilmifltir.16Urfa’da, Ayçiçek ve ark. 8-26 haftal›k bebekle-rin annelebebekle-rinde plazma toplam antioksidan düzeyi araflt›rd›-lar: Toplam antioksidan kapasitesi, toplam peroksidaz
düze-yi, oksidatif stres indeksi, protein oksidasyon ve lipid pe-roksidasyon de¤erleri ile ölçülebilir. Sonuçta 8 hafta süre ile günde yan›nda 6 veya daha fazla sigara içilen bebeklerin plazma toplam antioksidan kapasiteleri, yan›nda hiç sigara içilmemifl bebeklere göre anlaml› flekilde düflük ç›km›flt›r. Buna karfl›n lipid peroksidasyon ve oksidatif stres indeksi pasif içici bebeklerde anlaml› olarak daha yüksek bulun-mufl, pasif içici bebeklerde oksidan stresin yüksek ve anti-oksidan aktivitenin daha düflük oldu¤unu ve hücre harabi-yetinin bebeklik döneminde bafllad›¤› belirtilmifltir.17
Son y›llarda dikkati çeken ani bebek ölümlerinin nedeni konusunda çok say›da hipotez öne sürülse de henüz hiçbiri-sinin geçerlili¤i kan›tlanabilmifl de¤ildir. Kabul edilebilir bir teori üçlü risk modelidir: Buna göre, yatk›nl›¤› olan be-be¤in homeostatik kontrolü bozuldu¤unda predispozan bir faktör de varsa bu durum ortaya ç›kmaktad›r. Pasif sigara içicili¤i predispozan faktörlerden birisi olarak kabul edil-mektedir.18
Tüm sa¤l›k risklerinin yan›nda pasif sigara içicili¤inin çocuklardaki en önemli etkilerinden birisi de ileri yafllarda sigara içme üzerindeki etkisidir. Araflt›rmalar, pasif içici ço-cuklar›n %74.6' s›n›n aktif içici oldu¤unu ve %65.9' unun çocuklar›n yan›nda sigara içti¤ini göstermifltir.
Gebelik ve Pasif ‹çicilik
Prenatal dönemde pasif sigara duman›na maruz kalma bebe¤in sa¤l›¤›n› aktif içicilik gibi olumsuz etkilemektedir. Kendisi sigara içmeyen ve günde 7 saat veya daha fazla pa-sif sigara duman›na maruz kalan gebelerde düflük do¤um a¤›rl›kl› bebek dünyaya getirme riski 1.8 kez, preterm do-¤um eylemi 1.6 kez ve 35 haftadan küçük gestasyonel yafl-ta bebek dünyaya getirme riski 2.4 kez artm›flt›r.
Amerikan Pediatri Akademisi ‹laç Komitesi, nikotini (sigara içimini) emzirme döneminde kontrendike olan ilaç-lar ve maddeler listesine eklemifltir. Bunun nedeni, emzirir-ken sigara içen annelerin süt yap›m›n›n azalmas› ve bebek-lerin gere¤ince kilo alamamas›d›r. Sigara içen annebebek-lerin be-beklerinde, süt ile geçen veya solunan havadan al›nan niko-tin ve primer metaboliti olan koniko-tinin düzeyinin yüksek ol-du¤u gösterilmifltir. Sütte bulunan nikotin konsantrasyonu ayn› anda al›nan anne plazma örne¤ine göre 1.5 - 3.0 kat da-ha fazlad›r ve sütte yar›lanma süresi plazmaya benzer flekil-de 60 - 90 dakikad›r. Ayn› çal›flmada anne sütünün mükem-melli¤inden bahsedilmifl ve sigara içip emziren annelerin bebeklerinde, sigara içmeyen ancak formula ile bebeklerini besleyen annelerin bebeklerine göre akut solunum yolu en-feksiyonlar›n›n daha az görüldü¤ünü ifade etmifllerdir. So-nuç olarak da anne sütü –sigara kombinasyonuna göre, ma-ma-sigara kombinasyonunun riski daha fazla art›rd›¤›n›, bu
nedenle anne sigara içse bile emzirmeye devam etmesi önerilmektedir.19
Amerikan Pediatri Akademisi Çevre Sa¤l›¤› Komitesi-nin yay›nlad›¤› bir yaz›da belirttildi¤ine göre, sigara içen hamile annelerin bebekleri sigara içmeyen annelerin bebek-lerine göre %38 daha fazla oranda bronflit ve pnömoni ne-deniyle hastaneye baflvurmaktad›r ve baflvuru s›kl›¤› içilen sigara say›s› ile iliflkili olarak artmaktad›r.7
New York’da hamilelikte sigara içimi ile ilk 4 y›lda ço-cuklardaki entellektüel geliflim incelenmifl ve hamilelik s›-ras›nda günde 10 veya daha fazla sigara içen annelerin ço-cuklar›nda Stanford-Binet skorlar›n›n 4 yafl›nda olan ve an-neleri hamilelik s›ras›nda sigara içmemifl çocuklara göre 4.35 (95%CI: 0.02, 8.68) puan daha düflük oldu¤unu sapta-m›fllard›r. Bu çal›flma bize insano¤lunun sahip oldu¤u en önemli fley olan zekan›n korunmas› için de hamilelik s›ra-s›nda annelerin sigaradan uzak durmas› gerekti¤ini aç›kça göstermektedir.20
Türkiye’de Pasif Sigara ‹çicili¤i
Türkiye'de sigara içme s›kl›¤› halen %43,6'd›r ve son 30 y›lda sigara tüketimi %22 artm›flt›r. Bu rakamlar, Türki-ye'de pasif içicilerin de say›s›n›n oldukça fazla oldu¤unu göstermektedir. Ülkemizdeki bebeklerin %70’i pasif içici durumundad›r. Her y›l 1500 civar› 0 - 5 yafl aras› çocuk an-ne ve/veya babas› sigara içti¤i için ölmektedir. Ülkemizde yap›lan bir araflt›rmada sigara içen ö¤retmenlerin %99’u ö¤rencilerin yan›nda sigara içilmesine karfl› oldu¤u halde, %68’i ö¤rencilerinin yan›nda sigara içmektedir. Sigara içen doktorlar›n %97’si hastalar›n yan›nda sigara içilmesine kar-fl›d›r; ancak %68’i iflte sigara içmektedir. Sigara içen anne-lerin %98’i ö¤retmenanne-lerin ö¤rencianne-lerin yan›nda sigara içme-sine karfl› olmalar›na ra¤men, %85’i çocuklar›n›n yan›nda sigara içmektedir.21
Sa¤l›k Bakanl›¤› Madde Ba¤›ml›l›¤› fiube Müdürlü¤ü taraf›ndan "Türkiye Küresel Gençlik Tütün Araflt›rmas›-2003" ‹lkö¤retim 7., 8., Lise 1. ve Haz›rl›k s›n›flar›ndaki ve Türkiye genelinde, 61 ilden 202 okulda e¤itim gören toplam 15,957 ö¤renciye uygulanm›flt›r. Bu araflt›rma sonuçlar›na göre: Ö¤rencilerin %29,3’ü sigara içmeyi denemifltir, %9,1’i halen sigara içmektedir , %29,5’i sigaraya 10 yafl›n-dan önce bafllam›flt›r ve hiç sigara içmemifl olanlar›n %7,7’si önümüzdeki y›l sigaraya bafllamay› düflündü¤ünü belirtmifltir. Gene ayn› çal›flman›n sonuçlar›na göre 23,5’i evde sigara içti¤ini, %50,4’ü bakkaldan/marketten sigara alabildi¤ini ve %86,7’si sigara al›rken yafllar›ndan dolay› si-gara sat›n alamama gibi bir durumla karfl›laflmad›klar›n› be-lirtmifltir.22
Sonuçlar pasif içicilik yönünde de¤erlendirildi¤inde de çarp›c› sonuçlarla karfl›lafl›lm›flt›r. Buna göre %89.0’u ayn› evde yaflad›klar› insanlar›n yanlar›nda sigara içmektedir, %91.1’i halka aç›k yerlerde sigara duman›na maruz kalm›fl-t›r, sigara içenlerin %64.1’i, içmeyenlerin %91.1’i halka aç›k yerlerde sigara içilmesinin yasaklanmas› gerekti¤ini düflünmektedir, %55.3’i baflkalar›n›n içti¤i sigara duman›-n›n kendilerine zararl› oldu¤unu düflünmektedir ve %68.8’i babas›n›n, %39.7’si ise annesinin evde sigara içti¤ini ifade etmifltir.
Ülkemizde sigara konusundaki e¤itim zay›f, pasif içici-lik yayg›n, sigara reklamlar› s›n›r tan›mas›zca özendiricidir. Sigara üretimi ve ticareti de 1991 y›l›ndan beri tütün fonu deste¤inde yard›m görmektedir. Ancak son y›llarda ülke-mizde de giderek artan oranda sigara salg›n›na yönelik arafl-t›rmalara önem verilmektedir, ve bu amaçla devlet ve üni-versitelere ba¤l› sa¤l›k kurulufllar›nda "Sigaray› B›rakma Poliklinikleri" yaflama geçirilmifltir.
Bu amaçla 7.11.1996 tarihinde 4207 say›l› Tütün Ma-mullerinin Zararlar›n›n Önlenmesine Dair Kanun kabul edilmifltir. Amac› 1. maddesinde de belirtildi¤i gibi kiflileri tütün ve tütün mamullerinin zararlar›ndan, bunlar›n al›flkan-l›klar›n› özendirici reklam, tan›t›m ve teflvik kampanyala-r›ndan koruyucu tertip ve tedbirler almakt›r. Ayr›ca Sa¤l›k Bakan› Prof. Dr. Recep Akda¤ 28 Nisan 2004’te New-York'ta "Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleflmesi" (FCTC; Fra-mework Convention on Tobacco Control) ni imzalam›flt›r.23 Bu tedbirlerin yarar› farkl› çal›flmalarla gösterilmifltir. JAMA’n›n Bilgisayar ortam›nda hasta sayfas›nda yer alan bir yaz›da, barlarda sigara içmeyi yasaklayan yeni Califor-nia yasas›n›n barmenlerin sa¤l›¤›nda gözlemlenebilen ya-rarlar sa¤lad›¤› belirtilmektedir. Bu yasa, ifli gere¤i yo¤un sigara duman›na maruz kalanlara dumans›z bir ortam sa¤la-d›. Araflt›rmac›lar, yeni program›n yürürlü¤e girmesinden sadece 2 ay sonra, çal›flmaya kat›lan barmenlerde solunum sistemiyle ilgili sorunlar›n ve akci¤er ifllevinin düzeldi¤ini saptam›fllard›r.24
.
Pasif ‹çicili¤in Tehlikeleri
• Yak›lan sigaradan ç›kan duman, katran, karbon monok-sit, hidrojen siyanür, fenol, amonyak. formaldehit, ben-zen, nitrozamin ve nikotin dahil birçok karsinojen kim-yasal madde ve toksin içerir.
• Sigaradan ç›kan duman filtre edilmez ve sigara içen ki-flinin filtreden ci¤erlerine çekti¤inin iki kat› fazla katran ve nikotin içerir.
• ABD Çevre Koruma Dairesi (EPA) çal›flmas›nda. her y›l sigara içmeyen yaklafl›k 3000 kiflinin sigara duman›-na maruz kald›¤› için akci¤er kanseri nedeniyle öldü¤ü saptand›.
Bebekler ve Çocuklar için Tehlikeleri
• Çal›flmalar, sigara içen annelerin düflük do¤um a¤›rl›kl› bebek dünyaya getirme riskinin yüksek oldu¤unu gös-termifltir.
• Emziren bir annenin sigara içmesi durumunda ise, be-bekte kusma, dalg›nl›k, çarp›nt›, mide-ba¤›rsak sistemi bozukluklar› ve bronflit, pnömoni gibi solunum yolu en-feksiyonlar› s›k olarak görülmektedir. Sigara içenlerin yaflam süreleri içmeyenlere göre belirgin derecede k›sal-maktad›r.
• Ani bebek ölümü sendromu insidans›n›n yüksek olmas›, annelerin sigara içmesiyle iliflkilidir.
• Sigara duman›na maruz kalan ast›ml› çocuklarda ortala-ma olarak daha fliddetli ve s›k ast›m ataklar› görülür.25 • Sigara duman›na maruz kalan çocuklarda ast›m, bronflit,
so¤uk alg›nl›¤›, orta kulakla ilgili sorunlar, pnömoni ve akci¤er ifllevinde azalma gibi solunum sistemine iliflkin sorunlar›n görülme riski de daha yüksektir.
• Pasif içici çocuklarda meningokokal enfeksiyon riski ar-tar.26
• Pasif sigara içicili¤i burun t›kan›kl›¤› semptomlar›n› aler-jik riniti olmayan çocuklarda da art›r›r.27
• ABD'de 300.000'e yak›n çocu¤un sigara duman›na ma-ruz kald›¤› için alt solunum yolu enfeksiyonu oldu¤u be-lirlenmifltir.
Kendinizi Nas›l Korursunuz?
• Evinizde ve e¤er mümkünse iflyerinizde sigara içilmesi-ne izin vermeyin.
• Çocuklar›n ve ast›ml› hastalar›n yan›nda sigara içilmesi-ni engelleyin.
• Kapal› yerlerde (otomobil gibi) sigara içilmesine izin vermeyin.
• Barlar ve sigara içilen evler gibi dumanl› yerlerde uzun süre kalmay›n.
Öneriler28
• Çocuklar herhangi bir nedenle muayeneye geldi¤inde, anne-baba ve bak›c›dan sigara öyküsü al›nmal›d›r. • Pasif içicili¤in çocuklara yapt›¤› zararlar anne-babalara
anlat›lmal›d›r.
• Doktorlar sigara içmemelidir.
• Bekleme odalar›, sinemalar, krefller, ö¤retmen odalar› ve di¤er kapal› ortamlarda sigara içilmesi yasaklanmal› ve yasa¤a uyuldu¤u kontrol edilmelidir.
• Televizyon ve gazete gibi iletiflim araçlar›nda reklamla-r›n yasaklanmas› yan›nda. sigara özentisi yaratabilecek haberlere dikkat edilmelidir.
• Kitle iletiflim araçlar› ile yaln›zca sigara içmenin de¤il, pasif sigara içicili¤inin de çocuklara yapaca¤› zararlar halka anlat›lmal›d›r.
• Okullarda sa¤l›k ile ilgili derslerde sigaran›n etkileri tar-t›fl›lmal›d›r.
07.11.1996’da kabul edilen “Tütün Mamullerinin Zararlar›n›n Önlenmesine Dair” 4207 say›l› kanun’a göre tütün ve tütün mamüllerinin içilmesi yasaklanan yerler flöyledir:
MADDE 2. -Sa¤l›k,e¤itim-ö¤retim ve kültür hizmeti ve-ren yerler ile kapal› spor salonlar›nda ve toplu tafl›mac›l›k yap›lan her türlü nakil vas›talar› ve bunlar›n bekleme salon-lar›nda, kamu hizmeti yapan kurum ve kurulufllardan befl veya beflten fazla kiflinin görev yapt›¤› kapal› mekanlarda tütün ve tütün mamüllerinin içilmesi yasakt›r. Bu gibi ma-hallerde tütün ve tütün mamüllerinin içilebilmesi için ayr› yerler tahsis edilir.
Tahsis edilen yerden sigara içilmeyen mahallere duman gidiflini engelleyecek, havaland›rma, tecrit etme gibi tedbir-ler al›n›r.
Kaynaklar
1. Kesim Y. Sigaran›n farmakolojik etkileri. Sigaran›n Sa¤l›¤a Etkileri ve
B›rakma Yöntemleri’nde. Ed.Tür A. Samsun, Logos Yay›nc›l›k Tic A.fi, 1995: 29-53.
2. Preventing Chronic Diseases. A Vital Investment. The World Health
Organization Global Report, 2005; 6.
3. American Thoracic Society: Cigarette Smoking and Health. Am J Respir
Crit Care Med 1996; 153: 861-65.
4. Czogala J, Goniewicz ML. The complex analytical method for assessment
of passive smokers' exposure to carbon monoxide. J Anal Toxicol 2005; 29(8): 830-4.
5. National Cancer Institute, http://www.dccps.cancer.gov/tcrb/mono-graphs/10/m10_complete.pdf adresinden 10.2.2006 tarihinde eriflilmifltir.
6. Lodovici M, Caldini S, Luceri C, Bambi F, Boddi V, Dolara P. Active and
passive smoking and lifestyle determinants of 8-oxo-7,8-dihydro-2'-deoxyguanosine levels in human leukocyte DNA. Cancer Epidemiol
Biomarkers Prev2005; 14(12): 2975-7.
7. American Academy of Pediatrics: Committee on Environmental Health:
Environmental Tobacco Smoke: A Hazard to Children. Pediatrics 1997; 99(4): 639-42.
8. Feldman J, Shenker IR, Etzel RA ve ark. Passive smoking alters lipid
pro-files in adolescents. Pediatrics1991; 88(2): 259-64.
9. Bernert JT, Harmon TL, Sosnoff CS, McGuffey JE. Use of cotinine
immunoassay test strips for preclassifying urine samples from smokers and nonsmokers prior to analysis by LC-MS-MS. J Anal Toxicol 2005; 29(8): 814-8 .
10. Fuji Y, Shima M, Ando M. Effect of air pollution and environmental tobac-co smoke on serum hyaluronate tobac-concentrations in school children. Occup
Environ Med2002; 59(2): 124-8.
11. Kaneita Y, Yokoyama E, Miyake T ve ark. Epidemiological study on pas-sive smoking among Japanese infants and smoking behavior of their respec-tive parents: A nationwide cross-sectional survey. Prev Med 2006; 42(3): 210-7.
12. Yüksel EG, Kunt AE, Özyard›mc› N, Özcan T, Ediger D, Gediz R. Uluda¤ Üniversitesi mensuplar› ve Çevre Halk›na Uygulanan Sigara Anketi Sonuçlar›. Tüberküloz ve Toraks 1995; 43(2): 66-74.
13. Murphy TD. Passive Smoking and Lung Disease, http://www.emedici-ne.com/ped/topic2625.htm adresinden 13.2.20006 tarihinde eriflilmifltir. 14. Lam TH, Chung SF, Betson CL, Wong CM, Hedley AJ. Respiratory
symptoms due to Active and passive smoking in junior secondary school stu-dents in Hong Kong. International Journal of Epidemiology 1998; 27:41-8. 15. Hammaren-Malmi S, Tarkkanen J, Mattila PS. Analysis of risk factors for
childhood persistent middle ear effusion. Acta Otolaryngol 2005;125(10): 1051-4.
16. Navon L, Fiore B, Anderson H. Asthma and tobacco: double trouble for Wisconsin adolescents. WMJ 2005; 104(7): 47-53.
17. Aycicek A, Erel O, Kocyigit A. Decreased total antioxidant capacity and increased oxidative stress in passive smoker infants and their mothers.
Pediatr Int 2005; 47(6): 635-9.
18. Barkley Burnett L, Adler J. Pediatrics, Sudden Infant Death Syndrome. http://www.emedicine.com/emerg/topic407.htm adresinden 10.3.2006 tari-hinde eriflilmifltir.
18. American Academy of Pediatrics: Committee on Drugs. The Transfer of
Drugs and Other Chemicals Into Human Milk Pediatrics 2001; 108(3):776-89.
19. Olds DL, Henderson CR, Tatelbaum R. Prevention of intellectual impair-ment in children of women who smoke cigarettes during pregnancy.
Pediatrics1994; 93(2): 228-33.
20. Berbero¤lu U. Dünyada ve Türkiye’de Tütün Epidemiyolojisi, http://has-tane.trakya.edu.tr/sigara/ufukbberber.ppt adresinden 13.2.2006 tarihinde eriflilmifltir.
21. Sa¤l›k Bakanl›¤› Madde Ba¤›ml›l›¤› fiube Müdürlü¤ü: Türkiye Küresel Gençlik Tütün Araflt›rmas› 2003.
22. http://www.cdc.gov/tobacco/global/GYTS/factsheets/2003/pdf/TurkeyFacts-heet2003.pdf adresinden 7.2.2006 tarihinde eriflilmifltir.
23. Yorganc›o¤lu A, Esen A. Sigara Ba¤›ml›l›¤› ve Hekimler. Toraks Dergisi 2000; 1: 90.
24. JAMA Hasta Sayfas› 1998, http://www.turyay. com. tr/ HS/ jhs_ vol280_ no 22.htm adresinden 10.2.2006 tarihinde eriflilmifltir.
25. Watson BK, Sheppeard V. Managing respiratory effects of air pollution.
Aust Fam Physician2005; 34(12): 1033-6.
26. Coen PG, Tully J, Stuart JM, Ashby D, Viner RM, Booy R. Is it exposure to cigarette smoke or to smokers which increases the risk of meningococcal disease in teenagers? Int J Epidemiol 2006; 35(2): 330-6.
27. De S, Fenton JE, Jones AS, Clarke RW. Passive smoking, allergic rhinitis and nasal obstruction in children. J Laryngol Otol 2005; 119(12): 955-7. 28. Yalç›n S. Sigara Duman›n›n Çocuk Sa¤l›¤› Üzerine Etkileri. Hacettepe
Üni-versitesi T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal› - Sosyal Pediyatri Ünitesi, http://saglik.tr.net/cocuk_sagligi_sigara.shtml adresinden 10.2.2006 tarihinde eriflilmifltir.
Gelifl tarihi: 25.03.2006 Kabul tarihi: 07.08.2006
‹letiflim adresi: Doç. Dr. Selda H›zel Bülbül Konrad Adenauer Caddesi No: 48/9
Y›ld›z /Çankaya-ANKARA Tel: 0312 491 85 32 Fax: 0318 225 28 19 e-posta: sfbulbul@yahoo.com
